|
2000
|
|
|
Deiturak berak argi erakusten duen bezala, oinarrian maitasunezko istorio bat
|
duen
eleberriari deritzaio honela.
|
|
|
Donostiarraren aburuz, honako hauek dira liburuan jorratzen diren gai nagusiak: batetik," Evak Paradisuan sugearekin izandako pasadizoari egiten dio erreferentzia izenburuak, erruaren eta zigorraren figurak
|
baititu
eleberriak ardatz nagusitzat"; bestetik," gizakion arteko komunikazioarena, gizakion arteko erlazioak eta hor sortzen diren ulertu eta ezin ulertuak" (Egunkaria XII). Olaziregik gizon emakumeen arteko inkomunikazioaz dihardu:
|
|
|
Baina, batzuetan fikzio horri egiantzekotasuna erantsi nahiz errealitateko munduko elementuei erreferentzia zuzena egiten zaie. Hartara, sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna helburu
|
duten
eleberriak izango ditugu hizpide errealismoaz9 hitz egitean. Hots, errealitatearen ahalik eta imitaziorik leialena egiteko asmoa erakutsi dutenak.
|
|
|
Izan ere, I. Mundu Gerrako lubakietako egoera irudikatzen zaigu. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera joan behar izan zuten euskaldunetariko bat
|
dugu
eleberri honen protagonista: Jean Etxegoien.
|
|
|
Hala ere, hauek eleberriak ez direnez, lan honen helburutik kanpo geratzen dira. Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide
|
dituzten
eleberriak ere idatzi ditu. Beraz, bidaia aitzakiatzat erabiliz eraiki dituen bere bi eleberriak izango ditugu mintzagai bere eleberrigintzaz aritzean.
|
|
|
2.3 Garai historiko jakin bat oinarritzat
|
duten
eleberriak
|
|
|
Leticia Grandesen ustez honako mezu ezkutua
|
du
eleberriak: " ideologiak zein maitasunak nor berak gidatuak izan behar dutela, egin nahia eta bete beharraren arteko gatazka saihestuko bada, noski." (Egan 49)
|
|
|
Sinesgarritasuna islatu nahi
|
duen
eleberri honetan, hiri erreal batzuetan kokatzen dira ekintzak: Bordele, Donostia eta Baionan batez ere.
|
|
2002
|
|
|
Nafarroako artizarra (Elkar, 1984) izan zen autoreak argitaratutako lehen eleberria. Erdi Aroan kokatua den arren, ez
|
zuen
eleberri historikoa izan nahi. Hainbat arrazoi direla medio familia ingurunetik bereiz bizi diren bi anaiaren historiaren inguruan garatzen da haria.
|
|
|
Euzkadi merezi
|
zuten
eleberria 1984an argitaratu zuen Hordago Argitaletxeak. Narrazio errealista honek Gerra Zibila Euskadin nola hasi zen deskribatzen du.
|
|
|
Bi igoerak dira dramatikoak eta zailak, gurutze bidea oroitarazten digutenak. Hizkuntza zuzen eta laua, elkarrizketa biziak, edo bigarren pertsona narratiboaren erabilera
|
genituzke
eleberriaren baliabide estilistikoak. Euskal gizartearen irudi eta erretratu izan daitekeen honetan, gatazka politikoa, baserriko bizimoduaren gainbehera, herri txikietako bizimodua... azaleratuz doaz, eta jarrera politiko desberdinen arteko amildegia begitantzen.
|
|
|
Alegoria bere egiten duen eleberrigintzak gehienetan kritika, satira edo helburu didaktikoa izaten du. Finean, gizakien jokabideaz edo etorkizunaz hausnarketa egin nahi
|
du
eleberri alegorikoak eta arras ezagunak dira xede hori arrakastaz lortu duten obrak. Hortxe dauzkagu, esaterako, G. Orwellen Abereen etxaldea (1945) edo A. Camusen Izurria (1947).
|
|
|
Hona, laburki, eleberrigintza berriaren ezaugarri literarioak: a) Eleberrigintza berriak auzitan jartzen du pertsonaiaren beraren irudia eta garrantzia. b) Eleberrigileak, ahal dela, desagertu egin behar
|
du
eleberrietatik. Narratzaile edo ahots anonimo bihurturik, objektibotasun osoz kontatuko du ikusten duena, interpretazio oro saihestuz. c) Pertsonaien analisi psikologikoa baztertu egiten da, objektuen eta ekintzen fenomenologia hutsa proposatuz. d) Garrantzizkoena eleberriaren forma da; alegia, nola dagoen kontatuta, antolatuta.
|
|
|
Prosa errazean kontatua den eta erritmo arina
|
duen
eleberri honetan Alfredoren ahotan jartzen dira tortura kasu hauen inguruko berri izugarriak. Torturapean hil zen Joxe Agirreren hitzak transkribatzen dira 108 orrian eta Linaza kasuaren pasarte ia identikoak erabiltzen.
|
|
|
Obrak, zenbait pasartetan, kronika kutsua hartzen du, eta fikziozko unibertsoa sortzen du benetan jazo ziren zenbait gertakari (pintadak, okupazioa, panpina urkatzea, etab.) abiapuntutzat hartuta. Bi protagonista
|
ditu
eleberriak, bi lehengusu. Haietako bat, Shepe, itota sentitzen da helduen mundu tradizional eta estatikoan, eta gurasoen etxetik alde egiten du eta gaztetxean bizitzen jartzen da.
|
|
|
Guztiak ditugu literatur genero honen bilakaeraren adibide eta mugarriak; guztiak, generoa bera ulertzeko modu baliagarriak. Azken urteotan, ostera, eleberria/ best-sellerra artekoa izan da eztabaida, N. Mailer eta J. Updikek T. Wolferekin izan zuten eztabaida batean esaten zen bezala, balio literarioak
|
dituen
eleberria" gaixorik" baitago merkatuak agintzen duen une honetan.
|
|
|
Ikusten denez, aipagai ditugun beste bi generoen, ipuinaren eta eleberriaren, antz handia
|
du
eleberri laburrak. Ipuinarekin honako zerrenda honetan aipatzen diren parekotasunak dituzte:
|
|
|
Honek guztiak tempo arinagoa eragiten dio eleberri laburrari, erritmo azkarragoa, irakurlearengan eragin nahi den emoziora bideratutako erritmo arina. Beraz, eleberriak zehaztasuna, detaileetan kontzentratutako unibertso literarioa bilatzen du, eta konkretutasuna maite
|
du
eleberri laburrak, deskribapen, elkarrizketa edo errepikapenak murriztetik datorkion trinkotasuna.
|
|
|
Bat gatoz M. Butorrekin" errealitate bakoitzari narrazio mota bat dagokiola" dioenean (ik. Sobre literatura), eta horregatik uste
|
dugu
eleberri bakoitzak egitate nobeleskoa ulertzeko era berri bat, poetika berri bat daramala bere baitan. Horren arabera, eta gaurtik ikusita, ez da zuzena euskal eleberrigintza modernoaren bilakaera azaltzerakoan modernitate tematikoaren eta modernitate formalaren artean bereizketa egitea, bi alderdiak banaezi1 Atal honetan nahiz hurrengoan datozen idazle garaikideen fitxa bio bibliografikoak osatzeko, Felix Ibargutxi kazetaria Auñamendi Entziklopedia interneteratzeko prestatzen ari den lanaz baliatu naiz. nak baitira egitate artistiko batean.
|
|
|
Gizarte garaikidean bazterketaren lehen hurbilpen bat egiteko, John Berger ek (2000) idatzitako King txakurra protagonista
|
duen
eleberria atal honi amaiera emateko ezinbesteko irakurgaia da.29 Gizarte garaikidean autopistatik iragatean inoren lurra ez den horietan bizi diren naufragoei buruz dihardu liburuak, garai hobeak bizi eta denborarekin txirotasun berrian eta bazterketan erori den Vico eta Vica bikotea abiapuntu harturik.
|
|
2003
|
|
|
Argazkizale handia zen, nonbait. Eginbidean
|
zuen
eleberri baten orri batzuk ere atera zituen, olerki zaharrak, ipuinak eta marrazki lizun batzuk ere bai. Ez zeukan esku txarra, nesken gorputzak paperean ipintzeko, bederen.
|
|
2004
|
|
|
–Atxagaren Gizpna berebakardadean cleberri bat al da??. Horrelako kasu bazterkctaren bitartcz Weitzek crakutsinahi
|
du
eleberri kontzeptua, eta baita beste asko ere, irekia dela.Azter dezagun Wcitzek aukcraturiko John Dos Passos idazie estatubatuarraren U.S.A.idaziana: alde batetik, cgia da elcberriekin bat egiteko moduko gauza komunak baditucla, baina, bestctik, ez dirudi elcberriek duten denbora segida crregularra duenik eta, gainera, kazetaritza istorio enealekin nahasten da.
|
|
2005
|
|
|
Labayru Ikastegiak Berbalauaren kulunkan (2002) izeneko liburu bitan argitaratu ditu Erkiagaren prosa lan guztiak, ezagunagoak
|
ditugun
eleberriak izan ezik. Bertan batu dira, lehen aldiz, haren ipuinak.
|
|
2008
|
|
|
Ondoren eskulturarekin zenbiltzala jakin nuen eta, azkenik, klinika bat antolatu zenuela esan zidaten. Zirujau bezala egiten duzun lana miresten dut, baina niretzat bukatu ez
|
zenuen
eleberri haren egilea izango zara beti, esan zuen, eta badiari begira geratu zen.
|
|
|
Euskara, beraz aldagai autonomoa zen, eta autonomoa ez ezik bere baitan interesgarria. Horregatik Azkuek sinpatiaz tratazen
|
zuen
eleberriko indianoa, fedea galdu arren euskarari eutsi ziolako. Egia da eleberri amaieran indianoa Eliza katolikoaren baitara itzultzen dela, eta horrek pentsaraz dezake Azkuerentzat euskaldun izateak lagundu egiten zuela fededun izaten.
|
|
|
egiten ari direna beren taldeekin partekatzea interesa. Adituen desadostasuna Hernán argentinarraren blogak Casciari da arrakastatsuenetako bat.’ Casciari Kronista lana askatzeko balio dute blogek, eta idazlea eta bere eleberriak paperean argitaratzeko aukera ematen diote, gaur egun
|
duen
eleberria dela eta. on line ospea.
|
|
|
Nobela beltzaren inguruan gaur egun hainbatek iritzi ezkorra dute, Lertxundik, ordea, ez du horrelako pentsaerarik,, genero beltzak garrantzi handiko elementuak ekarri dizkigu, gizarteko hainbat errealitate erakutsi dizkigu?, esan du. . Jendea irakurtzera bultzatzeko indarra
|
du
eleberriak?, Lertxundiren hitzetan.
|
|
|
Anjel Lertxundik emakumeen kontrako bortizkeria hizpide
|
duen
eleberria plazaratu du: Zoaz infernura, laztana
|
|
|
Bukaera bitxia
|
du
eleberriak.
|
|
2009
|
|
|
Londres kartoizkoa da du izena eleberriak eta Elorriagak buelta eman die berean ohikoak diren lanari, beldurrera eta sentimendu sakonetara hurbilduz. Karmele Jaiok ere
|
badu
eleberri berri bat, Musika airean. Urriaren 23an ikusiko du argia.
|
|
|
Are gehiago: literaturaren munduan esaten da editore gehienek nahiago
|
dituztela
eleberriak. Horregatik, ipuin bat argitaletxe batera bidali aurretik, ezinbestekoa da jakitea ea argitaratzen dituen… eta ea eskuizkribuak jasotzen dituen (eta, hala bada, zein baldintzatan).
|
|
|
Azkenean, Euskaltzaindiak argitaratu dit. Ordenagailuan
|
ditudan
eleberrietako bat publikatuko didate, beharbada. Polones baten bizitza kontatzen dut.
|
|
|
Euskaraz irakurri ahal izango dira Karlos Linazasororen Etxe hutsean poema liburua, Aritz Gorrotxategiren Axola ez
|
duenean
eleberria eta Hedoi Etxartek eta Alain M. Urrutiak elkarlanean egindako Ihes ederra eleberri grafikoa, besteak beste. Horiek aurtengo aleak dira, eta funtsetik ateratakoen artean daude, aldiz, Iban Zalduaren Etorkizuna, Harkaitz Canoren Belarraren ahoa, eta Jokin Muñozen Antzararen bidea.
|
|
2010
|
|
|
Roger Casement
|
dugu
eleberri honetan protagonista. XX. mende hasieran Britainia Handiko kontsula izan zen Casement Kongon, egilearentzat pertsonaia liluragarri eta ameslaria.
|
|
|
Harriturik komentatu zidan fenomenoa nire argitaldariak, urteroko autore eskubideen txekea eskura emateko Bulebarreko Barandiaranen elkartu ginenean. " Oraintxe idatzi behar
|
huke
eleberri bat, edo ipuin liburu bat, nahi duana. Burdina bero dagoeno jo beharra zagok.
|
|
2011
|
|
|
Protagonista bakarra
|
du
eleberriak kontatzaile, bi ahizparen artean hezia, eta bi ahizpen arteko espazioan kontatu beharrekoa kokatzen duena, baina beste bi gizonen artean bizitako denboran narratu duena. Kontu asko dira denbora eta espazio ezberdinetan bizi izandakoak eta gai bakarra, sendi eta harreman absurdoen kate luzea edota ezusteen sare zabala.
|
|
|
Max Frisch en eragin nabarmenegia
|
zuen
eleberri labur bat argitaratu nuen ondoren eta ez nuen inoiz eragin hori ukatu edo ezkutatu, alderantziz baizik, egin zizkidaten elkarrizketa apurretan berariaz bezala goraipatzen bainuen suitzarrarekiko nuen zorra eta batez ere mirespena. Mirespena ez ezik mendetasun modu bat ere izan zen neurea, goizetan haren orrialde pare bat irakurri gabe ezin izaten bainion aurre egin egunari eta, haren eleberri guztiak buruz nekizkienez, berdin izaten zitzaidan nondik hasi, plazer bertsua sentitzen bainuen edonondik hasita ere eta, delirio moduko horren gailurra jo nuelarik, mundua haren begiz ikusten nuen irudipena izan nuen.
|
|
|
Gustatzen zitzaidan neskari galdetu nion ea nire Anna Grigorievna izan nahi zuen. Pixka bat arraro begiratu zidan, eta oso azkar erantsi behar izan nion maiteminduta baina bere sentimenduak agertzeko lotsaz bizi den mutil baten historia kontatu nahi
|
nuela
eleberri batean, eta bidenabar kontu bat aztertu nahi nuela, maitemintzen direnean neskek eta mutilek sentimendu bertsuak bizi al dituzten; alegia, bozkario eta neke antzekoak izaten ote dituzten eta, horretarako, bere laguntza behar nuela. Gustatzen zitzaidan neskak erantzunik gabe jarraitzen zuela ikusirik, badaezpada argitu behar izan nion niri gustatzen zitzaidan neska ez zela bera.
|
|
|
Erosoago, eta sufritzen, eleberriarekin nago". Egile altsasuarraren iritziz, poesiarik ez
|
duen
eleberri bat ez da eleberria. " Poesiak guztia instante batean du.
|
|
|
Baietz esan dit. Hego Korean izugarrizko arrakasta
|
du
eleberri erromantikoak, antza, eta urtean kaleratzen dituzten eleberri berriak asko dira. Estatu Batuetan beste.
|
|
|
Dena den, baliteke horien artean gustukorik ez aurkitzea, klasikoagoa zarelako, edo, beste barik, ingurumari historikoa
|
duten
eleberriak maite dituzulako. Beste zerrendatxo bat:
|
|
|
Orain tenis partida erabakigarri bati aurre egin behar zion; eta sarearen alde banatako jokalari bakoitzak txoko zailenera bidali nahi izango zuen pilota. Eskuartean
|
zuen
eleberria amaituta, denbora pixka bat har zezakeen; eta azken batean, kultur eragileen zereginetariko bat jendearen sineskeriei aurre egitea zela uste zuen. Gogor ekin zion, kolpeen trukea bizia izango zelako (efektu kolpeak besterik ez baziren ere).
|
|
2012
|
|
|
Itxaso Martin donostiarraren lehen eleberria da esku artera iritsi zaigun hau, aurrez ez genion argitaraturik, behintzat, lanik ezagutzen. Bi atal nagusitan banatu du eromenaren pertzepzioaz jardun nahi
|
duen
eleberria. Lehenengoa, Martina pertsonaiari bigarren pertsonan zuzentzen zaion narratzaileak gidatutako narrazioa da, bost trantzetan banatua.
|
|
|
Esfortzua merezi
|
duen
eleberria.
|
|
|
zailak, konplikatuak irakurtzeko eta oso errazak ulertzeko, ulertzeko ezer ez zutelako. Victor Morenok esplikatzen digu zer elementu izan behar
|
dituen
eleberri batek nobela hori ona izango bada eta esplikatzen digu liburu honetan, baita ere, zein den benetako kritiko literario baten funtzioa.
|
|
2013
|
|
|
Hirugarren istorioa, berriz," txorakeria bat" dela nabarmendu du idazleak," txiste baten modukoa". Aurreko nobeletan bezala, gaztetasunarekiko eta gazteekiko lilura hori errepikatu du Adiskide bat
|
nuen
eleberrian. " Narratzailea kazetari batekin geratzen da, eta haren zain dagoela neska gazte bat agertzen zaio.
|
|
|
Irudi luke argi ugari dagoen lekuan direla itzalak indartsuago. Ruben eraikitzailearen anaia Matias iraultzaile ohia
|
du
eleberriak erdigune. Hilik dago, errauts bilakatzeko zain labe baten atarian.
|
|
|
Horregatik uste
|
dugu
eleberri hauek gehiago hurbiltzen direla nobela beltzaren generora, krimen bat askatzearekin batera euskal gizartearen gatazka nagusien argazkia ere egin nahi baita (bertako egoera politikoa, euskara, intsumisoa, industrializazioa?). (Olaziregi, 2002, 164).
|
|
|
Irudia: Liz Henry Lehen Hezkuntzako ikasleentzako eleberri grafikoa Irudia eleberrian erabiltzeak indartu egiten du Lehen Hezkuntzako ikasleen ulermena Komikiaren antzeko diseinua
|
du
eleberri grafikoak. Istorio bat kontatzen du bineten bidez, eta nobela tradizional batek baino testu gutxiagorekin emozioa irabazten du irudietan.
|
|
2014
|
|
|
Baina zalantza dut orain, gero eta gauza gehiago ahaztu egiten ditudalako». Lan literarioren bat publikatu aurretik galtzea, «drama» handia dela dio, lana oraindik babesgabea delako, eta inork ez dakielako zenbat balio duen, munduak zer nolako beharra
|
duen
eleberriak argia ikusteko.
|
|
|
Euskaraz, Koro Nabarro itzultzaile dela, Txertoa argitaletxeak Hamar Beltx plazaratua du. ETBn ere
|
badute
eleberri horretan oinarritutako filma, euskaratua jada, Hamar Beltxko, egundaino ikusi ez duguna. Baina, A. Christieren lanen artean gure inguruan hedapenik handien izan duena Txalo taldearen eskutik etorri zen.
|
|
|
Tarteka izaten dira hainbat bukaera
|
dituzten
eleberri eta film batzuk, edota irakurle ikusleei bukaera proposamenak eskatzen dizkietenak. Demagun Ezekiel eleberri horietako bat dela:
|
|
|
Lehenengo orrialdeetako Ola ausartak, Etxe isilak, Elenak, Ezekielek& garapenik ba al
|
dute
eleberrian zehar. Ekintzak gidatzen dituen arazoak eta norberaren eta ingurukoen ekintzek ba al dute eraginik pertsonaiengan?
|
|
2015
|
|
|
Xabier Montoiaren Gasteizko hondartzak eta Juan Luis Zabalaren Harri barruko bihotz borrokak oroitarazten ditu Hontzaren orduak en egiturak: kapituluak ipuin
|
dituzten
eleberriak dira. Ipuin bakoitza bakarrik irakur daiteke, baina gainerako ipuinek sakonkiago ulertarazten digute ipuin bakoitza.
|
|
|
Aurten berrogei urte bete
|
dituen
eleberri hau da. Literatura Unibertsala, bildumako libururik gozagarriena:
|
|
|
artikulua argitaratu zuen Gontzal Mendibilek 2002ko otsailaren 21ean, Euskaldunon Egunkarian, olerkariaren heriotzaren urteurrena zela eta. Alargunaren galdera bati erantzunez elorri berak lore ta arantzak?; pozak, miñen ume esana
|
zuen
eleberriko pertsonaia bera zen Bitoriano hura, La Fontaineren hitzen oihartzuna balitz bezala nahiz eta erostaz bizi bat, ez du nahi hiltzerik gehienbat, iraun nahi du ahal den bezainbat esana zuen huraxe.
|
|
|
1 Uste
|
dut
eleberriaren izenburua honako hau izan daitekeela:
|
|
|
Miren Gorrotxategik (Azpeitia, 1981) irabazi du aurtengo Agustin Zubikarai beka, 33 ezkil idatzi asmo
|
duen
eleberri proiektuari esker. Azaroaren 29an jasoko du saria, Ondarroan, Literatur Amuak jardunaldien baitan. Gero, urtebete izango du Gorrotxategik eleberria idazteko. 2016ko udazkenean argitaratuko dute liburua.
|
|
|
Argitaratu ez ezik, azken urteetan instituzio literarioek aintzat hartu, saritu eta kanonizatu ere egin dituzte gatazka hizpide
|
duten
eleberri eta ipuin liburuak (Jokin Muñoz, Ramon
|
|
|
Emile Zolak
|
badu
eleberri interesgarri bat Paris modernoaren fundazio ekonomiko, politiko eta urbanistikoa esplikatzen duena, kapitalista harraparien psikologia ez ezik. Horietakoa da Aristide Saccard, eraikuntzaren negozioko aberats harraparia, gainezka bildutako diruarekin ase ezin eta gehiagoren bila dabilena.
|
|
2016
|
|
|
Ez dakit eta ez dut jakin nahi zer trikimailu erabili dituen eskuratzeko, baina Agirrek bere etxean bukatu gabe
|
duen
eleberri labur baten kopia bidali dit komisarioak. Thanatos du izenburua eta badirudi berriro ere gai klasiko batera itzuli dela, heriotzaren eta erotismoaren arteko harreman misteriotsuaz ari baita kontakizunean, modu parodikoan bada ere.
|
|
|
Idazleak beste behin ere entzuleen bihotzak ukituz hitz egiten asmatu zuen. Ez
|
zuela
eleberria berreskuratzeko seme alaben etorkizuna hipotekatzeko asmorik esan zuen, eleberri batek, onena izanda ere, ez duelako haur baten irribarreak adina balio eta, bahitzaileei zuzentzen zitzaiela eta kamerari aurrez aurre begiratuz, langile xume baten lau urtetako lana zapuztu zutela jakinarazi zien, goizeko zazpietan altxatu eta egunero sei edo zazpi ordu lan egiteko ohitura baitu.... Eskerrak eman zizkien igaro berri zituen une zailetan elkartasuna eman dioten guztiei, eta nire askatasuna eskatuz bukatu zuen bere jarduna.
|
|
|
Txantxangorriak beste hiru jauzi eman ditu alde batera eta beste hiru bestera?. Ez
|
nuke
eleberri bat dela eta zu galtzerik nahi, esan diot burua itzuli gabe?. Baina idazle baten gaitzik gogorrena ez da gehiago ezin idatzi izatea, utzi egin nahi eta ezin utzi izatea baizik.
|
|
|
Asko jota ere, ordu erdi bateko kontua izango dela jakinarazi dit ni zaintzen utzi duten ertzain gazteak. Ea zer gertatu den galdetu diodanean, Kirmen Uriberi bukatzeko zorian
|
zuen
eleberria lapurtu diotela erantzun dit.
|
|
|
Eleberriak aurrera egin ahala, bospasei urtetan egindako lana galtzeko beldurra obsesio bihurtzen zaio. Ordenagailuan
|
duen
eleberria galdu dezakeela pentsatze hutsarekin gaixotu egiten da. Beldurra zentzugabea da, beldur gehienak bezalaxe, eta gauean edozein ordutan esnatzen hasten da:
|
|
|
zertarako lapurtu zioten eleberria. Eta segidan bukatzeko zorian
|
zuen
eleberriaren edukiari heldu dio eta, kolpetik ahotsa indartu balitzaio bezala, hasi da kontatzen haren trama eta garapena eta buruan gordeta zuen amaiera, eta hori guztia hain garbi izanik ere, ezinezkoa zaiola esan du, ezinezkoa zaiola errepikatu du, berriro eleberria idazten jartzea, eta hori esan duenean apaldu zaio ostera ahotsa, ia ia desagertzeraino, eta jarraitu du bere kolkorako bezala hi... Hori esan du eta halako zurrumurru bat zabaldu da aretoan, guztiak ondokoarekin txutxu mutxuka hasi balira bezala, eta nik pentsatu dut ezbehar handi baten lekuko nintzela eta, neuk erru zuzenik ez banuen ere, gertatuaren erruaren zati bat niri egotziko zidatela.
|
|
|
Alsinaren gogoetak ari ginen berritzen, bere aita amen bidaldi hartako xehetasunak alabaren irudimenetik jasotzen. ...pentsuak eta juzguak jaulkitzea, egia da hori, baina ez da pentsatu behar haatik emakume gupidagabe eta bihotz gogorra denik; aitzitik, ikusia dugu nola emakume bihozbera den, bere sentiberatasun hori fikziozko hunkimenduetara lerratuagoa bada ere hezur haragizko (hau bai hitz pare topikoa, zergatik ezin dugu esan, horren ordez, ile hortzezko) errealitatera baino; dena den, esan dugu lehen ere ez
|
dugula
eleberri psikologikorik egin nahi, are gutxiago psikoanalitikorik; haurtzaroko balizko traumak eta gabeziak alde batera utzita ere, arrazoi franko izan litezke gizonezkoekiko erresumin apur bat edukitzeko; norberaren esperientzia mikatzen bat adibidez, kasu honetan ez dagoena; edo inguruko uste eta pentsaerak, beharbada zerikusi estuagoa izan lezaketenak, gogoan izan behar baitugu Alsina 60ko ham... Pentsamenduen jatorriak eta irudipenen iturriak ez zaizkigu gehiegi axola, ordea:
|
|
|
Zirriborratu samarra
|
dugu
eleberriaren barne historia, baina gehiago ere zehatz dezakegu lehen saio honetan. Aipatutako dokumentu horietako bizpahiru orri baliatuko ditugu soilik.
|
|
|
Pasarte horrek hartzen du eleberriaren XIV. kapitulu osoa. Guztira, hogeita zortzi
|
ditu
eleberriak.
|
|
|
Behin eta berriro emandako aholkua zen. Zehaztasuna eta xehetasuna behar
|
zituen
eleberriak. Hortxe zegoen, Zavalaren ustez, gakoa eta giltza.
|
|
|
artisau eran, hitzez hitz eta lerroz lerro, pazientzia osoz. Beraz, konposatua ez ezik, irakurria ere
|
bazuen
eleberria, xehe xehe.
|
|
|
Lehenengoa: argitaragabea izan behar
|
du
eleberriak, eta gehienez ehun orrialdekoa, makinaz tarte bikoitzez idatzia. Bigarrena:
|
|
|
(32). Hain zuzen ere, umorea
|
dugu
eleberriaren ezaugarri bat, eta Garaidi, hein batean, detektibe alai eta umoretsu izanda, detektibe nobela klasikoen detektibeengandik urruntzen da.Garaidik hiru laguntzaile ditu: Patxi, Jose Ramon eta Justin.
|
|
|
1 Uste
|
dut
eleberriaren izenburua honako hau izan daitekeela:
|
|
2017
|
|
|
" Gorriaren familia" da, eta aita alabak egun horretan bertan desagerrarazten dituzte, hala gainerako kideen patua idatzita utzirik. Hasiera indartsua
|
du
eleberriak; Kafkak zioen bezala, buruan jotzen zaituen horietakoa da. Tentsio horri bide ematea, ordea, ez da erraza, eta pasarte batzuk astun gertatzen dira.
|
|
|
–Gertakariak oraindik buruan izango dituzu. Ez
|
duzu
eleberri bat asmatu beharrik, aski duzu gauzak modurik xumeenean kontatzearekin?, esan zidan.
|
|
|
Paxkal
|
dugu
eleberri honetako protagonista: laborari seme gazte bat, nabarmentzeko gogorik ez duena.
|
|
|
Paxkal
|
dugu
eleberri honetako protagonista: laborari seme gazte bat, nabarmentzeko gogorik ez duena,, bigarren izateko beti lehena Bere anaia Abelen itzalpean bizi izan da beti, eta horra non, ezustean, anaia besoen artean hil zaion, istripu batean.
|
|
|
Bi pertsonai nagusi
|
ditu
eleberri grafikoak: Ana eta Mia.
|
|
|
Tintin Delpratek kudeatzen duen Iru Errege argitaletxeak nahi izan ditu gaur askok ezezagunak
|
dituzten
eleberri horiek ber argiratatu, herrien izendapenak bereziki gaurko grafian ezarririk. Momentuko, trilogia hortako bi lehenak ditu plazaratu, Txomin Laxalt kazetariak eginik aldiro aitzin-solasa.
|
|
|
Bi komunitateren arteko giro samina zaiku erakutsia, Agoteri buruzko herra bizi bizirik zagola, bihotz urratzaile. Arizkungo Pedro Mari Etxenike
|
dugu
eleberriko pertsonaia nagusia, haren biziko ibilbidea kondatua zaikula ttipitik adin zohituaraino. Hunen ondotik bagabiltza Baztango 14 herrietan barna, Iruñetik ere iraganez.
|
|
2018
|
|
|
itzultzean oso ondo lan egin baikenuen elkarrekin. Esku artean
|
duzuen
eleberri honek makina bat joan etorri egin ditu Hong Kong eta Quebec hirien artean azken bertsio honetara iritsi baino lehen. Nik, Hong Kongen, txineratik euskarara itzuliz egiiten nuen lehen zirriborroa, eta gero Aiorari bidaltzen nion Quebecera, berak euskarazko testuari zuzenketak edo hobetzeko proposamenak egin ziezazkion ingelesezko itzulpena erreferentziatzat hartuz.
|
|
|
Moda ez baitzaigu gustatzen erantzungo diegu poemarik ez
|
dugula
eleberriak besterik ez dugula besterik ez dugula.
|
|
2019
|
|
|
Arloa sakonki aztertu ahal izateko, autorearen eleberri guztietako pertsonaien arteko harremanen xehetasunak kontuan hartu behar genituzke eta horrek azterlan honen mugak gainditzen ditu. Gure lan honetan eginiko ibilbidearen ondorio gisa, bigarren aldiko zenbait lanetan zentratuta, eta aztergai nagusi
|
dugun
eleberrian ikusiaren arabera, egileak sorturiko pertsonaien eta ahots narratiboaren erregistroari esker, uste dugu ekarpen guztiz estimagarria egiten duela genero indarkeriaren ezagutzarako, nahiz gizarte patriarkalari buruzko hausnarketarako. Bereziki, Floraren identitatearen ahultze eta menderatze prozesuaren errepresentazio literario guztiz arretagarria eraikitzeko gauza izan da, gehiegizko eskematismo parodikoan edo gehiegizko sotiltasunean jausi gabe, eta bai, aldiz, obra literario erakargarria sortuz.
|
|
|
Azalpen honek aztergai
|
dugun
eleberriko protagonistaren egoerari begira argitasuna eskeintzen digu: luzaroan gauzatu den dominazio jokabidea izan bada, dominazio hori guztiz arrazoizkoa dela pentsatzen du eta legitimitatea duela emaztea koakzionatu eta ezerezteko.
|
|
|
Guda Zibilaren memoriak nahiz bikote harremanen" gudutasunak" garrantzia handia
|
dute
eleberriko maila sinbolikoan. Euskal nortasuna edo identitatea nekez bana daiteke XX. mendeko gertaera historiko garrantzitsu biren itzaletik, Amaia Gabantxok (Martutenez ziharduelarik) adierazi duen moduan, egileak maiztutako maitasun harremanez bezainbeste baitihardu euskal identitatearen eraikuntzan gertaera historikoek izaniko eraginaz49 Bi eleberriek partekatu egiten dute asmo bera:
|
|
|
2000 urtean publikatutako Gorde nazazu lurpean lana berriz, desehorzketa desberdinak kontatzen dituen bost narrazio luzez osatua dago. Hauetako batek aztergai
|
dugun
eleberriaren istorio eta egoera oso antzekoa kontatzen du: Bi bihotz, hilobi bat (2001) nobelak, alegia.
|
|
|
Eleberriko testuaren muina Senarrak eginiko krimenaren aitormena izanik, gertatutakoa berreraikitzen lagunduko dion memoriak guztiz funtzionalitate garrantzitsua
|
du
eleberrian. Honela, oroimenaz mintzatuz gero, ezinbesteko da Proust idazle frantses famatua aipatzea.
|
|
|
Hori dela eta, lan kritiko honek, hogei urte baino gehiago
|
dituen
eleberriari buruzko ikerketa ugariak jaso eta hausnartuz batera, hainbat aspektu orain artean gutxi landuei erreparatzeko parada eskain dezake, genero indarkeriaren tratamendu literario esanguratsua delakoan. Ildo beretik, uste dugu liburua bere gaiarengatik eta erregistroagatik goi mailako kritika akademikoak beste zenbait libururi adinako arreta kritikoa ez diola eskaini, parodiak gure sisteman duen bazterreko lekuagatik.
|
|
|
Izan ere, testuaren beraren azterketari buruzko azterlan deskribatzaileak ez dirudi testuaren irakurketa interpretatzailerako aski irizpide ematen duenik gaur egun. Semantika estrukturalak azpimarratu zuen historiako une batean sortzen den praktika soziala dela testua, garaikide duen gizartearekin elkarrizketan; beraz idazlanaren testuinguru literarioak garrantzia hartzen du idazlana irakurtzerakoan, bai egilearen idazlanen artean duen lekuagatik, bai narratiba garaikidean hartzen duen kokapenagatik, bai sistema literarioan egileak duen lekuarengatik. Horregatik uste
|
dugu
eleberriaren sortze baldintzak ezagutzea pertinentea dela, bai eta argitaratu eta berehala izan zuen harrera ezagutzea ere. Azterlan semiotikoetan, komunikazio prozesuaren pragmatika deritzana osatuko dugu beraz, lehen atalean, nahiz eta ez dugun azterketa lan zabalik eskaintzerik, alderantziz, aski laburki emango ditugu ezagutzera zenbait datu, gure lanaren irakurketa bereziturako ezinbesteko deritzegun neurrian.
|
|
|
Zenbait ikaslek bikain harrapatuko dute ironia, besteek ordea, ez. Ez badute ironikoki ari dela ulertzen, ez
|
dute
eleberria ulertuko eta ondorioz, aspergarria suertatzeaz gain, ez dute maitatuko. Atal hau prestatzeko, irakasleak" Beste Gerrako kronikak.
|
|
|
Hori kontuan harturik, aztergai
|
dugun
eleberria irakurtzean kontura gaitezke protagonistek bizi duten bikote harreman gatazkatsu horrek sortzen dizkien sentimenduak deskribatzen eta indartzen laguntzen diola kontalariari arteak. Hori dela eta, eleberrian aipatzen diren ekfrasi bisual horiek banaka aztertzen ahaleginduko gara eta aipamen berezia izanen dute liburuaren lehenengo bi edizioetako azaleko Edward Hopperren Hoteleko gela lanak, eta azken hiru edizioetan agertzen den Andrew Wyethen Christina`s world lanak.
|
|
|
Ondorioz, ikusten dugu ideiarik garrantzitsuenak zeharka esaten zaizkigula eleberrian, Hanbreko jubilatuekin izandako elkarrizketa bati esker, Floraren desleialtasunari aurre egiteko emaztea erail lukeela ondorioztatzen du; eta koadro honek bere emaztea nola hilko duen iradokitzen dio. Beraz, berriro ere artelanek harreman zuzena
|
dute
eleberriko trama eta pertsonaiekin.
|
|
|
Hemen, abesti konkretu bati buruz barik, fadoei buruz hitz egingo dugu. Izan ere, fadoek garrantzia berezia
|
dute
eleberrian, fadoa baita Floraren maitalea nor den jakiten laguntzen dion pista bat. Hasiera batean, goizetan dutxapean fado bat abesten hasten da," o amor, o meu amor".
|
|
|
Bihotz bi. Gerrako kronikakeko pertsonaiez esana
|
dugu
eleberri modernistan protagonista antiheroia izaten dela, baina eleberri honetan ez dago egiazko protagonista duin eta garaile moralik, protagonista maskulino nagusia gaizkilea baita eta haren inguruko emakumeak biktima gisa agertzen baitira. Gainera, mintzaira manipulatzailearen lerro artean aurkitu behar ditugu pertsonaiok, kontalari gezurtiak zeharka soilik uzten baitigu errealitate errepresentatuaren izaria hartzen, showing estrategia narratiboaren bidez, hots, haien ekintzen bidez.
|
|
|
Indarkeria hau beraz, gizarteko esparru ugaritan ematen da eta maiz horren naturalizatuta dago, non ez garen konturatu ere egiten. Aztergai
|
dugun
eleberrian ere indarkeria sinboliko horren eragina ikus dezakegu. Izan ere, bikotekideen arteko indarkeriaren arloko ikerketek diotenez (Wozniak and McCloskey 2010), gizonezkoek emazteen aurkako indarkeriaz baliatzera jotzen dute jelosiaren ondorioz eta beren bikotekidearen gaineko boterea eta kontrolari eusteko (Saunders 2002).
|
|
|
Esaterako, ondo jakina da emakumeek atxikimendu handia dietela txikitako oroitzapenei; horren erakusgarri da emakumeen literatura; oro har, haurtzaroak bigarren mailako tokia izan ohi du gizonen autobiografietan; emakumeak, berriz, lehenbiziko urteak baino ez dituzte kontatzen askotan, eta horixe
|
dute
eleberrietarako, ipuinetarako gairik printzipalena. Bere bizitza emakumezko lagun bati edo gizonezko maitale bati kontatzen ari zaion emakumeak honela ekiten die istorioei, ia beti:
|
|
|
Desiraren lorea trilogiaren lehenengo bi liburuek hamarka mila ale saldu zituzten, eta makina bat irakurlek irrikaz itxaroten zuten hirugarren liburua. Argitalpena hurrengo udaberrirako iragarrita zegoenez, lauzpabost hilabete baizik ez
|
zituen
eleberria idazteko, eta istorioaren oinarri izango zen lehen zirriborro bat besterik ez zuen buruan.
|
|
|
Gustura asko egingo zuen, baina bazekien ezinezkoa zela. Oraindik ere liburuaren hasiera idazten ari zen, eta pertsonaia haren inguruan garatu behar
|
zuen
eleberri osoa. Gainera, irakurleek ez zioten inolaz ere barkatuko istorioko protagonista bere maitearekin ez berrelkartzea.
|
|
|
“Emakume intelektuala beti ahalegintzen da gizon portatzen” idatzi omen zuen Rousseauk. “Idazle onak, egiaz, gizona izan nahi luke”, utzi digu Katixa Agirrek Amek ez
|
dute
eleberrian. Chelsea Quinn Yarbro nobelagilearen hitzak jasotzen ditu Joanna Russek Nola ezabatu emakumeen idazketa liburuan:
|