|
2000
|
|
|
Sintaxian ere leku desberdinetako ereduek izan dezakete lekurik. Batua esan denean, eredu bakar baterantz egin dugu
|
guztiok
, horrela etorri delako, eta eredu horretan erdialdeko euskalkiak dira nagusi.
|
|
|
Euskara da eta. Horrek esan nahi du euskalkietan badagoela zati handi bat
|
guztiok
ulertzeko modukoa; lexiko kontuak gorabehera, barneko gramatika horretan baditugula guztiontzat funtsezkoak diren gauzak eta
|
|
|
Joko gehiago egongo da aurreko koadrotan... Badirudi horren alde
|
guztiok
gaudela, baina gero praktikan hori ez dela gertatzen eta arazo asko sortzen direla ikusten duzu.
|
|
|
Hauteskundeetako promesa horiek entzute hutsarekin zentralen jabe diren enpresa elektrikoen eta banketxeen argi gorriak piztu dira. Eta, beti bezala, hasiak dira energia kontsumitzaileak ikaratzeko kalkulu ekonomikoak egiten, hau da, hiritar
|
guztiok
ikaratzeko kalkuluak egiten. Konpainia elektrikoek dagoeneko gizarteari jakinarazi diote zentral nuklearrak itxiz gero argiaren ordaina urtean 120.000 milioi pezeta (4.800 milioi libera) igoko dela.
|
|
|
Euskal herritarrak gara Euskal Herrian bizilekua daukadun
|
guztiok
, hemen erroldatuta gaudenok oro. Beraz, Nigeriako tribu batean sortutako bat Bilbaoko San Frantzisko karrikan erroldatuta badago, euskal herritarra da, eta euskalduna eskuara ikasi badu, baina nehola ere ez baskoa.
|
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez direnez (bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti
|
guztiok
, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez direnez, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako bat baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa.
|
|
|
Zorionak lauei, bazkari honekin, denok batera baikara irabazten, zuek lehendabiziz, elkarrekiko adiskidetasuna eta begirunea berreskuratu eta elkarren arteko lana ahalbideratu duzuelako, eta gero euskal irakurle
|
guztiok
, Sarasola eta Lukuren lanak berriro dastatzeko aukera izanen dugulako.
|
|
|
Eta Pantzo Hirigarai baldin bada sukaldaria, askoz hobeto. Ea behin gertatu dena, berriro errepikatzen zaigun, eta, hortaz, euskaldun
|
guztiok
irabazle irteten garen, bai beraiek eta bai zain gaituzten Iparralde eta Hegoaldeko abertzale guztiok. Richar, presta ezazu bazkari hori lehenbailehen!
|
|
|
Eta Pantzo Hirigarai baldin bada sukaldaria, askoz hobeto. Ea behin gertatu dena, berriro errepikatzen zaigun, eta, hortaz, euskaldun guztiok irabazle irteten garen, bai beraiek eta bai zain gaituzten Iparralde eta Hegoaldeko abertzale
|
guztiok
. Richar, presta ezazu bazkari hori lehenbailehen!
|
|
|
Erreflexio txiki bat egiteko garaia da. Presoek ez digute eskatzen beraien tamainako konpromisorik, ez eta borroka molde berdinekin aritzea ere, baina koherentzia minimoagatik
|
guztiok
emandako hitzaren alde egiten ari garena baino gehiago egin genuke. Ereduak ugariak izan daitezke, adibide bezala eta batzuk bururatzen zaizkit:
|
|
|
Izan ere, futbolzale ez dena, futbola izango ez balitz hilko liratekeela ematen duen pertsonaz inguraturik bizi da... Eta
|
guztiok
ezagutzen dugu futbolzaleen grina. Ez bakarrik futbolean egiten dutenena, erabat ulergarria nahi bada, haien jokoa ikuste hutsarekin su eta gar dariela jartzen direnena baizik.
|
|
|
Hots, sentimenduen, beldurren, zalantzen, ilusioen,... betierekotasuna adieraziz. Izan ere, gizaki
|
guztiok
dugu geure bizitza josteko zeregina. Bestalde, jostorratza eta hariak ere sexu harremanak sinbologizatzen dituzte:
|
|
|
Hiri edo herri konkretu batzuen izenak aipatzen diren arren (Bartzelona,...), desiraren inguruko gorabehera nagusienak non gertatzen diren ez da zehazten. Izan ere, lerindarrak" desioen hiria
|
guztiok
bizi garen hiria" dela diosku, (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du.
|
|
|
Gainera, beheraxeago honakoa gehitzen du: " Otamendik nabaritzen du minak
|
guztiok
berdintzen gaituela sakonean, hondoan, infernuan". (Egunkaria III)
|
|
|
–De la nobleza de sangre heredada en Guipúzcoa? deritzan kapituluan gogor aritu zitzaigun Carlos Osorio zenaren aurka, honek barre eta iseka egiten zuelako hemengo
|
guztiok
–nekazari, ikazkin, arotz, zapatagin eta abar, aitonen seme(, hidalgo?) izateagatik.
|
|
|
aitonen seme(, hidalgo?) izateagatik. Bai Larramendik ongi erantzun ere, hemen gizon
|
guztiok
ginela bakoitza bere lanari loturik, baina aldi berean nobleziaz berdinak, klase diferentziarik gabeak, eta hobe zela hola izan, eta ez beste zenbait herrialdetan bezala, noble alferrak, noble lapurrak eta abar.
|
|
|
Bakeari buruz hitz asko egiten da, baina lortu ote genezake hizkuntza txikiagoak ukatuz? Egiazki, bakerik nahi baldin badugu,
|
guztiok
elkar errespetatu beharra dugu, naturalezak eman diguna bizirik iraunarazteko eskubidea emanaz eta laguntzak eskainiz. Eta horretarako legezkoena da epaitegietan bakoitzak bere burua ondoen defendatu ahal izateko egokien zaion hizkuntzaz baliatzea.
|
|
|
Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun. Egia esan,
|
guztiok
onartu genuen. Eta inori ez zitzaion iruditzen etikoa ombudsman batek bere eskualdean birizik zirauten hizkuntzak ez jakitea.
|
|
|
–Errege kontseju nagusiaren buruak agin dezan, ta hau are debeka dezan, Hiriak elkarganatzea ta behar zan bezala biltzea, ahalik balu ta iñoiz izandu baleu bezala, Fuero gureak ematen digun eskua kentzeko eta itxitzeko bidea? Baña zergatik horrela dabiltzan, berak dakite; baita beste
|
guztiok
ere badakigu! Alabaiñan agerian zebiltzan.
|
|
|
Europar jatorrak izateko ere herri bakoitzak beretiko izaeran oinarriturik lortu behar du. Hor da Europaren pluraltasuna, Europa
|
guztiok
osatzen dugunez gero.
|
|
|
Pirinio mendien bi hegaletan Kataluniaraino agertzen dira euskarazko toki izenak. Eta Erdi Aroan, lehenik
|
guztiok
Nafar erresumaren eskutik joan ginen, latinez ziotenaren arabera Lingua Navarrorum mintzatuz, 1200 urtean Gaztelako Alfonso VIII.a sartu arte. Geroztik, Yon Etxaide zenak ongi zioen bezala, ez dugu bakerik ezagutu.
|
|
|
Azken urteotako jokabide bihurriak ikusteaz, badakigu gauzatzea ez zaigula hain erraza izango, berrogei urtetako diktadurak bere eragina izan du eta belaunaldi honetako
|
guztiok
zerbait ukiturik utzi gaitu. Honetaz 1998ko irailaren 27ko Egunkaria n. Su etena?
|
|
|
Baina, horiek
|
guztiok
bideratzeko asmoz, azkenik gazteleraz eta euskaraz aurkezten dut 1948an Nazio Batuen Erakundeak agerrarazi zuen. Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala?. Hori baitugu arrazoi biderako tresna egokia, eta horretan oinarriturik joan ezinik ez dugu.
|
|
|
Datu hau egiazkoa da,
|
guztiok
ezaguna: telebistek albistegi bat baino gehiagoeskaintzen dute egunean zehar.
|
|
|
Oinarrizko fantasia inkontzienteak unibertsalak dira, pertsona
|
guztiok
igarotzen baikara garapeneko antzeko egoeretatik, bakoitzarentzat desberdinak izanarren. Talde egoera batean, berriro ateratzen dira; horrek ez du esan nahi, taldeosoak fantasia bera duenik, zenbait fantasia taldekide desberdinek berrezagutzendituztela baizik.
|
|
|
ETAren sortzaile
|
guztiok
erdaldun ginen, Jose Luis bera ere barne (Iñaki Larramendi izan ezik, behar bada). Gauza jakina denez, denok euskaldun bilakatu ginen, zein edo zein hobeto edo txartoago?, eta, hortik abiatuz, azkar eta etenik gabe ekingenion erakundearen euskal kultur politikari.
|
|
|
Ez,??. Neure alabarenadiskidea eta hura berdinak dira, harako haien berdinak, hor gara gu, hazten ari dira, erakusten ari gara, ezberdin dena interes komunetan bil daitekeela, nahiz beharrezkoez izan
|
guztiok
bat bera izatea. Elkarkidetasunak edo auzolan adigaiak erakusten duenmodura:
|
|
|
ozena, deigarria, txutxu mutxuka aritzen direnena bezalakoa, baita maritxuena ere.9) Ahots zuria: haurren ahotsa da.553.4 HEDADURA ETA TESITURAGizaki
|
guztiok
daukagu nota kopuru bat, errazki emititzen ditugunak eta gure ahotsaren hedadura osatzen dutenak.Bestalde, tesitura izenekoa ahots bati ondoen doakion soinu multzoa da. Hezi gabeko ahotsean tesitura askoz laburragoa da ahal den gehienezko hedadura baino.Ahotsak aldatu egiten dira urteen poderioz, baita pisu, egoera fisiko eta abarren poderioz ere, giharren distentsioa dela-eta lasaitzeko joera dutelarik, hau da, grabe edo baxu bihurtzeko joera.3.5 ARNASKETA ETA ARNASKETA MOTAKMikrofono batetik mintzatzeko gauzarik garrantzitsuena, arnasketa ondo egitea da.
|
|
|
–Nik ez. Eta Eider arraro ikusi bazenuen
|
guztiok
izaten ditugun gorabeherak izango zituelako da. Baina ez naiz oroitzen; ez dut istripua baino lehenagoko sentimenduen oroipen argiegirik.
|
|
|
Ai!, ondo idazten jakin nahi nuke sentitzen dudan zirrara zelakoa den azaltzeko, baina argazkietan hainbeste bider ikusi dudan lurralde horrekin topo egiteko zorian nagoela pentsatze hutsak zoratu egiten nau. Ez dakit,
|
guztiok
izaten ditugu idealizazioak, eta neuk ere Irlanda bat daukat buruan. Larrez beterikoa, itsasoz eta amildegi itzelez josia, zerbeza beltzaren lurrindun tabernaz asea.
|
|
|
Eta historia hura halakoa izan zen eta hala akabatuko zen, bertzerik gabe, baldin handik astebeterat bururatu izan ez balitzait bururatu zitzaidana, komunionea egiten ari nintzela... zeren eta orduan ere, ene aitzinean akabatu zuten oreinaren bi begi etsi haiek etorri baitzitzaizkidan gogorat... Eta, komunione hartan bururatuak burutik ezin edekirik eta ezin bazterturik nenbilela,
|
guztiok
mahai inguruan bazkaltzen ari ginenean, hala erran nion don Frantziskori:
|
|
|
—eta, irri batek zure bisaia argitzen zuela, erantsi zenuen— Ordea, zertarako aingeru bihurtu, baldin haiek ere mafrundia harrapa badezakete...? —eta, aipatu ez zenuen arren,
|
guztiok
genekien ezen Salamancako Magdalenako elizako haize orratzean zegoèn aingeru jigantaz ari zinela, zeinaz erraiten baitzen mafrundia harrapatu zuen lehen aingerua zela, mila haizeren eragina jasan ondoren.
|
|
|
Eta zure txantxarekin
|
guztiok
irri egin genuen... baina, txantxa orotarik haratago, ni gazte nintzen, eta Miguelek su hura zuen eta haren suak suturik nengoen, eta mementu hartan, beraz, Miguelenganik hurbilago sentitu nintzen, puntu hartaz denaz bezainbatean, zuganik baino, zeren, baldin lehen giristinoak anaikiro bizi izan baziren, zergatik ez mundu guztia, Jainkoaren laguntzarekin...?
|
|
|
Eta, burua eta bihotza suturik nituela, zenbatetan amestu nuen nik ere handik aitzina ezen bertze Utopia bat bihur zitekeela Urbiain, eta Utopia hartan bere zentzua izan zezakeela ni apez izaiteak, inguru haietan
|
guztiok
anai arrebak bezala bizi ahal izan gintezen, jauregiko ondasunak gure artean hobeki partiturik, Jainkoaren laguntzarekin! Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin.
|
|
|
Baina otorduetan
|
guztiok
elkartzen ginen, eta orduan ezin ekidin izaiten zuten honetaz edo hartaz mintzatu behar izaitea, nabariak geratzen zirelarik, halakoetan, beren arteko iritzi kontrajarriak eta desadostasunak.
|
|
|
Unibertsitateko gela baten barrenean geunden ikasleak eta, noiz eta bertara sartu baitzinen,
|
guztiok
zutitu ginen, harik eta, eskuak luzaturik eta beheraturik, eser gintezela adierazi zenigun arte, pulpitutik.
|
|
|
Hiruzpalu egun falta zitzaizkion ilargiari beterik egoiteko, eta
|
guztiok
geunden zain, tiro bat noiz entzunen. Eta entzun genuen, bai, halako batean, burrunbots bat, ihortziri baten idurikoa, leiho zabalduetarik sartu zitzaiguna eta guztiok dar dar batean jarri gintuena.
|
|
|
Hiruzpalu egun falta zitzaizkion ilargiari beterik egoiteko, eta guztiok geunden zain, tiro bat noiz entzunen. Eta entzun genuen, bai, halako batean, burrunbots bat, ihortziri baten idurikoa, leiho zabalduetarik sartu zitzaiguna eta
|
guztiok
dar dar batean jarri gintuena. Eta entzun genituen, halaber, ulu urrun batzuk segidan, hontzarenak edo gizon baten oihuak ere izan zitezkeenak.
|
|
|
Eta aita ez zen itzultzen, eta belarriak adi nituen, neure presagio gaixto hura gezurzta zezakeen berriaren aiduru, alferrik. Eta
|
guztiok
desiros ginen gertatuaren jakiteko, eta guztiok pentsatu genuen ezen okerrena gertatu zela, ohartzean ezen aita ez zela itzultzen, orduek aitzina egin arren.
|
|
|
Eta aita ez zen itzultzen, eta belarriak adi nituen, neure presagio gaixto hura gezurzta zezakeen berriaren aiduru, alferrik. Eta guztiok desiros ginen gertatuaren jakiteko, eta
|
guztiok
pentsatu genuen ezen okerrena gertatu zela, ohartzean ezen aita ez zela itzultzen, orduek aitzina egin arren.
|
|
|
Ehiza txakurrek berehala erakutsi ziguten bidea, zeren eta, leize bazterretik beheiti beha jartzen zirela, zaunka amorratuan hasi baitziren... Eta hurbildu ginen
|
guztiok
leize bazterrerat eta leizean beheiti zegoen koskan doi ikusi genuen, urte batzuk lehenago osaba Joanikot sokaz jaitsi zen leku berean, hain zuzen ere, noiz eta erakutsi nahi izan baitzien etxeko sehiei ezen Pagabasoko leizea ez zela deabruen egoitza.
|
|
|
Eta, hargatik, ez nuen aita Bartolome bezalako apeza izan nahi, hori ere ezin garbiago nuen, baina apez berezi bat. Zeren eta, arestian erran bezala, Tomas Mororen Utopia irakurri ondoren eta Miguel de Sandovalen komentarioak entzun ondoren, amesten bainuen ezen, jauregiaren itzalaz baliaturik, justizian eta karitatean zimendatu lurralde zerutiar bat eraiki ahal izanen genuela noizbait Urbiainen, non
|
guztiok
anai arrebak eta Jain koa ren seme alabak senti baikintezkeen, Plautoren edo Hobbesen Homo homini lupus etik urrun. Haatik, asmo haren bulkatzeko eta aitzina egiteko, ama eneganat erakartzea nuen conditio sine qua non a... baina nola erakarriko nuen ama eneganat, baldin aita Bartolomeren ideien eraginpean bizi bazen?
|
|
|
—Lagun bati baino gehiagori entzun nioan han Parisen ezen Galileok gaizki egin zuela eta ez zuela gibelat bihurtu behar Inkisizioneko tribunalaren aitzinean. Baina ez nagok akort, zeren eta
|
guztiok
ez gaituk martiri izaiteko jaio, ni ere ez... Eta martiri izaiteko jaio denak jakin likek, bertzalde, ezen martiriak eta martirien odola a posteriori direla emankorrak, noiz eta haien kausak aitzina egiten baitu... baina baztertzen eta ahanzten dituk, modu berean, baldin haien kausak huts egiten badu... edo ikusi, bertzenaz, zer gertatu zitzaien kataroei Montsegurren, zeren martiri haiek guztiak noren ahotan daude egun, eta nork loriatzen eta lorifikatzen ditu?
|
|
|
Bai, onartzen dut nik ere ezen argi iraungi horretarik bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan daitezkeen; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren pertsonak ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak. Eta ez ote dugu
|
guztiok
ere izainetarik eta parasitoetarik zerbait, noiz eta martiriak miresten baititugu, jaun André...?
|
|
|
Eta hala ibili ginen
|
guztiok
jauregian aldi batez zirimonia maisuaren erranetarat, marionetak edo ximinoak bagina bezala, hau honela egin behar da, hori horrela, eskuin zangoa honat, ezkerrekoa harat, burua goiti eta burua beheiti...
|
|
|
HATSARREAN kontatu dizut nola bai aitak eta bai aitona Nikolasek ere erraiten ziguten ezen urbiaindar
|
guztiok
ginela noble, baina batzuk bertzeak baino nobleago, eta halakoak ginela etxegoiendarrak. Ordea, bataren nobletasuna, edo nobletasunari buruz zuen kontzeptua, ez zen bertzearena, zeren eta aitarena marra zurrun eta mugiezin bat zen —marra eta azpimarra—, goikoen eta behekoen munduak bereizten zituena eta batzuen eta bertzeen arteko harremanak fintkatzen, halako suertez, non, goiti beheitikoak baitziren manuak eta desaireak ezinbertzez, eta beheiti goitikoak begirunea eta obligazinoak; aitonak, bere aldetik, ez zuen ukatzen marra hura, ezta manuen emaitea goikoei zegokiela ere, baina berez hala zena ez zuen azpimarratzen ibili beharrik, eta uste zuen, bertzalde, ezen begirunea eta obligazinoak bi aldeetarat zeudela, eta goiti beheitikoak zirela beheiti goitikoak bezainbat; eta desaireak beti zeudela, edo gehienetan, soberan.
|
|
|
Eta nik hura ikusten nuen, begiak gero eta zabalago, eta, nola baitzirudien ezen
|
guztiok
ere amets batean sartuak geundela, zalantza egiten nuen etortzekoak ziren gizonak eta emaztekiak —dukea eta dukesa, kondea eta kondesa—, haragi hezurrezkoak ote ziren...
|
|
|
Ai, gure aitak jakin izan balu eta gizon
|
guztiok
bageneki...!
|
|
|
Egun haietarik batean, ordea, irri egin beharrean ohi zuen bezala, herensugearena aditu bezain fite, sutan jarri zen. Eta hartu zuen soka ezin luzeago hura, muturretarik batean gako bat zuena eta zuhaitzen igaiteko erabiltzen zuena; bildu zituen hiruzpalau morroi eta bizpahiru neskame, eta
|
guztiok
joan ginen Pagabasoko leizerat.
|
|
|
Pedro Huizi ez duk hemengo bertze edozein pintore baino gutiago izanen. Baina
|
guztiok
ezagutzen duzue haren koadro bat, nik neure gabinetean ipinia dudana: ene denbora hartako txakurrarena duk, zeinari Leonardo baitzeritzan.
|
|
|
Osaba Joanikoten erretolika hartan oroitzen dut nola
|
guztiok
hari beha geunden, eta nola amak, Ubarneko damaren eta Pedro Huiziren aipuak aditu bezain fite, begiak beheititu zituen, hautu hura atsegin ez balu bezala, baina, halarik ere, isilik egon zen, bazekielako, beharbada, ezen, auzi haren alderakotzat, ez zuela deus ere egiterik, bere senarra ere guztiz bertze iritzi batekoa izan zitekeelako. Eta, baldin amak erraiten ari natzaizuna pentsatu bazuen, ez zebilen nehola ere oker, zeren eta aitak, osabak akabatu orduko, erran baitzuen:
|
|
|
Baina ezta bertze edozein bi pertsona ere, benturaz, nork bere mundua duelako, propiala eta berezia, eta nor bere mundutik mintzatzen delako, azken batean. ...ra —Elbirak eman zidan sagar ezti ahanztezin hura, zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten— ez da zure sagarra —Donejoane bezperan jan zenuen sagar hura, oraino ere gau hartako sua oroitarazten dizuna—, ezta harena ere —otsailean edo sagardo bihurturik nahiko lukeen festazale hordiarena, zeinari txalapartaren hotsak ere oroitaraziko baitizkio— Eta euskaldun
|
guztiok
sagar deitzen diogu sagarrari, baina bakoitza bere sagarrak bizi du, bakoitza bere zoroak bizi duen bezalaxe.
|
|
|
Eta
|
guztiok
isilik geunden, urduri, begi batekin osabari beha eta bertzearekin mastaren gainean zegoen marinelari... eta orduan, arriskuaz jabetu balitz bezala, osaba Joanikotenganat hurbildu zen Arkimedes, buztana makur zeramala, intzirika, harik eta osabaren aitzinean gelditu zen arte... marinelak zakua laxatu zuen istant berean.
|
|
|
Beraz,
|
guztiok
geunden maiatz hartan etxean, jauregiko nagusiak eta morroi neskameak... baita Elbira ere, zeina baitzen jauregiko neskame baten alaba, jauregian bizi zena, bere amarekin eta gainerako neskame ezkongabeekin.
|
|
|
Ez nion bertzerik aditu. Zeren, osaba salan utzirik, amaren eta aita jesuitaren gibeletik baikindoazen orain bertze
|
guztiok
. Hatz erakuslea jasorik zihoan aita Bartolome, haserre eta gaitz erranka:
|
|
|
—Haatik, jaun Joanes Etxegoien, ez nuke nahi ergeltzat har nazazun, zeren beldur bainaiz pikaro gezurti hutsa ez ote zaren, edo, hobeki, segur nago haietarik bat zarela... baina jakizu ezen zeure eskuetan duzula, zeure etorkizuna ez ezik, zeure lagunena ere, eta izugarria izanen litzatekeela baldin zeure egitekoan huts eginen bazenu... zeren neure lagunekin mintzatu bainaiz eta
|
guztiok
zuen kontra deklaratuko baikenuke, nagusiaren alaba sendatzeko entseiuan huts eginen bazenu, zeure erlikia horrekin iruzur egiteagatik eta Lorenzo hain modu gaixtoan hiltzeagatik... Eta jaun Santiago de Tapioles y Villarrín —eta bere tituluen lista eman zuen berriro... eta berriro hartu zuen atseden, jakina, harik eta berriro ekin zion arte, titulu haietarik bat errepikatzen zuela, mementu hartan bertzeak baino inportantago irizten ziolako edo—:
|
|
|
Izan ere, ibaiertzean geundela
|
guztiok
bainatzen —zaharrak eta gazteak, umeak eta umoak—, kaiman handi bat ikusi genuen, ibaiaren bertze ertzetik guganat zetorrela... Eta gehienak oihuka hasi eta ibaiertzerantz abiatu ziren, hauek jauzika, haiek igeri, kaimanarenganik ihesi; eta guti batzuk perlesiak joak bezala geratu ginen... baita bizkaitarra ere, zeina baitzen, bertzenaz, ausartzia eta eskudantzia handiko gizona.
|
|
|
INDIAR gorrien paradisuaren alde egin zuen Antonio Ibarbia gipuzkoarrak bere buruaren oferenda hura; alferrik, ordea, zeren, handik urtebeterat,
|
guztiok
lotan geundela eta gutien uste genuenean —konbentziturik baikeunden ezen, geure iparralderako ihesaldi luzean, oihanak eta sabanak, sabanak eta oihanak zeharkatu ondoren, leku ezin segurago bat ediren genuela, inguru hartako oihan batean—, indiar horiak sartu baitzitzaizkigun, beren arkuekin eta beren fletxekin, baita zazpi gizon zuri ere, beren arkabuzekin, guztiak ere hotsez eta habar...
|
|
|
—Jainkoak
|
guztiok
ukitzen gaitik behin edo behin, eta hi ere ukituko hau egunen batean, zeren eta hi ez baihator honat kasualitatez, baina Jainkoaren borondatez...
|
|
|
Eta Horaziok ideia ausart haiek zituen, eta ideia haiekin nola ez zen, bada, gaizki ikusia izanen, Quitoko unibertsitatean ez ezik bertze edozein unibertsitatetan ere, jaun André...! ...an zuena... eta don Venancioren ingururat biltzen zen talde hartako bertze kide guztiek ere erraiten zutena aditzerat eman nahi izanen banizu, orrien faltan aurkituko nintzateke, zeren, arestian erran dizudan bezala, haiek guztiak, edo kasik gehienak, ikasiak eta buruz ongi jantziak baitziren, eta zeren don Venanciok jende haiek gonbidatzen baitzituen noizik behin bere etxerat, halako suertez, non
|
guztiok
izaiten baikintuen orduan solasturi, bazkari baten edo bertze zernahiren aitzakian... eta zeren, geure solas haietaz baino areago, doña Rosa de Osorioz mintzatu nahi bainizuke orain, eta harekin izan nuen amorioaz, zeina izan baitzen, ordu arte izan nituen bertze amoriozko historia guztien aldean, net diferent.
|
|
|
Eta eguberri egunean biltzen ginen
|
guztiok
jaiotzaren ingururat, hartzen zuen jaun Marcelek bere lauta, eta gabon kantak kantazen genizkion haur jaioberriari.
|
|
|
Baina, geldiro eta baratx bada ere, aitzina egin behar diagu... Izan ere, zeruan baduk argi argitsu bat, oraino ere ezjakintasunaren eta inorantziaren hodeiak estalia, baina hago segur ezen argi horrek
|
guztiok
argituko gaituela egunen batean, katolikoak eta protestantak, haiek eta gu... —eta, skribatzen ari zen liburuaren orri bat eskuan hartzen zuela, erran zuen—:
|
|
|
Eta ez genuke nehoren ez deusen beldur izan nahi, eta argiaren seme izan nahi genuke, baina gauak bizi gaitu atergabe. Eta hala darama mundu honetan bat bederak oinpean bere Pagabasoko leizea, herensugez eta munstroz josia, eta hala gabiltza
|
guztiok
haren gainean, soka batetik zintzilik, osaba Joanikot bezala... Eta hausten da soka batzuetan, eta erortzen eta amiltzen gara zuloan beheiti, non herensugeak eta munstroak ditugun aiduru —izua eta bekaitza, herra eta zorigaitza—, ahutzak zabal eta hortzak zorrotz.
|
|
|
Beraz, Villagrandeko dukeak bere bisitarekin ohoratu behar gintuen, eta, handik harat, jakina, gure etxeak egun hura izan zuen ardatz. Eta
|
guztiok
ere egun hari beha jarri, eta ama izan genuen, ohi bezala, prestatze lanen eta gainerako trabailuen ardura bere gain hartu zuena. Eta nola hura baitzen, ordenazale itsuaz gain, zuhurra, ernea eta begi zolia, eta nola, ondorez, haren eskuko izaiten baitzen, jauregiko martxaz denaz bezainbatean, bat bederaren egunorozko lanen eta sailen banatzea eta esleitzea, hala izan zituen egun haietan ere xehetasunik xeheenak kontuan... baita eguraldiarekin lotuak egon zitezkeenak ere, manatzen zuelarik, hartarakotz, ezen piz zitzatela santa Barbararen ermitan hiru kandela, eta eduki zitzatela pizturik bisitarien egonaldian gau eta egun, Nikomediako birjina martiriak Urbiaingo inguru hura tormentatik, ihortzirietarik eta eguraldi gaixtotik libra zezan amoreakatik.
|
|
|
Eta piztiarekin zoratzen geunden
|
guztiok
, baina ez gure ama, zeinak lehen egunetik beretik erran baitzuen: " Ez naiz piztiaz fidatzen...", eta amaren erranak eta haren segurtasun ezak harritzen ninduten, zeren, bertzenaz, segurtasun handiko emaztekia baitzen, sosegua nekez galtzen zuena, bere buruaren jabe, anitzetan erran dizudan bezala.
|
|
|
...ko gizonak; miatu zituen gure untziaren goiak eta beheak; mintzatu zen bere gizonekin untzian zihoazen handikiez eta handikien reskateekin atera zitzakeen irabaziez, beti ere frantsesez; mintzatu zen, halaber, bertze jende guztiez, zeinak salduak izan baitzitezkeen, esklabo gisa, hango eta hemengo plantazioneetarat... harik eta aginte zubirat igan, eta gaztelania gaixtoan mintzatzen hasi zen arte,
|
guztiok
ongi aditzeko moduan. Eta so egin zion bere untziari, seinalatu zuen hatzaz, eta erran zuen irritsu:
|
|
|
—Ez ahantz, mutilok: frankoen kontrako gudualdi haietarik, urbiaindar
|
guztiok
gaituk noble... baina batzuk bertzeak baino nobleago.
|
|
|
Eta erregeordeak: " Hitz eman duzu eta hitza bete ezazu, tratu honetarik
|
guztiok
irabazten atera gaitezen, zeren guk ere nahiago baititugu zure aberastasunak Espainian ezen ez Frantzian, zeina baita, gaurko estatuen artean, gure etsairik handiena". Eta, akabatzeko, erran zioan:
|
|
|
—Zer arraio gertatzen da hemen? Bertzeetan
|
guztiok
izaiten zaituztet gibeletik, eta gaur guztiok eneganik ihesi.... Zer erran dute, bada, koldar horiek?
|
|
|
—Zer arraio gertatzen da hemen? Bertzeetan guztiok izaiten zaituztet gibeletik, eta gaur
|
guztiok
eneganik ihesi.... Zer erran dute, bada, koldar horiek?
|
|
|
Eta, hala, heldu zen afalordua; joan nintzen, kontsolamendu harekin, afaltzerat; jarri ginen
|
guztiok
mahaien inguruan... errezitatu zion ene anaia Mattinek laudoriozko oda bat Villagrandeko dukeari, ihardetsi zion honek hitzekin, sinatu zuten agiri batzuetan hitzarturik zuten tratua, gure aitaren administratzaileak eta Villagrandeko dukearen sekretarioak aitzinetik prestatu zutena; ekin genion afari ezin joriago hari, jan genuen plater bat, bertze bat eta bertze bat, gonbidatuen alabantzen artea...
|
|
|
Plauto ote zen? — ezen bizitzako amets zuela mundua hitz bakar batez adieraztea, mundua hitz bihur zedin amoreakatik, eta nago ezen Villagrandeko dukea kasik heldu zela poeta haren ametsa betetzeko punturat, bere zera haiekin guztiekin, nahiz eta keinu batekin errematatu behar izan zuen bere erretolika... Eta hala izan ez bazen ere, berdin, zeren, ulertu,
|
guztiok
ulertu baikenion bederen. Eta sinetsi ere bai batek baino gehiagok, zeren anitz baitziren historiak eta anekdotak jakinarazten zutenak ezen inkuboek haurdun uzten zituztela neskatoak eta emaztekiak, eta inkuboek haurdun uzten bazituzten, zergatik ez sugegorri batek...?
|
|
|
Ilargi ederra zegoen, eta uste dut ezen
|
guztiok
hartu genuela harako bidea, ba tzuk lehenago, bertzeak geroago, baina guztiok ere bateratsu, bi zezenketariak —Curro Banderas eta Paco Corrales— izan ezik, biak ere digestioarena baino adarkada gogorragoetarat eginak eta usatuak, hor nonbait, Paco Corralesek bezperan ongi erakutsi zigun bezala. Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean bere tokitik.
|
|
|
Ilargi ederra zegoen, eta uste dut ezen guztiok hartu genuela harako bidea, ba tzuk lehenago, bertzeak geroago, baina
|
guztiok
ere bateratsu, bi zezenketariak —Curro Banderas eta Paco Corrales— izan ezik, biak ere digestioarena baino adarkada gogorragoetarat eginak eta usatuak, hor nonbait, Paco Corralesek bezperan ongi erakutsi zigun bezala. Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean bere tokitik.
|
|
|
Gosaldu ondoren,
|
guztiok
kalerat jalgi eta Villagrandeko dukeak bedera bedera agurtu gintuen, osaba Joanikot lehenik:
|
|
|
Bazkalordua zen eta
|
guztiok
bazkaltzen ari ginen, lekat aitona, zeinak gero eta gutiago jan eta gero eta gehiago erretzen baitzuen, haren bizigarri bakarra tabakoaren kea balitz bezala. Eta, ohi bezala, aitona genuen otordu hartan mahaiburu eta haren eskuinean zegoen gure aita.
|
|
|
Eta orduan izan zen eta orduan eman zion aitonak errepuesta hura,
|
guztiok
aho zabalik utzi gintuena, zin degizut, jaun André!
|
|
|
Mutil gaztea da berori, eta Gabrielaren esku utziko dugu auzia". Eta, horrela, abiatu gaituk
|
guztiok
damatxoaren gibeletik, sartu gaituk gela ilun batean, non pizturik baitzeuden zazpi kandela... jaurtiki ditik damatxoak kartak mahai gainerat, egin ditik latinezko edo sasi latinezko orazino batzuk nik ulertu ez dizkiodanak, eta gero, niri beha, berea ez zirudien boz ezin misteriotsuago batez erran zidak: " Zorionekoa berori, zeren oinpean hartuko baitu hartza, nola san Migel arkaingeruak dragoia...
|
|
|
Eta anaiak irrintzi egin zuen, lorios eta biktorios, eta
|
guztiok
egin genuen irrintzi.
|
|
|
—Itzul
|
guztiok
honat, zeren eta hauxe baitugu deabrua meneratzeko orena!
|
|
|
Eta, halatan, bada, bide hartan barrena egin nituèn urratsik gogoangarrienei xuxen natxekiela, natorren bertze mementu hartarat, noiz eta bertze karrika haietan barrena egin bainuen... edo egin genuen, hobeki, zeren eta dozena bat lagun baikindoazen, Itsasoko Amakoak...
|
guztiok
ere ongi armaturik, desarrarako prest...
|
|
|
—Joanes,
|
guztiok
behar diagu kontzientzian ausiki egiten ahal digun har bat, zeren, bertzenaz, bakoitzak nahiko lukeena eginen bailuke, eta hori ere ez duk kontua. Baina mundu honetan harrak eta harrak zeudek, eta hireak ez hau gaitzaz libratuko, zeren eta harra bera baituk gaitza.
|
|
|
Eta halakoak gara gizonok: ...r itzalarenetik; izan gaitezke jakintsuak eta doktoreak bezain pertsona ikasiak eta jasoak, eta izan gaitezke gorteetako pailazoak eta bufoiak bezain izaki irrigarriak, edo El Buscón eko don Pablosen parekoak; eta, komunzki eta eskuarki, bata eta bertzea izan ohi gara... zeren, pentsa dezakegun arren, zeruan dauden izar distiratsuei edo goi mendietako ur gardenei beha, aingeruak izan gaitezkeela,
|
guztiok
ere baitugu uzkian zuloa, aitona Nikolasek ongi erraiten zuen bezala... Baita maisuen maisu hark ere, zeina baitzen Aristoteles handia.
|
|
|
Lodikotea, moldegabea, inoxoa eta aurpegi pikorrez emokatua, taldeko gainerako lagunek —Karlos Ripodas" Charly", Fernando Soria" Ximurra", Anjel Urtxipia" Ttipi" — ez zuten begiko zikina baino gehiago nahi beren inguruan, are gutiago asteburuetan neskatara ateratzen ginelarik: gainerako
|
guztiok
baino sutsuago lehiatuta ere, Potzolo gurekin egote hutsa kale egiteko bermea zen. Ez zuten burutzen, bertzalde, kartetan agertzen zuen fortuna zoroarekin.
|
|
|
Errua nirea zen, hein batean. Paper mordo hori egunez egun moldatzera lehiatzen garen
|
guztiok
doako harpidetzari esker izaten dugu goizero, bakoitzarendako ale izen deituraduna etxeko postontzian sartuta. Alabaina nik ez nuen lantokian helbide aldaeraren berri eman.
|
|
|
Noraeza, ondoeza, harridura, isiltasuna nagusitu ziren ikusleongan. Zeru hain urdinerantz begira gelditu ginen
|
guztiok
, espazioan zuloren bat aurkitu nahian bezala, aterpe aingerutiarren bat. Gero, denok batera, jauzilariek (e) lur hartzen zuten alderantz jiratu genuen burua, han Arcadius Lippi ikusiko genuelakoan.
|
|
|
Oi, salbatzaileak! Zatozte, gizonok, munduan zareten gizagaixo
|
guztiok
, eta eros ezazue trafikoaren pandemia biblikotik salbatuko zaituzten GPS navigator system paregabea! Azkar, mugi, lau xoxetan, lau txakur txikiren trukean!
|
|
|
Sartu bezain pronto, puxikak eta goxokiak eman zizkiguten, nahi adina, ibili gabe, eta azafata irtirinek beren gorputz lerdenak eskaini zizkiguten opari gisa, zernahi  tarako, igurtzirako edo, hizketarako edo, zernahitarako; ez geunden gu, ordea, (psikologikoki) hartarakoxe, eta arroxakoloreko ezpain haiei begiratze hutsarekin konformatu ginen gonbidatu (gizonezko)
|
guztiok
, halabeharrez; ezen sasoiko egotera, dios!, jango baikenizkien neskato putapertxent paregabe haiei begiak eta ezpainak eta gaztaina beroak ere hala esan baledi; horren ordez, azafatek atzera soineko urdin ilunak eta buruko txuri beltzak jantzi zituztelarik, bost milioi bana eman zizkiguten aurrez telefonoz agindu bezala, bost kilo garbi, aginduko zi  tzaiguna betetzeagatik.
|
|
|
Inork ez zuen isiltasun mingarri hura eten. Musika leun bat ipini zuten bozgorailuetan, negarrerako aproposa, eta negar egin genuen
|
guztiok
Armando Bonillarekin batera. Egia esan ote zuen Armando Bonillak?
|
|
|
Elefantearen laudorio zintzo haren ondoren, harmaila gotikoetan zeuden ikusle elefantez mozorrotuek zein bene benetako elefanteek, tronpak zerurantz ezin ikusgarriago altxaturik, blues espiritual bat jo zuten, eta gainerakoak txaloen bidez eraman genuen doinu bihozkor haren konpasa, eta hainbat metxero eta poxpolo ere ikusi ahal izan nituen piztuta, ordurako gainean genuen ilunsenti hauskara argitu nahian bezala, argi gorri txiki bat hemen, bestea harantzaxeago, halako errosario dizdizari bat osatuz bezala. Amaitu zen ereserkia, hustu ziren gure belarriak, joan ziren itzaltzen poliki poliki, eta lanturu isil batean, su koloretsuak, eta bat batean hotza sentitu genuen
|
guztiok
biho  tzean, hotz gordin adieraztezin bat, ukiezina, hilkutxetako hotza bezalakoa. Hura ere, jakina, aurrez zegoen prestatuta:
|
|
|
Berarekin batera beste bi mutil kankailu zetozen. Ikustez bakarrik ezagutzen nituen, eta txiki
|
guztiok
beldurra genien. Klaseko ordubetea luze egin bazitzaidan ere, banekien hurrengo minutuak ezin luzeago izango nituela.
|
|
|
Erretorea agertu zenean hilerritik zetorren,
|
guztiok
futbola utzi, eta berehala hurbildu gintzaizkion eskuan muin egitera.
|
|
|
Eta
|
guztiok
txapela okertu genuenean, egunak igarotzen hasi ziren ezer berririk gabe. Bi, lau, bost urte igaro ziren, eta gaur arte!
|
|
|
Bai, bai, nola ez? erantzun genion
|
guztiok
batera.
|
|
|
Txikitan anaia arreba
|
guztiok
kulunkatu gintuen sehaska zaharraren egurrezko gurpilak zituen auto gorri hark. Handia zen oso, eta erraz sartzen zen Migel autoaren barruan.
|
|
|
Artoa aletu nahi nuen, bai, eta izebak ongi agertu zidan arratsalde guztian ez nintzela lurretik jaikiko. Egur biluziaren gainean eseri ginen haur
|
guztiok
. Ama eta izeba, kopotar handi batzuen gainean.
|
|
|
Halako batean haize hotsik entzun gabe gelditu ginen
|
guztiok
. Izebaren ekaitzen beldur ginen, baina amak berehala moldatu zuen egoera.
|
|
|
Bryce Canyon liluragarrian gertatu da, zerua inpentsan ilundu, eta euria bota ahalean hasi duenean. Ez bat eta ez bi, taldekideak eta turista
|
guztiok
sakabanatu egin gara, eta Ruben eta biok barreka hasi gara ohartu garenean alfer alferrik ari ginela euri erauntsitik ihesi, izan ere ordurako hezurretaraino bustirik baikeunden.
|
|
|
Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina. Espainiako Urrezko Mendearen pintoreak Berpizkundean nagusitu zen estiloari zenbaterainoko mugak ipini zizkion, edo barrokoaren bidea jorratu ondoren estilo klasikora itzuli zen ala ez, orrialde askotan irakurri ahal izan dugu
|
guztiok
dagoeneko.
|
|
|
Geroago, fasean, legezko gobernu batek gauzatu zuen kanpo jarduera, eta horrek izaera instituzionalaz hornitu zuen. Gobernu horrek,
|
guztiok
ezagutzen ditugun gertaera historikoak direla medio," Estatu funtzioak" bete behar izan zituen berehala, eta, horren ondorioz, bere subiranotasuna partekatu behar izan zuen. Eusko Jaurlaritzak estatuari zegozkiokeen funtzioak bete behar izan zituen ezinbestean, eguneroko bizitzan, egoeraren larritasunak bultzaturik.
|