|
2006
|
|
|
" Gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten
|
dute
euskaraz aritzeko hiztun garatuagoak direlako"
|
|
|
Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna. Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten
|
dute
euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema horretan ezarri den aldakortasuna da. Hau da orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
2007
|
|
|
Ezin ziurta daiteke, esaterako, jarrera aldekoa duenak euskaltegi batean matrikula egingo duenik. Euskara ikasleek ere aldeko jarrera
|
dute
euskararen aurrean baina, lehengoaren haritik, alde egoteak ez du, halabeharrez, lorpen emaitza jasoagorik ekartzen.
|
|
|
Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten
|
dute
euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan.
|
|
|
Haur eta gazte horietako askok –batez ere, familia erdaldun eta mistoetan jaiotakoek– gertuko harreman sarea (familia eta, hein txikiagoan, lagunartea) erdalduna dute eta, beraz, harreman horietan erdaraz egiten dute. Gainera, haur eta gazte horiek bizi diren herria edo gune soziolinguistikoa erdalduna edo oso erdalduna den kasuetan, aukera gutxi izango
|
dute
euskaraz egiteko, eta gogoan izan behar da Gipuzkoako biztanleen zati handi bat –Donostia eta Irungoak, kasu– horrelako gune soziolinguistikoetan bizi direla. Bestalde, erabilera eta hizkuntza gaitasunaren arteko indizeari dagokionez, haurren indizeak behera egin zuen 1989tik 2001era bitartean:
|
|
|
Nire ustez, gure artean nagusi den erabilera arauaren isla da hori: euskara bigarren hizkuntza duten haurrek –gainontzeko adin talde guztietako euskaldun berriek bezala– oso joera txikia
|
dute
euskara erabiltzeko familian eta lagunartean. Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz.
|
|
|
• Haurrek egiten
|
dute
euskaraz gehien kalean.
|
|
|
2 eta 14 urte bitarteko haurrek egiten
|
dute
euskaraz gehien kalean. Orain arte egindako neurketa guztietan haurrek izan dute beti erabiEuskararen kale erabilera Gipuzkoan – Jose Feliz Diaz de Tuesta
|
|
|
Dentsitatea txikiagoa denean, euskararen erabilerak behera egiten du eta erdararenak gora: euskaldunen dentsitatea %20 denean, euskaraz erdaraz beste hitz egiten dute, bai etxean bai lagunartean; eta dentsitatea %20tik beherakoa denean, erdaraz gehiago egiten
|
dute
euskaraz baino.
|
|
|
Sorkuntzan eta zabalkundean bide zabala jorratu
|
dute
euskara elkarteek eta Topaguneak. Sorkuntzari dagokionez eragile izan dira euskara elkarteak bertso eskolak, abesbatzak, antzerki taldeak, dantza taldeak, pailazoak, graffiti idazleak, Dj ak eta bestelako kultur talde eta kultur eragileak sortzen.
|
|
2008
|
|
|
Erabilera eskuliburuen kasuan, gure artean erabiliena den Windows sistema eragileari buruzko azkenekoa Windows 98arena izan zen. Bertsio horren ondoko Windows 2000, Me, XP edo Vistak ez
|
dute
euskarazko eskulibururik izan.
|
|
|
• Helduen euskara ikasteko gogoaren eskasa: 2006ko Euskal nortasuna eta kultura XXI. mendearen hasieran inkestaren arabera, pertsona heldu gutxik nahi
|
dute
euskara ikasi. Iparraldean %61 ek ez dute ikasi nahi, %56 ek Nafarroan eta %40 ek Euskal Autonomia Erkidegoan, adibidez.
|
|
|
Gorago ikusi dugun bezala, elkarteak dira euskararen aldeko egiturak sortu dituztenak, hizkuntza plangintzaren eremuak ideki dituztenak. Gero botere publikoek politika hori beregaindu
|
dute
Euskararen Erakunde Publikoaren koadroan, elkarteak politika publikoaren eragileak bilakatuz. Baina betetzen zuten akuilu funtzioa begiratu dute eta elkarte horietatik batzuk ez dira sartu politika publikoan.
|
|
|
Eredu honen arabera, euskara sustatzearen helburuari euskara hutsezko kanalaren bitartez soilik heltzen zaio. Bigarren helburuari berriz, bereziki gaztelera hutsezko kanalaren bidez. Horrez gain, telebistaren panoraman izandako bilakaeraren eta bereziki kanal pribatuen etorreraren eskutik telebistaren edukietan izan diren aldaketek zaildu egin
|
dute
euskarazko kanalaren joko zelaia, oso lehiakor bihurtu baita. Eta zelai horretan, lausotu egin da ETB1en eginkizuna.
|
|
|
Horrekin batera, euskaldunak elebidunak izanik gaztelerazko unibertsoa oso ondo ezagutzen badute ere, ez da berdin gertatzen alderantziz: erdaldun elebakarrek oso gutxi ezagutzen
|
dute
euskararen unibertsoa (euskaraz egiten diren gauzen eta aritzen den jendearen unibertsoa alegia), eta gaztelerazko kanala ez da ezagupen hori handitzeko erabili. b) Telebista pribatuen etorrerarekin handitu zen audientziagatiko lehian, gaztelerazko kanala euskarazkoaren audientzia potentzialaren eremuan aritu da hazkunde bila. Izan ere biak baitira erakunde bereko kanalak, ezaugarri bertsuekin beraz, eta biak orotariko telebista gisa aritzen direlarik, audientzia" natural" berbera dutela esan dezakegu.
|
|
|
Bestetik, multzo honetako askok eskolarekin lotzen
|
dute
euskara, gehienbat (Alberdi eta Artola, 2007). Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri.
|
|
|
Kanal pribatuen etorreraren eskutik telebistaren edukietan izan diren aldaketek zaildu egin
|
dute
euskarazko kanalaren joko zelaia, oso lehiakor bihurtu baita.
|
|
|
Bere irizpideen eta beharren arabera funtzionatzen dakiena da beregaina. Beregaintasun propioa diseinatu behar
|
dute
euskarazko hedabideek, erdal/ elebidun diren hedabideen imanetik aske ibiltzeko.
|
|
|
Tropel propioa behar
|
dute
euskararen txirrindulariek.
|
|
|
8 Teknologia berrietan inbertitu behar
|
dute
euskarazko hedabideek. Indartsuago izateko, ekoizpen aukerak askotarikoak izateko, jende gehiagorengana heltzeko, errentagarritasun enpresariala eta profesionala ugaritzeko.
|
|
|
12 Haurrek askoz gehiago ikusten
|
dute
euskarazko telebista, gainerakoek baino; nerabezarora helduta, telebista kontsumoa izugarri ‘erdalduntzen’ da (adinaren araberako kontsumoa, I)
|
|
|
Argitaratuta dauden azken datuetan, 2001 urtekoetan, hain zuzen, %19, 0koa zen euskararen erabilera haurren artean eta %13, 6koa besterik ez 15 eta 24 urte bitarteko gazteen artean. Haurtzaroa atzera uzten den heinean, gazte euskaldun ugarik gutxiago egiten
|
dute
euskaraz eta gehiago erdaraz. Eta gutxiago ikusten dute telebista euskaraz eta gehiago erdaraz.
|
|
|
Gazteen artean, ordea, horren erdira jaisten da gutxi gorabehera euskarak duen tokia: 15 urte bitarteko gazte euskaldunek euren telebista kontsumoaren %20, 3 egiten
|
dute
euskaraz, eta 25 urte bitartekoek, %16, 1 Alde nabarmenak daude, beraz, telebistaren kontsumoan euskarak duen tokia adinaren arabera aztertuz gero: zaharragoek kontsumo euskaldunagoa egiten dute, gazteagoek erdaldunagoa.
|
|
|
Gazteenak kenduta, berdintsu erabiltzen
|
dute
euskara gainerako guztiek. tuan hartu behar da. Gure kalkuluak euskaldun guztiak kontuan hartuta egin beharrean euskaraz irakurtzen dakitenen artean eginda, bi ondorio hauetara iritsi gara:
|
|
|
Eta, bestetik, gainerako belaunaldietakoen artean, %30 eta %34 bitartean kokatzen da euskarak duen tokia, eta ez dago alde esanguratsurik batzuen eta besteen ohituren artean. Gazteenak kenduta, berdintsu erabiltzen
|
dute
euskara gainerako guztiek.
|
|
|
Aztertu ditugun hamar egunkarien artean ere, euskarazko biek bigarren eta hirugarren tokia dute, Diario Vascoren atzetik, Hitzak bigarrena eta Berriak hirugarrena. Orokorrean, eta batez beste, bada, erdarazko hedabideek baino harrera hobea
|
dute
euskarazkoek Zarautzen.
|
|
|
Horietako askok ez dakite euskaraz, baina Zarauzko elebidunen artean ere laurdenek (%24, 5) ez dute telebista hori behin ere ikusi azken astean. Zarauztarren ia erdiek (%48, 0), bestalde, ez
|
dute
euskarazko prentsa idatzia irakurtzeko inolako ohiturarik. Kopuru hori %27, 8koa da elebidunen artean.
|
|
|
Elebidunen artean, azkenik, nabarmen igotzen da euskarak duen tokia, baina, hala ere, ez da herenera iristen euren kontsumoetan euskarak hartzen duen tokia: telebista kontsumoaren %29, 2 egiten
|
dute
euskarazko telebistekin eta %70, 8 erdarazkoekin; egunkari kontsumoaren %25, 7 egiten dute euskarazkoekin eta %74, 3 erdarazkoekin. Zarauzko elebidunek, bada, telebista kate eta egunkari erdaldunak eta euskaldunak ikusten eta irakurtzen dituzte, baina neurri handiagoan aukeratzen dituzte kate eta egunkari erdaldunak, euskaldunak baino.
|
|
|
Elebidunen artean, azkenik, nabarmen igotzen da euskarak duen tokia, baina, hala ere, ez da herenera iristen euren kontsumoetan euskarak hartzen duen tokia: telebista kontsumoaren %29, 2 egiten dute euskarazko telebistekin eta %70, 8 erdarazkoekin; egunkari kontsumoaren %25, 7 egiten
|
dute
euskarazkoekin eta %74, 3 erdarazkoekin. Zarauzko elebidunek, bada, telebista kate eta egunkari erdaldunak eta euskaldunak ikusten eta irakurtzen dituzte, baina neurri handiagoan aukeratzen dituzte kate eta egunkari erdaldunak, euskaldunak baino.
|
|
|
• Erdal elebidunek (gaztelaniaz euskaraz baino hobeto hitz egiten duten elebidunek) telebista ikusten ematen duten denboraren %19, 6 eta egunkariak irakurtzen ematen dutenaren %15, 1 bakarrik egiten
|
dute
euskaraz.
|
|
|
Elebidunen artean, azkenik, nabarmen igotzen da euskarak duen tokia, baina, hala ere, ez da herenera iristen euren kontsumoetan euskarak hartzen duen tokia: telebista kontsumoaren %29, 2 egiten
|
dute
euskarazko telebistekin eta %70, 8 erdarazkoekin; egunkari kontsumoaren %25, 7 egiten dute euskarazkoekin eta %74, 3 erdarazkoekin.
|
|
|
Elebidunen artean, azkenik, nabarmen igotzen da euskarak duen tokia, baina, hala ere, ez da herenera iristen euren kontsumoetan euskarak hartzen duen tokia: telebista kontsumoaren %29, 2 egiten dute euskarazko telebistekin eta %70, 8 erdarazkoekin; egunkari kontsumoaren %25, 7 egiten
|
dute
euskarazkoekin eta %74, 3 erdarazkoekin.
|
|
|
Bereziki deigarria gertatzen da, prentsa idatziaren kasuan, etxean euskaraz besterik hitz egiten ez dutenek askoz ere gehiago irakurtzen dutela, gainerakoek baino. Etxean bietara baina nagusiki euskaraz hitz egiten dutenek, euren prentsa kontsumoaren %14, 3 egiten
|
dute
euskaraz, eta kopuru hori %36, 3raino igotzen da etxean euskaraz soilik hitz egiten dutenen kasuan.
|
|
|
Horietako askok ez dakite euskaraz, baina Zarauzko elebidunen artean ere laurdenek (%24, 5) ez dute telebista hori behin ere ikusi azken astean. Zarauztarren ia erdiek (%48, 0), bestalde, ez
|
dute
euskarazko prentsa idatzia irakurtzeko inolako ohiturarik. Kopuru hori %27, 8koa da elebidunen artean.
|
|
|
2 Egoitza eremu mistoan duten Nafarroako administrazio publikoek, nahi badute, zehaztu
|
dute
euskaraz jakitea, beste merezimendu batzuen artean, zein lanpostu zehatz eskuratzeko izanen den merezimendu beren oinarrizko administrazio zerbitzuetan. Hori arrazoituriko ebazpenaren bidez egin eta plantilla organikoan adierazi dute."
|
|
|
" 18 artikulua. 1 Nafarroako administrazio publikoek, ebazpen arrazoituaren bidez, beren plantilla organikoetan adieraziko
|
dute
euskaraz jakitea zer lanpostu eskuratzeko izanen den nahitaezkoa, zereginen, Foru Dekretu honetako zehaztapenen eta eskariaren arabera; lanpostu horien zereginei dagokien jakite maila adierazi da.
|
|
2009
|
|
|
Haatik, koadrilako gurasoek azken bi urtean behin eta berriro oroitarazten diote sekulako zortea izan zuela, bizkiak euskarazko haurtzaindegi publiko batean matrikulatzeagatik. Iruñean 17 haurtzaindegitatik, 12 gaztelaniaz dira, 3 ingelesez, eta bik bakarrik eskaintzen
|
dute
euskarazko zerbitzua; biak auzo berberean. Nafarroako gaineko eskualdetan ere egoera ez da ezberdina, latzagoa ez bada.
|
|
|
Urdangarinek erakusten duenez, erosketak, jarduera oso oinarrizko bat, errotik ari dira aldatzen. Inkesta soziolinguistikoek adierazten
|
dute
euskararen erabilerak behera egiten duela, nabarmenki egin ere, norabide honetan: azoka publikoa ➞ herriko denda ➞ supermerkatua.
|
|
|
Bestetik, badirudi gaztelania gehiago dagoela etxean, familia roletan, anai arreben eta lehengusu lehengusinen arteko harremanetan... Produktu eta bizi estilo berriek hizkuntzaren barnetik ere desplazatzen
|
dute
euskara. Jakina, gazteek berezkoa dute hizkuntzaren errepertorioa aldatzeko joera, identitate bilaketaren eta bereizi beharraren ezaugarri bat da.
|
|
|
Beraz elebidun eragileekin baino galtze guttiago. Ez da halere espantu egitekorik, zeren eta elebidun eragileek
|
dute
euskara egunero erabiltzen, ez elebidun hartzaileek. Horiek hola, euskal irratiak entzun ditzazkete eta euskaraz irakur edo kanta dezakete, egiten dutena ulertuz.
|
|
|
" D" ereduan ikasitako ikasleek adierazitako sentimenduak harrotasunarekin daude lotuta. Ikasle horiek altxor gisa hartzen
|
dute
euskara, eta polita eta positiboa dela esaten dute. Segurtasunezko hizkuntza dela diote euskal eremuetan bizi ahal izateko, baita elementu aberasgarria ere.
|
|
|
Euskaraz mintzatzen duen guraso bat edo bat ere ez izanik ereduan ikasten duten ikasleen artean, euskalduntze prozesuaren inguruko diskurtsoak familiaeta gizarte testuingururantz jotzen du sarritan. Ikasle horietako askok norberaren auzoa edo herria aipatzen
|
dute
euskara ikasteko eremu gisa, batez ere oso giro euskaldunetan bizi direnen artean. Hizkuntzak gizarte euskarri txikia duela adierazten dute.
|
|
|
Oro har," B" ereduko ikasleek kritikatu egiten
|
dute
euskararekin izandako harreman urria, eta beren eskola esperientzian euskararen presentzia nahiko txikia izan dela adierazten dute: eredu horretako ikasleen arabera, gaztelaniak euskarak baino askoz ere pisu handiagoa izan du beren eskolatze prozesuan.
|
|
|
" A" ereduan ikasi duten ikasleen arabera, ez
|
dute
euskararen presentziarik hauteman eremu publikoetan; horrez gain, euskaraz mintzatzeko oso aukera gutxi izan dituztela ere aipatzen dute (etxean, lagunartean...). Halaber, eskolan eta komunikabideetan gaztelania erabat nagusi izan dela adierazten dute.
|
|
|
Euskaraz mintzatzen ez duten gurasoak izanik" A" eta" B" ereduan ikasitako ikasleek euskarak gizartean aurrerapauso nabarmenak egiten dituela aipatzen dute, eta horrek areagotu egiten duela hizkuntza hori ikasteko motibazioa. Ikasle horiek azaltzen dutenez, ez
|
dute
euskara behar adina ikasi, eta hainbat kasutan euskaltegietara eta barnetegietara jo behar izan dute euskara hobeto ikasteko.
|
|
|
Euskaraz mintzatzen ez duten gurasoak izanik" A" eta" B" ereduan ikasitako ikasleek euskarak gizartean aurrerapauso nabarmenak egiten dituela aipatzen dute, eta horrek areagotu egiten duela hizkuntza hori ikasteko motibazioa. Ikasle horiek azaltzen dutenez, ez dute euskara behar adina ikasi, eta hainbat kasutan euskaltegietara eta barnetegietara jo behar izan
|
dute
euskara hobeto ikasteko.
|
|
|
" D" eredukoek, jatorriaz euskaldun direnek eta giro euskaldunagoan bizi izan direnek, euskalkien defentsa egiten
|
dute
euskara batuaren aurrean.
|
|
|
" A" ereduko ikasleen taldeko guztiek adierazten
|
dute
euskara beharrezkoa dela lanerako. Gurasoetako batek euskaraz hitz egiten duen ikasleen kasuan, nortasunarekin lotzen dute sarriago euskara ikasteko motibazioa.
|
|
|
" D" ereduan ikasitako ikasleek adierazitako sentimenduak harrotasunarekin daude lotuta. Ikasle horiek altxor gisa hartzen
|
dute
euskara, eta polita eta positiboa dela esaten dute. Segurtasunezko hizkuntza dela diote euskal eremuetan bizi ahal izateko, baita elementu aberasgarria ere:
|
|
|
" B" eredukoak euskararen integrazio handiagoaren premia aipatu
|
dute
euskararen ikaskuntzarako, bai eskolako ekintzetan, baita bizibidean ere.
|
|
|
Euskara bidezko harremanekiko interesa azpimarratzen dute elkarrekintza bidezko ikaskuntza aktiborako. Eta irakaslearen eragina aldarrikatu dute ikaskuntza/ irakaskuntza n." A" eredukoek, berriz, idatzizko egiturarekin lotzen
|
dute
euskararen ikaskuntza, eta balio handia ematen diote hizkuntzaren ikusizko presentziari, hura zenbateraino ulertzen zuten egiaztatzeko baliagarria zitzaielako. Badirudi hizkuntza idatzian oinarritzen den ikaskuntza bizi izan dutela, eta ez hiztunen arteko komunikazioan.
|
|
|
" D" eredukoek, jatorriaz euskaldun direnek eta giro euskaldunagoan bizi izan direnek, euskalkien defentsa egiten
|
dute
euskara batuaren aurrean. Aldi berean, elebiduntze prozesua euskararen ikaskuntzarekin lotzen dutenek hizkuntza zatitzaile gisa ere bizi dute euskalkien erabilpena; ikasle horiek bigarren mailako euskaldun sentitu dira euskalkian mintzatzen zirenen alboan.
|
|
|
" B" eredukoak euskararen integrazio handiagoaren premia aipatu
|
dute
euskararen ikaskuntzarako, bai eskolako ekintzetan, baita bizibidean ere. Euskara bidezko harremanekiko interesa azpimarratzen dute elkarrekintza bidezko ikaskuntza aktiborako.
|
|
|
Eta irakaslearen eragina aldarrikatu dute ikaskuntza/ irakaskuntzan. " A" eredukoek, berriz, idatzizko egiturarekin lotzen
|
dute
euskararen ikaskuntza, eta balio handia ematen diote hizkuntzaren ikusizko presentziari, hura zenbateraino ulertzen zuten egiaztatzeko baliagarria zitzaielako. Badirudi hizkuntza idatzian oinarritzen den ikaskuntza bizi izan dutela, eta ez hiztunen arteko komunikazioan.
|
|
|
Euskara ikasteko motibazio argudioen artean, instrumentalak nagusitzen dira eta, batez ere, lan munduarekin lotura dutenak. Hala ere," D" eta" B" ereduko ikasleek integrazioa aipatu dute hizkuntza hori ikasteko arrazoi gisa." D" eta" B" ereduetako ikasleek nortasun elementu gisa ulertzen
|
dute
euskara; ez hainbeste, ordea," A" eredukoek.
|
|
|
Euskara ikasteko motibazio argudioen artean, instrumentalak nagusitzen dira eta, batez ere, lan munduarekin lotura dutenak. Hala ere," D" eta" B" ereduko ikasleek integrazioa aipatu dute hizkuntza hori ikasteko arrazoi gisa." D" eta" B" ereduetako ikasleek nortasun elementu gisa ulertzen
|
dute
euskara; ez hainbeste, ordea," A" eredukoek.
|
|
2010
|
|
|
Etxeko zakurrak dira. Ez
|
dute
euskaraz egiten, baina euskara ulertzen dute, eta ez beste hizkuntzarik. Horregatik diogu elebakarrak direla.
|
|
|
Sarritan, ikasleek urte askotan ikasi dute ingelesa Lehen eta Bigarren Hezkuntzan, baina ez dute asko praktikatu eta askotan ez daude ziur ikastaroa jarraitzeko gai izango diren. Zenbait irakaslek erraztasunak ematen dituzte eta ikasleek aukera
|
dute
euskaraz edo gaztelaniaz lanak idazteko edo azterketak egiteko. Esate baterako" Language planning:
|
|
|
Eta hau lortzeko, balioak lagungarriak izan daitezke. Hizkuntzaren alde egindako bidean ikasi
|
dute
euskara trebatzeko balio izan duela, prozesuan konfiantza irabazi dutela, eta konfiantza hedatuko balute prestigioa indartzeko bide bat topa daitekeela susmoa dute.
|
|
|
1995 eta 2001ean ere eginak ditu unescok helburu berarekin hizkuntza atlasak. ...ban aztertu ahal izateko ezinbestekoa da aurrekoetan, 2001ekoan bereziki, jasotakoarekin alderatzea. bost maila edo kategoriatan sailkatzen ditu unescok nolabaiteko" arriskuan" dauden hizkuntzak. arrisku txikienekotik handienekorako hurrenkeran (batetik bostera) finkatuta daude aipatutako kategoriak. hurrenkera horretako mailarik onenean —arrisku txikienean esan nahi dut— jarri
|
dute
euskara, lehenengo kategorian: " ahuldutzat edo zaurgarritzat" jotako seiehun eta zazpi hizkuntzetariko bat da euskara.
|
|
|
Erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari. euskara erabiltzen du neurri batean edo bestean, eta %15, 3 dira euskara erdara adina edo gehiago erabiltzen dutenak. euskal autonomia erkidegoan erabilera proportzio hauek altuagoak dira, %29, 6 baitira euskara gutxi edo asko erabiltzen dutenak, eta %18, 6 gaztelania adina edo gehiago baliatzen dutenak. adin talde guztietan oraindik ere guztiz nagusi da gaztelaniaren erabilera, baina etengabe doa beherantz gaztelania hutsean hitz egiten dutenen kopurua (%77, 7 ziren 1991n, eta %70, 4 2006an, hamasei urte edo gehiagokoen artean; gazteagoen artean are handiagoa da beherakada). apurka bada ere, azken hamabost urteotan gora egin du erabilerak euskal autonomia erkidegoan, gora adin talde guztietan, hirurogeita bost urtetik gorakoen artean izan ezik. gehikuntzarik handiena, gazteen artean gertatu da: 16 tarteko gazteen %24k gaztelania adina edo gehiago erabiltzen
|
dute
euskara, 1991n %12 baino ez ziren bitartean. bikoiztu egin da gazte horien artean erabilera. zenbat eta gazteago orduan eta gehiago erabiltzen da euskara: hogeita bost urtetik beherakoen artean, etengabe doa beherantz gaztelaniaren erabilera eta gorantz euskara gaztelania baino gehiago hitz egiteko joera. oro har, adin talde guztiak kontuan hartuta, 1991tik 2006ra bitartean, zazpi puntuz hazi da euskararen erabilera osoa (erabilera osoa da euskara" gaztelania beste"," gaztelania baino gehiago" edo" gaztelania baino gutxiago" erabiltzen dutenen batura). hori bai, alde handiak daude hiru lurraldeen artean. aipaturiko gehikuntza horretan, ordea, antzematen dira bi kontu errealitatea zorrotz ikusi nahi badugu kontuan hartu beharrekoak:
|
|
|
...ienen gogoa. paradigma berria eleaniztasunaren kudeaketa demokratiko eta iraunkorrarena da, nire iritzian bederen. egitatez edo omisioz hizkuntza hegemonikoen ikuspegia sustatzen dutenek, onartu beharra dute elebakartasunaren ikuspegia zaharkitua dagoela, ez dela hori euskal gizarteak nahi duena eta, beraz, ez duela balio etorkizunean euskal gizarte kohesionatua eraikitzeko. hortaz, onartu beharra
|
dute
euskarari leku" behar bestekoa" eta oparoa egitea dagokiela, ez inoren eta ezeren kaltean, bizikidetzaren mesedean baizik. euskarak, normaltasunez garatuko bada, arnasgune funtzionalak eta geografikoak behar ditu, gehien erabilitako hizkuntza izango den eremuak behar ditu, eta hori ahalbidetzea dagokie gaur egungo hegemoniadunei. ohartu behar dira gaur eta hemen, gaztelania eta euskarar...
|
|
|
" horrek esan nahi du hizkuntza politika hori gaztelaniaren morroi dela eta ez duela balio euskara indartzeko", diote mutur batetik;" horrek erakusten du herritarrek ez dutela horrenbeste euskara nahi, hizkuntza politika nazionalisten luxu bat eta inposizio bat dela, dirua alferrik gastatzea", diote beste muturretik. paradoxikoa ez bada, gero! dirudienez biek uste dute torlojuak egitea bezain automatikoa dela herritarren hizkuntz jokabidean eragitea, eta biek ahazten dute normala dela —ez gogoko duguna, bai ordea ahal den eta ohikoa den fenomeno bakarra— ezagutzaren neurri berean ez gehitzea erabilera. adibidez, euskara eskolan ikasi duten haurrek (ezagutzaren estatistika gizentzen duten horiek) nekez erabiliko
|
dute
euskara gaztelania baino ez dakiten gurasoekin (erabileraren estatistika ezin gizendu). normala izateak ez gaitu, ordea, lasaitu eta arazo edo muga horri bizkarra erakustera eraman behar; hori baita, ezbairik gabe, arduratu behar gaituen fenomenoetariko bat, ez txikiena. euskara biziberritzeko prozesuak dituen muga sozial estrukturalen artean erabilerari dagozkionak daude. eta horien artean bada ... hiztunaren ezagutza maila. esana dugu gaurko elebidunen artean asko direla euskaldun berriak edo euskara bigarren hizkuntza (l2) dutenak, batez ere gazteen artean.
|
|
|
hiztunaren ezagutza maila. esana dugu gaurko elebidunen artean asko direla euskaldun berriak edo euskara bigarren hizkuntza (l2) dutenak, batez ere gazteen artean. 1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2
|
dute
euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua euskal elebiduntzat jotzen duena. horrek esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen dute euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran:
|
|
|
1624 urte bitarteko elebidunen %56k l2 dute euskara, beren burua erdal elebidun definitzen dute. adin tarte horretan %21, 6 bakarrik da bere burua euskal elebiduntzat jotzen duena. horrek esan nahi du, oro har, hobeto moldatzen direla gaztelaniaz euskaraz baino. bestalde, ezagutza mailak eta hizkuntzarekiko loturak (afektiboa...) erabilera ez formaletan, eta bereziki etxean, eragin nabarmena du: euskaldun zaharren %86k etxean nagusiki erabiltzen
|
dute
euskara; euskaldun berrien %89k, ostera, gaztelania erabiltzen du. gune soziolinguistikoaren arabera ere alde nabarmenak daude, ezagutzari lotuak, euskararen erabileran: 1 eta 2 gune soziolinguistikoetan, elebidunetan gehiengo zabalak gaztelania erabili ohi du euskara baino gehiago bere eguneroko bizitzan; 3 gunean hasten dira nagusi izaten (%57tik aurrera) euskara gaztelania baino gehiago erabili ohi dutenak. erabileran eragiten duten faktore horien muga estrukturalak kontuan hartuz, beraz, hizkuntza politika eraginkorra egiten jarraitu beharra dago, euskararen erabilera arian arian esparru informaletan ere indar dadin. horretarako, beste hainbat gauzaren artean, nahitaezkoa da herri aginteek elebitasunaren aldeko sentsibilizazio lana etengabea egitea (herritarren borondatearen neurrian baina konplexurik eta aitzakiarik gabe), euskara erakargarritasunarekin uztartuz eta aberastasun pertsonala, kulturala eta soziala darizkion komunikabidea eta ondarea dela azpimarratuz. ildo horretan sakonduz, giltzarria da euskarentzako arnasguneak zabaltzen jarraitzea eta euskal hiztunon erkidegoa sendotzen eta trinkotzen jarraitzea. izan ere, erabakigarria da, esaterako, euskararen bizi indarra trinkotzeko ahaleginean aurreratu daitekeena, etxetik euskal hiztun direnek euskara esparru guztietan, eta bereziki ez formaletan, ohikotasunez gero eta gehiago erabiltzen badute, horrela bakarrik izango baitira euskara adierazkortasunez, bizitasunez eta naturaltasunez erabiltzen duten hiztunak. orobat, guztiz erabakigarria da euskaldun berriek hizkuntzari eman diezaioketen bizi indarra, eskolan nahiz unibertsitatean edo zerbitzu publikoetan ez ezik familian eta lagunartean euskara erabiliz. giltzarria izango da, hain zuzen ere, guraso euskaldun berriek euskara (edo euskara ere) beren seme alaben etxeko hizkuntza izatea lortzea, 15 urte barru euskara era natural, bizi eta adierazkorragoan erabil dezaketen hiztunen masa kritikoa eta erkidegoa arrunt biderkatuko bailitzateke. hizkuntzen elkarbizitzarantz eta orekarantz urratzen ari garen bidea zabaltzeko eta sendotzeko, hazi beharra dugu ezagutzan. gizarte elebiduna eraikitzeko herritar elebidunak behar ditugu, jakina. baina alferrikakoa dugu, euskararen bizi indarra areagotzearen ikuspegitik, euskaraz dakitenen kopurua haztea, benetan hiztun direnen erkidegoa sendotzen eta trinkotzen ez badugu, hiztunen euskararekiko lotura naturala sendotzen ez badugu. eta horren ondoan, aipamen bat behar beharrezkoa dugun elebitasun pasiboaren gainean. eaeko 30 adin tarteko herritarren %42 erdaldun elebakarra da. ameskeria hutsa da uste izatea horiek, edo horien parte handi bat, euskaraz han eta hemen normaltasunez jarduteko neurrian euskaldunduko direla. hori ameskeria den bezala litzateke, ordea, utzikeria galanta horiek guztiak erdaldun elebakar izatera kondenatzea. gutxienez euskaraz ulertzera irits daitezen estrategiak bultzatzearekin denek lukete zer irabazi:
|
|
|
hizkuntza politika eraginkorra, zilegia eta sustatzailea. oinarrizko legearen itzalean araubide juridiko zehatza eta euskara sustatzeko politika zabala ezarri ziren abian, hezkuntzaren alorrean, hedabideetan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan munduan eta abarretan bi hizkuntza ofizialetan ahulenari —euskarari— behar zuen tokia eta eginkizuna ematearren. horretan behar da jarraitu, geldialdirik eta atzerapausorik gabe. arazo berriei irtenbide berriak aurkituz, eraginkortasunez beti, eta ahantzi gabe zein den gainditu beharreko desoreka (euskarak gaztelaniarekiko duena), zein den anomalia (gizartearen zati bat elebakarra izatea), eta hori guztia baretasunez, soseguz eta inoren aurkako gehiegikeriarik gabe egin behar dela, baina erabat ezinezkoa dela deserosotasunik gabe egitea. hirugarrena: aurrekoarekin loturik, gizartearen eta herritarren borondatea. aro demokratikoan daramatzagun hiru hamarkada hauetan, euskal gizarteak eta herritarrek —erakunde, elkarte eta abarretan antolatutako eragile sozialek eta norbanakoek— behin eta berriz berretsi eta sendotu
|
dute
euskararekiko estimua eta nahia. euskal gizarteak elebitasunaren aldeko apustu garbia egin du eta euskara biziberritzeko ahalegin sozio-politikoa babestu eta eragin du. laugarrena: iparraldeko eta nafarroako herri aginteen jarrera aldatzea komenigarria ez ezik, beharrezkoa da. iparraldean azken urteetan herriaginteek ekin diote, apalki bada ere, eepren eskutik hizkuntza politika egiteari. nolanahi ere, lege babesa beharrezkoa da. nafarroan bada neurri bateko lege babesa, oso eztabaidatua eta mugatua, baina, kontuak kontu, legearaudi horrekin berarekin egin litzateke beste hizkuntza politika sustatzaileago bat, nafarren borondatea behartu gabe, baizik eta nafarren borondatearekin bat letorkeena eta bizikidetzarako positiboa izango litzatekeena. ondorioa bistan da, nire irudiko:
|
|
|
iparraldeko eta nafarroako herri aginteen jarrera aldatzea komenigarria ez ezik, beharrezkoa da. iparraldean azken urteetan herriaginteek ekin diote, apalki bada ere, eepren eskutik hizkuntza politika egiteari. nolanahi ere, lege babesa beharrezkoa da. nafarroan bada neurri bateko lege babesa, oso eztabaidatua eta mugatua, baina, kontuak kontu, legearaudi horrekin berarekin egin litzateke beste hizkuntza politika sustatzaileago bat, nafarren borondatea behartu gabe, baizik eta nafarren borondatearekin bat letorkeena eta bizikidetzarako positiboa izango litzatekeena. ondorioa bistan da, nire irudiko: herri aginteek jarraitu behar
|
dute
euskararen ezagutza bermatzeko neurriak hartzen eta euskararen erabilerarako aukera errealak sendotzen eta zabaltzen. ezinbestekoak dira herri aginteen hizkuntza politika eraginkorra eta legezko babesa. baina, kontuz! azken hitza, eta azken aurrekoa ere, herritarrak dauka:
|
|
|
Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da: ...titatiboki ez nahikoa eta kualitatiboki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta ez ohi dute bat batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitura ezarrita dute. erabiltzeko zailtasunak eta adierazmen nahikoa mugatuta
|
dute
euskaraz. horren jabe izanda, haien euskararen kalitateak kezka ematen die eta ziurtasuna kendu. hobetu beharrari egiten diote aipu behin eta berriz. kasuren batean horixe da, hain zuzen, unibertsitatean euskaraz ikasten (nafarroan euskaraz egin daitezkeen bi titulazio bakarrak) segitu izanaren arrazoia: euskararekin harremana izaten segitzeko eta euskara ez galtzeko modua baita.
|
|
|
[Elizondo]... euskara asko solasten da eta beraz, eskolan hasi aurretik euskaraz hitz egiten nuen jada. Nire gurasoek ez
|
dute
euskara ongi menperatzen baina kalean, atatxi matxik... euskaraz egiten zidaten. Horrela, euskara menperatzen eta gehiago solasten hasi nintzen, batik bat, eskolan hasi nintzenean.
|
|
|
Mendialdeko aurreko gazte horiek ez dira herri hain euskaldunetan hazi (etxarri aranatzen %75 inguru da euskaldun, beran eta elizondon %70 eta lekunberrin %60). berako gazteak ez bertzeek ez
|
dute
euskara gurasoengandik ikasi. hizkuntza aldetik familia euskaldun ez osoak ohi dituzte (belaunaldi guztietako kide euskaldunez eta erdaldunez osatuak): gazte gehienek aitatxi amatxi euskaldunak eta guraso euskara (ongi) ez dakitenak izaten dituzte. hau da, herri horietan belaunaldien arteko hizkuntza lotura soziala ez da erabat hautsi. gurasoekin euskaraz egin ez badute ere, euskara hurbila izan zaie ingurua, gutxi asko, euskalduna baita. ingurune euskaldunak bete egin du euskarak etxean zuen hutsunea eta —gazteek beraiek hala adierazita— aitatxi amatxi, barride edo auzo lagun, haurtzain eta halakoekin izan zuten euskararekin harreman goiztiarra eskolan hasi baino lehenago ere. horiek bezalako kasuek agerian uzten dute hizkuntza sozializazioan familiak stricto sensu duen eragin mugatua eta aldiz, hizkuntza ohiturak ezartzeko ingurune hurbilak duen indarra. gazteen euskararen bizipena ez da eskolara mugatu eta euskaraz aritzeko esparru, harreman eta aukerak eman dizkien herrian hazi dira. nahiz eta etxean erdaraz egin, euskaraz sozializatu dira ingurune euskalduna eta eskola euskaraz izan baitituzte. etxarri aranazko gazteak ahizparekin etxean egiteko ohitura hartu du, hau da, inguruak etxeko erabilerari eragin dio, hiztunak hizkuntza ohitura kontzienteki aldatu nahi izan duelako, noski. elizondoko kasuetan, bai eta amaiurko gaztearen kasuan ere, gune erdaldundu eta erdalduntzailearen eragina nabarmena da eta gazteek adinkideekin (izan anai arreba, izan adiskide, izan lankide) dituzten harremanetan erdarak du leku handia. gure gazteak sortu zirenerako (1990erako) euskarazko irakaskuntza erabat zabalduta zegoen herri erdaldundu horietan, bai ikastolen bai sistema publikoaren bidez, eta horri esker kalekume erdaldunak euskaldundu ziren. oraingo haur gazteak anitzez euskaldunagoak dira duela 20 urtekoak baino.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua helbide elektronikoa: ...manek irudikatzen duten deskribapen mikrosoziolinguistikora jo dut. nafarroako unibertsitate publikoko 52 ikaslek, gehienek 20 urtekoek, aitortutako hizkuntza bizipenak izan ditut soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain lan honen 2 atalean azalduko dudanaren oinarri1 gazteek ikasturtean irakasle diplomaturako haur hezkuntza eta lehen hezkuntza espezialitateetako 3 maila ikasten
|
dute
euskaraz. Jatorriari dagokionez, 51 nafarrak dira, eremu guztietakoak2 beraz, metodologikoki artikulu honen lehen mailako informazioa ez dago lagin adierazgarri batean oinarrituta, ez eta kasu azterketa sakon batean ere. aldiz, kontuan hartu dut gazte horiek talde naturala osatzen dutela, ez direla ikertzaileak espresuki bilatutako berriemaileak, nafarroa osokoak direla eta euskararekin eratu duten harremana ez dela nolanahikoa, Foru komunitatean osoki euskaraz ikas daitezkeen unibertsitateko bi titulazioetako ikasleak baitira. horregatik iruditu zait interesgarria gazte horien euskararekiko bizipenak eta adierazitako erabilera ohiturak, jarrerak eta hautuak deskribapen mikrosoziolinguistikorako baliatzea. bide horretatik maila makro eta mikroko datuak uztartu eta haien osagarritasuna bilatu dut. izan ere, hizkuntza baten egoera norbanakoen hizkuntzahautu eredu koherenteek epe luzera izan duten emaitza soziala bada (Fishman 2000, Fasold 1984), euskara zertan den azaltzeko euskaldunek mintzaira horrekin eratu dituzten harremanetan arakatzea bide metodologiko emankorra izan daiteke.
|
|
|
Gazteak oso elebidunak izanagatik ere, gizarteak erakusten eta eskaintzen dizkien jarraibideak betez jokatuko dute, hizkuntzari dagokionez. dik ere gehienak euskaldunak— konpentsatzeko, ez baitago inolako politikarik, bigarren adin tarteko biztanleengan —demokrazioa aurreko etapan gaztelaniaz hazitakoak— hizkuntza berreskuratzea bultzatzeko. euskaldun kopurua aipagarria duten eskualdeetan ere (%10) hobetu egin da egoera hogei urte horietan; baina berriz ere lehen aipatutako aldeak ageri dira eskualde batzuetan eta besteetan. eaeko eskualdeetan, hamar puntu edo hortik gora hobetu da biztanleek euskaraz duten hizkuntza gaitasuna. nafarroakoetan, berriz, hobetu egin dira ehunekoak, baina gutxiago. beste behin ere, datuek argi erakusten dute hizkuntza politika irmo bat behar dela, ezinbestean, rlS arrakastatsua izateko. bada beste alderdi bat ere, euskararen rlSan nabarmentzen dena, penintsulako lurraldeari dagokionez: berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza. hizkuntza gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko
|
dute
euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hogei urte geroago, euskaldunen kopurua jada %10etik gorakoa da eaeko eskualde guztietan, hego añanan izan ezik. zoritxarrez, atal horretan ere nafarroaren portaera bestelakoa dela adierazi behar da. izan ere, eskualde gutxi batzuek soilik lortu dute 2001ean ehuneko hori gainditzea: euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu dute batean eta bestean.
|
|
|
— eta azkenik, laugarren egoera elebidun bat ere eman daiteke: ...erabiltzen du, bestea pasiboki ere ulertu gabe; jendetzaren beste parte batek bigarren hizkuntza hau bakarrik erabiltzen du, aurrekoa ulertu ere egin gabe. azken hau elebitasun faltsua, jendetza" monolingüe" bi dituen gizartea izango litzateke. aukera ezberdin hauek ikusita, gure gizartearen egoerak hirugarren aukeraren antza du. hau da, jende guztiak daki gaztelaniaz, batzuek ulertzen
|
dute
euskara, eta beste batzuk gai dira euskara ere erabiltzeko. beraz, lege honen helburua, hirugarren aukera horretatik lehenengora pasatzea izango litzateke; eta honek esan nahi du, hiritar guztiak bi hizkuntzak ezagutzera iristea. hau da gaztelania guztiok ezagutzen dugunez, euskararen ezagutza da ziurtatu beharrekoa gizarteko jende guztiarengan. eta hizkuntza honen ezagutza pasiboa ez ezik, hizku...
|
|
|
...n lotzen duena. euskal eremuko prentsak euskara erakundeekin edo politikariekin edo herritarrekin gehiago lotzen duen bitartean. el diario de noticias’ek euskararen eztabaidan upn alderdiaz hitz egiten du bereziki, nafarroan euskarak bizi duen eztabaidan zentratuz. euskal prentsaren barnean ezberdintasunak daude, el Correo edo el diario Vasco egunkariek espainiar prentsaren joera errepikatzen
|
dute
euskara euskal abertzaletasunarekin lotuaz. gara edo berriak berriz euskararen eztabaidan Batasuna, euskal hiztunak edo berriaren kasuan eskuina dituzte aipagai. espainiar prentsak euskara euskal abertzaleei lotzeaz gain, Ibarretxe edo PNV’rekin ere lotzen dute Batasunarekin batera. egunkari ekonomikoei dagokionez, euskara euskal abertzaleei lotua agertzen da, bereziki la gaceta egunkarian, ...
|
|
|
..., edo Euskal Herriak presentzia indartsua dutela eztabaida honetan. euskara hizkuntza gutxiengotua izanik, bere normalizazioa edo erabilerari buruzko aipamenak baino ere indar handiagoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude euskal eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen
|
dute
euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasuna... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
|
...ntsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten
|
dute
euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo berria euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari lotzean ere. el diario Vasco eta el Correo berriz, pertsona edo errespetua bezalako edukiekin lotzen dute indar gehiagorekin euskara, baita ere Espainia, gaztelania edo Euskadi bezalako ... Borondatea eta errespetua ere oso aipatuak dira, akordioaren premiarekin batera. baina badira ezberdintasunak espainiar eremuan ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen dute euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
|
• nazio izaera edo lurraldetasuna adierazten duten edukiek, Espainia, Nafarroa, edo Euskal Herriak presentzia indartsua dutela eztabaida honetan. euskara hizkuntza gutxiengotua izanik, bere normalizazioa edo erabilerari buruzko aipamenak baino ere indar handiagoa hartzen du lurraldetasunak berak. ezberdintasunak daude euskal eremuan argitaratzen diren egunkarien eta espainiakoen artean. espainiar prentsak, abc, el Mundo, la razon edo el pais’ek, indar gehiagoren lotzen dute euskara Espainiarekin eta baita gaztelania edo Pais Vasco bezalako edukiekin. el diario de noticias’ek berriz, Nafarroarekin lotzen du euskara bereziki. azkenik, gara edo berriak euskararen eztabaida Euskal Herriari lotzeko joera agertzen dute gehienbat. euskal prentsari dagokionez, komunikabide guztiek erakusten dute euskara hezkuntza edo kulturari lotzeko joera, baina badira ezberdintasunak ere beren artean. gara edo berria euskara Euskal Herriari lotzeko joeran nabarmentzen dira, eta baita jakintza edo ezagutza edo izaerari lotzean ere. el diario Vasco eta el Correo berriz, pertsona edo errespetua bezalako edukiekin lotzen dute indar gehiagorekin euskara, baita ere Espainia, gaztelania edo Euskadi bezalako edukiekin ere. komunikabide ekonomikoei buruz berriz esan behar da euskara gehienbat Espainiarekin edo nazio eztabaidaren gaiarekin lotzen dutela, hezkuntzari buruzko erreferentziei baino ere indar gehiagorekin gainera. bitartekoei begira, artikuluetako edukiak bere osotasunean hartuta, erakundeek gure hizkuntzari buruz egin duten legedia edo hizkuntza hau normalizatzeko erabilitako diruak dira gehien aipatzen diren jokabide edo bitartekoak euskararen eztabaidan. nabarmena da baita ere, hizkuntzari eginiko erasoak edo hizkuntzaren inguruko eskaera edo errebindikazioek hartzen duten nagusitasuna euskararen eztabaidan. hizkuntza dela eta batzuen eta besteen eskubideak defenditzeko elkarte edo gizataldeen aipamena ere nabarmentzen da, hizkuntza sustatzeko erabilitako edo erabili beharreko bitartekoez gain. gure gizarteak hizkuntzaren inguruan izan beharreko giza portaerei dagokionez, elkarbizitza, komunikazioa eta elkarulertzea aipatzen dira gehien. ...ala euskal eremuan argitaratutako prentsaren artean. espainiar prentsak eta bereziki la razon eta abc egunkariek, euskara gehienbat indarkeriarekin lotzen dute, beste edozein jokabide, portaera edo bitartekoren gain. egunkari hauetan gehien aipatutako jokabidea izanik berau. bestalde, el Correo eta el diario Vasco egunkariek, eta indar gehiagorekin lehenak, espainiar prentsaren joera errepikatzen
|
dute
euskara indarkeriari lotuaz. orokorrean aipatzen diren bitartekoetan honelako banaketa bat ematen da:
|
|
|
euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek: ...ainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri
|
dute
euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euska... egunkari hauek, hizkuntzen inguruko elkarbizitza aldarrikatzen dute. baina elkarbizitza honela ulertzen dute:
|
|
|
(a) Euskararen balioa euskal nortasunaren osaeran partaideek euskal nortasunaren osagaitzat
|
dute
euskara baina denek ez diote garrantzi bera ematen elementu horri. hiru aukera daude euskal nortasuna taxutzeko:
|
|
|
5 BARNEKOA eTa KANPOKOA dimenTSioa artikulu honetan euskararekiko jarrerak aztertzeko klasikoak diren balio instrumentalak eta integratzaileak dauzkaten muga batzuk azaleratu dira eta integrazioan sakontzeko bi mundu kategoria proposatu da. horiez aparte, ikerketa kualitatiboko partaideek beste dimentsio bat erakusten
|
dute
euskararekiko jarrerak ematen dituztenean, eta batez ere egintzara bideratutako jarrerak erakusten dituztenean: barnekoa eta kanpokoa (ikus. ortega eta amorrortu 2009 azalpen gehiagorako).
|
|
|
Partaideek beste dimentsio bat erakusten
|
dute
euskararekiko jarrerak ematen dituztenean, eta batez ere egintzara bideratutako jarrerak erakusten dituztenean: barnekoa eta kanpokoa.
|
|
|
Helduen perTzepzioaK behin ikerketan agertu diren bi dimentsioak eta gizarteratzearen kontzeptua ulertzeko proposatu den bi munduko egoeran bizi kontzeptua aurkeztuta, gazteek egiten duten euskararen erabilerari buruz helduek dituzten pertzepzioetara joko da: gazteek gutxi erabiltzen omen
|
dute
euskara eta euren erabilera bermatzea da euskararen normaltze prozesuak daukan erronketarik garrantzitsuenetakoa. baina nola sumatzen dute gazteen erabilera bi munduko egoeran bizi diren helduek, eta bi munduko egoeran bizi diren heldu erdaldunek eta heldu euskaldunek pertzepzio berak dituzte?
|
|
|
• gazteek ez
|
dute
euskaraz hitz egiten eta horrek harridura sortarazten die
|
|
|
• gazteek nola bizi
|
dute
euskara gaur, balio integratzaile eta instrumentalean eta euskara erabiltzeko barneko eta kanpoko motibazioetan sakondu behar da.
|
|
2011
|
|
|
• Gazteek ez
|
dute
euskaraz egiten kalean:
|
|
|
• Prestigiroik gabeko hizkuntza: Gazteek, musikaren arloari dagokionez behintzat, gaztelaniaren aldean prestigio gutxiko hizkuntzatzat hartzen
|
dute
euskara. Indar gutxi duen hizkuntza da euskara.
|
|
|
Gazteek, musikaren arloari dagokionez behintzat, gaztelaniaren aldean prestigio gutxiko hizkuntzatzat hartzen
|
dute
euskara. Indar gutxi duen hizkuntza da euskara.
|
|
|
Egoera hau, berriz, areagotu egiten da, gazte euskaldun berri gehienek guraso erdaldunak dituztelako. Erdal elebidunak deitutakoak izango lirateke hauek eta ez
|
dute
euskara erabiltzeko joerarik agertzen. Aldiz, euskara gehien erabiltzen dutenak nagusiki euskal elebidunak dira.
|
|
|
Nire ustez inkestetan gazteek (%84) euskaraz egiten den musika ezagutzen dutela esan arren, ez da horrela gertatzen. Ezagutzen dutena euskarazko musika mota bat baino ez da eta ondorioz, horrekin identifikatzen
|
dute
euskarazko musika.
|
|
|
Beraz, nire ustez inkestetan gazteek (%84) euskaraz egiten den musika ezagutzen dutela esan arren, ez da horrela gertatzen. Ezagutzen dutena euskarazko musika mota bat baino ez da eta ondorioz, horrekin identifikatzen
|
dute
euskarazko musika.
|
|
|
Badirudi halako esparru informaletan erdaraz ohituragatik aritzen direla, baina oinarrizko arazoa esparru horietarako euskara egokia ez izatea dela uste dut. Gabezia horrek erdara erabiltzera bultzatzen ditu ikasleak eta gero eta gutxiago erabiltzen
|
dute
euskara. Zenbat eta gutxiago erabili, berriz, hainbat eta gaitasun gutxiago dute eta, ondorioz, horrelako arlo informaletan euskara erabiltzeko ahalmen eta ohitura gutxiago.
|
|
|
32 Juan Madariaga Orbeak bere Apologistas y Detractores de la Lengua Vasca (2.008) liburu mardulean erakutsi bezala, hizkuntzaren balizko gaitasun eta ezintasunei buruzko ika mikek gutxienez XV mendetik naturalizazio prozesu luze baten menpe utzi
|
dute
euskara.
|
|
|
Bigarren multzo gisa historikoki hegemonikoa izan den diskurtsoa ezarri dezakegu: Bilbon gaztelera da hizkuntza bakarra, are gehiago, beti egin da gazteleraz eta inoiz ez euskaraz(" era un idioma de campesinos, y en Bilbao no se hablaba pero por la elección de sus anteriores habitantes, refrendada por las generaciones sucesivas y hasta hoy" 23), eta gehienez, Bilbon bizi diren inguruetatik etorritako baserritarrek (euskalhiztuna= aldeano) hitz egiten
|
dute
euskaraz. Izan daitezke egunean bertan beraien produktuak saltzera datozen baserritarrak, edo izan daitezke Bilbon bizi diren eta kanpotik etorri diren euskaldunak, asko jota beraien artean, eta normalean etxean besterik hitz egiten ez dutenak.
|
|
|
Hau da, gutxienez XIX. gizaldiaren bukaeratik datorren eta etengabe eraikia eta elikatua den arbitrio bat izanik, naturaltzat jotzen den doxa (errealitatearen onarpen pasiboa, egia ukaezina, eztabaidatugabera eta zentzu komunean ezarria dagoena) bat badugula Bilbon, hain zuzen, Bilbon beti gazteleraz egin delakoa ia esklusiboki (milaka galego hiztunen errealitatea ezkutatzean ere oinarritzen da doxa hau). Gehien jota euskaldun gutxi batzuk, ia beti baserritarrek edo haien ondorengoek, erabili
|
dute
euskara. Azken garaiotan bereziki zaratatsuak diren hiztunak, eurei dagozkien eremu naturaletatik kanpo beraien hizkuntzaren erabiltzaile/ praktikante gisa agertzen diren unetik baserritar sinpatiko onaren roletik atera eta gatazka eragile bihurtuz hiritar onaren morala hausten ari direlako.
|
|
|
(83 or). (...) euskara gainbehera doa. gipuzkoan gizaldi honen hasieran %85 euskaraz egiten zuten eguzkiz eguzki. eta ongi hitz egin ere. egun %40k baldin badakite, %20k ez
|
dute
euskaraz egiten. egungo egunean gipuzkoako herrietan erdara da jabe. euskaraz dakitenek ere, ez guttik, espainolez hitz egiten dute lasai asko. (85 or.). b) egiten den euskara gero eta kaxkarrago eta urriago egiten da. gero eta txepelago eta erdal usaintsuago. egunero ikusten dugu. geure gurasoen euskararen eta egungo eguneko euskararen artean, leize handia dago. gure gurasoen euskara zaulia, bikaina, noranahikoa, aberatsa zen.
|
|
|
Jendea parraparra erdaraz ari da. (...) euskara gainbehera doa. gipuzkoan gizaldi honen hasieran %85 euskaraz egiten zuten eguzkiz eguzki. eta ongi hitz egin ere. egun %40k baldin badakite, %20k ez
|
dute
euskaraz egiten. egungo egunean gipuzkoako herrietan erdara da jabe. euskaraz dakitenek ere, ez guttik, espainolez hitz egiten dute lasai asko. (...) Nire ikasleek, bizpahiru kenduta, euskaraz baino espainolez hobeki dakite.
|
|
|
mila bider diglosikoagoa da egigurenenen gipuzkoa hura, garateren oraingo hau baino. garateren gipuzkoak ageri duena ez da diglosia. ez egurenen garaian oraindik aski betea zena eta ez haren laurdena ere: egurenen garaian" la masa general del pueblo guipuzcoano habla usualmente el vascuence y por consiguiente esta es la primera lengua que aprenden los niños". garaterenean, aldiz," gipuzkoan gizaldi honen hasieran %85 euskaraz egiten zuten eguzkiz eguzki. eta ongi hitz egin ere. egun %40k baldin badakite, %20k ez
|
dute
euskaraz egiten. egungo egunean gipuzkoako herrietan erdara da jabe". Ba al dago hori baino esplikazio jator eta definitiboagorik, gero eta egoera ez diglosikoagoan gaudela aditzera emateko?
|
|
|
Modernidadeak, ordea, ez du euskara indarberritzeko saioekin korrelazio positibo handirik oro har. ez du izan orain arte, eta ez dago motibo argirik aurrerantzean hala izango duela uste izateko. hemendik hamar urtera jaioko diren haurrak (haur guztiak: bereziki hiriburu handietakoak, hor baitago biztanleon gero eta zati handiagoa) ez dira urrundik ere euskarazko familietan jaioko. etxeko hizkuntza nagusia, are gutxiago bakarra, ez
|
dute
euskara izango. kalera atera orduko erdal munduarekin egingo dute topo, d ereduko eskolara joaten badira ere gehienak. Are gehiago:
|
|
|
Bizpahiru adibide jarriko dizkizut. esan dugu mundu ikuskera hori desagertuta dagoela, baina hor dago, hizkuntzan. Adibidez, Iruñean, inguru erdaldun batean sortzen den kezka bat bada haurrak euskarara motibatzearena. haur horiek ez
|
dute
euskararekiko motibaziorik, haientzat txinera bezain arrotza da; izatekotan, gurasoek dute motibazioa, haiek eraman baitituzte ikastoletara. Beraz, erakuts diezaiegun hizkuntza" arraro" hori, bizi diren paisaiaren parte dela, ez dela hain arrotza. horretarako, adibidez, erakutsi diezaiegun non bizi diren:
|
|
2012
|
|
|
Beurko institutua, Adaxkak Sortzen Aisia Taldea eta Bertso eskola) eta fitxa hauek erabilita neurketa batzuk egin nituen talde hauetako arduradunen laguntzaz: handitzen doazen neurrian, eskolatik kanpo daukaten munduan ez
|
dute
euskararen presentziarik ikusten," modako" gauzetan ez dute euskara behar: telebista, musika, lagunak, sexua... neuRKeTen eMaiTzaK ondorengo grafikoek biltzen dituzte lortutako emaitzak:
|