|
2000
|
|
|
Eta gure asmoa liburuan burutzea proposatu nion. Gauza sinbolikoa egin
|
genezakeen
. Eta irakurleak ez zuen zertan lotura haririk aurkitu behar.
|
|
|
Kirmen Uriberen ustez, hauxe da Sarrionandiaren poetika globalaren alderik adierazgarrienetako bat, eta espazialitatearen kontzeptu postmodernoarekin harremanetan jartzen duena. Frederic Jameson aipatuz esaten digu" denbora historikoaren edo existentzialaren une eta espazio ezberdinak ez dutela ardatz kronologikoaren araberako progresio hurrenkerarik onartzen, bakarrik distantziaren arabera neur
|
genezakeen
atzera eta aurrerako jauziak egiten dituelarik".
|
|
|
Denboraz, berez gizarte giroa aldakorra denez gero, ez zeritzola zuzena atzera begira jartzeari, baina bai nolabaiteko ordaina eskaintzeari. Hortik jo zuen ebazpidetzat guztion artean osa
|
genezakeen
autonomia zabal bat proposatzera.
|
|
|
Inperialismo, atsegina? dei
|
genezakeen
egoera soziopolitiko horretan, ordea, norbanakoaren eta herrien burujabetza aldarrikapenak indarra eta gaurkotasuna irabazten dute, Abascal-en iritziz. Ondorioz, heziketa aintzat hartzea eta, batezere, erakunde nazional zein internazionalen eraginkortasuna eskatzen ditu, norbanakoaren gaineko kontrola ekidin eta herrien burujabetasuna babesteko.
|
|
|
Guztiarekin ere, eredu eklektiko erabilienak honako hauetan banatzen dira: jatorri psikoanalitikokokontzeptuak erabiltzen dituztenak eta sistemiko denera soilik mugatzen direnak.Azken hauek estrukturazko estrategiko komunikazionala dei
|
genezakeen
ereduadarabilte, lehenengoek belaunaldien artekoak eta dinamikoak diren hurbilketak ereerabiltzen dituzten artean.
|
|
|
1940ko martxoan A. Mitxelena Martutene auzoan aurki
|
genezakeen
Misio bateuskaraz ematen (Cronica: I, 399, 501), eta akordio haren ondoren, elizgizonek ohiturazaharretara itzultzen ari ziren, noski, beti euskararen ohiko erabilpenean maila berairabaziz, baina bai debeku eta muga sobera itogarrietatik irtenez.
|
|
|
hori, oharmenean gertatzen denez, ez dela erraz enpirikoki jasotzen; ezin dutela, bederen, hizkuntzalariek beren kasa egin (batik bat esperimentuetarako horrentrebakuntza eskasa dugun, hizkuntzalari teorikook?). Bada, dena den, eta (besteak beste) psikologoekiko auzolanerako geure buruak prestatu bitartean, Euskal Herrian orain egin
|
genezakeen
lan polita: hasieratik elebidundiren haurrengan, garapenaren birmoldaketa?
|
|
|
Badakizu, bertzalde, jaun André, ezen gero eta prezisione handiagoko teleskopioak egiten direla egun: ordea, gure osabarena ere ez zen hain eskasa eta hain ez osoa eta, beraz, objektuen iduri bihurrituak eta desitxuratuak eskaintzen zizkigun arren, zeren eta lenteak marra berez xuxenak kurbarazten baitzituen eta kurbak kurbaraztenago, aise begizta
|
genezakeen
eta hauteman, halarik ere, objektiboa.
|
|
|
Gainerat, komunitate tipi bat zen Urbiain, eta han gauzak errazago joan zitezkeen, zuhaurk ere erraiten zenuen bezala, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, inguruetako gaixo eta erien begiratzeko, ospitale bat ere eraiki
|
genezakeen
komarka hartan, nola egin baitzuen Azpilkuetako Martinek bere herrian... baina, hark ez bezala, bizirik nengoela egin behar nuen nik hura, zeren jauregi aberats bateko seme eta gizonezko bakarra bainintzen, aita anaiak hil ondoren, eta baliabide guztiak izan nitzakeen, neure xedearen betetzeko, Jainkoaren laguntzarekin. Eta, entseiu hartan neure arartekotasunaz baliatzen nintzela, osaba Joanikot eta ama elkarrenganat biltzea erdietsiko nuen, eta haien eragina erabiliko nuen herriko jende guztien batzeko eta zoriontsu izaiteko, Jainkoaren laguntzarekin...
|
|
|
Mattin ere, Villagrandeko dukearen palazioan hiru urte eskas egin ondoren, etxean genuen; edo, xeheroago eta zehatzago erraitearren, gure etxean aitaren berrogeita hamargarren urtebetetzeko festa ospatu zenetik genuen Mattin etxean —erran behar ote dizut, jaun André, ezen nehoiz ez bezala ikusi nuela Mattin nigarretan, noiz eta, festaren ondotik, Villagrandeko dukearen semea Madrilerat itzuli baitzen, Mattin Urbiainen utzirik? —, zeren aitak nahi baitzuen, alde batetik, Mattin negozioen munduan gero eta gehiago sartzea eta trebatzea, eta hargatik erraiten zion: ...iz ere, eta, halatan, trabailuaren neketan higatuko ez bahaiz ere, ez zaik gaizki etorriko jakitea zein diren diruaren bideak, heure ondasunen hobeki enplegatu ahal izaiteko", eta hargatik ere zuen donejoanetarako prestaturik eta istalgaraturik bidaia bat, harat eta honat; eta nahi zuen, bertzetik, bidaia hura egin baino lehen familiakoak elkarrekin egoitea, zeren hura ere ez baitzen egunoroz
|
egin
genezakeen gauza, aitaren etengabeko bidaiekin eta anaiak Madrilen egin izan zituen egonaldiekin.
|
|
|
Eta ibai Orinocoren ahorat iristeko, bertzalde, La Hispaniolan lehorreratu genuen, lehen urrats gisa, profitatuz galeoi flotak uharte hartan egin izan ohi zuen geldialdia. Hurrengo urratsean, berriz, txalupa edo untzi tipi bat aloka geniezaiokeen bati... edo, honi eta hari adituaren arabera, guhaurk egin
|
genezakeen
baltsa xume bat modu ezin merkeagoan, bela eta guzti, esklabo beltz batzuen laguntzarekin —zeren baitzirudien ezen La Hispaniolako uhartea esklabo beltzez beterik zegoela—, halako tailuz, non, handik aitzina, baltsa hartan abia baikintezkeen, lehenik ekialderantz eta gero hegoalderantz, uhartez uharte —zeren eta inguru hura arrosario bat omen zen, uharte tipiz osatua—, Tierra ...
|
|
|
Eta nik gogo ezin gaixtoagoz ikusten nuen hura, zeren ez bainuen atsegin, eta zeren ezin bainuen deus ere egin... eta zeren buruan bainuen Antonio Ibarbia... eta buruan nuen, halaber, Joxe Aberasturi, eta buruan nerabilen orduko nola laxa nitzakeen neure bi lagunak eta nola egin
|
genezakeen
hirurok ihes.
|
|
|
Ez al zekiten, akaso, zinpeko zaintzaile haiek basiliskoa Satanas berbera zela, zeinak, paradisuan ezkutatuz, Adan eta Eba engainatu baitzituen? Zer onik espero
|
genezakeen
, bada, piztia pozointsu harengandik?
|
|
|
Negarrari ekin genion gero, Edurtxo Caterpilarrek behin eta birritan adierazi zigun arren amonatxo haurdunena parodia bat zela, halako antzerki satiriko bat. Baina guk eta horrexegatik jakin nuen beste hiru gonbidatuen izaeraz eta minduraz beste begi batzuekin ikusten genuen oro, anestesiaren edo maitasunaren begiekin, guk edaniko ardoaren ozpinduak zer berezi bat, hondar berezi bat utzi baitzuen gugan, sentiberatasun isuria biziki areagotzen zuena; guk, hortaz, ezin ikus
|
genezakeen
graziarik halako satira beltz batean, edota azafatek beren borondate on guztiarekin egun batzuk atzera erakutsi ziguten show gaztaina lerden beroarekin, hienaren larrutzeari edo Afrikako ume gosetuen gainean egiten ziren txiste gordinei irribarrerik txikiena ere egiten ez genien modu berean.
|
|
|
Vienako Zirkuluan inferentzia induktibo hauek legezkotzat hartzeko modurik onartu ez zutenek, legeen ikusmolde erabat artifizial eta batere ez erakargarri baten menpe ikusi zuten beren burua. Carnapek, bere hasieratan, Aufbau ean esate baterako, ‘Gizaki oro hilkorra da’ motako orokorpen batek hilda daudela dakigun gizakiei buruz soilik ari direla zioen; gauza bera esan
|
genezakeen
‘Eguzkia egunero ateratzen da’ enuntziatuaren inguruan. Beraz, ‘Bihar eguzkia aterako da’ ez da eguzkiak egingo duenari buruzko enuntziatua, nik iraganean esperientziaturikoaren eta etorkizunean proiektatzen dudanaren deskribapen zeiharra besterik ez baizik.
|
|
|
Baina esan nahi dudana da gogo egoera ez dela ez ona, ez txarra, zentzu etiko batean, gogo egoerarekin, deskriba dezakegun gertakari batez ari garen heinean. Adibidez, gure munduko liburuan xehetasun fisiko eta psikologikoez betetako hilketa baten deskribapena irakurriko bagenu, gertakari hauen deskribapen soilak ez luke proposizio etiko dei
|
genezakeen
ezertxo ere edukiko. Edozein gertakariren maila berean —harri baten erorketa, kasu— izango litzateke hilketa doi doi.
|
|
|
Edo, alderantziz, horrekin gure barruan basatien jokaeraren alde hitz egiten duen zerbait dagoela hauteman zezakeen. Nik —eta nik ez dut sinesten jainko dei
|
genezakeen
gizakirik/ gizakiaz gaindikorik dagoenik inon— esaten badut: " jainkoen haserrearen beldur naiz", horrek erakusten du horren bidez zerbait esan nahi dezakedala, edo sinesmen horrekin beharrezko harremanik ez duen sentimendu bati adierazpena eman nahi diezaiokedala.
|
|
|
Bagenekien, beraz, jakin beharreko guztia, edo jakin
|
genezakeen
guztia behintzat. Alferrik geunden jada Leitzan.
|
|
2001
|
|
|
Bada, horrelako istorio bortitzak, pertsonaia matxista eta biolentoz betetako nobela batek, jan, edan, borroka eta gehiegikeria besterik ez duen istorio batek, alegia ideologikoki gaur egun erabat desegokitzat jo
|
genezakeen
istorioak, nolatan liluratzen gaituen oraindik. Nik horri esplikazio bat bilatzen saiatu naiz.
|
|
|
Aurretik bilerak egiten hasi ginen, zer egin
|
genezakeen
erabakitzeko. Abalistak ere bilatu genituen.
|
|
|
Berak ere, Bihotz biko protagonistak Donostia eraldatuan egiten duen antzera, amoranteak emazteari igorritako mezua tartean, adulteroen eszenak imaginatzen ditu Dublin literarioan barna. Hori gutxi balitz," Bloom" ingelesaren itzulpen kontsidera
|
genezakeen
Flora izeneko pertsonaia, musikazalea eta oparoa dugu, Molly bezala (etengabeak dira beraien ipurdi" naharoei" egiten zaizkien erreferentziak).
|
|
|
Berak ere, Bihotz bi-ko protagonistak nobelako Donostia literarioan egiten duen antzera, amoranteak emazteari igorritako mezua tartean, adulteroen eszenak imaginatzen ditu Dublin literarioan barna. Hori gutxi balitz, Bloom ingelesaren itzulpen kontsidera
|
genezakeen
Flora izena duen pertsonaia, musikazalea eta oparoa dugu, Molly bezala (etengabeak dira beraien ipurdi" naharoei" egiten zaizkien erreferentziak).
|
|
|
Luzeragatik nobela laburtzat har
|
genezakeen
honek egitura nahiko lineala duela esango genuke. Saizarbitoriaren lan gehienetan bezala, oraingoan ere istorioa amaieratik hasten da eta ez da zail Eugeniaren eta Victoriaren harremanen ingurukoak ordenaturik datozen ataletan jarraitzea.
|
|
|
Eta gainera," kartzela saila" dei
|
genezakeen
poema bilduma osatzen du, kartzelan izan diren pertsonaien inguruan: Villon, Lauaxeta, Martin
|
|
|
Beste kontu bat honako hau da, alegia, zeharka egin beharreko edo egin
|
genezakeen
lan guztia, hots, lehen aipatutako kalitatezko jarduna, eduki soziokulturalegoki eta aukeratuak.
|
|
|
Senar adardunaren obsesioa J. Joyce-ren Ulises (1922) edo Finnegans wake (1939) nobeletan iraunkorra bada ere, irlandarraren Leopold Bloom protagonistak, Molly ren fideltasunik ezaren jakitun izanik ere, ez du bere emaztea akabatzen.Berak ere, Bihotz biko protagonistak nobelako Donostia literarioan egiten duenantzera, amoranteak emazteari igorritako mezua tartean, adulteroen eszenakimaginatzen ditu Dublin literarioan barna. Hori gutxi balitz, Bloom ingelesarenitzulpen kontsidera
|
genezakeen
Flora izena duen pertsonaia, musikazalea etaoparoa dugu, Molly bezala (etengabeak dira beraien ipurdi, naharoei, egitenzaizkien erreferentziak).
|
|
|
Beste edozeinek egiten zuena bere hizkuntzan egingo genuen guk ere gurean, baina ez besteek bezala: guk hori berbera egin
|
genezakeen
hankak mozturik, besoak loturik, baita burua txapelarekin batean zoko batean utzirik ere. Mirestekoa da, benetan, nola zenbait idazlan eder. Lizardiren poesia, esaterako?
|
|
|
Ba, ez dakit non ikasia zuen ebanjelioa ederki irakatsi zigun zenbaiti, arraioak ez badu. Hasi ginen jende bila, mordoxka polita bildu arte, izenak eta markak buruz ikasten eta geure saiotxoak ahal
|
genezakeen
lekuan (Zumardi handiko indigaztainen azpian eta) egiten. Orduan ezagutu  nuen, berak argitara berria duen bezala, Hernandorena adiskidea, lagun  tza eske agertu gintzaizkionean; orduan Iguaran, Tolosako maisua, Mendizabal eta Gabino Lizartza plazan agertu zirenez gero aski sonatura.
|
|
|
Zertarako nahi eta behar dugu euskara? Gure mundukoa ez den oroigarri xahar kuttun bat eduki
|
genezakeen
moduan edukitzeko. Zikintzeko beldurrez inor ukitzera ausartzen ez den zenbait liburutegitako azal ederreko liburuak bezala gordetzeko?
|
|
|
Zeruetaraino goretsi behar ez badugu ere, ez da, bada, Etxepare, dagokion lekuan daukagula, euskaldun garen aldetik diogun zorra nahiz gogotik aldendu, gutxiets
|
genezakeen
olerkaria. Poeta gazte baten, maiz zaharragoak gogor hartzen dituen baten, hitzak aldatuko ditut hona, Ibon Sarasolarenak, Jakinen (24, 1967, 13 or.):
|
|
|
Euskalki horretan, adibidez, honako Leizarragaren honek ez du itzul  pen zuzenik: " eta egin baikrauzkió Rege eta Sakrifikadore Iainko bere Aitari19" (guren ordez, beste batzuk izan balira, errege egin dizkio esan
|
genezakeen
legez). Zeharbidezkorik, bai; zuzenik, ez, Bizkaian (eta Beraskoitzen?) sor daitekeen modukorik.
|
|
|
Ezer ez, egunkari horiek Lizarra Garaziren iritziak diren bezala azaltzen utzi balituzte. Ezer ez, aniztasuna erredakziora berera zabaldu izan balitz eta hedabide horietan (salbuespenak salbuespen) kazetarien eta zutabe idazleen artean erakutsitako adostasun maila horren handia, sekula suma
|
genezakeen
handiena, izan ez balitz.
|
|
|
Gorago adierazi dut, itxura batera, arrazoiketa pragmatikoa egiten zuela Xarritonek gerraren amaieraz, ez baitzuen nazien alderako gaitzespenik ageri, ez eta honen alde jokatzen ari zen Petainen alderako. Handik, euskaldunok ere gogo eta gorputz bizi izan dugun historiatik, bigarren mundu gerra ere bizi izan baitugu iparreko haurrideengogo gorputzetan, atera
|
genezakeen
irakaspena jaulki dut. Ikus dezagun zein zen garai honetan Iparraldean ideologia nagusia.
|
|
|
Ez dut edozeinen iritzia ere bildu, bistakoa denez. Ehundaka orrialdegehiago bil
|
genezakeen
iritzi sailetako guztiak jaso izan bagenitu, eta zer esanik ez" zuzendariari" zuzendutako sailekoak jasoz.
|
|
|
Antinomia hori itxura soil batean funtsatzen dela eta izadia askatasunetik sortutako kausalitateari ez zaiola kontrajartzen behinik behin, hau da guk lor
|
genezakeen
gauza bakarra, eta hau zen baita ere lortu nahi genuen gauza bakar eta soila (A558/ B586 (E444)).
|
|
|
Abenduan, esnetegien okupazioekin batera, justuki Ossau Iraty sor markaren erreklama ikus
|
genezakeen
telebistan, Pirinioetako goiztiriko argi zirrintak urdin zohargi, ardiak lerro lerro bortu marretan gora, artzaina buru, xakurra aldamenean sotilki xanpaka, Oldarra abesbatzaren kanta erraldoia lagun; artzain bera zen naski, trakatik ezagun, une honetan hiriko esnetegiaren trabatzen zebilena.
|
|
|
Maitatzea aski balitz mundua kanbia
|
genezakeen
, ez. Honakoa zen oskorri ilun hartako ene lehen oharra, ezpainak, gainekoak zein beherekoak, desiraz hantzen nabaritzen nituela, bereizte uneko eleen eresia nirekiko errepikatuz:
|
|
|
Herenegungo gure arbasoek Trinitate Saindua belauniko bezala, guk hitz eman paradisu berrien jainkoak adora genitzakeen, zorion artifizialen hagun zilarrak begietarik isurtzen zaizkion aingeru aurpegia agertuz, Zein Ongi Naizen mantra lanzinanteak ahots monotonoz errepikatu bitartean. Thomas Morek marraztu utopia hedatzen ari zitzaigun lurrean, gaurko mendeko pornografia alor bakar gisa har
|
genezakeen
besteen eta guhauren pentsamendu bakunak ateak oro giltzatuz, biluztasuna, ukamena, isiltasuna eta bortxa poliziala denetan barreiatuz. Emeki emeki jendearen izaera aldatuko zen, eta robotnik bizidunak bihurtzeko gai izanen ginen.
|
|
2002
|
|
|
Bertsioei esker, gazte anitzek kantu honen edo beste horren berri izan dute, jakin gabe ere entzuten ari direna abesti originala ez dela. Zerrenda amaigabea osa
|
genezakeen
geure etxeko diskotekan miatzen hasiz gero.
|
|
|
Eta istorio hori hurrenkera kronologikoa errespetatuz edo irakurleari etengabeko ohar eta iruzkin metanarratiboak eskainiz kontatzen da. Molde tradizionalean bideratutako narrazio hau tipologia desberdinetan sailka
|
genezakeen
eleberria dugu, izan ere, Lur bat haratago, eleberri historikotzat ez ezik, ikasketaeleberritzat edo abentura eleberritzat ere har baikenezake. Joxe Azurmendik liburuaren aurkezpenean ongi esan zuen modura, XVII. mendearen berreskurapen bikoitza egiten da liburuan, bai literario linguistikoa, baita historikoa ere.
|
|
|
Ezin balia
|
genezakeen
familiaren geure abizena, familia oneko umeak izan ez garelako, ez bata, ez bestea: gure hazkuntza lanean, zorroztasunean eta esfortzuan oinarritu behar izan genuen.
|
|
|
Zerekin, ordea? Gure ustez, munduko unibertsitate onenekinaldera zitekeen, edo tradizio unibertsitario hedatuena duten herrialdeetakoegoerarekin, edo beste hainbat modutan egin
|
genezakeen
azterketa. Horiekguztiek, ordea, mundu osoko unibertsitateak ezagutzea eta baloratzea eskatukolukete, eta ez ditugu gure buruak horretarako prest ikusi.
|
|
|
Datu objektiboak eta, bereziki, subjektiboak eskura izan behar genituen. Sailkideen iritziak eta jarrerakondo ezagutu gabe nekez egin
|
genezakeen
aurrera.
|
|
|
Argi esan behar dugu: euskarak ez du hizkuntza baten garapenerako kritikoaden muga hori oraindik era egokian gainditu:, bide horretan abiatu bazen ere?, eta horixe da jatorrizko arrazoia zerengatik gaur egun ez den erabiltzen euskarahainbeste nola espero
|
genezakeen
. Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa.
|
|
|
Goragoko fase batean, komunikazioak abstrakzioan irabazi zuen heinean, ideograma agertu zen komunitate primitiboetan; ideograman marrazkiak ideia eta sentimendua adierazten zituen. Fase fonetikoak itxi zuen ibilbide primitibotzat har
|
genezakeen
hori; horretan, azkenean, zeinuak soinua errepresentatzen ikasi zuen.
|
|
|
Berbarik gabeko komunikazioaren kasuan, besteen artean, badugu ikurra dei
|
genezakeen
zeinu mota bat. Seinale enblematikoak adierazteko erabili izan da ikurra:
|
|
|
Baina, geunden tokian geundela –Pantxike gure egoera onartzeko puntuan–, beste batzuk ziren koordenadak. Eta talaia berri hartatik Pantxikeren bihotz handiaz eta haren bizi indarraz goza
|
genezakeen
Sarak eta biok, baita haren txispa handiaz ere, ama alaben arteko liskarra berbideratzeko gai banintzen. Zer esaten zuen baino inportanteagoa baitzen, ausaz, nola esaten zituen gauzak bihotz handiko emakume egoskor hark.
|
|
|
Gaur mintzatuko gara buruz eta baliabide linguistikoak zeinen bitartez lor
|
genezakeen
ahalmen komunikatibo nabarmenki handiagoa, horrek dakarren guztiarekin.
|
|
|
Pozik eta umoretsu geunden, bai. Gasolina depositua beterik, presarik ez, helmuga jakinik ere ez, gure aurrean errepideak milaka aukera eskaintzen zizkigun... zer gehiago eska
|
genezakeen
–
|
|
2003
|
|
|
Lor
|
genezakeen
horretara jarriko bagina. Nolanahi ere, nire lan honekin azpimarratu nahi izan dudan beste gauza hauxe izan da:
|
|
|
Aipa
|
genezakeen
berdin, sasoi berean, bere beribilean ninderaman kalonje argiaren erasia: Zer behar duk, gizona, horrela batailaturik?
|
|
|
Ez genituen oraino irakurriak behin fraide xahar batek idatzi zituen hitz hauek: Elizarengatik paira daitekeena deus ez da, Elizarenganik pairatzen denaren aldean, eta, menturaz horrengatik, ikustearekin Loiolako, Xabierreko edo Garaikoetxeko semeen odol bereko zenbat eta zenbat seme eta alaba higatzen ziren munduan barna Eliza Amaren zerbitzutan, eta Eliza horren esker txarra jasan behar zutela gure herritar anitzek eta orobat gure Euskal Herriak, ez
|
genezakeen
nehondik onets.
|
|
|
horrela baitu populu batek adierazten eta defendatzen bere jatorrizko. Subiranotasun Espirituala? deit
|
genezakeen
eskubidea?
|
|
|
Nork lekusken zorioneko eder au. Nork esan, norainokoa izango liteken, Euskal Ikastetxe Nagusiaren aldera erakuts
|
genezakeen
esker ona, sinestea ta iakitea, uztartzera ta edertzera etor bagintez. Euskal Ikastetxe Nagusia etor liteke, baldin, Iaungokua lagun, egingo bagenu euskaldunok egin genezakeena.
|
|
|
Barrutia lortu ondoren, UEUren lana, beste kultura erakunde batzuekin batera, Euskal Unibertsitatea bideratzea izango zen. Azken hori ez zuen definitzen, nahiz eta pentsa
|
genezakeen
euskaraz arituko zen unibertsitateari buruz ari zela. Edozein modutan, nire ustez, bi dira Orberen adierazpenetan nabarmendu beharreko puntuak.
|
|
|
Pourra honetan parte hartu dutenen iritzia jasotze aldera, eztabaida txiki bat jarri dugu martxan. Nola hobetu
|
genezakeen
pourra, zer aldatu behar genukeen... Iritziak jaso nahi genituzke, ahalik eta jolasik politena antolatzeko datozen edizioetan.
|
|
|
Ondoren bota zuen ondorengo urteetarako euskalgintzak erronka berriei erasotzerakoan eta gure inbertsioak erabakitzerakoan azterketa serioa egin beharra dugula nola lor
|
genezakeen
9.000 erosle omen diren horien kopurua areagotzea. Kopuru horretan omen dabil eta Siadecok egin zuen azterketa batek dioenez euskal produktuen kontsumoa gutxi gora behera.
|
|
|
Hurbileko egunkariei begira hasita Diario Vascok adibidez bi bandentzat idazten du eta biekin asmatzen. Ikusi beharra dugu euskaraz hori nola lor
|
genezakeen
. Argi dago Zabalik ek ere ez duela euskaraz asmatu.
|
|
|
Medikuntza alternatiboa oso era egokia da hustasun hori betetzeko. Magia zuri apur bat egin
|
genezakeen
, Chi Kung pixka bat, soinketa energetikoa, sendaketa pranikoa, Tantra, Osho Zen Tarot amiñi bat akaso, hipnosia, asertzibitatea edo psikoanalisi jungiarra...
|
|
|
Ez duenak ezin eman; euskaldun ez baldin bagara, zer eman
|
genezakeen
ez dago argi, nori eman geniezaiokeen ere ezin argi egon. Ez baldin bagara, ez gara; existentzia bera da dudazkoa, euskararik ezean.
|
|
|
53): uler
|
genezakeen
guztia ezagutzera eramaten gaituen aurrerapenak ez digu bermatzen ezer ziurtasunez ezagutu ahal izatea. Zientzi teorien kasuan modu paradigmatikoan ikus daiteke hori, bata bestearen atzetik, batak bestea ukatuz edo elkar ezeztatuz.
|
|
|
Gizakiak gara ditzakeen jarduerak ugari badira ere, gu modu anitzetan inguratzen gaituen eta bizi garen mundua ezagutzearena nabarmen azpimarra genezake. Izan ere, mundua zer den nahi dugu ezagutu, nolakoa den, nola dabilen, nola alda
|
genezakeen
. Filosofia, jakitearekiko maitasuna eta grina, bilaketan ari da beti, ikertzen, gogaitzen batzuetan, azkenik ondorioak ateratzeko.
|
|
2004
|
|
|
Bigarrenik, Estatuak kanporatzen duena kontuan hartuta, harritu nau halakorik ez aurreikusi izana. Kanpotik ikusita, ordea, ez adituek ere aurreikus
|
genezakeen
halakorik gerta zitekeela, Madrilen, Londresen edo Europako beste edonon. Agian, botere faktikoek ere aurreikusten zuten eta ezkutatu egin da.
|
|
|
«Norbaitek pentsa lezake erreakzioa neurriz kanpokoa izan dugula. Azken finean, ezer hoberik espero ote
|
genezakeen
horrelako aldizkari batetik. Baina zabalago begiratzen badugu, aldizkari horrek era gordinean erakutsi du komunikabide gehienek, eta behar bada gizarteak ere bai, Papua ri buruz pentsatzen dutena.
|
|
|
" Ez dakigu oraindikan ezer Mikel Zarateren literaturgintzak utzi duen influentziaz." (Mikel Zarateren prosa, Bilbo, 1981). Bere aldikoen lanetara zabal
|
genezakeen
jakin mina.
|
|
|
Maria Jose Olaziregik, UNEDerako idatzi zuen" Un siglo de novela en euskera" artikuluan finkatu zuenez (Madril, 2000), 70eko hamarkadan, batzuek egiten zuten nobela sozialaren eta Saizarbitoria eta beste batzuek egiten zuten nobela esperimentalagoaren artean, alegorikoa dei
|
genezakeen
beste nobela molde bat ere sortu zen. Garai hartako euskal egoera larria islatu nahi zuen, baina, era berean, sasoiko zentsura gainditzeko ihesbide bat zen alegoriarena.
|
|
|
Neska haren etsimendua ulertzekoa zen, baina gogorra iruditzen zitzaidan, eta Yitzhaden begietan ere gauza bera nabaritu nuen. Zerbait egin behar zela konturatu nintzen, ezin
|
genezakeen
Suha bakarrik utzi. Baina neu ere ez nengoen hari laguntzeko egoeran.
|
|
|
Hau eta hori eta bestea esango dugu, baina gure eskoletako (edo eskolatik pasatako) gazteek euskaraz egite horretan ez dugu aurrerapen handirik ikusten. Euskal eskolatik pasa diren edo hortxe ari diren gazteek ez dute, urrundik ere, orain mende laurden espero
|
genezakeen
aurrerapenik egin, euskaraz jarduteari dagokionez?. 643
|
|
|
Tamalez, bizitzari lotutako jakinduria galtzen ari da, Argia, 2002/2/10 Gontzal Mendibil: . Ordua dugu dagoeneko, noren bidez datorren baino, zer dakarren eta ondorioz zer lor
|
genezakeen
kontutan hartzeko eta ez da izango, euskararen politizaziorik, alderdi guztiak euskararen alde eta euskaraz lehian jardungo balute?.
|
|
|
Aztertutako GKEek berek eman dituzte datuak. Nahiz eta pentsa
|
genezakeen
gero eta solidarioagoak garela eta babesgabeenen arazoak konpontzen gehiago murgilduta gaudela, azken urteotan GKE batean lan egitea erabaki duten boluntarioen kopurua ez da handitu, CONSUMER eroski k egindako 100 GKEri buruzko Gida Praktikoa eguneratzeko egindako konparazioaren arabera. Azken bost urteotan, GKE gehienek ez dute etengabe edo denbora librean boluntarioen kopurua handitu:
|
|
|
deskribatu daitekeena (goizago edo beranduago) eta ezin deskribatu daitekeena (ez orain eta gero ere). Gertakariak, zientzi proposizioak eta balio judizio erlatiboak deskriba daitezke, funtsean maila berekoak baitira; baina deskribapen horrek, bere soilean, ez du" etiko dei
|
genezakeen
ezertxo ere edukiko" (59). Hilketa baten berri eman genezake" xehetasun fisiko eta psikologiko" guztiak zehazki deskribatuz.
|
|
|
Ordea erantzuna ezin
|
genezakeen
jakin, ezta munduko logika guztiarekin pentsatuta ere. Itxoin beharra zegoen.
|
|
2005
|
|
|
Esate baterako, Konbentziorako Kongresuaren ordezkariak izendatu behar zirenean guk CiUko Ignasi Guardans proposatu genuen, baina gure eskaria ez zen aurrera atera. Orduan, guk esan
|
genezakeen
Euskal Herria ez dagoela ordezkatua, baina PSOEk eta PPk esango lukete baietz, gurekin baino hobeto gainera, beraiek beren taldeetako euskal herritarrak proposatu izan dituztelako eta horiek Euskal Herriko ordezkariak direlako.
|
|
|
Alemaniarraren kemenak liluratu gintuen: erraz irudika
|
genezakeen
alemaniarra, XX. mendearen hasierako Nafarroa zeharkatzen, zoko moko guztiak arakatzen, aurrean genuen obra egin ahal izateko.
|
|
|
Baina finalean aurrena eta bigarren egin genuen eta! Zer egin
|
genezakeen
hori baino hobeto?
|
|
|
Hauxe da irakurleek idazle batengandik espero dutena, nolabaiteko itxaropen eta aurreiritzia haren lanaz, Harrera Teoriatik datorkigun" Igurikimen ortzi muga". Arretxe bidaia liburuak idazten hasi zen, bidea agortzear zegoela pentsa
|
genezakeen
momentuan, bidaia liburuak idazteari utzi gabe, umorea ardatz zuten liburuak hasi zen idazten. Azken sail horretan trilogia izatean, eta trilogia horren berri irakurleei ematean, irakurleak aldez aurretik jakinaren gainean jartzen ditu, bere hurrengo pausuen berri ematen die.
|
|
|
Lan honek hurbilpen bat izan nahi du, gutxi gorabehera azken hiru hamarkadetako euskal ipuingintzara egindako hurbilpen partzial bat hain zuzen. Partziala, izan
|
genezakeen
corpus osoaren lagin bat baino ez dugulako hartuko, bakarrik Bizkaiko euskal idazleen ipuingintzari dagokiona. Lana egiteko izan dugun denborak halaxe eskatu du.
|
|
|
Igurika ez
|
genezakeen
lekuan ere agertzen zaigu ongia egiten. Jondoni Joanik kondatzen digun lehen miragarria, Kanako ezteietan egin zuen.
|
|
|
' Beti ere aska ezin
|
genezakeen
jatorrizko lexikoko eraketa arkaikoak ere badirela gogoan
|
|
|
Azalduko ziren eguna eta ordua jakinda, zerbait egin
|
genezakeen
. Armak erabiltzea aukera bat zen; nik noski ez nuen pistolarik, ezta pistola zuen inor ezagutu ere, baina gai nintzen eskopeta parea lortzeko.
|
|
|
Hegalaren muturreko argi ñirñirkaria ozta ozta ikus
|
genezakeen
.
|
|
|
Egun batzuetan, Joxe Mari agertzen zen etxean, ea txalaparta noiz jo
|
genezakeen
galdetzera. Ni beti" harrapatuta" egoten nintzen; irribarre egiten zuen berak, zerk" harrapatzen" ninduen imajinatuz.
|
|
|
Bata eta bestea esaten da, baina egia da euskara kontuetan fraide eta mojak ez garela oso fin ibili. Egin
|
genezakeen
guztia ez dugula egin, hurrik emanik ere ez.
|
|
|
Ga rbiñeobrak ez dirudi hasiberri baten lana, iristen ari den batena baizik. Hortik atera
|
genezakeen
ondorioa honakoa da: Eleizegi andereñoa hasi berritan iritsi dela.
|
|
|
Honen arrazoi nagusia honako hau da: lerro hauen irakurle potentziala, nagusiki, esparru horretakoak izango garela eta lerro hauek esparru horretatik euskararen adostasun ahalik eta zabalena errazteko edo lortzeko zer egin
|
genezakeen
proposatu nahi dutela.
|
|
|
Euskara guztiona... baina nola? ure inguruan zabalkunderik handiena duen egunkari bateko zuzendariari zuzendutako gutunen sailean honako hau irakur
|
genezakeen
irakurle baten lumatik 2004ko azaroaren 13an" Euskara y utilidad" izenburupean (gutunak aurreko egun batean egunkari berean agertutako beste bati erantzun nahi zion):
|
|
|
•" Euskara guztiona da" leloa nola uler
|
genezakeen
, egun ditugun aukerak, egun bizi dugun egoera soziopolitikoa gogoan izanik, desira edo planteamendu idealetara lerratu gabe eta formulazio zehaztugabeak saihestu nahian.
|
|
|
Utz dezagun albo batera une batez kontu hau eta saia gaitezen irudikatzen adibide pare baten bidez euskararen munduan lor
|
genezakeen
gutxieneko adostasuna, eta ekar dezagun gogora une batez gizartean bizi dugun beste problematika, arazo... edo deitu nahi duzuen bezala. Ekologiaren mundua, esate baterako.
|
|
|
Badakit ez direla egoera perfektu baten eraskusgarri (berauek deskribatzerakoan sinplekeriaren bat seguru azalduko dela), baina, nola edo hala, zera irudikatu nahi dute: euskararen esparruan lor
|
genezakeen
gutxieneko adostasuna zeren antzekoa, zein itxuratakoa izan litekeen... edo lukeen. Inork imajinatu ahal du artikulu honen hasieran ekarri dugun gutunaren tonu bera erabiltzea konparaziorako erabili ditugun bi esparru hauen inguruan hitz egiteko?
|
|
|
2003ko titulu kopuruan ia bi mila titulutan ibilita atera
|
genezakeen
ondorioa" indarrarena" izan badaitekeere, taula honek kontrakoa erakusten du industria editoriala ren aldetik planteatuta, ahuldadea, atomizazioa. Zein industriak eutsi liezaioke kanpotik datorkigun uholdearibe rtako produkzio eragileetan %93, 5ek 20 produktu ere atera ez dituenean?
|
|
|
– Bistan dena Kastela, ez
|
genezakeen
horrelako ospakizuna huts egin!
|
|
2006
|
|
|
Leintz, Arratia eta Aramaioko euskarari loturik dago Legutianokoa, eta hurreago, adibidez, Otxandio eta Ubidekoari. Ezin jakin, dena den, Gasteizko euskararen aztarnarik topa ote
|
genezakeen
Legutianoko euskararen berri izanda. «Legutiano Billerle, eta Gasteiz artean ez dago hamabost kilometro besterik, eta herri zerrenda bat:
|
|
|
Sekulako ikuspegia genuen. Dendako atea ireki eta uretara salto egin
|
genezakeen
. Ura ordea hotzegia zegoen eta ahalegintxo bat egin genuen arren, oinak baino ez genituen busti.
|
|
|
Bide beretik doa orain Osatuz, ikastaro haien oinordekotzat jo
|
genezakeen
egitasmoa. Izan ere, Arbelaitz izan da irailetik eskura dauden materialen sortzaileetako bat.
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero
|
genezakeen
. Tamalez hori horrela izan beharrean erabat alderantzizkoa izan da; 12.694 euskaldun heldu galdu baitira.
|
|
|
Esate baterako, trastorno obsesibo konpultsibo bat agertu denetik sendagileak identifikatu arte, batez beste, hiru urte irago ohi dira: epe horretan eraginkortasun osoz esku hartzeko aukera izan
|
genezakeen
.
|
|
|
eta zer itxoin
|
genezakeen
|
|
|
dagoena da. Edo leihoaren beste aldean soma
|
genezakeen
errainu bat; orduan irteten gara, baina joana da.
|
|
|
Euskal gatazkaren gaia J. Sarrionandiaren obraren esparrura ekartzekosaiakeran egon badago, azkenik, hirugarren ildo bat, zeinari jarraikiz Igorretakoidazleak euskal gatazka jorratu ote duen azter
|
genezakeen
(J. Muñozen hitzetanesateko, Sarrionandiaren lanetan. La Cosa, ren arrastorik baden ala ez).
|
|
|
Testuen polisemialortze aldera sarritan, komunikazio bikoitza? dei
|
genezakeen
estrategiaz baliatzenda. Esan nahi baita, halakoetan testuak maila esplizituan zerbait diola igarrikodugu irakurleok (eta maila honetan egindako irakurketak zentzua eduki badaukanez, irakurketa honekin gera gaitezke), baina atzean beste zerbait ere badagoelasumatuko dugu (alegia, komunikazio inplizituaren bidez testuak beste zerbait erebadiola edota inplikazioak eratorriz beste irakurketa bat ere egin daitekeela).
|