|
2000
|
|
|
Ipar Irlandako muga zeharkatzea uste nuena baino zailagoa izan da. Furgoneta Donegal en abandonatu dugu, Sligon uztea pentsatuta
|
bagenuen
ere. Handik aurrera, autobusez joan gara.
|
|
2003
|
|
|
" Artearen arrabal ilunetan ospearen argiraino iritsi nahirik pilatzen den jendailaren artean oso azkar bereizten dira miseriatik ihesi datozenak eta etxe onekoak, eta etxe onekoa zen Romain, zein etxetakoa zen inoiz jakin ez
|
bagenuen
ere –dio gaztetako beste adiskide batek– Esnobismoagatik murgildu zen beharbada hiriaren zabortegietan, gaztetako errebeldia merkeak bultzatuta nahastu nahi izan zuen giza hondakinekin, ezagutu nahi izan zituen gertutik etsipenera kondenatuak, jo nahi izan zuen berak ere bere oinekin bizitzaren hondoa eta dastatu nahi izan zuen gauak, galerak eta porrotak duten distira beltza.... Desberdina izan nahi zuen seguruenik, heterodoxoa, eszentrikoa, eta lortu zuen alafede!".
|
|
2006
|
|
|
Ni ez naiz gose! –erantzun genuen denok, edozer eskuratuz gero amorratuta jango
|
bagenuen
ere.
|
|
|
Biharamunean, baina, bazkaltzen hasteko puntuan, gure telegrafistak Artxandako emisorearen alerta jaso zuen. Eta, eguraldi txarrarengatik ezin ikusi
|
bagenuen
ere, bagenekien ontzi etsaia oso hurbil geneukala.
|
|
2007
|
|
|
Elvis hil zen urte hartan, lehentxeago ere esan berri dut, hamabost urte genituen eta, haurtzaroa oso urruti eta atzean ikusten
|
bagenuen
ere, umetako ametsen luzapenak bizi genituen oraindik, gutxi asko aldatuak edo moldatuak. Ziklista handia izatearekin egin ohi nuen nik amets mutil koxkorra nintzela, eta Tourreko etapa gogorrenak irabazten nituela, ibilbide menditsua zeukatenak bereziki, Pirinioetako edo Alpeetako igoera mitiko haietan erasoa jo eta aurkari guztiak atzean utziaz, aldapan gora izerdi patsetan baina garaipena gogoan gailur hurbilerantz nindoala:
|
|
|
Bidean aurkitu nuen Elisa; hobeto esanda, berak aurkitu ninduen bidean, elkar jo baikenuen izkina zorioneko batean. Sekulako kaskarrekoa hartu
|
bagenuen
ere, nik bekokian, hark ere bekokian, elkar besarkatu genuen, presoak berri ona dakarkion postaria besarkatuko lukeen bezala, belar izpiak berarekin daraman haizea besarkatzen duen bezala, erle horiak lore horia besarkatuko lukeen bezala, ez dakit.
|
|
|
Egun batez Ana Isabel galdu egin zitzaidan. Egun berean aurkitu
|
bagenuen
ere, ez dut oraindik galera hura erabat gainditu. Ez nau oraindik galtzaile sentipenak utzi, eta nekez utziko nauela uste dut, dolumina bezalakoa baita.
|
|
|
Mendikateez, ibaien iturburuez, urrutiko monasterioez. Hain sutsuki hitz egin genien inguru eder horietaz (guk geuk horren entzuera baino ez
|
bagenuen
ere), beren egonaldia luzatzea erabaki zuten. Goizean goiz esnatu eta txango politak egiten hasi ziren.
|
|
2010
|
|
|
bere berea egiten zuen zoritxar hura, gurekin zituèn solasetan zorion bihurtzen zuena, zuèn begiaz baino harroago baitzegoen ez zuenaz, azken batean? eta ez baitzegoen balentriaren ondorioz eman ziotèn domina, paparrean zintzilik zeramana, ezkutuan edo isil gordean eramateko?. Frantsesek zelata bat jarri, eta bertan erori ginen, baita aurrera egin ere borroka izugarri baten ondotik, kide askok eta askok gudu zelaian zerbait utzi behar izan
|
bagenuen
ere, honek eskua, horrek zangoa eta nik begia?, zioen?; aldiz, noiznahi erakusten zuen, baita zibilez jantzita zihoanean ere.
|
|
|
–Orain esango dizuedana ez esan, mesedez, ez aitari ez amari, disgustuarekin hilko lirateke-eta?: esaldi hura alferrikakoa nuen, lauron arteko tratua isilpekoa baitzen, zin berezirik egin ez
|
bagenuen
ere, baina halaxe atera zitzaidan, ondotik zetorrenaren azpimarra gisa edo: –Domingo anarkista da?, jarraitu nuen; nik uste nuen hura lurrikara bat zela, baina hainbesterainokoa ere ez zen izango, Maria Bibianak bakarrik egin baitzuen halako keinu bat, ez nabarmena, hala ere; izebak, baina, zertxobait kezkatuta behar zuen, zertxobait baino gehiago ere bai, era honetan mintzatu baitzitzaidan handik gutxira, etsipenaren ertzetik:
|
|
|
E GIGUREN: . Nahi izan
|
bagenuen
ere, ezinezkoa izango zen, eskatzen zutena ezinezkoa zelako. Konstituzioaren aurkakoa zelako, demokraziaren aurkakoa zelako, guk ez genuelako inolako formularik Nafarroak eta Euskadik erkidego gisa desegitea onar zezaten.
|
|
|
Lantokian sartzean edo ateratzean topo eginez gero agurtu egiten nuen buruaz, eta beste horrenbeste egiten zuen berak, elkarri hitzik egin gabe baina. Dena den, azalpenaren egun hartatik elkarrenganako sinpatia moduko bat piztu zen, eta halaxe, lantokiko korridoreetan topo egitean normalean hitzik egiten ez
|
bagenuen
ere, ezin ukatuzkoa da diosalei lagunduz irribarrea azaleratzen zitzaigula.
|
|
|
" Orain esango dizuedana ez esan, mesedez, ez aitari ez amari, disgustuarekin hilko lirateke-eta": esaldi hura alferrikakoa nuen, lauron arteko tratua isilpekoa baitzen, zin berezirik egin ez
|
bagenuen
ere, baina halaxe atera zitzaidan, ondotik zetorrenaren azpimarra gisa edo: " Domingo anarkista da", jarraitu nuen; nik uste nuen hura lurrikara bat zela, baina hainbesterainokoa ere ez zen izango, Maria Bibianak bakarrik egin baitzuen halako keinu bat, ez nabarmena, hala ere; izebak, baina, zertxobait kezkatuta behar zuen, zertxobait baino gehiago ere bai, era honetan mintzatu baitzitzaidan handik gutxira, etsipenaren ertzetik:
|
|
|
Aitona ez baitzen hartaz inoiz kexatu; aitzitik: ...setan zorion bihurtzen zuena, zuèn begiaz baino harroago baitzegoen ez zuenaz, azken batean... eta ez baitzegoen balentriaren ondorioz eman ziotèn domina, paparrean zintzilik zeramana, ezkutuan edo isil gordean eramateko —‘Frantsesek zelata bat jarri, eta bertan erori ginen, baita aurrera egin ere borroka izugarri baten ondotik, kide askok eta askok gudu zelaian zerbait utzi behar izan
|
bagenuen
ere, honek eskua, horrek zangoa eta nik begia... ’ zioen—; aldiz, noiznahi erakusten zuen, baita zibilez jantzita zihoanean ere. Ohera ote zeraman, pijamatik zintzilik, horixe esaterik ez daukat, nahiz eta horrek ere ez nindukeen harrituko...
|
|
2012
|
|
|
Baina geure itsasaldia beste era batera zen gertatzekoa, eta, 12 gradu eta 18 minutuko latitudean ginenean, bigarren ekaitzaren erasoa izan genuen. Aurrekoaren indar berarekin mendebalerantz bota gintuen, giza merkataritzaren bidetik kanpora; eta, itsasotik salbatzea lortzen
|
bagenuen
ere, gizon basatiek gu jateko arriskua handiagoa zen, gure herrira itzultzeko genituen aukerak baino.
|
|
|
Orduan, haizea pixka bat baretu zela uste
|
bagenuen
ere, ontziak hondarra tinko jo zuen, eta ez genuen inola ere espero handik ateratzea. Horrenbestez, gure egoera ikaragarria zen eta, ahal izanez gero, biziak salbatzea zen egin genezakeen gauza bakarra.
|
|
2013
|
|
|
–Aines Balzola. Abizena gogoratzen ez
|
bagenuen
ere, zuk utzitako argazkietan ezagutu dugu bera, eta ondoko orrialdean datozen zerrendetan zeuden haren izen abizenak osorik. Baina argazkia erakutsi nizuke... eta fotokopiak itzuli.
|
|
2015
|
|
|
Zidane zen Ibrahimentzat futbolaren erregea, guk ezagutu ez
|
bagenuen
ere. Ez dakit Magrebekoa edo frantsesa edo nongoa zen.
|
|
|
Izan zirelako, edo izan baziren ere, gu ez gara, inoiz izatea desio izan
|
bagenuen
ere. Eta ez garelako, edo ez garen arren, izango dira?
|
|
|
Bai eguraldi goibela, bai mendi mortu haien malenkonia bihotzean sartu zitzaizkigun, eta burumakur gindoazen, ia hitzik trukatu gabe. Oihal bikeztatuzko dendetan lo egiten
|
bagenuen
ere, arropa blaituak eta otsoen uhuriak ez ziren loaren lagunik hoberenak. Gure zamarietako bat gaixotu eta hil egin behar izan genuen.
|
|
|
Artean sinesten genuen, literatura sartu behar zela jendearen gogo bihotzetan, eta jende horrexen bizimodu lokartua astindu, bizi berritu. Hortaz, idatzi ezer askorik idazten ez
|
bagenuen
ere, ekintzara pasatzea erabaki genuen, gure ikaskide aspergarri aspertuak lozorrotik ateratzeko; ez letretako gelakoak, horiek nahikoa pizkortzen baikenituen egunero geure berriketa eta ateraldiekin, baizik eta UBIko guztiak, eta bereziki zientzietakoak. Lehiaketa bat antolatu genuen, literatur lehiaketa bat, baina ezin eskatuko genien gure eskolakideei ipuinak eta poemak idazten hasteko, guk geuk, ikasturteko ustezko intelektualek, hartarako talenturik edo gogorik ez bagenuen; hortaz, lan errazago eta xinpleago bat bihurtu genuen lehiaketako gai:
|
|
|
Hala ere, ez pentsa begiralearena kristoren bizimodua denik, guk geure garaian hala uste
|
bagenuen
ere. Munstroak aguantatu behar dituk egun osoan, eta batzuk jatorrak baldin badira ere beste batzuk pelma hutsak.
|
|
|
Nekazari bat konbentzitu genuen etortzeko, eta, traktorea bitarteko, berak atera zuen errepidera. Arrankatzea lortu
|
bagenuen
ere, zarata arraro samar bat ateratzen zitzaion automobilari, eta ez zuen abailarik apenas hartzen. Mantso mantso egin genuen aurrera, eta, Burgosera iritsitakoan, tailer batera eraman genuen konpontzera.
|
|
|
Nolabaiteko apustua zen, jende berri bat eta bereziki iragarkien arloan merkatu berri bat zabaltzeko. Lehen helburua aski ongi bete
|
bagenuen
ere, iragarkien merkatura ez ginen heldu. Ipar Euskal Herrian 35 orduko astea dagoenez, astelehenekoa ateratzeak asteburu osoan talde berezi eta oso bat atxikitzea eskatzen zigun... garestiegia.
|
|
2016
|
|
|
BEHINOLA ezetz esan
|
bagenuen
ere, urrunketaren osteko elkartzeak desioaren leihoak ireki ditu berriz ere kolaboratzaile bion artean... Enamoratzen hasita nago, aspaldian ez bezala.
|
|
|
Bestalde oraino, bagenekien ere, noiz edo noiz, denbora hartzen, guhaurek moldatu orgatto baten gainean jarri (eseri) eta, pentzeari behera ziztu bizian ibiltzen? gero beheretik goiti gure ibilgailua tiratzen aski lan baldin
|
bagenuen
ere. Eta herriko bestak nola ez aipa?
|
|
2017
|
|
|
Aitonarena, aldiz, luzatu egin nuen eta berari buruzko umetako oroitzapen batzuk ekarri nituen gogora, literaturarekin zerikusirik ez zutenak baina ahalegin handirik gabe kontatzeko modukoak. Aitona ez zela agrafoa esan nien, umeok besterik uste
|
bagenuen
ere, hartara behartzen genuenean gai baitzen egunkarietako goiburuak irakurtzeko, eta bere izena ere oso txukun idazten zuela erantsi nuen, nahiz eta hilero, erretiroa kobratu ahal izateko inprimaki bat bidaltzen ziotelarik, lauki txiki baten barruan izenpetzen hasi eta ez zitzaion kabitzen. Sinadura hori egin behar zuen bakoitzean biloba guztiak gerturatzen gintzaizkion letra txikiz idatz zezan animoak emateko.
|
|
|
Nire neskarekikoa nola zihoan galdetu zidan erizainak zauriak artatzeko azken aldiz beregana joan nintzenean. Hirurok maite gintuela kontatu nion eta, niretzat oso gogorra izanik ere, onartu egin nuela neska gauetan partekatzea egutegi baten arabera, ez hirurok aldi berean berarekin oheratzen ginelako, saiakera hori, egin
|
bagenuen
ere, porrot erabatekoa izan baitzen, gauak banatzen genituelako baizik, baina niri egokitu zitzaizkidan gauetan ere ez nuela lortzen neskarekin harremana bideratzerik, irrika erabatekoarekin hasten bainintzaion galdeketak egiten, eta oso gainetik bada ere kontatu behar izan nion zeinen itsututa nenbilen bi morroiekin, zenbat ordu ukatzen nizkion loari hirurak elkarrekin lehen aldiz oheratu zirene... Bazekiela, esan zidan, gutunen kontu hori ez zela ondo amaituko, susmatu egiten zuela, baina ez omen zuen ama zegoen zulotik ateratzeko beste biderik ikusten.
|
|
|
Oholak ez nolanahi baina bere neurrian jartzeko zerra bat ekarriko zuen batek etxetik, aitaren ezkutuan; beste batek erratz bat, lanak bukatzen zirenean hostoak eta zerrautsa garbitzeko; harakoak berriz prismatikoak, txabolatik ikusten zen bista gozatzeko eta, batez ere, inguruan inor ote zebilen zelatatzeko. Denok saiatuko ginen txabola hura txoko goxo eta abegikorra egiten, horretarako uda osoa jo eta ke, gora eta behera pasa behar
|
bagenuen
ere.
|
|
|
Radio Paris egiaren hitza zen guretzat horrelakoetan, inoiz entzun ez
|
bagenuen
ere. Espainiatik kanpokoa zen behintzat, eta Francok estali nahi zuen egia agerian jarriko zuena.
|
|
|
Irailean Norvegiara bidaiatzeko asmoa genuen. Dirurik ez
|
bagenuen
ere, Peiok izigarrizko gogoa zuen fiordoen ikusteko. Udaberritik ibilia zen bidaia prestatzen:
|
|
|
–Johnek helbide elektroniko bat eman zidan, noizbait laguntza behar
|
bagenuen
ere. Peio Idiarten nortasun agiria eta hatz markak eskaneatu eta helbide hartara bidali genituen.
|
|
2018
|
|
|
Mari Karmen beste sasoi batean zegoen garai haietan, hori ere egia da; menopausia etorri zitzaionetik dezente gutxiagotu dugu harreman sexualen maiztasuna. Ulertzen dut, jakina ulertzen dudala, nola ez ba, horren goiz izango zenik espero ez
|
bagenuen
ere. Berak ere ulertu luke, ordea.
|
|
|
Benetako adiskide bat. Azkenaldian elkarren berri gutxiago
|
bagenuen
ere. Baina normala da:
|
|
|
Hitz gutxikoa zen: autobusean ia egun oso bat eman
|
bagenuen
ere, kosta egin zitzaidan hari bidaia osoan hiruzpalau berba ateratzea, baina lehenagotik ongi ezagutzen nuenez horrek ez ninduen harritu. Eta esango nuke bere kautan eskertu egiten zuela ni aldamenean edukitzea.
|
|
|
Baina koadroaren historia alde batera utzita, begiratu koadroari berari, eta ikusiko duzue ez dela bonbardaketa baten errepresentazioa. Mina dago, sufrimendua dago, ilunpea dago, baina ez dago bonbarik, askozaz alegorikoagoa da, unibertsalagoa nahi bada (koadro bat unibertsal zerk egiten duen erabakitzeko beste eztabaida batean sartu
|
bagenuen
ere), eta ikonografia bera ere ez da Picassok beren beregi koadro horretarako sortua, aurretik baitzekarren zezenak, zaldiak, beso hautsiak eta abarrak erabiltzeko joera.
|
|
|
Ikusi genuen inolaz ere ez zela bideragarria autodeterminazio eskubidearen aitorpena, ezta haren aldarrikapen testimoniala ere. Foru eskubide historikoen aitorpenarekin, berariazko erregimen bat lortuko ez
|
bagenuen
ere, bazegoen behintzat aintzatespen bat. Eskubide historikoak, ordea, autonomia estatutuen barrutira mugatu nahi zituzten.
|
|
|
Legebiltzarrak izango zituen 60 eserlekuetatik 25 eskuratu genituen. HB izan zen bigarren indarra, baina Legebiltzarrean parte hartuko ez zutenez, oposizioa gutxiengoan geratzen zen, kolore bakarreko gobernua osatzen
|
bagenuen
ere. Apirilaren 9an egin zen inbestidura saioa, Gernikako batzar etxean.
|
|
2019
|
|
|
Ez gaituzte gehiago behartu, kalean aurrez aurre aurkitu dugun gizon taldekoei begietara begiratzea saihestu dugulako, esan digutenari kasurik egin gabe eta burua beherantz, aurrera egin dugulako. Ez dute gure gorputza baimenik gabe gehiago igurtzi, ez garelako geratu azken orduko taberna ilun horietan, emakumeentzako segada horietan, jai giroan jarraitzeko gogoa
|
bagenuen
ere. Ez digute gauza gehiago egin, beldurrean heziak izan garelako eta beldurrak babestu gaituelako.
|
|
|
Oraindik erabateko fedearen garaian bizi da, almuedanoa gizon guztietan azkena izango litzateke baldin eta alminarrera bihotza aratz eta eskuak garbi izan gabe igoko balitz, eta modu honetan zuzentzailearen arinkeria barkagaitzak leporatu zion hoben horretatik libre dela aldarrikatzen dugu. Historialariarekin eduki zuen mintzaldian gaitasun profesionalarekin mintzo zela ikusi
|
bagenuen
ere, garaia da lehen zalantza bat sar dezagun, Lisboako Setioaren Historia liburuaren egileak egin zion konfiantzaren ondorioei buruzkoa, baimena eman zuenean proben azken irakurketa deleaturren teknikariaren kontura izateko, erabat, fiskalizaziorik gabe, agian axolagabekeria nekatuaren orduetan edo eta hurrengo bidaiaren kezka buruan zuela egin zion konfiantza. Dardara batean jartzen gara pentsatze hutsarekin almuedanoaren egunsentiaren deskribapen horrek gehiegizko tokia har lezakeela egilearen testu zientifikoan, biak direlarik, bai egilea eta bai testua ere, azterketa zehatzen, ikerketa sakonen eta erkatze zorrotzen fruitu.
|
|
|
Batuari esker mugaren bi aldeak hurbiltzea lortu
|
bagenuen
ere, egun, bi aldeak banatzen dituen distantzia areagotzeko arriskuan gaude: euskarak Iparraldeko gazteen artean atzera egin du, frantsesa ia erabat desagertu delako Hegoaldeko irakaskuntza sistematik, eta, teknologia berrien eraginez, nagusitzen ari den hizkera kolokiala hizkuntza hegemonikoek kutsatua da guztiz.
|
|
|
–Hasiera batean bestela pentsatu
|
bagenuen
ere, hasi zen forentsea, eta bulegoaren mutur batean zegoen proiektagailuaren pantailarantz abiatu zen?, Amaia Untzueta ez zen abdomeneko zauriengatik hil, norbaitek estrangulatuta baizik. Sabelaldeko zauriak hil ondoren egin zizkioten.
|
|
2020
|
|
|
Izugarrizko bisuts ekaitza altxatu zen, ordea. Eta hasieran eskertu
|
bagenuen
ere, indarrak berreskuratzeko egun beteko atsedenaldia emango baitzigun, hirugarren egunean atertu ez eta gehiagora zihoala ohartuta larritzen hasi ginen.
|
|
2021
|
|
|
Hotz handirik ez, eta ateri. Musika plazan egoteko adin egokiagoa
|
bagenuen
ere, han hartu nahi izan zuten azken ardo gozoa haurrak aitona amonekin utziak zituzten kuadrillako lagunek. Ez nuen sekula santan ulertuko ohiko ardo beltz edo garagardoen ordez, Gabonetan, bat batean, Porto ardoak edo finoak edateko sartzen zitzaigun antsia.
|
|
2022
|
|
|
literaturarekiko afizioak belaunaldi bat saltatua zuela esaten zidan emazteak, gaiaz hitz egiten genuenean. Tamalez, guk biok horretarako jaidura
|
bagenuen
ere, apenas hitz egin ahal izan genuen liburuez aitonarekin, bisitan joaten gintzaizkionean: ahots kordetan noduluak zituen aspalditik –beharrezko ebakuntzak egitea izan zen hura Mantxatik gurera ekartzeko motibo nagusia–, eta oso ahots mehea zeukan gizonak, berehala agortzen zitzaiona, operatu berritan, denbora laburraz bazen ere, pixka bat berreskuratzen zuen arren.
|
|
2023
|
|
|
Eta, amaitzeko, beste ideia maiztu bat: pausoa eman beharra zegoela," ezinbesteko abentura" bat zela, erronka bat, horretarako gogo eta kemen handirik ez
|
bagenuen
ere.
|
|
|
" Erasoaldi bakar batean 150 soldadu bahitzera iritsi ginen. Gure beldur ziren; guk bihotzarekin egiten genuen borroka, armarik ez
|
bagenuen
ere".
|