|
2001
|
|
|
Iker Barandiaran «Arrasate Press»eko zuzendari eta koordinatzaileren ustez," herri txikiak izango dira bat egiteari esker gehien irabaziko dutenak", maiztasun txikiko aldizkariak edukitzetik astero astero «Goienkaria»n lekua izatera igaroko baitira. Halaber,"
|
herriotako
erakundeak, taldeak eta herritarrak ez daude kazetarien galderei erantzutera ohituta, eta horrek kazetariaren lana zailtzen du", gaineratu du Barandiaranek.
|
|
2002
|
|
|
Hots, 100 lagunetik ia 23k euskara erabili ohi du kalean. Datu hau EKBk 1993 eta 1997an egindako Kale Neurketekin alderatzen badugu, bi
|
herriotako
erdigunean EKBk zona horretara mugatu zuen bere ikerketa euskararen erabilera azken urteetan bere horretan mantendu dela ohartuko gara. 1993an %17, 2koa zen, 97an %26, 3koa eta 2001ean %26, 2koa.
|
|
2008
|
|
|
Elorrio, Abadiño eta Durangon hasiko dituzte Abiadura Handiko Trenaren (AHT) lanak, Bizkaiari dagokion zatian. Martxoan aurreikusi dute hastea Adifek ANBOTOri baieztatu dionez, baina
|
herriotako
alkateek adierazi dutenez, eurek ez dute ezelako berririk jaso.
|
|
|
Elorrio, Abadiño eta Durangon hasiko dituzte Abiadura Handiko Trenaren (AHT) lanak, Bizkaiari dagokion zatian. Martxoan aurreikusi dute hastea Adifek ANBOTOri baieztatu dionez, baina
|
herriotako
alkateek adierazi dutenez, eurek ez dute ezelako berririk jaso. Astola Urtekaria.
|
|
|
Gorago esan bezala, Bolibarren eta Etxebarrin, bietan, belaunaldi bien artean gertatutako bariazioa berdina da. Beraz, esan daiteke erabat parekatuta dagoela
|
herriotako
hizkuntza bariazioa, bi herriak erritmo berean ari dira aldatzen.
|
|
2009
|
|
|
Pirinioetako mugako obren artean, esan bezala, azpimarratzekoak ditugu errepideak28 29 Alde batetik, prisionero kopuru handiak eskatzen zituztelako, eta bestetik, errepide hauek Pirinioetako komunikabideen artean denboran zehar mantenduduten presentziagatik. Denborarekin errepide hauek garrantzia irabazi zuten etagaur egun asfaltaturik daude, ondoko
|
herriotako
jendearentzat eta inguru hauetarahurbiltzen diren turistentzat pasabide arrunta izanik. Errepide hauek helburu estrategikoa zuten, haranen artean soldadu eta material belikoa hobeki garraiatu ahalizatea, eta horregatik gerra hasi aurretik argitaratutako liburuan horien eraikuntzaaldarrikatu zuen Sanjuan Cañete geografo militarrak (1936).
|
|
2010
|
|
|
Populu hura sultan guztiez futitzen zen, ez zuen onesten familia zenbaitetako jeke en autoritatea besterik, eta sultanak igorri cadi ak, bat ere soldadurik gabe,
|
herriotako
irrigarri ziren: jendearen erdeinuaren eta sultanaren aldeko beldurraren artean presuner, gaixoek ihes egiten zuten, dadin beren presonaz Agadir-erantz edo Tinduf-erantz joanez, dadin etxea baitan kif pipatuz eta gogoa liluratuz.
|
|
|
Amurrio, Artziniega, Arrankudiaga, Arespalditza, Laudio, Orozko, Okondo eta Urduñako euskaldunei zuzendutako proiektua da Aiaraldeak.com Orozko eta Urduña Bizkaiko herriak dira. Jaio gara eskualdeko agente sozialentzat eta kulturalentzat, eskualdeko sortzaileentzat eta
|
herriotako
kazetarientzat, bideogileentzat, argazkilari grafistentzat eta web programatzaileentzat. Proiektu irekia izanik, horiei guztiei haien bokazio, ardura eta zaletasunak garatzeko aukera eskaintzen die atariak.
|
|
2011
|
|
|
Ariztondoren hitzetan, «Gernikako bonbardaketaren arbolak Bizkaiko bonbardaketen basoa ezagutzen lagunduko digu».Gertaeretan izan zirenen sentimenduak azaleratuz kontatuko dute, ia ahaztuta den herrien historiaren zati hori. 33
|
herriotako
bakoitzean, gazteek osaturiko lan talde bat bilduko dute; izan ere, Egoitz Rodriguez filmaren zuzendariak adierazi duenez, «gazteen begiradatik abiatuz emango dugu aditzera gertatutakoa». Lan taldeek jakintza artistikoen bidez jasoko dituzte testigantzak.
|
|
|
Alderdi nagusienetako kideak, hau da, tradizionalistak eta abertzaleak, kulturalki euskaldunak ziren, foruak berreskuratzearen alde zeuden eta katoliko sutsuak ziren. Ideologia desberdinen gainetik, oinarri linguistiko, kultural eta erlijioso bera zuten herritar ia denek, eta horrek guztiak desberdintasun politikoak arintzen zituen eta bi
|
herriotako
kohesio soziala ahalbidetzen (Goñi, 1989: 53).
|
|
|
Bi arrazoiengatik: bata, ene ustez, sei
|
herriotako
galera garai horretan hasten delako eta, bestea, tokiko eskribauak desagertzen direlako, Estatu zentralistak Jabego Erregistroak sortuz, erregistradore erdaldunak erreinu osoan destinatuz, zeintzuentzat gaztelania zen ofizialki existitzen zen hizkuntza bakarra, toponimia galegoa, katalana eta euskalduna desitxuratuz, hibridotuz edo ezabatuz.
|
|
|
Hemen aurkezten dugun lana Goizueta eta Arano nafar herrietako oikonimia biltzeko ikerketaren emaitzaren zati bat da. Ikerketa lanak bi urte luzexka inguru iraun du, eta helburu nagusia bi
|
herriotako
etxe izenak aztertzea izan da. Alde batetik, eginkizunetako bat gaur egun zein eta zenbat etxe (eta baserri) dauden agertzea izan da, eta horrekin batera non dauden zehaztea.
|
|
2012
|
|
|
Bestetik, bi
|
herriotako
bizitza kulturala gelditu egin zen. Antzerkiak, jaiak, elkarte erlijiosoek, kulturalek eta politikoek antolatzen zituzten ekintza kulturalak edo umeentzako ekimenak desagertu egin ziren.
|
|
|
Hirugarrenik, gogoratzekoa da bi
|
herriotako
ondare historikoak asko sufritu zuela. Batetik, hainbat baserri erre eta hondatu ziren.
|
|
2013
|
|
|
Kontaidazu, Biarno barneko Ustazu, Sangoine, Jeruntze, Eskiula, Inhaze, Arhanze, Aramitze, Landa...
|
herriotako
zenbait alor euskarak irabazitako lurrak dira, ez beste batzuek bezala, non euskara galdu eta beste hizkuntzek ordezkatu zuten…
|
|
|
Euskararen mugak Zuberoako lurralde administratibotik harago doaz, azken mendeotan euskaraz mintzo izan baita Zuberoa ekialde ondoko Biarnoko lurretan. Eskiula eta inguruko
|
herriotako
etxalde euskaldunei buruzko Biarnoko euskaldunak liburua idatzi berri du Philippe Etxegorrik (Angulema, 1971).
|
|
|
Eskiula Biarnon ere izanda, herri aktiboa da Zuberoako kultur ekitaldietan. Biarnoko beste
|
herriotako
auzo euskaldunetako biztanleek parte hartu dute inoiz Zuberoako kultur ekitaldietan?
|
|
|
Gure
|
herriotako
hiri antolamendu planak hiri utopikoak marrazteko prozedurak besterik ez dira. Plangintzaren araudiak eta onartuak izateko prozedura luzeek ez dute lortzen hiri antolamendua aurrera ateratzeko behar bezalako eraginkortasuna.
|
|
|
Geroztik, Aduna, Andoain, Amasa Villabona, Areso, Berastegi, Elduaien, Leitza eta beste hainbat herritako gune ezberdinetan aritu izan gara lanean. Udaletatik deituta joan izan gara
|
herriotako
ondarea berreskuratzera: karobiak, lixiba tokiak..., horrelakoetan egin dugu lan”.
|
|
2014
|
|
|
Bizkaiko klubetako ordezkariek eta froga horien antolatzaileek, txapelketa horiek guztiak aprobetxatuta, Bizkaiko Lehenengo Txakurkros Liga Herrikoia eratzea erabaki dute. Lau
|
herriotako
lasterketak puntuagarriak izango dira. Gorlizkoan, gainera, Bizkaiko Txapelketaren irabazlea ere aukeratuko dute.
|
|
|
Beasaingo, Zarauzko eta Azpeitiko alkateek" zabortegirik gabeko Gipuzkoa" eraikitzeko eragileen arteko akordio zabal baterako deia egin dute. Pozik agertu dira hirurak aurreko astean Gipuzkoako Foru Aldundiak aurkeztutako proposamenarekin, hiru
|
herriotako
zabortegiak itxi eta hondakinen kudeaketarako azpiegitura berriak eraikitzea proposatzen duen planarekin, alegia. " Hondakinen kudeaketaren arazoari behin betiko konponbidea" ematen diola uste dute:
|
|
|
Errepublikanoek gaztelaniaz irakurtzen eta idazten jarraitu zuten, baina irakurle berrien gehiengoak, batez ere hiriburuetatik kanpora, oraindik euskara zerabilen bere egunerokotasunean. La Voz en kasuan esaterako, 1890eko hamarkadan Donostiatik probintziako herrietara zabaltzen hasi zen eta berehala
|
herriotako
kronikak sistematikoki kaleratzen hasi ziren. Horrek, hizkuntza politikan aldaketa handirik ekarri ez bazien ere, errepublikanoen artean euskarak zuen presentziaz jabetzeko balio du.
|
|
2015
|
|
|
Berak bertatik bertara eta aurretik bestek bildutako adizkiak erakutsi zituen. Ondorengo
|
herriotako
argibideak dauzkagu: Laudio; Aiarako Luiaondo; Amurrioko Baranbio eta Lezama; Zigoitia; Arratzua Ubarrundiko Betolatza, Zirao eta Luku; Legutioko Nafarrete, Goiain, Urrunaga, Urbina eta Legutio eta, azkenik, Aramaiokoak.
|
|
|
ingurua zenbatean erdaldundu den. Eskualde burua zenbat eta euskaldunagoa, ingurua orduan eta babestuagoesan dezakegu, baina hizkuntza gaitasun handieneko eskualde buruetan dago galerarik handiena.Nabarmen aldatu dira orain 20 urte lurgune euskaldunak zituen egiturazko ezaugarriak, eta aldaketa hauek ondorio zuzena dute
|
herriotako
sare sozialean, eta ondorioz, hizkuntza ohituretan.
|
|
|
Beste gauza bat seinalatzen dute zeharka: euskararen ibilbidea ezagutzeak, eta horrekin sortzen den ideia trukeak, astindua sortzen dutela jatorrizko
|
herriotako
lagun askorengan.
|
|
2016
|
|
|
Barañainen eta Uharten ez dute zezenketarik egiten, baina bigantxak izaten ohi dituzte bestetan. Bi
|
herriotako
udalek herritarrei galdetuko diete aurten bide beretik jarraitu nahi ote duten edo ez. Barañainen datorren astean eginen dute galdeketa, hilaren 27tik 30era, hain zuzen ere.
|
|
|
" Agoitz, Zangoza eta Baztanen gisako udalerrietako errealitatea eta gurea ezberdinak dira". Ondorioz, Martinezek uste du Pirinioetaz hitz egiteko
|
herriotako
datuak sartzen dituztenean benetako errealitatea ezkutatu bertzerik ez dutela egiten. " Agoitzen, adibidez, industria dute, baina guk ez".
|
|
|
1.420 biztanle ditu Dimak, eta 705 Ispasterrek. Emaitzak emaitza, demokraziaren adierazle izango dira
|
herriotako
galdeketak.
|
|
|
Bai, estatu beraren mende gaudela partekatzen dugu, bi
|
herriotako
gizartearen parte handi batek soberania desioa izatea. Bestela, Kataluniak eta Euskal Herriak ez daukate ikustekorik.
|
|
|
• Hizkuntza gaitasuna berdin mantendu da edo hazi egin da Aiarekin muga egiten duten
|
herriotako
handienetan: Usurbilen eta Zarautzen.
|
|
|
Akaso, Mota del Cuervoko erroten zerra da leku hori; akaso, Campo de Criptanakoa, edo agian inongoa ere ez, idazleak zerotik asmatu zuelako lekua. Baina galdetu errota duten
|
herriotako
edozeinetan, eta erantzun bera jasoko duzu denetan: «Hemen izan zen».
|
|
2017
|
|
|
Udalok salatu dute Ebro ibaiaren ur emariaren jaitsierak murrizketak eragin dizkiela. " Hornidura ziurtatzeko" behar den ur emaria berma dezala eskatu diote gobernuari, Nafarroako ubidearen bidez." Ura nahi dugu txorrotarako, bai eta industria eta nekazaritza jardueretarako ere", erran dute
|
herriotako
alkateek.
|
|
|
Besteak beste, izan zitezkeen Zibolakoa, Alduntzingoa, Arranbidekoa, Gotzaingoa, Elamakoa, Nekukoa, Iberokoa, eta Uharringoa gero Olazarreta deitua, Aranola aldean. Izan ere, burniolak izan baitira gure
|
herriotako
diru iturririk aberatsenak menderen mendetan. Zenbat ijito, moro edo judio errari bertakotu, aberastu, eta ondorioz hidalgotu ote da gure lurrotako ola zaharretan, deitura euskaldunak bertatik hartu, eta beren gutiustea betirako estali nahian," proceso de hidalguia o limpieza de sangre" delakoak egin, etxe eta jauregi galantak eraiki, eta beren guztizko blasoiez harmarri dotoreak atalburuan paratuz?
|
|
|
Zenbat ijito, moro edo judio errari bertakotu, aberastu, eta ondorioz hidalgotu ote da gure lurrotako ola zaharretan, deitura euskaldunak bertatik hartu, eta beren gutiustea betirako estali nahian," proceso de hidalguia o limpieza de sangre" delakoak egin, etxe eta jauregi galantak eraiki, eta beren guztizko blasoiez harmarri dotoreak atalburuan paratuz? Jainkoak bakarrak baitaki gure
|
herriotako
historia xehe zinezkoa nola estali eta irauli den, baskoien izenpeko mila ergelkeria turistiko oso garestiren merkatua erabat gailentzeraino!...
|
|
|
iduritzen zaigu betidanik izan ditugula bi, lau, zortzi, edo hamasei apellido ofizial, baina goiko deitura horietan ikusten da ederki, gure deitura ofizialak ez direla hain aspaldikoak. Izan ere, Trentoko Kontzilio ondore arte (1570) ez baitzen sortu, gure
|
herriotako
jendearen odol lokarriak deitura ofizialez finkatzeko diziplinarik; eta geroztik ere, urte luzetan, ez da deitura nahasterik falta.
|
|
|
Gerora, elizako liburuetan ere, Orozco deitura maiz ageri da Goizuetan. Lehen esan dut, Trentoko kontzilioaren ondoren hasi zirela
|
herriotako
jendearen deitura ofizialak finkatzen, baina orduan ere, besterik ezinean, deitura asko sorterritik, sortetxetik, oletatik, lanbidetik, gurasoen izenetik hartu ziren: de Goizueta, de Ubici, de Alduncin, de Ibero, Martinena, Michelena, Arozena, Argiñena, Merino, Escudero...
|
|
|
Hauxe duzu nire begiek Goizuetako Udal Artxiboan ikusi dizuten dokumenturik zaharrena. Eta ez da batere harritzeko burniari buruzkoa izatea, horixe izan baita
|
herriotako
lehengai preziatua joan den milaka urtetan. Honelaxe dio atzeneko orri buruan:
|
|
2018
|
|
|
Irtenbide bat inoiz lortuko ote den zalantzan jartzeraino. Alardeen auzia konpontzeko itxaropena maiz agertzen da bi
|
herriotako
biztanleen ahotan, baina katea hautsi egiten da hitzetatik harago ekiteko garaian. Gatazkaren bi aldeak muturtuta egonda, erakunde publikoen egitekoa funtsezkoa da, baina, orain gutxi arte, ekimen txikia agertu dute konponbide prozesu baten lidergoa hartzeko.
|
|
|
Zein jarrera izan dute erakunde publikoek eta alderdi politikoen ordezkariek? Nolako bilakaera izan du
|
herriotako
bizikidetzak hogei urteotan. Eskoletan jorratu al dute gaia?
|
|
2019
|
|
|
Goizuetan eta Leitzan ez bezala, inguruko beste herri ttikiagoetan: Saldisen, Eratsunen, Ezkurran, Aranon eta Areson bertan ere bordagintza atzeratu egin zela dirudi, seguru aski ere,
|
herriotako
jendeak goitik beherako aginteari errespetu edo beldur haundiagoa ziolako, eta behar bada, baita ausardia lotsagabeko jauntxo gutxiago izanen zelako ere, borda behar haundirik izanen ez zuten olajaunak eta beste hirulau jauntxo kenduta. Zena zela, honako bi borda hauek besterik ez da ageri 1678ko apeo honetan Areson (LUA, 4/ 7):
|
|
|
Hasteko, nere hemengo honek ez du deus ikustekorik Gipuzkoa aldeko herri mugakide gehienetan izandako bordagintzarekin. Han kasik herriko etxeekin bateratsu sortuak izan baitira borda edo etxalde diseminatu gehienak, eta sortzetik beretik herriko beste edozein etxeren eskubide guziak ukan, eta askotan zenbait kaletxek baino askoz eskubide eta nobleza sendoagoak gainera, inguru guziko lur eta zelai bikanei esker, nafar aldeko herri mugakideotan sekulan ez bezala; nafar
|
herriotako
bordak askoz gerozago sortuak izan baitira, hango saletxe gisara, erabat sortetxearen menpeko, eta inolako eskubide autonomorik gabe sorreran, eta baita gerora ere, urte luzeetan.
|
|
|
Baina zergatik berrehun urte atzerago jo, 1427 urtera arte, hemen aztertzen diren aurreneko bordariak 1630 aldera sortuak izanik? Horrexegatik, hain zuzen; alde batetik, bordariak sortu baino askoz lehenagotik, jendea
|
herriotako
etxeetan nolatsu bizi zen erakusteko, eta beste aldetik, mendez mendeko bilakaera horretan, bordagintza jendeak uste baino askoz berriagoa dela erakusteko, izan ere, gure arteko jende gehienak uste baitu oraindik, herriak baino are lehenagokoa dela gure bordagintza, edo oraingo termino zatarretan esateko, baserrigintza.
|
|
2021
|
|
|
Espainiako Diputatuen Kongresuak Toki Araubidearen Oinarrien Espainiako Legeari 2013an egindako erreformak arriskuan ipini zituen, izaera juridikoa kendu zielako. Horregatik, Urduñako Udala Larruzabalgo Batzako lau
|
herriotako
kontzejua foru arau bidez legeztatzea eskatzen hasi zen. Zazpi urteren ondoren, joan den astean onartu zuten Bizkaiko Batzar Nagusiek foru araua.
|
|
|
Are, uztailaren 19tik irailaren 10era Lea Artibai eskualdeko beste herri batzuetan (Aulestin, Gizaburuagan, Ispasterren eta Ean) ez dute lehen arreta zerbitzurik izango, udako oporrak direla eta. Ugarteburuk azaldu du
|
herriotako
biztanleak ere Lekeitioko zentroan artatuko dituztela, eta hango biztanleak ere «sufritzen» ari direla «albo kalteak eta kalitatezko lehen arretaren gabezia», «jende gehiegi» pilatzen ari delako.
|
|
2022
|
|
|
Orain, Altsasuko, Olatzagutiko eta Ziordiko hainbat herritar ari dira plataforman lanean, Altsasuko osasun etxearentzat konponbide bat exijitzeko. Zentro horrek hiru
|
herriotako
biztanleak artatzen ditu.
|
|
|
Green Capital da enpresa. Proiektuen berri izan bezain pronto hasi ziren
|
herriotako
zenbait herritar eta kaltetu batzen, eta horrela sortu dira, hurrenez hurren, Karakate Bizirik, Ezkeltzu Andatza Bizirik eta Oletan ere Ez plataformak, parke eolikoen eredu horren aurka.
|
|
|
Argi dago Euskal Herrian eta Katalunian gertatutakoak gertatu ostean, bi
|
herriotako
mugimendu soberanistak elkarlanean hastea eta adibidez, alderdi politiko independentistek Llotja de Mar eko Akordioa sinatzea paradigma berria dela Espainiako Estatuarekin konpondu gabe dauden arazo politikoen esparruan, baita nazioarteko komunitateari begira ere. Elkarlana zehazki nondik sortu den galdetu diegu.
|
|
|
Eta bestetik, bi
|
herriotako
udalek ez dutelako konponbide prozesurik abiatu, eta, gainera, alkateek beti egin dietelako harrera desfile baztertzaileei udal ordezkari gisara. Puntu horri buruz azterketa bat eskatu zuen Garbiñe Biurrun epaileak liburu berean:
|
|
2023
|
|
|
Asteburuko kazkabarrak kalteak eragin ditu Cintruenigon, Corellan eta Fiteron. Aierdi eta Txibite kontseilariak
|
herriotako
alkateekin elkartu dira astelehenean, egoera aztertzeko
|
|
|
Ez du behintzat zerikusirik nik txikitan ezagututako Luzaroko edo nire aitaren herriko jaietakoarekin. Bi
|
herriotako
jaiak arruntak dira oso, edonongoetan topa litekeen giro berbera, hau da, gaueko berbenaren ingurukoa zein herriko koadrilen artekoa, ez besterik. Arredondon, aldiz, nabarmen da herri nahikotxo aparte batean gaudela.
|