|
2000
|
|
|
Baina, batzuetan fikzio horri egiantzekotasuna erantsi nahiz errealitateko munduko elementuei erreferentzia zuzena egiten zaie. Hartara, sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna helburu
|
duten
eleberriak izango ditugu hizpide errealismoaz9 hitz egitean. Hots, errealitatearen ahalik eta imitaziorik leialena egiteko asmoa erakutsi dutenak.
|
|
|
2.3 Garai historiko jakin bat oinarritzat
|
duten
eleberriak
|
|
|
Trilogia osatzen
|
duten
eleberrietan antzekotasun ugari aurki daitezke. Tramari dagokionez, hiruretan gertaerak une historiko jakin batean harilkatuz garai jakin batzuk islatu nahi izan ditu; hezkuntza erlijiosoak eta mundu erruralak garrantzia handia dute bere eleberrietan; plano ezberdinak erabiltzeko joera erakusten du; eta munduak bitan banatu ohi ditu, mundu manikeoak eraikiz.
|
|
|
1 KAPITULUA: Lirikotasuna ardatz
|
duten
eleberriak
|
|
2002
|
|
|
Atal honen hasieran genioenez, asko dira azken urteotan subjektibitatea ardatz
|
duten
eleberriak kaleratu dituzten egileak. Horietako batzuk lehendik ere ezagutzen genituen beste genero edo arlo batzuetan argitara emandako lanengatik (I. Aranbarri, Y.
|
|
|
Joera orokor horiek zehazteko gaur egun eleberrigintza sailkatzeko erabiltzen den tipologia hedatuena hartu dugu oinarri eta honako hau litzateke sailkapen tematiko formal horretan agertuko liratekeen eleberriak: subjektibitatea ardatz
|
duten
eleberriak (eleberri lirikoak, psikologikoak, testimonialak...), eleberri errealistak, eleberri historikoak, eleberri fantastikoak, generozko eleberriak eta abar. Beraz, edozein irakurketa determinista itzuriz, eskema ulergarria aurkeztea izan da gure xedea azken atal honetan.
|
|
|
Ondoko puntuetan ikusiko dugunez, gaur egungo euskal eleberriak barrura begiratzen du batez ere (ik. subjektibitatea ardatz
|
duten
eleberriak) eta kanpora begiratzen duenean ere (ik. eleberri errealistak), gertakari batzuen lekukotza objektiboa eman baino gehiago, kontzientzia batean izandako eragina adierazi nahi du (ik. ETAren gaia ukitzen duten eleberriak).
|
|
|
Ondoko puntuetan ikusiko dugunez, gaur egungo euskal eleberriak barrura begiratzen du batez ere (ik. subjektibitatea ardatz duten eleberriak) eta kanpora begiratzen duenean ere (ik. eleberri errealistak), gertakari batzuen lekukotza objektiboa eman baino gehiago, kontzientzia batean izandako eragina adierazi nahi du (ik. ETAren gaia ukitzen
|
duten
eleberriak). Horiekin batera, eleberri poliziakoak, historikoak edo generozko beste eleberri batzuk izango ditugu aipagai.
|
|
|
Irakurlea laster ohartuko da, zalantzarako aukera gutxi eskaintzen duten tipologien ondoan (ik. eleberri poliziakoak, eleberri historikoak, generozko beste eleberriak), badirela eztabaidagarriagoak suerta daitezkeen beste bereizketa batzuk, hala nola, gure sailkapenean bereizi ditugun lehenengo bi atal nagusiak: " subjektibitatea ardatz
|
duten
eleberriak" eta" eleberri errealistak". Oinarrizko desberdintasun batetik abiatu gara bi tipologia nagusiok bereizteko garaian:
|
|
|
Oinarrizko desberdintasun batetik abiatu gara bi tipologia nagusiok bereizteko garaian: subjetibitatea ardatz
|
duten
eleberriek narratzailearen barne munduan arakatu nahi dute, gero eta ulergaitzago bihurtu den" ni" horren maskara desberdinak azaleratu nahi dizkigute.
|
|
|
Ezaugarri guztiok direla eta, euskal kritikariek Agirreren eleberriak Peredaren nobelekin (batez ere Peñas Arriba eta Sotilezarekin) dituen lotura intertestualei erreparatu diete. J. Montesinosek Peredaren eleberrigintzari aplikatzen dion termino bera erabiliz, Agirreren eleberriei idilio eleberri deituko diegu, joan den mendeko euskal arrantzale eta artzainen bizitza islatzen
|
duten
eleberriak izaki.
|
|
2008
|
|
|
Berriki irakurrita izanik, nire gozatua konpartitu eta, bide batez, baten bat eleberri itzel on bat irakurtzera animatzeko asmoa nuen. Kasualitatez merezita lehengo astean saritu
|
duten
eleberria da Antzararen Bidea.
|
|
2009
|
|
|
liburuen mundura bidaia eta literatur testu unibertsalei maitasun aitormena. Zinemara eraman
|
duten
eleberri hau trilogia baten lehenengo alea da.
|
|
|
Giro surrealista honetan bizi da Ihes Ederra (Alberdania), Hedoi Etxartek eta Alain M. Urrutiak jaio
|
duten
eleberri grafiko argitaratu berria. Euskal komikilaritzari haize ezberdina ekarri dion lana.
|
|
2010
|
|
|
Edo New Italian Epic. Ingelesezko izen horren barruan leudeke, Wu Mingeko kide baten arabera, azken urteetan Italian arrakasta handiena izan
|
duten
eleberriak gero nazioartera eltxoak bezala zabaldu direnak. Q z gain, Giancarldo de Cataldoren Romanzo criminale eta Roberto Savianoren Gomorra leudeke zerrendan, besteren artean.
|
|
2011
|
|
|
Dena den, baliteke horien artean gustukorik ez aurkitzea, klasikoagoa zarelako, edo, beste barik, ingurumari historikoa
|
duten
eleberriak maite dituzulako. Beste zerrendatxo bat:
|
|
2015
|
|
|
Nobelen egokitzapenen mugen adierazgarri da literaturaren historiako nobela klasiko ederrenen egokitzapenetako gutxi bihurtu direla historiako klasiko (John Hustonen Moby Dick (1956) izan liteke salbuespenetako bat), eta kontrabidean, zinearen historiako pelikularik ezagunenen errepasoa eginez gero, ohartzen gara haietako bakan batzuk baino ez direla literaturan pareko garrantzia
|
duten
eleberrietan oinarrituak izan19 Hitchcocken miresleek Dostoievskiren eleberriak egokitzeko eskatzen zioten. Zergatik ez zuen sekula halakorik egin?
|
|
|
Argitaratu ez ezik, azken urteetan instituzio literarioek aintzat hartu, saritu eta kanonizatu ere egin dituzte gatazka hizpide
|
duten
eleberri eta ipuin liburuak (Jokin Muñoz, Ramon
|
|
2018
|
|
|
«Andere agurgarria, ez bidali poesia liburu gehiago edo zailak izan behar ez
|
duten
eleberriak.
|
|
2021
|
|
|
Hau da bosgarren mailako ikasleek Armellekin (euskara irakaslea) irakurri
|
duten
eleberria. Idazlea Jon Arretxe da, bizkaitar idazlea orain Nafarroan bizi dena.
|
|
|
Itxialdi batean sortu zen. Margarita Angulemakoak 72 ipuin idatzi zituen izurrite baten ondorioz gaztelu batean konfinaturik egon behar izan zuenean, Heptamerona obra klasikoa osatzen
|
duten
eleberri laburrak. 1558 urtean argitaratu zen lehenbizikoz liburu hori, eta ia bost mende geroago, beste konfinamendu batek ekarri du mahai gainera.
|
|
|
laburra izan behar zen, irakurterraza, arina, idazkera argikoa... Niri ere ez zaizkit gustatzen denboran aurrera eta atzera egiten
|
duten
eleberriak, eta nobela lineal bat idatzi dut.
|
|
|
Narratibaren alorrean merituzko lan gutxi egin ditugu, eta ezagutza handia falta dugu. Irakurgarriak ote ziren galdetu gabe publikatzen diren nobela gehiegi ditugula uste dut, eta ebidentea da irakurriak izatea lortzen
|
duten
eleberri gutxiegi ditugula. Gorputz zurrunekin idatzitako orrialde gehiegi ditugu, eta oso buru androgino gutxi.
|
|
|
Agian hasieran bai, 60, 70 eta 80ko hamarkadetan. Gero, uste dut kontatzeko ezintasuna egon dela, eta 2000ko hamarkadatik aurrera, argi eta garbi, badira erakunde terroristaren eta gizartean sortu duen gaitzaren aurka egiten
|
duten
eleberriak eta kontakizunak. Baina berriro ere argi utzi nahi dut ez naizela Euskal Literaturan aditua, eta nire euskara herdoildua dela eta, nik itzulpenen bidez irakurri ditudala gaiari buruzko narrazioak.
|
|
2022
|
|
|
Gerra kontatzen ari zaigu, gertatzen ari den lekuan bertan». Garai hura deskribatzen
|
duten
eleberriak a posteriori egindako idazketak izan direla azpimarratu du, «onik eta bizirik atera diren idazleenak». Hau ez da kasua.
|
|
|
hitzaurre bi lehenengo zatian irakurketaren garrantziaz eta kontakizun bilduma hau bultzatzen duen proposamenaz; eta bigarrenean 2017 eta 2018 urteetan Bigarren Hezkuntzako laugarren mailako ikasleek idatzitako berrogeita hiru narrazioz osatutako bilduma, beren aitita eta amamen Guda Zibilari buruzko oroimenetan oinarriturik. Kontakizunok jakin mina biztu die irakurle gazteei, hurbilak egiten zaizkie beraien ikaskideek idatzi zituztelako beren adineko zirenean eta beraiek ere irakurri
|
duten
eleberria, Lili eta biok, irakurri zutelako narrazioen jatorrizko ideiaren pizgarri legez. Beraz, pareko egoeratik eratorriak dira.
|