|
2000
|
|
|
Bereziki aipatu beharrekoa da, beraz," Itzalarekin solasean" kritikoen iritziz, idazleak bere ofizioaz eta bere poetikaz
|
eginiko
hausnarketa delarik. 1983ko Sarrionandia idazleari ez zaio errealitatea bera aditzera ematea helburu interesgarria iruditzen, ez eta guztiz ederra edo dramatikoa bada ere.
|
|
|
Partaide izan zen POTT bandakoen, Bernardo Atxaga, Manu Erzilla, Josemari Iturralde edo Jon Juaristirekin batean izandako hiru urteko bizikizun literarioaren ondarea du hori. Horregatik, liburuaren epilogoan Bernardo Atxagak idatziriko ipuinean Marcel Schowren La cruzada de los niños liburuaren oihartzunak sumatzen dira, eta, nolabait esatearren, lagunari
|
eginiko
begi keinua bezala da epilogo hori, Sarrionandiaren liburuko Durango heresia ri, liburua ixten duen narrazioari, kontrapuntua ematera datorrena.
|
|
|
erbesteratzearen gaiaz mintzo dira" Aio Aioma"," Pindaturiko paisaia"," Gerla istorioa". Garai historikoetan kokaturikoak dira Etxepareren zahartzaroaz
|
eginiko
" Disiecti membra poetae", Matalas-i buruz eginiko" Oroitzera eseri" eta Merlinen maitasunaren fatalitateaz" Amorante ausarta" n. Beste hirurak guztiz ezberdinak," Ukabilka" umore beltzari eginiko kontzesiotzat jotzen du komentariogileak," Hamar liburuak" kartzelako esperientziaren lekukotza eta" Oroimena eta desira" aldiz heterodoxiaren bindikazioa omen da.
|
|
|
erbesteratzearen gaiaz mintzo dira" Aio Aioma"," Pindaturiko paisaia"," Gerla istorioa". Garai historikoetan kokaturikoak dira Etxepareren zahartzaroaz eginiko" Disiecti membra poetae", Matalas-i buruz
|
eginiko
" Oroitzera eseri" eta Merlinen maitasunaren fatalitateaz" Amorante ausarta" n. Beste hirurak guztiz ezberdinak," Ukabilka" umore beltzari eginiko kontzesiotzat jotzen du komentariogileak," Hamar liburuak" kartzelako esperientziaren lekukotza eta" Oroimena eta desira" aldiz heterodoxiaren bindikazioa omen da.
|
|
|
Garai historikoetan kokaturikoak dira Etxepareren zahartzaroaz eginiko" Disiecti membra poetae", Matalas-i buruz eginiko" Oroitzera eseri" eta Merlinen maitasunaren fatalitateaz" Amorante ausarta" n. Beste hirurak guztiz ezberdinak," Ukabilka" umore beltzari
|
eginiko
kontzesiotzat jotzen du komentariogileak," Hamar liburuak" kartzelako esperientziaren lekukotza eta" Oroimena eta desira" aldiz heterodoxiaren bindikazioa omen da.
|
|
|
Kondenatua dago portu hoberik ez aurkitzera, Coleridgeren marinel zaharrak bezain patu gogorra du gainean, ez jakinean, inoiz
|
eginiko
oker baten erruz kondenatua izan denaren gisan. 1987ko Joseba Sarrionandiak idatzi zuen Marinel zaharrak betirako kondenatu bat besterik ez dela badakien bezala, eta" Tren luze bat" ean" Trena beti infernurantz doa" la badakien bezala.
|
|
|
Sarrionandiaren marinelak, edo Atxagaren moduan esateko, bere literaturan gehien dirauen" ispiluko irudiak" hamar urte beranduago ere hor dirau Ifarraldeko orduak (1990) liburuko" Amorante ausarta" narrazioan ere. Ez da hor marinela protagonista, Merlin azti maiteminduaren fatuma da gaia, baina Pott Bandako idazleei
|
eginiko
erreferentzia zuzen eta zeharkakoen artean, bada marinelaren aipamen bat ere. Hor azaltzen da, bada, Josemari Iturralde zalduna jazz musika entzunez, Durangoko irteeran dagoen zuhaitz itzaltsu baten ondora iristen da, Merlin eta Enare neskatxa haren ondora atseden hartzera geratu direnean.
|
|
|
Aipaturiko bigarren artikuluan zehaztu egiten du samurtasuneranzko itzuli horren zentzua: Sarrionandiaren Marinel zaharrak liburuaren aipamena egitean zera azpimarratzen du" Bai lehen liburuko poemak aukeratzerakoan; bai berauetan
|
eginiko
aldaketetan; bai poema berrien egituraketa kaskarragoa eta hizkerarekiko arreta txikiagoan; bai berauetako askoren tonu mikatz eta garratzean, askok kartzelako esperientziaren islapen zuzenegia (guztiz ulergarria baina gure ustetan lan poetikoarentzat kaltegarri suertatzen zena) sumatu genuen, baita nolabaiteko desbiderapena arestiko poetikaz ere." (3 or.) Horregatik da, bada, bere ustez, or...
|
|
|
Han izanik hona naiz (Elkar, Donostia, 1992) narrazio eta bestelako testu epigramatikoak tartekatuz
|
eginiko
liburu bat da genero hibrido honetan sailkatzeko zioa ematen duelarik. Aipamen edo kritika gutxi jaso ditu, horien artean, Gerardo Markuleta(" Deserriko eruditoen jolas berriak", Zabalik, Diario Vasco,) eta Manu Lopez Gaseni rena(" Joseba Sarrionandiaren Han izanik hona naiz (Elkar 1992)", Egan, 1993, Donostia, 251 or.)
|
|
|
" Beraz eman dezagun, nobela luzea dela". Autoreak generoaren gaiari buruzkoan duen ironia jarrera da ziurrenik, edo kritikoek nahiz mundu editorialak nobela luzeekiko duten erabateko estimazio eta errespetuari
|
eginiko
irrijorra sarkastikoa.
|
|
|
Gaiak guztiz ezberdinak dira, lehena literatura fantastikoa da, ipuin bilduma modura egituraturik. Bigarrena aldiz, autoreak bizi duen egoera erreal eta jakin baten azalpena egiten du, kronika bat da, zigor ziega batean
|
eginiko
boladaren kronika zehatza eta esplizitoa, baina literarioa era berean. Izenburua kartzela aldi horretan eskuartean darabilen Shakespeareren Hamleten esaera baten zatia da:
|
|
|
Liburu hauetako narrazioak solteak dira, elkarrekin loturarik gabeak, baina ez da beste gabeko gehikuntza formula hutsez
|
eginiko
egitura, berariaz egina baizik. Honezkero jakinaren gainean gaude, Sarrionandiaren obretan dena dagoela, zentzu batean ala bestean, literaturaren zerbitzutan pentsatua.
|
|
|
Agian Jorge Luis Borgesen ipuinen bilduma baten Narraciones (Cátedra 1980) edizioaren izen bera darama Joseba Sarrionandiaren Narrazioak liburu honek. Marcos Ricardo Barnatánek
|
eginiko
edizio hark bezala, J. Sarrionandiak tankera ezberdineko narrazioen bilduma osatu zuen, oharrez horniturik. Baliteke izenburu antzekotasuna liburuaren barruan dauden Borgesi eginiko omenaldietako bat gehiago izatea.
|
|
|
Marcos Ricardo Barnatánek eginiko edizio hark bezala, J. Sarrionandiak tankera ezberdineko narrazioen bilduma osatu zuen, oharrez horniturik. Baliteke izenburu antzekotasuna liburuaren barruan dauden Borgesi
|
eginiko
omenaldietako bat gehiago izatea.
|
|
|
Lehen zatia, hitz lauz egindako zigor ziega bateko prosazko kronika modukoa da, bigarrena aldiz, zatika
|
eginiko
poema luze bat da eta hurrengo hitz hauez aurkezten dute hitzaurrean: " Eguberri amarauna delako idazlana, berriz, 1982 eta 1983 arteko Eguberrietan eginikoa da.
|
|
|
Narratibagintzaren alorrean, Hamairu ate (Donostia, Elkar, 1985) Joseba Sarrionandiak eta Mitxel Sarasketak lankidetzan
|
eginiko
erdal" umore beltza" ren aukeraketa eta itzulpenak dira. Hamairu istorio labur dira eta ipuin bakoitzaren hasieran itzultzaileak egileen eta obren iruzkin eta aipamenak egiten ditu.
|
|
|
1985eko urte berean Susa argitaletxearen eskutik argitaratu zen, bestalde, Sarrionandiak
|
eginiko
beste itzulpen lan bat Marinela. Beragan eragin sakona izan duen Fernando Pessoa poeta portugaldarraren antzerki lana da itzulgaia, eta liburuan hitzaurrean dioenez," Gatazkarik eta mugimendurik ez dagoen teatro estatikoa da".
|
|
|
Ni ez naiz hemengoa (Pamiela, Iruñea, 1985) izan da kritikoen aldetik iruzkin gehien merezi izan dituena eta, ia aho batez, Pott Bandakoen irizpide teorikoen adierazpentzat jo izan dena, bereziki Bernardo Atxagaren Etiopia liburuak ezagutzera emandako belaunaldiaren oinarriak aditzera ematen omen dituelako. Nolabait, garai horretan
|
eginiko
poesiaren teorizaziotzat hartu dute kritikoek, deserrotzearen eta erbesteratzearen sinboloaren planteamendutzat.
|
|
|
Ni ez naiz hemengoa", Literatur gazeta, 1 alea, 4 or.) iruzkin zabala eskaini dio liburuari. Genero aldetik klasifikagaitza egiten bazaio ere, teoria literarioaz
|
eginiko
zenbait saio labur azpimarratzen ditu liburuko alderdirik garrantzitsuentzat, eta literatur lan gutxi batzuk ere badirela gogoratzen du. Nagusi den alderdiari atxikirik, era arinean, askean eta elkarrekiko lotura esturik gabe antolaturiko saio motzak direla esaten du, eta nolabait metaliteraturaren alorrean jarraitzen duela dio Izuen... edo Narrazioak liburuetan bezalaxe.
|
|
|
Hortaz, liburu hau poeta eta itsas bidaiariak bitakora kaiera batean
|
eginiko
oharrek osatzen dute. Ulissesen etengabeko bidai honen markoan kokaturik, eta Europako hiri literario zaharretatik dabilelarik, poetak bidaiak eginiko edo hiri horiei loturiko beste idazle askoren oihartzunak sumatzen ditu:
|
|
|
Hortaz, liburu hau poeta eta itsas bidaiariak bitakora kaiera batean eginiko oharrek osatzen dute. Ulissesen etengabeko bidai honen markoan kokaturik, eta Europako hiri literario zaharretatik dabilelarik, poetak bidaiak
|
eginiko
edo hiri horiei loturiko beste idazle askoren oihartzunak sumatzen ditu: Joseph Conrad, Franz Kafka, Thomas Stuart Eliot, Dylan Thomas...
|
|
|
1975 urteen inguruan ugariak izan ziren Zeruko Argia, Anaitasuna, Ibaizabal eta Pott aldizkarietan
|
eginiko
kolaborazio periodistikoak, beti ere euskara eta euskal literaturaren edo zinearen inguruko gaiak ardatz zituela. 1980an eman zituen ezagutzera lehen literatur sorkuntzak sariketa literarioen bitartez:
|
|
|
Poesia itzulpenen artean, aldiz, T.S. Eliot() idazle ifarramerikarraren poesia itzuliz Gabriel Arestik eta Pott Bandako zenbait partaidek
|
eginiko
liburuan parte hartu zuen, eta Lur eremua (The Waste Land) hartu zuen bere ardurapean. (TS Eliot euskaraz.
|
|
|
Paris, Grezia, Lisboa, Irlanda eta Pragako gordelekuak. Haietan barrena
|
eginiko
bitakora kaiera da liburua. Izuen gordeleku dira ordea, Zein izutatik babesteko gordelekuak dira?
|
|
|
Izan ere, eleberri hau modu bitxian egituratua dagoenez, istorio hauek guztiak lotzea askotan zaila izaten da, irakurketa pausatua eskatuz. Aitzitik, arretaz
|
eginiko
irakurketa baten bidez Arrietak eskaintzen digun mundu iradokitzailea barneratzeko zailtasunik ez dugu izango. Gainera, patroi berri honen erabileraren atzean, ezarririko canon edo ereduak desjosi eta berriro josteko beharraren aldarrikapena ere ikus genezake.
|
|
|
Arestian esan bezala, Kepa eta Marioren harremanarekin aurreko bi planoak uztartzea lortzen da. Are gehiago, Itziar Belaundek
|
eginiko
iruzkinean liburu honetan aurki daitezkeen bikoiztasunak azpimarratzen dira. Bere iruzkinean aipaturiko bi plano horien bereizketaz aritzeaz gain, plano bakoitzeko pertsonaia bakoitzak pairatu behar duen bikoiztasuna azpimarratzen du:
|
|
|
Izan ere, aho hizkeratik urrun dagoen idazmoldea erabili du bere lana osatzeko. Hona hemen Mendiguren Elizegik
|
eginiko
azalpena:
|
|
|
Ereduei dagokienez, Ramon Olasagastik
|
eginiko
elkarrizketan Carverren eragina nabaria dela onartzen du: " Carverren istorioak irakurrita, iruditzen zitzaidan gauza handirik ez zela gertatzen, baina, halaber, zer edo zer transmititzen ari zela" (Egunkaria XI).
|
|
|
Reno, Hollywood,... Honela, Hollywood eta biok izenburuan, biok hitzaren atzean Euskal Herriari
|
eginiko
erreferentzia aurki genezake.
|
|
|
Bere lehen ipuin bilduma kaleratzean liburu arina zela aitortu izanagatik kritika dezente entzun behar izan zituen alegiarrak. Beraz, bere bigarren liburuaren argitarapena zela-eta, adierazpen honen bidez defendatu zuen
|
eginiko
aukera: " Ez dut uste arintasuna eta azpiliteratura batera doazenik." (Habe 219)
|
|
|
Felipe Rius kazetariak bere lehen liburuan argazkiak hartu ditu protagonistatzat. Honek Cortázar ek ipuingintzaz aritzean
|
eginiko
adierazpenak ekarri dizkigu gogora:
|
|
|
Izan ere, hasieran pertsonaia baten bidaia bikoitzaren aurrean gaudelako sentsazioa dugu: batetik, Indiara
|
eginiko
bidaia fisikoa; bestetik, bidaia izpirituala. (gogoratu Oñederraren eleberria:
|
|
|
Mundakarrak bere bigarren eleberriari nobela historikoaren ikutua erantsi nahi izan dio, beti ere kostaldea ahaztu gabe. Egunkariako iruzkin batean
|
eginiko
laburpenaz baliatuko gara eleberriaren argumentuaren berri emateko:
|
|
|
Bukatzeko, eskerrak eman nahiko genizkioke, lehenik, Eusko Jaurlaritzari proiektu hau burutu ahal izateko diru laguntza emateagatik; bigarrenik, Jon Kortazar Uriarteri bidearen nondik norakoa zedarritzeagatik,
|
eginiko
zuzenketa eta iradokizunengatik, eta eskainitako konfidantzagatik; baita Mari Jose Olaziregiri sailkapena egiteko garaian eginiko oharrengatik eta Labayru Ikastegiko Igone Etxebarriari lan honen argitaratzean lan egiteagatik; eta azkenik, Sancho El Sabio eta Koldo Mitxelena liburutegiko langileei, bere pazientzia gure eskariekin agortzeagatik. Mila esker.
|
|
|
Bukatzeko, eskerrak eman nahiko genizkioke, lehenik, Eusko Jaurlaritzari proiektu hau burutu ahal izateko diru laguntza emateagatik; bigarrenik, Jon Kortazar Uriarteri bidearen nondik norakoa zedarritzeagatik, eginiko zuzenketa eta iradokizunengatik, eta eskainitako konfidantzagatik; baita Mari Jose Olaziregiri sailkapena egiteko garaian
|
eginiko
oharrengatik eta Labayru Ikastegiko Igone Etxebarriari lan honen argitaratzean lan egiteagatik; eta azkenik, Sancho El Sabio eta Koldo Mitxelena liburutegiko langileei, bere pazientzia gure eskariekin agortzeagatik. Mila esker.
|
|
|
Narrazioa protagonista bere buruaz beste egitera doan unean hasi eta ekintza hori burutzean amaitzen da. Hortaz, heriotzaren aurretik
|
eginiko
atzerakako begirada da testuratzen dena. Ondorioz, analepsiek gidatzen dute kontakizuna.
|
|
|
Hots, istorioek ez dute jarraipen kronologiko zehatzik: istorioa saltoka kontatzen zaigu, eta denboran zehar
|
eginiko
jauzi horiek elkarrekin jostea irakurlearen lana izango da. Hartara, garai ezberdinetan gertaturiko bi plano tartekaturik doazenez, analepsiak ugariak dira:
|
|
|
Jose Jabier Fernandezek Egunkarian
|
eginiko
erreseinan, Canoren eleberrien garapena honela azaldu zuen:
|
|
|
Bukatzeko, egokia iruditu zaigu Iban Zalduak Jon Arretxeren Ostegunak liburua zela-eta
|
eginiko
adierazpenak aipatzea. Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du.
|
|
|
Bukatzeko, egokia iruditu zaigu Iban Zalduak Jon Arretxeren Ostegunak liburua zela-eta eginiko adierazpenak aipatzea. Hegats aldizkarian
|
eginiko
iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere lan honetan ikus dezakegu, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun.
|
|
|
Era berean, autore askoren artean atonduriko liburuak ez ditugu kontuan izan, gure helburua batik bat idazle berrien lanak ezagutzera ematea izan baita, eta ahal den neurrian hauen ibilbidea zedarritzea. Beraz, idazle askoren artean
|
eginiko
lanak gure asmoetatik haratago daude.
|
|
|
kritika akademikoa eta kritika publikoa. Aitzitik, kritika publikoa deritzona aztertzeko garaian, egokiagoa iritzi diogu Ales Broch ek
|
eginiko
sailkapena aintzat hartzeari.
|
|
2001
|
|
|
2 Isiltasun hori nobelagintzari dagokio, noski. Izan ere, deigarria da azken urteotan (ikus bibliografian) idazle honek
|
eginiko
hainbat lanek (nobelei hitzaurreak, hitzaldiak, egunkarietako artikuluak...) Ramonek aspaldian zuen jarrera etetea. Idazleak argitaraturiko artikulu eta lanetan ikusten denez, jarrera askozaz ere publikoagoa edo erakutsi du Ramonek azken garaiotan eta, zentzu honetan, garai bateko konpromiso kulturalaren oihartzunak dakuskigu.
|
|
|
Bosch-en" Atseginen Baratza" pinturan ere bada honelako ispiluen berririk. Eta Doré k Pantagruel ilustratzeko
|
eginiko
grabatuetan ere etorkizunak egiten du dirdaia ispiluetan.
|
|
|
lurra eta itsasoa. Hiru hiri, herri bi, bostak, baina, literaturaren barne
|
eginiko
bidaia, espazioa ezin baita letratik urrundu eta banandu: Paris eta Boris Vian, Paris eta Mirande, Grezia eta Seferis, Elitis, eta Kavafis; Lisboa eta Pessoa; Irlanda eta Dylan Thomas, Yeats, eta Irlandako aho tradizioa eta gerrate ondoren bukaera tristea; Praga eta Holan, Praga eta Kafka, Praga, Praga...
|
|
|
Espresabideak ez du indarra galdu, irudi poetikoak, horman
|
eginiko
marra, tigrearen marra eta egunsentiaren arteko irudimenezko, irudizko lotura egiterakoan esaldi batean dakar poetak etsipenaren jokoa. Ez baita Sarrionandia deskribapen hutsarekin geratzen den poeta; ekintzari, gertaerari joera unibertsala eman nahi diona da.
|
|
|
Pott bandakoak, teknika ez baita Atxagarena soilik, lehenetarikoak izan ziren abangoardiaren indarra Euskal Herrira ekartzen eta zinema eta poesiaren arteko loturan sakontzen. Poesia eta zinema diogu, zeren nobelagintzan ezagunagoak ziren alde horretatik
|
eginiko
saiakerak. Saizarbitoriaren Ehun metro gogoratu besterik ez litzateke egin behar, irakurlea konturatu dadin zein estu agertzen zen lotura hori.
|
|
2002
|
|
|
Dana dala, Basi, zuk
|
eginiko
taloa nork jan legian...
|
|
|
Harrezkero, Galardiko" Apurre" bere asto handia, egur ikatza bizkarrean, lagun ebala, lanaren etorria kalean saltzeko astelehenetan joaten zanean, Zatikako Arte Zabalaren ertzeko estartea hartzen eban, Akerlarra alde batera itxirik, Urkitzaruntz joateko, han Urkitza aurreko ate nagosiak daukan diabruaren erpeek
|
eginiko
suzko marka baltzari, begirakune makurra esturaz eginez. Bakarrik bizi izan zan Galardin, alaba baltzerana sorgindu zan harako barieku gautik.
|
|
|
Untzorritxu hantxe geratu zan; ortosik jarri eta bere sustrai samurrentzako lurrik bigunena bilatu guran, aztarka egin eban eta lur arinean
|
eginiko
zulo txikirrean sartu ebazan. Sustraien jarraiko aihenak ate alboko horman iratzi ebazan eta hazitxuak arduraz gorde, etorkizunerako.
|
|
|
Ziur asko, bere habia barria Arratia aldeko toki baketsuaren baten horniduko eben. Bere adiskide batek
|
eginiko
ez eban egingo; arean, uri handian bertan lotu, etxe tantai barri bateko hogeigarren oinean bizi izatea. Ez horixe!
|
|
|
" Legendes du Pays Basque d" apres la tradition" frantsesez
|
eginiko
liburuak, euskerazko testua ere ba eukan.
|
|
2003
|
|
|
Kontrastea bilatzean beste batzuetan. J. Artetxek, Kurl obrari
|
eginiko
erreseina laburrean hau dio: " Las ilustraciones y la misma portada, a tono con el sano humor del texto un humorismo de raigambre inglesa son del mismo autor." 31
|
|
|
Idazleak bere eskuz
|
eginiko
marrazki bikainak dira liburuaren taiukera didaktikoaren beste ezaugarrietariko bat. Arte plastikoetan zuen ezaguera eta trebeziaz baliatu zen, ez bakarrik koadroak pintatu edo eskulturak egiteko, baita berak eginiko liburuak ilustratzeko ere.
|
|
|
Idazleak bere eskuz eginiko marrazki bikainak dira liburuaren taiukera didaktikoaren beste ezaugarrietariko bat. Arte plastikoetan zuen ezaguera eta trebeziaz baliatu zen, ez bakarrik koadroak pintatu edo eskulturak egiteko, baita berak
|
eginiko
liburuak ilustratzeko ere. Eta gure artistak, testua sortzerakoan duen umorea marrazkietan ere berdintsu islatzen daki.
|
|
|
Baina seguruena, haren oste ostekoa izatea da, 1963 ingurukoa. Lehiaketara aurkezteko 1983 aldera berridatzi zukeen testuaren" Irakurleari"
|
eginiko
sarreran hala diosku:
|
|
|
Zein baino zein argigarriagoak dira saiotxo biok Oskillasoren" euskara osotu" eredua barrutik ulertzeko. Villasanteri
|
eginiko
erantzunean alderdi praktikoenari oratzen dio: grafia, maileguak eta hitzen formak,.
|
|
|
grafia, maileguak eta hitzen formak,. Mitxelenari
|
eginiko
erantzunean maila teorikoagoan ari da.
|
|
|
36 L. Villasantek, Kurl idatzi ostetxoan, hau idatzi zuen hari
|
eginiko
kritikan: " Erderatiko itzetan oso iritzi zabaleko da Oskillaso, baiña eztet ikusten zergatik idatzi bear diran erdal ortografiaz" circoa"," bachilleratoa"," descuidoa" ta abar." (Arantzazu, 1963, XLIII, 62).
|
|
|
EuskM elaberrian ematen dituen datuei jaramoten badiegu, hango protagonistak, Txominek eta Domingo Arregi edo" Txomin" Arrigorrietakoa ez dira besterik Jose Basterretxea idazle gernikarraren ispilua baino, anekdotak aparte lagata, Koreako gerraren hasieretan (1950) institutu horretan lan egiten zuela esanez gainera, aurretik
|
eginiko
ikasketen nonzeberriak ere ematen dizkigu, ez dakigu idazleari guztiz egokitzen zaizkion baina. Unibertsitatean karrera ikasten bost urte eman zituela dio.
|
|
|
1969an arte erakusketa bi egingo ditu, Bilbon lehenengo eta Donostian ondoren. Gure idazle eta ertilariak aurreragoko urteetan
|
eginiko
olio pinturak erakusten ditu saio horietan.
|
|
|
Ezer ez esan, zure arpegiari begi begira egon, eta itxi bihotzari bere erara abestu dagiala: ederra zarealako, guztiz garbia, Jainkoaren graziak barriren barri
|
eginiko
Andrea, aspaldian ahaztuta geunkan Paradisu gizona..."
|
|
|
4 Derion, Udako Ikastaroak Mikel Zarate zanari egindako omenaldian, 1979 urtean, uztailaren 10ean
|
eginiko
hitzaldia, zertxobait ikututa.
|
|
|
Euskerazaleak sortu aurretik be, Bilboko euskaltzaleak izartzen eta alkartzen hasita egozan. Zarata handi barik, baina ekin ta ekin, han ziharduan Xabier Peña tolosarrak euskerazko eskolak emoten, berak
|
eginiko
metodoa lagun ebala (kiputx batek bizkaieraz egina, hau miraria!). Mikel Arruza be ezin ahaztuta itxi.
|
|
|
Eta hainbeste aurpegiren artean, ikusi nahi zuen bakarra ostentzen zen, setati. Zigortu nahi bide zuen
|
eginiko
saldukeriagatik. Haren ordez, beste aurpegia agertzen zitzaion, bere oroitzapenen artekoetan bizirik zirauen bakarra, iruzurti, irribarre maltzur garailea eskainiz.
|
|
|
Ez jako ezer inposatu behar, berak aukeratu behar dauz bere balioak eta bere morala hitz hori entzunda irria marraztu zitzaion ezpainetan. Gatxa da, baina berak
|
eginiko
aukerea balioko dala erakusten bajako eta norberari be ardura deutsala ikusten badau, etsipen barik haziko da.
|
|
|
Zelan atzo maisuagaz? baina ilusio barik
|
eginiko
galdera ematen zuen, eta Ainhizek hegalak moztu zizkion bere pozaldiari.
|
|
|
Ainhizek, luzatu zion edalontzitik edan zuen, eztarritik igarotzen kostata, lehenengo dzangadak arrantzale trebeak
|
eginiko
lokarri sendoa gainditu behar zuelakoan. Ez zuen jakin zer zen, baina nahikoa indarberriturik sentitu zen berehala.
|
|
2004
|
|
|
Besteak beste, bere" El dialecto bilbaino" artikulua (1886) eta Emiliano de Arriagak beranduago aterako zuen El Lexicón etimológico, naturalista y popular del bilbaino neto (1896) aipatzen ditu. Mikel Zaratek azterbide hau sakondu zuen ia mende bat geroago lizentziatura memoriarako
|
eginiko
Influencias del vascuence en la lengua castellana a través de un estudio del elemento vasco en el habla coloquial del Chorierri Gran Bilbao ikerlanean (1976).
|
|
|
Oinatzok zapalduz, Ekidazu. Lehoiek ez dakite biolina jotzen izeneko ikuskizuna taularatu zuten Larrabetzuko Kukubiltxo txotxongilo taldekoek euren 25 urteurrenean Mikelen Ipuin antzeko alegi mingotsak liburuko" Ekidazuko astasendia" alegiari Kirmen Uribek
|
eginiko
moldaketan oinarrituz.
|
|
2005
|
|
|
Etxezarraga ez da produkzio handiko egilea, ez du asko argitaratu. Bilduma honetan azken urteotan
|
eginiko
kontakizunak batu ditu. Batzuk, han hemen lehenago argitaratuak, eta beste batzuk lehen aldiz honetarako bilduak.
|
|
|
• Galburua izeneko sailak batzen dituen liburuak bizkaieraz
|
eginiko
literaturaren azken agerbideetakoak dira.
|
|
|
Sarrionandiaren lanetan gaiak bi multzo handitan sailka daitezke: kondaira itxurako narrazioak eta kutsu historikoa dutenak, batez ere Arturo erregearen mito berrituaren ingurukoak; eta hiriko gaiez
|
eginiko
narrazioak. Denetan hizkera zaindua eta sentibera baliatu du, horrela narratiba lirikora ere hurbildu da.
|
|
|
Esan bezala, bildumaren egitura hamar narraziok osatzen dute, luzera, taiuera eta gai ezberdinekoak dira. Amaieran egileak berak ipuinen gainean
|
eginiko
oharrak agertzen dira," irakurlearentzat erreferentzia literarioen azalpen gisa" erantsiak. Azkenean, Potten kide zuen Bernardo Atxagaren" Jean Baptiste Hargous" ipuinak ixten du liburua.
|
|
|
Harri eta Herri poesia sozialeko obra ospetsua kaleratu zuen (1964) eta ildo beretik jo zuen 1967ko Euskal Harria, 1970eko Harrizko Herri Hau eta 1976ko Azken Harria liburuetan, Loramendi, Orixe, Lizardi eta J.M. Iparragirre olerki sariak irabaziz. Antzerkia, 1961ean Mugaldeko herrian
|
eginiko
tobera (Toribio Alzaga saria jaso zuena) idatzi zuen; Justizia Txistulari; Madalenaren seme santua; Eta gure heriotzeko orduan eta Beste mundukoak eta zoro bat obrak ondu zituen 1963 bitartean. 1965ean Mundu munduan nobela didaktikoa baina gai berrikoa idatzi zuen.
|
|
|
Ipuinok, sei guztira, 1957tik 1962rako tartean Egan aldizkarian argitaratu zituen. Epe horretan, hogeita hamar urte eskas zituela, Arestik bere lehenengo lan nagusiak eman zituen, Maldan Behera (1960) olerki bilduma eta Mugaldeko herrian
|
eginiko
tobera (1961) antzerki lana, alegia. Ipuinok, beraz, bat datoz Arestiren lehenengo lan esanguratsu eta jorien sasoiarekin.
|
|
|
Liburu honetan luzaroko urteetan buruan jira eta buelta erabilitako gaiak isuri ditu; ez da beraz, eserialdi batean hasi eta amaitu jarraian
|
eginiko
lana, ezpada astiro astiro han hor hemen artikuluetan, sermoietan, batzarretan eta nahinon erabilitako gaiak, egilea biziro kezkatzen zuten gaiak, gogoeta sakon baten ondoren ondo sailkaturik eta ordenan jarririk eskaintzen dizkigu.
|
|
2007
|
|
|
Zenbait hilabetetan aita semeak Errazkinen egon ziren: semea askatasunera eta ezagutzen ez zuen nazio batera berregokitzen60; aita, berriz,
|
eginiko
agindua bete behar ote zuen erabakitzen. Izan ere, 1981 urterako Isla Malako tanboko behi guztiak enkante publikoan salduta zituen.
|
|
|
Gau hartan bertan, tanboaren ondoan zegoen galpón47 batean etxebizitza egun batetik bestera eraiki behar izan zuten, eskura zeuzkaten baliabide apurrekin. Astetan, oherik ere ez zuten izan lo egiteko; Altsasutik ekarritako koltxoiak harriz eta zurez
|
eginiko
catreetan jarri zituzten... Tokiaren izena ere ez zen oso erakargarria:
|
|
|
Laudion, ostera, XIX. mendearen azken aldera arte bizirik iraun zuen. Bada hiri horretarako
|
eginiko
euskal dotrina bat, 1828an bertako abadeek inprimarazi zutena, eta 80ko hamarkadan berriro argitaratu zena. XIX. mendearen azken herenean euskara egiten zen oraindino, ez bakarrik Laudion, baita Murgian eta Larrea aldean ere.
|
|
|
Gaztelarrek arabiarren kontra
|
eginiko
erasoen ondorioz libre geratu ziren lurraldeetara goialdeko jendea etorri zen bizitzen; Araba eta Bizkaikoa zela pentsa daiteke. Horri esker sendotu egingo zen euskararen presentzia libre geratutako lurrotan.
|
|
2008
|
|
|
Promozioaren gainean, batetik argitaletxeek
|
eginiko
eta bestelako promozioak aipatu dira. Hamarretik lauk uste du promozioa eta propaganda direla liburua hautatzeko motibazio nagusiak.
|
|
|
Bestalde, ahoz ahokoa euskal literaturaren kasuan oso eraginkorra dela aipatu da, promozio eta propagandak baino eraginkorragoa sarritan. Ildo honetatik, garrantzitsua iruditzen zait aditu honek
|
eginiko
hausnarketa:
|
|
|
Garrantzitsua iruditzen zait, bestalde, aditu batek
|
eginiko
hausnarketa. Izan ere, delphyan askok aipatu duzue/ dute irakurlearen kalitateak oztopo ugari sortzen duela literatura ez kanonikoa zabaltzeko garaian.
|
|
|
Euskal Herrian gutxi izan dira ikasleei irakurrarazi behar zaizkien liburuen gainean
|
eginiko
hausnarketak. Hori dela eta, irakasleek aitortu dute batzuetan galduta sentitzen direla, eta ez dutela jakiten zein liburu agindu.
|
|
2009
|
|
|
Eskutan daukazun lantxo hau 2007 urtetik 2009ra bitartean
|
eginiko
audio eta bideo bilketan oinarritua dago. Behinola On Jose Miguel Barandiaranek atondu eta argitaratu zuen galdetegia, herri kultura eta jakintza batzea helburutzat zuena, oinarritzat hartu da horretarako, behar ziren egokitze eta moldakuntzak eginda.
|
|
|
Era berean esker ona adierazi gura diet lan honetan lagundu didaten Adolfo Arejita, Igone Etxebarria eta Akaitze Kamiruagari. Eurek
|
eginiko
oharrak, orrazketak eta zuzenketak balio handikoak izan dira.
|
|
|
Bizi zirela
|
eginiko
promesak bete barik hildakoen arimak ere agertu izan dira Jataben. Hala esaten da, ezkondu zenetik bere jaiotetxera gehiago joan ez zen andrea, hil zen egun berean agertu ei zitzaien bere jaiotetxe horretan bizi ziren senitartekoei.
|
|
|
Arearen ortzak lurrez betetzen ziren, lur horretatik bedar txarrak batzen ziren, multzoetan ipini eta su ematen zitzaien; hau da, erreturak, erraturek, egiten ziren. Hala esaten zaio, belar txarrekin soroan bertan
|
eginiko
multzoei su emateari. Ira lehorrak bota multzoei gainera, eta su ematen zitzaien.
|
|
|
Bikote bat" bakarrik irteten" hasten zenean, etxeko eta auzokoen aurrean hartueman hori formaltzat jotzen zen. XX. mende hasieran oraindino izan ziren gurasoen ebatziz
|
eginiko
ezkontzak. Guraso bitzuen artean dotea izendatu eta hala ezkontzen zituzten seme alabak; ekonomia interesak zuen lehentasuna amodioaren gainetik.
|
|
|
Kaminoa, galipotaz
|
eginiko
bidea da; autoek erabiltzen dutenari esaten zaio kaminoa. Galipota gainera egin baino lehenago, harrizkoak zirenean, galtzada esaten zitzaien.
|
|
|
Txitxilu edo zizilu esaten zaio sutondoan egoten zen oholez
|
eginiko
banku moduko jesarlekuari. Gehienetan arotzak egiten zituen, baina badira enbor edo trongo birekin egindakoak, baita ohol bakarrarekin egindakoak ere.
|
|
|
Triskili zan. Inork igarri barik horrelako lapurretarik asko
|
eginiko
Triskili ijitanua.
|
|
|
Eta lehenengo 1959ko argitaraldi goizetiko ha agortu zanean, hutsunetxua igarriko eben dudatzaka euskera egarri ziran orduko irakurle mehatzak, orduko sasoian haren irakurgai gozagarririk gitxi atera be egiten zan eta. Euskaltzaindiaren gerizpean
|
eginiko
lehenengo hari, bigarrenak jarraitu eutsan 1973an, gero hirugarrenak 1980an eta akabukoz laugarren bat 1985ean. Frantziskotarren ardurapeko argitaraldiak dira bitik laurakoak, grafia aldetik barriturik, eta nobedade bat lehenengoan ez etorrena:
|
|
|
Monologo antzera, bere buruagaz balihardu lez
|
eginiko
berbetak ugariak ditu testuan atxina joan ahala. Eta ez gitxiago, irakurle entzuleagaz darabilen barriketa zuzena.
|
|
|
Dana dala, euskeraz
|
eginiko
barrearen gozoa zein gozoa dan jakinazoko deutsu. Eta gitxi deritxazu, beraz?
|
|
|
Oi! Euskeraz
|
eginiko
barrea!... Bazenki jakin zeinen gozoa dan!
|
|
|
Txakur amorratu bat eginda joan zan etxera. Eta ugaraxo barrabanok atrapetako ona zala ta, Markolbek goizean
|
eginiko
arto eta ogi guztiak eskuratuta, osinera bota eutsezan.
|
|
2011
|
|
|
Bestetik, Aurelia Arkotxaren eta Alberdaniakoen laguntzarekin, Abdela Taia bera egon zelako Donostian egin zen liburuaren aurkezpenean (jarraian, Bartzelonan eta Madrilen ere liburua aurkeztekoak ziren). Gogoratu, egunkari honetan atera zen idazleari
|
eginiko
elkarrizketa ere," Nire heroi propioa naiz" titularra zeramala. Eta azkenik, Salbazioko Armada liburu autobiografikoan idazleak itzulingururik gabe heltzen diolako azkenaldian hain modan dagoen eta hain deigarria den homosexualitatearen gaiari.
|
|
|
Ezpatariari bilboman zeritzoten. Baggins izenari doakionez, bestalde, Tom Shippeyk The Road to Middle Earth liburuan aipatu zuenez, baggin terminoak zerikusia ei du arkume larruz
|
eginiko
artzain zorro (bag) mota batekin edo hartan eroandako gauzekin. / Euskaraz ere bi eskola edo saio ditugu, itzultzaile eta argitaletxe ezberdinek eman dituztelako Eraztunen Jauna eta Hobbita, eta igarri igarriak dira itzulpen joeren arteko aldeak.
|