|
2000
|
|
|
Txillardegi azkeneko 40 urteotan euskararen inguruko gertaera adierazgarrienetanaurrean edo atzean, baina beti murgilean egon izan den pertsona da. Gaur egun,
|
euskararenak
eta euskaldunonak ulertzeko ezinbesteko erreferentzia.
|
|
2001
|
|
|
Labur esateko, Altube jaunak finkatutako legeak, euskarak gorde behar lituzkeenak izango dira agian, baina ez euskarak gorde edo gorde  tzen dituenak. Ez dira, gehienez ere,
|
euskararenak
, zenbait dialektorenak baizik. Eta dialekto horietan ere zeharo eta osoro betetzen ez direla esan beharrik ez.
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, eta arlo akademikoarekin jarraituz, Mendeberri makroproiektupedagogikoaren ardatzetako bat eleaniztasuna da; honenbestez, aditu talde batekdihardu lanean gure ikasleen hizkuntz gaitasunak bermatzeko,
|
euskararenak
bame, noski. Beraz badago, mugimendua, erabakiak eta, noski, emaitzak geroxeagosumatuko baditugu ere.
|
|
|
Esanak esan, garai hartan UPV/EHU eratzear zegoen, eta Hego Euskal Herriko unibertsitate barrutiaren zatiketa eta euskara ziren kezka nagusiak. Tamalez, zatiketa gauzatu zen, eta
|
euskararenak
kezka izaten segitzen du oraindik. Euskaldunok ezer gutxi irabazi dugu zatiketa horretatik, nahasketak eta indarrak sakabanatzea, besterik ez; galdu, beraz.
|
|
|
Deskribapena sakontzeko adibide zehatzak gehitu dira,
|
euskararenak
gertutik ezagutzen direlako, eta beste hizkuntzenak fenomeno morfologiko anitzak azaldu ahal izateko. Dena den, hurrengo kapituluetan adibide gehiago eta osatuagoak azalduko dira.
|
|
2004
|
|
|
Azkenean, Bilbao ez da ausartu egia gordina esaten: gainerakoan, Uribe Kostako
|
euskararenak
egin du.
|
|
|
Globalizazioa tarte delarik mirariak segituko al du? Parametro asko aldatu dira, bestela
|
euskararenak
egin du. Bestalde, historiak eta estatuek banandu gaituzte, baina bi estatuak zentralistak izan dira.
|
|
|
Hain zuzen ere, adierazpen horiek eragin zituztenen artean Unescoren txostena zegoen, non, besteak beste, zera aitortzen zen: euskararen egoera Ipar Euskal Herrian hilzorian dago, eta gauzak errotik aldatu ezean, eskualde horretan
|
euskararenak
egin du. Amaitu da milaka eta milaka urtetako euskal izatearen historia luzea Haritxelharren lurraldean.
|
|
|
Hobe luke, hain zuzen, gorago aipatu dugun zilborrestearen papera betetzen duen mintzaira zein den jakitea. Horrela, izan ere, ohartuko bailitzateke erdararen erabilerak hiztunaren giza atal guztiak eratzeko balio duen bitartean,
|
euskararenak
ez duela, oro har, halakorik mamitzen. Ohartuko litzateke euskararen era bilerak ez gaituela euskaldun egiten, erdararen erabilerak erdaldun egiten gaituen neurri eta sentidu berean.
|
|
|
Euskararen estatusa ukipen egoeran gainjarriak dituen gainerako bi hizkuntzen estatusarekin alderatuz aztertu behar genukeela iritzi diogu lehenago. Erdal hizkuntzena gailendurik dagoen bitartean, pentsatzekoa da, jai daukala
|
euskararenak
. Elkarrekiko eraginean eraikitako egoera moduak izango lirateke nork bereganatua daukan estatus izaera.
|
|
2005
|
|
|
Ez dut erranen bertakoen kontzientziak astindu eta barrenak inarrosteko, horretarako jakin badakit kanpotik etorritako deusek ez digula balio izanen. Gobernuan dauden alderdien eta euskaldun jendearen menderatzean lagun dituen indar politikoen euskararekiko jokaera,
|
euskararenak
faktura politikoa dakarkiekeela usaintzen hasten direlarik aldatuko da. Hau da, Nafarroan euskararen aldeko masa kritiko zabala osatzea lortzen dugun egunean etorriko zaigu aldaketa.
|
|
|
duela 30 urte, euskara hil zorian zegoen. Gehienek uste zuten, euskara mintzo zutenak bizi zireno entzunen zela gure mintzaira zaharra, baina epe laburrik barne
|
euskararenak
egina zuela, lur azaletik desagertzera kondenatua zela.
|
|
2006
|
|
|
Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero
|
euskararenak
urte gutxitan egina du eta, hori da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa behar dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
|
Pentsamendu aldakuntzak eta
|
euskararenak
aldi berean ari ziren kimatzen gazteon buruetan. Gerrate oste hurbileko izotz harlosa zartatzen hasita zegoen, politikan, kulturan eta hizkuntzan.
|
|
2007
|
|
|
Horien eragin indarra ere hutsaren hurrengoa danazio estrategia dinamiko eta indartsu bat abian jartzen ez den bitartean. Lurraldetasuna eta erakunde nazionalak ezinbestekoak ditugu noski, euskara bera bezala, baina horien aldeko estrategia bakartu batek ez du gauza handirik balio,
|
euskararenak
balio ez duen bezalatsu.
|
|
2008
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...atuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere, mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere?, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...la Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz, euskararenak eta
|
euskararenak
bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere, mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere?, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Eta itzul penarekin batera zientzia eta teknikaren zabalkundea eta osasun zerbitzuak hiritar guztiengana hurbildu izana. Gertaera eta berrikuntza hauek ez dira
|
euskararenak
soilik. Gure inguruko erdaretan euskaran baino tradizio aberatsagoa badute ere, lexiko grafia lanak edo asmo didaktikoa zutenak (higiene liburuak edo ikasleentzako liburuak)
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...r zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz,
|
euskararenak
eta euskararenak bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere –mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere–, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...ok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz, euskararenak eta
|
euskararenak
bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere –mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere–, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
2009
|
|
|
Hiriburuaren gertutasuna eragile garrantzitsua izan da nolabait hizkuntzaren ordezkatze prozesuan. Gaztelaniak erraz lortu zuen berez
|
euskararenak
ziren erabilera eremuetan sartzea: familian, lagunartean, herrian...
|
|
|
Zerumugan, urruneko zerumuga batean bada ere, izan behar dugun helburua da euskaraz hitz egiten digunari euskaraz erantzuteko eta gaztelaniaz hitz egiten digunari gaztelaniaz erantzuteko prestutasuna izatera iristea denok normaltasun osoz, hizkuntza bat bestearen gainetik nahita edo ezinbestez inposatu gabe. Zalantza izpirik gabe uste dugu
|
euskararenak
ez duela izan behar inposizioaren bidea, zaila baita behartuta ezartzen den hizkuntza inoren begietara maitagarri gertatzea. Baina gauza bera diogu gaztelaniari dagokionez ere.
|
|
|
Euskal gizarteak, euskararen gizartea ere izatera iristeko, egiazki elebiduna izatera heltzeko, Hizkuntza Bizikidetzarako Hitzarmen sakoneko bat behar du, oinarri moduan honako paktua ahalbidetuko duena: hegemonian dagoenak hegemoniari uko egitea, uko elebakartasunari, eta, beraz, erabilera eremuak eta funtzioak jarri ditu hizkuntza gutxiagotuaren eskura; egoera ahulean dagoen hizkuntza erkidegoak,
|
euskararenak
, uko egin behar dio elebakartasunaren mentalitateari, elebitasunaren txipa bereganatu behar du gogo onez.
|
|
2010
|
|
|
...zberdinen arteko gatazka dela ikusten da, non herri izaera ezberdinekiko identifikazioa eta jatorri, jaioterri ezberdintasunek zer ikusi nabarmena baitute hizkuntza gaitasun ezberdinekin. bereziki jatorrizkoa den hizkuntzarekiko, euskararekiko, batzuek eta besteek duten harremana da ezberdina. herri honetan bi hizkuntza izanik, euskara eta gaztelania, ez gaitu ezberdintzen gaztelaniaren ezagutzak,
|
euskararenak
baizik; gehiengoak daki gaztelaniaz hitz egiten, euskaraz berriz biztanleen laurdena pasatxok besterik ez.
|
|
|
Gaztelaniaren language spread edo zabalkundea, mende hasieratik aski garaturik zegoena, ia erabatekoa bihurtu zen gerra ondoan hasi eta 1980ra arteko lau hamarkada horietan. Lehen ere bereak zituen goi mailako funtzioetatik (administraziotik, eskolatik, prentsatik eta, oro har, hizkuntza idatzian oinarrituriko jardun gune eta harreman sare formaletatik)
|
euskararenak
izandako jardun esparru eta harreman sare arrunt, barrenkoi intimo informaletara zabaldu zen erdara, gero eta indartsuago: herriko plaza eta lan mundu arrunta bereganatu zituen lehenik; hurbileko lagunartea eta auzo giroa ondoren; etxe barrura iritsi zen azkenik, elearteko nahas ezkontzak lagun.
|
|
|
Hasteko, dibertsifikazio soziofuntzional (hots diglosia galtze) hori partziala izan da oro har: nagusitasun argia du gaztelaniak gaur egun ere, lehen jaun eta jabe zen esparruetan; eta, bereziki, esparru irabazte mugatu horren trukean, lehen
|
euskararenak
ziren esparru informal arruntetan ere berdin berdin gertatu da dibertsifikazioa. Berdin berdin ez, justu alderantziz baizik:
|
|
|
Dirudienez gaztelaniaren adierazkortasunak liluratzen ditu gure gazte euskaldun, aberats zein anti-sistema hauek. eta ez
|
euskararenak
.
|
|
2011
|
|
|
Europako mendebaldeko beste hizkuntza gutxitu batzuen egoerarekin zerikusi gehiago du
|
euskararenak
, eman dezagun, Hego Ameriketakoekin baino. Galesa edota irlandera, adibidez, gertuago begitantzen zaizkigu, hizkuntza nagusia eta gutxitua bi familia oso ezberdinetakoak direlako, eta elkarren arteko ulermena oso zaila gertatzen delako.
|
|
|
Naturalizazio prozesu honen zutabeetako bat hizkuntzaren beraren balizko gaitz, muga eta ezintasunak azpimarratzea litzaAhots eta bide bateraturik ez eduki arren, ertzetatik ari diren euskararen aldeko mugimenduek urrats asko eman dituzte Bilbon eta horrela, presentzia mediatikoaren eskasiak ez du esan nahi Bilboko imaginarioan euskararen aldeko ekimen eta ahotsek bere lekua egiten ari ez direnik. teke32 Prozesuaren oinarria euskararen ezintasun eta galgak hizkuntzari berari (eta hiztunari) egoztea litzateke, faktore politiko, sozial, kultural zein ekonomikoak aipatzea sahietsiz:
|
euskararenak
bereak dira arazoak, naturalak ditu zailtasunak (eremu pribatura minorizatu izana, ustez baserri girora mugatu izana, adaptazio eza...). Berrikiago, hizkuntza komunaren azpiko idioma autonómico, regional edo local izaera33.. mailakatze eta naturalizazio berrietarako erregai lirateke.
|
|
|
Hizkuntza Politikarako sailburuorde Lurdes Auzmendik, berarentzat abenduaren 3a ez ezik, egun guztiak direla
|
euskararenak
aldarrikatu ostean: –Euskararen nazioartekotasunaren nahiz hizkuntzaren beraren defentsa egiteko Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak hainbat egitasmo antolatzen lagundu die hainbat entitate edo elkarteri?.
|
|
2012
|
|
|
familia, auzoa, eskola, eta abar. Hala izan ez balitz,
|
euskararenak
aspaldianegingo zuen, euskarri hori izan gabe iritsi baita XX. mendearen erdialdera. Alabaina, agente horien guztien pisua ez da berdina une historiko bakoitzean, eta gaur egunkomunikabideek inoiz ez bezalako pisua hartu dute kulturaren birsorkuntzan, besteeragileen kaltetan.
|
|
|
Bada, emakumeak ez zuen etsi eredu hura guztiz bere egin arte. Gaztelaniazko ereduak, ukitu arrotzik izatekotan, izan zitzala xarma bereko beste hizkuntza batenak, batez ere frantsesarenak (hurbiltasunarengatik, distirarengatik, gaur ingelesak bete duen tokiarengatik), eta ez
|
euskararenak
. Txikitan ikasitakoak kontzienteki baztertu, gaztelania ahal zuen ondoen ikasi eta, gainera, ukitu frantses batzuk ere ematen hasi zen bada bere jardunari.
|
|
2013
|
|
|
Hedapena amets izan beharrean iraupena amets izan duen hizkuntza komunitatea dirudi
|
euskararenak
, eta horrek ere baditu bere inplikazioak. Hedapena bide izan duten hizkuntzek ondare ukaezina dute, zabala eta aberatsa.
|
|
2014
|
|
|
Hala izan dadin egin behar dugu. Estatus horrekin
|
euskararenak
egin du:
|
|
2015
|
|
|
Behin bakarrik biziko gara, eta ez gaude prest zapalduta, kolonizatuta, bigarren mailako herritar gisa bizitzeko. Are, euskaldun herritarrok zapalduta, kolonizatuta, bigarren mailan bizi bagara,
|
euskararenak
egin du.
|
|
|
izan ere, bakoitzak nahi duen hizkuntza erabiltzeko printzipioa soilik itxuraz da liberala eta tolerantea. Nagusituko balitz,
|
euskararenak
egingo luke. Are gehiago, ez genituzke gazteleratik eta frantsesetik maileguak errazkeriaz irentsi behar, bi hizkuntza horiekiko morrontza psikolinguistikoa hausten ahalegindu genuke.
|
|
|
Euskal nazioaren bereizgarri nagusia zein den galdetuko bagenu, gehiengoak euskara dela erantzungo liguke. Gurean oso zabaldua dagoen ustea da euskararik gabe naziorik ez dagoela, eta alderantziz, abertzalerik gabe
|
euskararenak
egingo lukeela. Ezkontza horrek, baina, badu bere historia.
|
|
|
Estrategia abertzaleak ezin dio euskarari normalizazioa eman, eta alderantziz, euskarak abertzaletasunari ezin dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adinako independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari
|
euskararenak
. Gurpil zoro hori da apurtu beharrekoa.
|
|
|
" Estrategia abertzaleak ezin dio euskarari normalizazioa eman, eta, alderantziz, euskarak abertzaletasunari ezin dio estatua lortzeko indarra izango zukeen adina independentismorik artikulatu. Ezkontza horrek euskarari abertzaletasunaren mugak jarri baitizkio, eta abertzaletasunari
|
euskararenak
. Gurpil zoro hori da apurtu beharrekoa".
|
|
|
Hor jaio ziren ere, gure oker eta distortsio asko, beharrez proiektatu baitzen Zazpiak Bat en batasuna orotara, bai eta hizkuntzara ere. Baina, eta hauxe da nire tesia, bestela eginez gero,
|
euskararenak
egina zegoen. Artikulazio hori egin ezean, euskarak nekez lortuko zuen estatus modernorik nazio taxura moldatzen ari zen mundu batean.
|
|
|
Bakoitzak nahi duen hizkuntza erabiltzeko printzipioa soilik itxuraz da liberala eta tolerantea. Nagusituko balitz,
|
euskararenak
egingo luke. Are gehiago, ez genituzke gaztelaniatik eta frantsesetik maileguak errazkeriaz irentsi behar, bi hizkuntza horiekiko morrontza psikolinguistikoa hausten ahalegindu genuke.
|
|
2016
|
|
|
Amazonian baldin badaude munduaren birikak,
|
euskararenak
, hein handi batean, Gipuzkoan daude. Hizkuntza gutxitu batek irauteko ezinbesteko ditu arnasguneak; euskara nagusi den gune geografikoak dira herriak, eskualdeak edo hiri barruko eremu zehatzak izan litezke.
|
|
|
Baina, bere alorrera etorrita, hots,
|
euskararenak
eta alderdi soziolinguistikoak kontuan hartuta, alderdi negatiboak ikusten zizkion:
|
|
|
Bestalde, bide beretik gogoan hartu behar dugu, bai Sabino Aranak, bai Azkuek sortu zuten Bizkaiko teatroa, abertzaletasunaren ideiak, alde batetik, eta
|
euskararenak
, bestetik, zabaltzeko helburuekin. Gizartearekiko harremanetan egoteko tresna izan zen garai haietan Euskal Herrian, munduan zehar bezala.
|
|
|
Loriagarri zinez holako kantari batzuen entzutea! Eta hauxe egiten nuen nihauren baitan, ondarearen egunak ororen buru ez direla bakarrik iraileko hirugarren asteburuak ekartzen duen zerbait, nahiz holako saila artoski sustatu behar den ondoko urtetan ere, bainan egun guziak ondarearenak direla,
|
euskararenak
diren bezala, hala izan behar behin! Gure besta, bertsu saio, kantaldi, kontzertu, erakusketa, pilota partida, mus lehiaketa, eta holakoak nun nahi eta edozoin sasoinez, ondarearen ohoretan dira azkenean eta gure nortasunaren lekuko.
|
|
|
Hilabete guziak eta egun guziak ere
|
euskararenak
behar ginuzke Euskal Herrian. Bainan on da ere, eta beharrezko gaurko egunean, artetan indar berezi baten egitea euskararen alde.
|
|
2017
|
|
|
.... konstituzioaren lehenengo artikuluan jasotzen da, besteak beste, ordenamendu juridikoa berdintasunaren printzipioan oinarritzen dela. bigarren artikuluan espainiako herrien autonomiarako eskubidea aitortzen da. horrek garrantzia du espainiako herrien hizkuntza eskubiJon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean deak garatzeko bidea,
|
euskararenak
besteak beste, autonomia erkidegoetako estatutuak izango direlako. hirugarren artikulua espainiako hizkuntzei zuzenduta dago. lehengo aldiz gaztelania bere horretan aipatzen da. aldiz, galiziera, katalana edo euskara, kasu, ez dira bere horretan aipatzen eta" espainiako beste hizkuntzak" bezala multzokatzen dira. hirugarren artikuluaren lehenengo atalean jasotzen da gaztelania dela espa...
|
|
|
Hori da zenbaitsuren iritzirako elebitasuna, hots, euskaraz orain arte egin dena frantseserat ere ezartzea! Horrek guztiak erran nahi du diglosia beti aitzina doala eta
|
euskararenak
ziren sailetara ere zabaltzen ari dela. Hau ez da, nehola ere, jendarte ele bidun bati buruz joatea, oso alderantziz baizik!
|
|
|
Honek, sistemaren emaitzak hobetu ahal izatea eragingo luke. Bukatzeko, beste hizkuntzabatzuenekin (ingelesekoekin, gaztelerakoekin edota italierakoekin) gureak,
|
euskararenak
, alderatzea eregustatuko litzaiguke.
|
|
|
Bixtan da, Euskal Herrian egun guziak, eta beraz hilabete guziak,
|
euskararenak
behar ginuzke, euskarak egiten baigitu errotik euskaldun, bainan on da ere, on baino hobe azkenean, artetan indar berezi batzu egin diten euskararen alde. Hendaian aspaldixkoan ohartuak dira horri eta aurten ere martxoan dute beraz euskararen hilabetea.
|
|
2018
|
|
|
(1) Hitz arrotz eta higuingarri horiek ez dira
|
euskararenak
. Ez ditugu euskarara itzuliko.
|
|
|
36) zioten bezala, gurean bat egiten dute hainbat hizkuntza komunitatek: hizkuntza gehiengo batek (gaztelaniak Hegoaldean eta frantsesak Iparraldean), gutxiengo nazional batek(
|
euskararenak
) eta immigranteen hizkuntza komunitateek (ehun hizkuntza ezberdin baino gehiagokoek). Guk beste multzo bat gehituko dugu, Laakso eta bere lankideek (2014:
|
|
|
Gaur saritzen duzuen Akademiak,
|
euskararenak
, ehun urte betetzear ditu, eta tarte horretan etengabe aritu dira akademiaren gizon eta emakumeak euskara eta euskal kulturaren alde, gizarteko beste hainbat eragileekin batera. Horretara ulertuta, saritzen duzuena ahalegin kolektibo bat da, ehun urtetan ondu dena eta aurrerantzean ere lanean jarraituko duena.
|
|
|
" Eremu ez euskaldunean" ez zen euskaraz jakitea puntuatzen, eta bai alemanez, ingelesez eta frantsesez jakitea. Orain, berriz, baremoko puntu guztiak batuko dira, salbu
|
euskararenak
, eta horren batuketako% 7 dagokio euskarari eremu mistoan eta% 11 eremu euskaldunean. " Eremu ez euskaldunean" euskara baloratzeko aukera izanen da bakarrik, baina beti baloratuko dira alemana, ingelesa eta frantsesa.
|
|
|
‘Euskara batuaren’ gaurko erronkak, beraz,
|
euskararenak
dira. Funtsean, eta nagusienik, horren erabilera eta bizia, gizarteko bizi maila, bizi era, eta bizi eremu guztietan:
|
|
|
Kulturaren arazoak
|
euskararenak
dira.
|
|
|
Aberriaren mugak,
|
euskararenak
|
|
2019
|
|
|
Eta edukitzea jarrera autonomo eta transgresorea. Alegia, ez izatea soilik unean euskaraz egiten zen horren isla;
|
euskararenak
izan daitezkeen terreno berriak bilatzea baizik.
|
|
|
Han hemenka aditzen da Iparraldean
|
euskararenak
egina duela, salbu errailearen karreraren bermatzekoak alaina. Gaitzitzen gara ez ditugulako egiak maite.
|
|
|
" Altube jaunak finkatutako legeak, euskarak gorde behar lituzkeenak izango dira agian, baina ez euskarak gorde eta gordetzen dituenak. Ez dira, gehienez ere,
|
euskararenak
, zenbait dialektorenak baizik. Eta dialekto horietan ere zeharo eta osoro betetzen ez direla esan beharrik ez".
|
|
|
Gure eskema berrian, euskararen barruan gaudelako, erabilitako zenbakiak
|
euskararenak
baino ez dira izanen. Zenbaki hutsak, soilik euskararen historia irudikatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Haren pentsaera, ordea, harantzago zihoan. Argi zuen, beste hainbatek bezala, euskal estatuak ez duela bermatzen euskara salbatzea, baina euskal estaturik gabe
|
euskararenak
egin duela. Ausardia behar dela.
|
|
2021
|
|
|
" Elkar" hitza ere, adibidez, oso garrantzitsua da guretzat: elkartasunez, elkarrekiko, elkarrenganako, oso
|
euskararenak
dira. Hor badago zerbait tradizionalki portatzeko modu batzuetara eramaten gaituena.
|
|
2022
|
|
|
Urte asko (gehiegi) daramatzagu esaten" bidegurutze" batean gaudela; ohartarazten oraingoa berebiziko" inflexio puntua" dela;" paradigma aldaketa" bat behar dugula lehenbailehen; errotiko aldaketarik ezean
|
euskararenak
egin duela... Eta aldaketarik ez dator.
|
|
|
Oso atzean geunden. Euskaldun gehienek uste zuten
|
euskararenak
egina zuela. Adibidez, ama hizkuntza euskara zuen emakume batengana hurbildu, eta galdetu nion zergatik hitz egiten zien seme alabei beti frantsesez.
|
|
|
Gustua hartu nion. Batetik, nostalgia da, zeren oso
|
euskararenak
diren forma horiek galtzen ari dira, baina iruditzen zait, neurri batean, salbatzeko moduan daudela, edo behintzat indar poetikoa dutela. Berez etorri zaizkidanak erabili ditut, behartu gabe.
|
|
|
Murruak euskarari, ala
|
euskararenak
–
|
|
|
Azken 40 urteetan asko erein da, jasotzen ere ari gara ereindakoa, eta, orain, ekimen akademikoen sareari begiratzen diogunean, nazioaren eta lurraldearen mugak agertzen hasten dira,
|
euskararenak
eta gure herri gaitasun zein beharrenak. Horregatik, egin zaigun galderari helduz, Euskal Unibertsitate Nazionaletik inoiz baino gertuago edo urrunago gauden, singularra albo batera utzi eta galdera funtzioen arabera erantzuten saiatuko naiz.
|
|
|
Bakoitza bere azpi dialektoarekin identifikatzen da, ez gehiago. Kasu gehienetan aldaera dialektalak
|
euskararenak
baino leunagoak dira, baina demagun Azpeititik Beasainera dauden aldeak badaude bi lurralderen artean, gaindiezinak egiten zaizkie. Nekez onartzen dute albokoaren aldaera, eta batzuetan zaila egiten zaie ikustea ahoskatzeko modu desberdinaren atzean idazteko modu komun bat egon daitekeela, berehala pizten da" ez, ba gure herrian hori beste modu honetara da" hori.
|
|
2023
|
|
|
Ahozkotasuna, nondik? Ume askorentzat familia, lagunartea, kalea, telebista, trepeta digitalak ez dira
|
euskararenak
. Eskolatik irten bezain laster, ume askori ez zaizkio gaztelaniazko oihartzunak baino iristen.
|