2000
|
|
Preziyua
|
eragiten
|
|
PP eta PSOE txanpon bereko bi aurpegiak dira. Sozialistekin paktatu behar izateak ez dit aparteko emoziorik
|
eragiten
. Ondo baino hobeto ezagutzen ditut sozialistak; soberan ere.
|
|
Dena esana dagoen irudipen horri aurre eginez, euskal aktore desberdinek eta herritarrok oro har, gertakizun eta jarrera bakoitzak dituzten eragin guztiak aztertu beharra dago, eta horren arabera epaitu eta jokatu. Atentatu honek 1998ko irailean hasitako prozesuan nola
|
eragiten
duen aztertu, abertzaleen arteko harremanean, herritarron elkarbizitzan, abertzaletasunean orobat, ezker abertzalean...
|
|
Txarrena da, ETAk badakiela hori horrela dela, bazekiela honek ekarriko zituen ondorioak, eta hala ere egin egin duela. Txarrena den moduan, ETAk eta ezker abertzale soziologiko osoak lotuta jarraitzen dutela eta lehenak egindakoak bigarrenean zuzen zuzenean
|
eragiten
duela. Ez da samurra zehaztea zein lotura den hori baina orokorrenera jota ere, mundu sinboliko oso bat dago hor, lokarri historiko eta sentimental sakon batez konektatua.
|
|
Nik uste afizioa aitonarengandik etorri zaidala. Ni mutil koxkorra nintzela hura egoten zen sehaska
|
eragiten
eta bertsoak kantatzen zizkidan: Udarregirenak edo ikasiak zituen beste norbaiten bertso zaharren batzuk, baina bereak sekula ez.
|
|
Su etenaren haustura eta EHren abstentzio eskaeradunak izango dira bigarren hauek objetiboki begiratuta. Emaitzek eta etorkizunak esango dute zein neurritaraino
|
eragiten
duten Euskal Herrian 98ko irailean hasitako prozesuan.
|
|
Beno, zer nahi duzue esatea? Penagarria, desastrosoa, negargurea
|
eragiten
duen kanpaina izan dela alde horretatik oraingo hau, esan dezaket. Begi bistakoa da erraz nagusitu dena politikarien artean, esan bezala, deskalifikazioa izan dela, ia denak denen kontra gaizki esaka aritu direlarik, bai euskal partidu nazionalistak nola Madrilen zentrala daukaten partidu nazionalista espainolak ere.
|
|
Txosten honetan esaten denez, gehienak bazar, merkatu eta drogerietan erosten dira, eta begiek behar duten babesa ez eskaintzeaz gain, ikusmenarentzat arrisku larria ekar dezakete, deformazioak, erreflexioko akatsak eta baita graduaziokoak ere eduki ditzaketelako. Betaurreko desegoki batzuen eragina eguzkiak larruazalaren gain
|
eragiten
duena bezain atzeraezina izan daiteke. Antiojo horietako kristalek ez gaituzte beti eguzki izpi infragorri eta ultramoreetatik babesten, eta horrexegatik antiojo normalizatuak erabili behar dira, babes horren berri ematen duen etiketatu berezia dutenak, dio INCIVIren txostenak.
|
|
Enpresetan erabiltzen diren gai edo substantzia toxikoek 8.500 langileren heriotza
|
eragiten
dute urtero Espainian, osagai horiekin edukitako kontaktuak eta horiekiko esposizioak dakartzan gaixotasunen ondorioz, Comisiones Obreras (CCOO) sindikatuak aurkeztu eta Ingurugiroko Agentzia Europarrak (AEMAk) jasotako datuen arabera.Produktu kimiko arriskutsuen erabilerak (eta kanpora askatzeak) badu eraginik baita langileen ugaltzeko gaitasunean ere. Kalkuluen arabera, 70eko hamarkadatik hona gizonezko langileen esperma mililitroko espermatozoideen kopurua ia milioi batean gutxitu da, eta Espainian gauzak horrela jarraituz gero, horrek ia erabateko antzutasuna ekarriko luke berrogeita hamar urte barru.Dena den, jende arruntarentzat eta horien artean gutariko gehienak sartzen gara, arrisku toxikoa, mende amaiera honek uzten duen herentziarik okerrenetako bat, ia ezezaguna da.
|
|
EAJ batasun nazionalistaren ahaleginean murgildu da, eta gizartea nazionalismo homogeneo batera behartu nahi du. Zatiketa
|
eragiten
duen politika hau, berez, porrotera kondenatua dago.
|
|
Hor dugu gaixo sendaezinen kasua, edota irletan eta Afrikan barreiaturik zeuden presoak, edo azkeneko" 105 presoen mugimendua". Bai, nahiz eta PPko gobernuak etsipenera eraman nahi gaituen diskurtsoa erabili (ez dugu presiorik onartuko, egiten dena alferrikakoa izanen da...), Euskal Herritik
|
eragiten
zaion presioa eraginkorra da.
|
|
Eguerdiko hamabi eta erdiak eta ordubiak bitartean eta arratsaldeko seiak eta zortzi eta erdiak bitartean gertatzen dira kotxe ilara handienak. Udaletxeko Trafiko Ataletik diotenez, norbanakoaren kotxearen erabilera zentzugabeak
|
eragiten
ditu honelakoak. Guztira 4.011 ibilgailuentzat dago lekua lur azpiko aparkalekuetan.
|
|
Aniztasuna da nagusi euren artean. Baina ez dira idazleak literaturan
|
eragiten
duten bakarrak. Argitaletxeek zeresanik badute eta, horrela, badirudi narratiba errentagarriaren aldeko apustuak poesia alde batera uztea ekarri duela.
|
|
Hondarribiko Higer lurmuturraren aurrean kokatutako harri irla txiki honetara, itsasbeheretan, belaunetaraino uretan sartuta irits daiteke arazorik gabe. Lehorrarekiko hurbiltasunak eta bere tamaina txikiak natura ikuspegitik aparteko ezaugarririk ez azaltzea
|
eragiten
dute. Hala ere, udazkeneko ekaitz egunetan, ezteiondoko migrazioa burutzen ari den hainbat itsas hegaztirentzat Amuitze atseden eta babeslekua bilakatzen dela kontuan hartzekoa da.
|
|
Esklerosia eta migrainaren kasuak ere ikertu eta frogatuak izan dira. Bronkodilatazioa
|
eragiten
duenez asmarentzako mesedegarria da. Eta hiesa duten gaixoentzat onuragarria gertatzen da erabilera.
|
|
Egia da, hala ere, iraganean aipatu izan den hainbat efektu negatibo ikerketen bitartez ezeztatu dela. Adibidez, eta luzaroan sinetsi izan bada ere, kontsumo kronikoak ez du garunean kalterik
|
eragiten
. Baina hemen ere ikerketa sakonagoa beharrezkoa litzateke zehaztasun handiagoz aritzeko.
|
|
Marihuanak gosea
|
eragiten
duenez, gizentzeko joera handiagoa dakar eta berau erretzeak bronkitisa eragin dezake (birika minbizirik, ostera, ez da orain arte frogatu ahal izan). Psikopatologiarik ez da sortzen kontsumo jarraituagatik, baina erabiltzaileak aurretik duen gaixotasuna areagotu dezake.
|
|
THCak hipotentsio ortostatikoa
|
eragiten
du. Baina hau da tentsioa jaisteko modurik desegokiena eta tratamendu egokiagoak badira.
|
|
Kalamuaren phenytoin izeneko sustantziak antikonbultsibo moduan
|
eragiten
du eta THC eta cannabidiol sustantziek efektu hau areagotzen dute.
|
|
Salerosketarako kontratuan edo beste nolabaiteko agiri batean etxebizitza eskuratzeko data jakin baten konpromisoa ezartzen bada, sustatzaileari telegrama bat helarazi zaio, mezua jaso izana ziurtatzeko eran, etxebizitza hitzartutako epean emateko eskatuz eta atzerapenak
|
eragiten
dituen benetako kalte eta galerak adieraziz. Orduan, konpromisoa hartzen den agirian atzerapenaren ondoriozko nolabaiteko zigorren bat ezartzen bada, dagokion kalte ordaina eskatuko da klausula horretan oinarriturik.
|
|
Inolako zalantzarik gabe, langileen heriotzak eta langileek jasan beharreko ondorio larriak dira lan istripuen alderdirik lazgarriena, baina, hori horrela izanik ere, ezin dugu ahaztu
|
eragiten
duten kostu ekonomikoa. Eta, lehenengo aldiz, modu ofizialean ezagutzera eman da EAEn lan istripuek 1999an eragindako kostu ekonomikoa.
|
|
Prekarizazioak ezarritako eginkizunik beharrezkoena pentsatzeko eta jarduteko modu berriak asmatzea da. Lan munduko mailarik onenak ere
|
eragiten
dituen prekarietatearen eta langabeziarekiko beldurraren esperientzian sustraiturik, prekarietatearen hedapen zabalak elkartasun modu berriak ekar ditzake, bereziki guztiz eskandaluzkoak gertatzen diren krisialdietan, esate baterako, Frantziako Elf eta Alcatel enpresetan gertatu den bezala, nahiko errentagarriak diren enpresetako akziodunei etekin handiagoak eskaintzeko gogoak bultzaturik langile...
|
|
Kopuru hau urte batetik bestera asko alda daiteke. Lehiaketan parte hartzen duten euskal abesbatzen kopuruak eta obra behartuak hemengo konpositoreenak izateak
|
eragiten
dute kopuru horretan. Batetik, hemengo abesbatzek abesti libreetan euskal konposatzaileen kantuak hautatzen dituzte normalean.
|
|
" Hedabide gisa ezagutzen gaituzte eta ez dugu lan egiteko arazorik. Baina ez gara gure titulartasunaren jabe eta horrek segurtasun juridiko eza
|
eragiten
du. Injustizia larria da gainera, duela 13 urte hasi, lehen unetik legeztatu nahi eta egoera lotsagarri hau jasan behar izatea".
|
|
Gaueko enuresiak EAE ko 28.000 umerengan
|
eragiten
du. Komenigarria da haurra ahalik eta azkarren medikuaren eskuetan jartzea, arazorik sor ez dadin.
|
|
Horretarako ordea, Musika eta Plastikarenak murriztuz. EAEko hezkuntza sailak dioenez euskal ikasleei ez die ordutegi zabalkunde horrek
|
eragiten
, berez, gutxieneko ordu horiek gainditzen dituztelako. Arazo ordea, edukietan datza.
|
|
Beraz, pluralak gara baina ez neutralak. Ez gara neutralak gure proiektuari
|
eragiten
dion ororekiko. Administrazioarekiko, ETBrekiko, jarrera nahiko tinkoa izan da, baina beti geure proiektuarekiko duintasunezko harreman minimorik ez genuelako ikusten.
|
|
bat belarriaren kontua, soinuarena, senarena. Konturatzen naiz, batez ere elkarrizketetan, hitz sinonimoen artean bat edo bestea hautatzea ez dela alferrikakoa, askotan silaba kopuruak
|
eragiten
duelako erritmoaren gorabehera. Beste irizpidea da hitza egokia izatea kontestu horretarako.
|
|
Scrapie" edo dardarakorra izeneko gaitza 1732an ardietan agertutako gaixotasuna da, kutsatutako animaliaren kirio sistema
|
eragiten
duten proteina okerrekin lotua dagoena. Berez, gizakiarengana ezin da igaro gaixotasun hau eta horrela izan da bi mende eta erditan, baina egun batean norbaiti animalia belarjaleak haragijale bihurtzea bururatu zitzaion eta gaur egungo amesgaiztoari atea ireki zion.
|
|
Izuen gordeleku dira ordea, Zein izutatik babesteko gordelekuak dira? Izua erdialderantz ala zabalalderantz etzaten ari ote den ez jakiteak
|
eragiten
omen dio. Zorabiatu egiten da eta orduan laberintoan lagunduko dion haria bilakatuko da kaiera hori, euskarri gisa balioko diona.
|
|
Eleberri honetan, bestalde," pertsonaiek dute pisu gehiena: haiek baitira gertakizunak
|
eragiten
dituztenak eta haien ahotik jasotzen baitugu arestian aitatutako inguruko errealitate hori." (Egan 48) Haatik, pertsonaia lauak izaten jarraitzen dute.
|
|
Nobela honetan gehien interesatu izan zaidana pertsonaien eboluzioa izan da, nola pertsonak ez diren iragazkaitzak, nola batak bestean
|
eragiten
duen, askotan itxura eman arren ez dagoela eraginik eta bakoitza bere ideiekin eta bere munduan dagoela. (Argia 1739)
|
|
" begi kolpea edo, horrelako surrealismoa badago." Hala ere, eta izenburuak dioenaren aurka, surrealismoak ez du speedak
|
eragiten
. " Gaua da garrantzitsua, ez speeda.
|
|
Hedabideek nortasunen eraikuntzan eta desegituraketan nola
|
eragiten
dutenikusten hasi aurretik, ordea, egokia dirudi talde nortasunak nola eraikitzen direnikusteak. Talde nortasun guztiak ez dira berdinak, jakina, eta nazio nortasuna haietakobat da, agian gaur egungo gizartean eragin handiena dutenetakoa.
|
|
Edozelan ere, bestebatzuentzat uzten dugu bi nortasun moten arteko harremanen azterketa, eta baita biakelkar elikatuz gara daitezkeen gizarte egitasmoen proposamena ere. Gure helburuahedabideek euskal nortasunaren garapenean nola
|
eragiten
duten aztertzea izaki, nortasun horrek alderdi edo aurpegi ezberdinak dituela eta horietako bakoitzeanhedabideek modu batera edo bestera joka dezaketela argi uztea da. Horixe erakutsikodigute, batetik, Euskal Herriko hedabideek eremu publikoaren eraikuntzan nolajokatzen duten aztertzeak, batetik, eta hedatzen dituzten kultura eta gizartekoerreferenteak nolakoak diren begiratzeak, bestetik.
|
|
zeri buruz mintzatzean islatzen digute egunkariek Euskal Herriaren osotasuna. Edo zein izaera du Euskal Autonomia Erkidegoak? Edo, zein gaik
|
eragiten
duHegoaldea unitate esanguratsutzat hartzea. Horretarako berriro joko dugu, lehenik, egunkari guztien azterketara, geroago egunkariak banan banan ikusteko.
|
|
Liburuaren sarreran azaldu den legez, Euskal Herriko hedabideek euskal nazio nortasunean nola
|
eragiten
duten aztertzea da gure helburu orokorra, bai eta norabidebaterantz edo besterantz jotzeko ager daitezkeen eragileen inguruko gogoeta egitea ere.Galdera hauei erantzuten hasteko, hedabideek islatzen eta, aldi berean, birsortzen dituzten erreferentzia eremuak ditugu jopuntuan. Prentsa idatziaren eta bertoko telebistaren (ETBren) edukien analisien bitartez horixe azaleratu nahi genuke (alde batera utzidugu irratia, irrati emisoreen aniztasunak izugarri handituko bailuke azterketa enpirikoa).
|
|
Ekonomia gaiek oso irudi ezberdinak
|
eragiten
dizkiete egunkariei, hiru multzoezberdin bereiz ditzakegularik: batzuek Espainia dute erreferentzia nagusi ekonomiazjardutean (EL CORREO, DIARIO VASCO edo DIARIO DE NAVARRA); bestebatzuek herrialde propioa (DIARIO DE NOTICIAS edo EL PERIODICO DEALAVA); azkenik, egunkari abertzaleek gehienbat Euskal Autonomia Erkidegoahartzen dute erreferentzia eremu nagusi modura gai honen inguruan.
|
|
Baita kablearenak, gutxi gorabehera demarkazioen erdietan, eta telebista digitala kudeatzekoa ere. OndaDigital/ Quiero TV?. Bertan Euskal Herriko hainbat enpresak parte hartze zuzenadute85 eta EAEn Euskaltel en bidez
|
eragiten
du zerbitzu guztietan; Nafarroan, Retenaren bidez, kablean86.
|
|
Atal honen helburua, gaur egun Euskal Herriko komunikazio sistema araupetzenduen instituzio eta legeen multzoa eta bertan
|
eragiten
duten enpresen egitura aztertzeada. Arauketa irrati eta telebistari dagokionean bakarrik aztertuko da.
|
|
Enpresa egituraren gaiak, esan bezala, komunikazio sistema osoa hartzen duaintzat, eta ez bakarrik ikus entzunezkoa. Komunikabideak kultur industria dira, etaberen gestioan merkatu tarte, kostu efizientzia eta errentagarritasuna bezalako faktoreek gero eta garrantzi handiagoa hartzen joan dira, eta baita enpresen arteko kontzentrazio eta nazioartekotze prozesu zabalak
|
eragiten
ere. Komunikabideen eremuaez da bakarrik faktore kultural edota politikoek mugatutakoa; merkatu espazioa erebada, enpresak berak beren estrategia eta eragiketekin etengabe egiten, desegiten eta, edozelan ere, moldatzen ari direna.
|
|
Komunikabideen eremuaez da bakarrik faktore kultural edota politikoek mugatutakoa; merkatu espazioa erebada, enpresak berak beren estrategia eta eragiketekin etengabe egiten, desegiten eta, edozelan ere, moldatzen ari direna. Nola
|
eragiten
dute prozesu hauek Euskal Herrikokomunikazioaren egituran. Zeinen eskuetan daude Euskal Herrian irakurtzen denprentsa, entzuten den irratia edo ikusten den telebista?
|
|
Alabaina, noiz galderak lehen pitzadurak
|
eragiten
dizkio, hiru alderdi politikoen artean atzematen genuen, ustezko, adostasunari; noiz kontuak ez dira hainargiak, dirudienez.
|
|
deritzo, esan nahibaita, gorputza mintzabide bilakatzen dela. Eritasunaren eta hitzaren arteko harremanaren aurkikuntza ez dagokio Freud-i; zientziaren diskurtsoan txertatu aurretikere oso ongi zekien medikuntzak, hein handi batean hitzen bidez
|
eragiten
zuela. Etaerlijioak oso ongi ezagutzen du aitortzaren eta barkamen hitzaren arintze balioa.
|
|
Auzia, orduan, errealitate psikiko horretan nola eragin jakiteari dagokiona da. Hau da, zein da Realitat errealitate psikikoan
|
eragiten
duenerrealitate eraginkorra. Wirklichkeit Freud-en terminotan??
|
|
Garun atalean kirurgiko, elektriko edo kimiko batez zuzenki
|
eragiten
bada, psikoterapien esparrutik at irteten da, noski. Berdin gertatzen da, kontzientzia egoerak aldatzeko, sustantzien ziztadaz eragiten bada.
|
|
Garun atalean kirurgiko, elektriko edo kimiko batez zuzenki eragiten bada, psikoterapien esparrutik at irteten da, noski. Berdin gertatzen da, kontzientzia egoerak aldatzeko, sustantzien ziztadaz
|
eragiten
bada. Aldiz, badira gorputzaren bidez errealitate psikikoan eragiten duten zenbait jarduera, gaur egungopsikoterapien arloan kokatzen direnak.
|
|
Berdin gertatzen da, kontzientzia egoerak aldatzeko, sustantzien ziztadaz eragiten bada. Aldiz, badira gorputzaren bidez errealitate psikikoan
|
eragiten
duten zenbait jarduera, gaur egungopsikoterapien arloan kokatzen direnak. Gimnasiatik abiatzen diren psikoterapiakdira.
|
|
batez markatua?
|
eragiten
duen menpekotasunezko harreman batean oinarrituta daudela esango dugu.Irudimenezko harreman honek, harreman sinboliko batean zedarritzen denean bakarrik du eragina.
|
|
Asaldura neurotikoen jatorria, horrenbestez, sentipen fisikoen ezabapenaren mailan kokatzen da. Tentsio muskular kronikoekezabatu egin dituzte haurtzaroko gabezia, errepresio edo frustrazioei dagozkienmin sentipen eta sentimenduak, baina horregatixe
|
eragiten
dute oraingo bizitzansentipen eta sentimenduen murrizketa, eta horren ondorioz, baita pentsamendueneta ekintzen murrizketa ere.
|
|
Alderantziz, hilotz zurruntasunez mintzatzen gara. Mugimenduan dagoenak sentipenak
|
eragiten
ditueta sumatua izan daiteke baldin eta sentipenaren intentsitatea nahikoa bada: besoainurrituta daukagula sentitzeko, sarri askotan nahikoa izaten da besoa mugitzea.Beraz, tentsio kronikoa izateagatik mugitu ezinik dagoen gorputzaren edozeinatalek beharrezkoa du mugitzen hastea.
|
|
Atxikimendua portaera instintiboa da, bainan egoerak eta atxikimendu irudiarekiko bizi den historiak
|
eragiten
eta modulatzen dute denboran zehar. Portaera haubizitzaren lehen urtean zehar sortzen da haur gehienetan, bigarren urtean nahikotipikoa den era batean ikus dezakegu, bizitzaren hirugarren urtean oso markatutajarraitzen du, eta gero, poliki poliki, jaisten hasten da.
|
|
Printzipio hau Mekanika Kuantikoarenazterketan jardun zuen fisikariaren izenean, Heisenberg en Ziurgabetasun Printzipioa izenaz da ezagutua, eta Zukav en hitzez esateko, hauxe inplikatzen du: ezin dezakegula zerbait behatu, zerbait hori aldatu gabe. ...nola jarraitzen duen behatzen bazterrean (eraginik izangabe) jardun dezakeen behatzaile independenterik ez dago (Zukav, 1991, or. 123). Teorizazio hauen inguruan sortzen den hausnarketak Bateson enganako itzulerabat eta komunikazioaren teorien berriztatze bat dakar berekin, eta orientaziozientifiko ezberdinetan garatutako jarrera epistemologikoa den Konstruktibismoaren Familia Teoriaren aplikazioa
|
eragiten
du. Oinarrizko baieztapenarenarabera, errealitatea ez da existitzen, hura aurkitu nahirik gizabanakoak hurbildukolitzaizkiokeen egia absolutu modura; aitzitik, gutako bakoitzak eraikitzen du beregizarte testuinguruan.
|
|
Doblea, aktoreak sentitu baina adierazten ez duena ni laguntzaile batek adierazten duenean (double in) edo bere ordez esaten duenean (double out). Rol aldaketa, protagonistaarazoa
|
eragiten
dion antagonistaren paperean jarri eta bera balitz bezala adieraztendenean. Autodrama, aurkezten duen egoeraren pertsonaia ezberdinak protagonistakberak antzezten dituenean.
|
|
Horrela orain kontua ez da lehen bezala (Dreifus Moreau, 1950) ahozko asoziazio librea taldekideen (haurren kasuan) inolako mugarik gabekoaktuazio libre gisa, itzultzea?. Honek azkenean suntsipenak, erasoak, zauriak etaabar
|
eragiten
ditu eta inoiz ez efektu terapeutikorik.
|
|
Bestalde, psikodramak psikoanalisiak baino errazago
|
eragiten
du emozioenkatarsia, afektua eta errepresentazioa agerian jartzen baititu.
|
|
Horrela lege erregulatzaile baten (super niaren) mamia eratuta geratzen da.Super ni honek gizartearen eta bere arauen antzera
|
eragiten
du desirak asetzeko, psikismoaren barneko debekuaren dialektikan parte hartuz.
|
|
1 Enkoadrea: abstinentziaren erregelak frustrazioa
|
eragiten
dio subjektuareneskariari, baina ez adibidez sendaketaren hasierako eskariari, sendaketazbilakatzen hasten eta maitasun beharra den beste eskari horri baizik.
|
|
Beste giza jarduera askotan bezala, psikoanalisian ere gatazka garaiak izaten dirajarduera hori eta bere etekinei areagotze berezia
|
eragiten
dietenak.
|
|
Psikodramari dagokionez, labur esanda, antzerkian egiten den bezalaxe, subjektuaren gatazkak antzeztu egiten ziren eta antzezpen honek hunkipen etasentipen bortitzak
|
eragiten
zituen, gatazkak konpontzen lagunduz.
|
|
Eta beharbada horregatikinteresgarriago da, orduan bizitza mitoan sartzeko ahalegina hain da handia, mitoabera aldatu behar baita horren egiteko. Bestela esanda, mitoak bere baitan
|
eragiten
dualdaketa, modu erreflexuan.
|
|
Ukipenean daudenakez dira bi komunikazio sistema soilik, bi herri eta bakoitzaren indarra baizik. Alta, ukipen egoeran herrien arteko indar asimetriak zuzen zuzenean
|
eragiten
du hizkuntzabakoitzaren, osasunean?, asimetria larria den kasuetan heriotza eragiteraino4.
|
|
Hizkuntz ukipenaren eraginez sortutako fenomenoen zerrenda luzea da: hizkuntzaren egituran
|
eragiten
dute, hizkuntzaz hiztunek duten irudian, egiten duten erabileran, sentitzen duten atxikimenduan... Aztertzen hasita, beraz, ikuspuntu desberdinetatik egin daiteke azterketa (linguistikoa, psikologikoa, antropologikoa...).
|
|
Alternantziarena7 da zehatzen finkatu den ukipen fenomenoetako bat. Ukipen egoeran hiztunek, era batera edo bestera, maiztasun handiago edo txikiagoz, bi hizkuntzen artean alternatzera iristen dira8 Zerk
|
eragiten
du, ordea, alternantzia hori. Zerk eramaten du hiztun bat hizkuntza bateko osagaiekin batera bestekoak erabiltzera?
|
|
Esaldi deklaratzaileen kurben konfigurazioak aztertu ahal izateko, azentu sistemak
|
eragiten
duen bereizketan oinarrituta, berba azentudunak daukaten esaldiak etahaiek barik egiten direnak bereiz ikusi behar ditugu.
|
|
Azentu lexikalek H*+ L azentu tonudunaren txertaketa
|
eragiten
dute kokatutadauden silaban, gorago ikusi dugun moduan. Ondoko irudian, azentu lexikalek esaldibarruko osagaien mugaketa eragiten dutela ikus dezakegu.
|
|
Azentu lexikalek H*+ L azentu tonudunaren txertaketa eragiten dute kokatutadauden silaban, gorago ikusi dugun moduan. Ondoko irudian, azentu lexikalek esaldibarruko osagaien mugaketa
|
eragiten
dutela ikus dezakegu. Azentu lexikalak H tonuaren ondorengo jaitsiera bortitza eragin ez eze, kurbaren konfigurazioan etendura batere eragiten duela ikus daiteke:
|
|
Ondoko irudian, azentu lexikalek esaldibarruko osagaien mugaketa eragiten dutela ikus dezakegu. Azentu lexikalak H tonuaren ondorengo jaitsiera bortitza eragin ez eze, kurbaren konfigurazioan etendura batere
|
eragiten
duela ikus daiteke:
|
|
[Urrutia, J.] (1978): . Euskararen prozesu historikoari
|
eragiten
dioten faktore juridikolegalak?, in: SIADECO (1978):
|
|
Testu baten irakurketan egiten diren etenaldietariko batzuk ez dira testuan preseski adierazita egoten puntuazio marken bidez. Diskurtsoan etenak egiteari, idazlearenestiloak nola hiztunarenak ere
|
eragiten
diote. Koma gabeko esaldi luzeak aurkitzekoaukera kontuan hartu behar da, eta horrekin batera, puntu egokiak aurkitzea horiekegiteko, zeren diskurtso jarraituaren sintesiak, eten barik, antinaturala ez ezik, entzulearen baitan itolarria ere eragiten baitu.
|
|
Testu baten irakurketan egiten diren etenaldietariko batzuk ez dira testuan preseski adierazita egoten puntuazio marken bidez. Diskurtsoan etenak egiteari, idazlearenestiloak nola hiztunarenak ere eragiten diote. Koma gabeko esaldi luzeak aurkitzekoaukera kontuan hartu behar da, eta horrekin batera, puntu egokiak aurkitzea horiekegiteko, zeren diskurtso jarraituaren sintesiak, eten barik, antinaturala ez ezik, entzulearen baitan itolarria ere
|
eragiten
baitu.
|
|
Gainera, testuak eman egin zitzaizkigun, eta horrela, azterketarako seinaleen etiketazioa erraztu egin zen. Batez beste 75 minutuko (egunero7 minutu 10 egunetan) diskurtso grabazioetan eskuz markatu ziren etenak, entzulearenbaitan esaldia banatua izan den sentsazioa
|
eragiten
duen gertakari akustikoa aintzatharturik. Entrenamendu txiki baten ostean, etiketatzea gure laborategiko ikasleek eginzuten.
|
|
Barietate batetik bestera azentuerak oso desberdinak dira, eta oraindik ezdago euskara batuari buruzko arau finkorik. Bestalde, edozein azentueratan azentuatxertatzeko erak oso konplexuak dira; izan ere, azentuerari beste fenomeno fonologikoeta morfologiko batzuek
|
eragiten
diote. Barietate zehatz baten eredua aplikatu nahiizango balitz, eman dezagun oso barietate hedatu baten eredua, gauzatzea oso zailaizango litzateke; zeren, lehenago aipatutako morfologiaren eta fonologiaren artekoeraginak direla-eta, aldez aurretik, azterketa morfologikoa, sintaktikoa eta semantikoaegingo lukeen sistema bat bailitzateke, lan horiek guztiz automatikoki egingolituzkeena.
|
|
Esaldi guztiak Bermeoko barietatearenemakume baten ahotsari dagozkio. Esaldiaren fokoa, zeinen egonguneak intonazioaribiziki
|
eragiten
baitio (Hernaez 1997, Gaminde, 1997), posible diren egongune guztietan dago kokatuta.
|
|
Kontzertu bat, iaberdina da musikaren nolakotasuna? erritoa da, eta bertan
|
eragiten
den eta elkarrekinkonpartitzen den sentimen nagusia komunitate sozial jakin batekiko kide izatearenada; horrez gain esperimentatzen diren hunkipen, zirrara eta bestelako sentimenduak, nagusia den sentimendu horren pean daude. Hau dela eta, une eta toki batean hunkitzen gaituen adierazpen musikal batek inguru sozial arrotz, erasokor edo etsaiarenerdian ez luke gugan sentiera berdina eragingo.
|
|
Peirce-k dioenez pragmatismoak ez du bilatzen soilik egia edo errealitatea zehaztea; pragmatismoak hitzen edo proposamenen esangura eta jarduera komunikatiboanolakoa den argitu nahi du. Objektu bati buruz dugun ideia ez da gauzatzen guregogoetan modu isolatu batean, gure zentzu edo oharmen sistematik at; ideia horiobjektu horrek gure jarduera mentalean
|
eragiten
dituen ondorioei lotuta dago, ezinbestez.
|
|
Esate baterako: edan gura dut, uraren ausentzia dagoelako niregorputzean; baina egarri hori ez du edozein ausentziak
|
eragiten
, ezta ausentziaren ideiahutsak ere, baizik uraren ez besteren ausentziak: eta gurari hori ur errealarenezeztapenak du asetzen, edankeran ura desagerrarazten baitut.
|
|
Korapilook askatzea, beraz,, miraria? da, eta bereizte hau
|
eragiten
duenahala, harrigarria, itzela.
|
|
D. Induktiboa: entzulearen senari, sentimenduei edo interesei
|
eragiten
diena, entzuleriaren gogoa bideratzeko asmoz egiten dena, alegia.
|
|
Gogora dezagun, erkidego horretan baimendutako 95 irrati estazio daudela; Madril go erkidegoan, aldiz, 57 baino ez daude (Díaz Nosty, 1998, 212). Galizian ere, Katalunian gertatzen den antzera, estazio asko daude (102) eta nagusiki faktore geografikoak
|
eragiten
du hori. Audientziari dagokionez eta Hego Euskal Herriko herrialdeak aztergaitzat hartuz, honako bilakaera gertatu da azken urteotan (CIES, 1999, 6):
|
|
Manuel López-ek (1995, 29) gogoeta
|
eragiten
die irakurle eta irratilarigaiei, informazio iturria zer izan daitekeen adieraziz: –Kazetariak ez du albisterik asmatzen.
|
|
Gainera, ez dirudi geroan kazetaritza mota honek arrakasta handirik edukitzeko aukerarik duenik. Irratiak hedabide pobrea izaten dirau, hedabide pobrea telebista eta prentsa izkiriatuarekin erkatuz gero; eta honek
|
eragiten
du ikerkuntza bazterturik egotea. Salbuespen modura, irrati estatal pribatuek noiz behinka egiten dituzten saioak aipa ditzakegu, nahiz eta sarritan irratilariak kasu horietan interes politikoen lagun agertzen diren, benetako ikerkuntza landu ordean.
|
|
Gidoiek eta makoek hausnarketa
|
eragiten
digute diskurtso orokorraren barruan, informazioan komenigarria ez den dramatizazioa alegia. Irrati idazkuntzan komenigarria da aparteko bi esaldi edo perpaus egitea, esaldi bakoitza bere balioarekin doalarik.
|
|
Interjekzioa, gramatikak dioskunez, berak bakarrik esaldi eliptikoa osatzen duen hitza da (edo hitzak, pluralean), gogoratzen, desiratzen, sentitzen, usaintzen edo entzuten dugunak gure gogoan
|
eragiten
diguna supituki adierazteko erabilia dena. Interjekzioak apelatiboak (iup, ixo?), adierazkorrak (ai, kontxo, ene?) eta errepresentatiboak izan daitezke (pum, zas, zaplast?).
|
|
Giza portaeren arloan egiten diren sinplifikazio gehienak ez dira zehatzak. Entzule bakoitzak irrati bat eta ez besterik zergatik aukeratzen duen edo irrati zehatz bat sintonizatzea zerk
|
eragiten
dion jakiteak, azterketa on eta sakona egitea dakar ezinbestez.
|
|
erabiltzen da errekak birpopulatzeko. Azken hau, izurriaren eramalea da, baina berari ez dio
|
eragiten
. Hau dela eta, karramarro autoktonoarentzako kaltegarria da.
|
|
Intsinis pinuaren landaketetan arras hedatuta dago pinu beldarraren izurritea; pinu orratzez elikatzen den beldar honek galera handiak
|
eragiten
ditu pinudietan. Izurrite honen orekatzaile edo, garbitzaile?
|
|
Baso landaketak diru sarrera garrantzitsua dira, beraz. Dena den, baso plangintza desegokiagatik, batzuetan ingurugiroan kalte nabarmenak sortzen dira; kalte handienetakoa zuhaitzak mozteko erak
|
eragiten
du, lurzoru galeraren eragile nagusia baita. Matarrasan, hau da, zuhaitz guztiak aldi berean moztean, euri urek eraman dezakete lurzorua, higadura larria sortuz.
|
|
deritzo, Esloveniako Karst izeneko eskualdearekin duen antzagatik hain zuzen. Azalera handiko haitzetan, uraren higadurak hainbat formatako arraildurak eta ildoak
|
eragiten
dituenean, lenar izeneko formazioak sortzen dira. Karstetan, lenarrez gain, leizeak, kobak, dolinak eta bestelako egitura bereziak topa daitezke maiz, eta zenbait lekutan baita iturburuak ere.
|
|
Atlantiar isurialdean, itsasoaren hurbiltasunak tenperaturak leunak eta prezipitazioak joriak izatea
|
eragiten
du. Klima epel eta heze horri klima ozeanikoa deritzo.
|
|
Lan honen xedea Estatu espainiarraren hezkuntza sistema nazionalaren sorrera aztertzea da, nazio identitate espainiarraren aldetik ezinbesteko erreferentzia izango dela uste baitugu, espainiar nazioaren eraikitzearekin bat ez datozen, edo etorriko ez diren? beste nazio proiektuentzako nahitaezkoa izan behar duen bezala, hezkuntza sistemak ezarritako mugak
|
eragiten
duen neurrian eta gainditzeko edota egokitzeko premia eskatuko lukeen aldetik. Helburua aipaturikoa izanik, hezkuntza sistema frantsesera hurbiltzeko asmoa ere badugu; alde batetik, beste batzuen artean, hezkuntza sistema nazional espainiarrak eredu gisa hartu izan duelako, neurri handi batean bederen; eta, bestetik, Euskal Herriari begira, espainiarrak Hegoaldean bezala, sistema frantsesak Iparraldean izan duen eragin nabarmenengatik1 Azken finean, laburbilduz, ondoko hau dugu XIX. mendeak eman zuen eskema nagusia:
|
|
Oraindik ere bazuen aukerarik. Xirriki xarraka
|
eragiten
zion kanpai mihi potoloari, etorkizunean Rocíorekin enroila zitekeela pentsatzeak ematen zion plazerra aprobetxatuz. Eskuek jostari bete zuten euren lana, fereka azal tentetuan zehar barreiatuz, zakilaren burua estutuz eta potroetatik gora bultzatuz Rocíoren irudiak merezi zuen hazi guztia.
|
|
Kaxoiak zabaldu zituen, eskuz idatzitako orrien artean arakatu, armairuan giltzapetutako arropetatik Eiderren usaina askatu zuen, eta gero eta gehiago murgildu zen xehetasunen kanposantu hartan, oroimenaren pusketekin eraikitako nekropoli txikian, eta mina
|
eragiten
zioten oroipenen egarriz segitu zuen, zauriak freskatuz.
|
|
edan, edango zutela, eta ahal zen heinean arazoak ahaztu ere bai. Eta hitz egin ere nahikoa eta aukeran, baina horrek ez zuela Txemaren eguneroko tristura lausotuko, ezpada alderantziz, zeren pena hori
|
eragiten
zioten oroipenak izan baitziren hizpide garagardoz betetako arratsaldean, eta modu horretan Eiderren irudia berritu eta berpiztu baino ez zutela egiten. Esana zion Jabiri, eta honek ulertu ziur aski, baina Txema zen berbetan jo eta dale ibiltzeko beharra zuena.
|
|
Txinan ibili diren misiolariek erraiten dute ezen txinatarrek erabiltzen dutela suplizio eta tortura mota bat, hitz guti batzuetan azalduko dizudana: lotzen dute biktima goiti beheiti jarleku batean; ipintzen dute iturri baten azpian, zeinari ura, itogin edo itaxur baten modurat, xortaka darion; erortzen zaio biktimari ura buru gainerat, beti toki bererat, orain xorta bat eta orain bertze bat, harik eta, xortaz xorta, buruan zulo bat
|
eragiten
dioten arte... Eta biktimaren izua eta espantua da hura, laztura eta mindura!
|
|
Eta, Villagrandeko dukearen aipatze hutsak betartean irri hura
|
eragiten
ziola eta irri hura are zabalago egiten zuela, erran zigun:
|
|
Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bezala, aurki orok baitu bere ifrentzua, eta zeren, ondorez, bizitza ez baita anitzetan lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa. ...datzeko erabiltzen eta manaiatzen ditugun hitzak, zeren argi ezabatzen baititu subjektuaren eta objektuaren arteko distantziak —mundua hor dago, baina ni naiz mundua, eta munduaren baitan nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta etxea etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak
|
eragiten
digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bakoitzak bere itzala duela, zeina bihurtzen baita objektuaren osagarri er... Eta orduan ikasten dugu ezen etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
—Ez zidak deusek ere horren gogait
|
eragiten
, nola oilo batzuek bezala alde egin behar izaiteak...
|
|
Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta ikusirik ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—: Gure etxean oro zen ditxa eta oro zen zorion, harik eta egun batean aitari gaitz hura sartu zitzaion arte, ezin eriago jarri zuena eta ezin flakoago, betartea zurbil eta gorputz osoa hil hurran; haren begiak martiri batenak ziren, haren hatsa hauspo hautsi batena zen... eta han eta hemen garau gorri zornetsu batzuk bihitu zitzaizkion, guztioi goragalea
|
eragiten
zigutenak; eta ez zegoen, ez, hilik, baina, hilik ez zegoen arren, hila baino hilagoa zirudien, hatsa eta kiratsa zeriola; eta, hala, aita sendatzeko asmotan, etorri ziren hango eta hemengo medikuak, iragan ziren gure etxetik, eta ez zuten hura sendatzerik erdietsi; eta, hala eta halatan, lurraz eta lurreko faboreez etsirik geundèn egun batean, Urbiaindik iragan zen gizon bat —benedika deza... " Mutila, ez didazu sinesten, baina erradazu:
|
|
Urteak neramatzan nik urtaroen berri jakin gabe, zeren, ni ibili nintzen lurretan, hezea eta beroa ziren nagusi, eta urtaro bakarra zen klima haren fruitu eta ondore, uda eta udaberri artekoa zirudiena, eta batetik zuena bertzetik bezainbat... Eta larrazkena ere han zegoen, egia erran, baina ezkutuan, uda udaberri iduriko bertze urtaro haren baitan urturik eta ezabaturik, zeren, klima hartan, larrazkenak landareei
|
eragiten
zizkièn zauriak, eragin orduko sendatzen eta orbantzen baitzizkien uda udaberri iduriko urtaro hark.
|