|
2000
|
|
|
Javier Rojok honela adierazi
|
zuen
eleberri honi buruz zuen iritzia:
|
|
2002
|
|
|
Nafarroako artizarra (Elkar, 1984) izan zen autoreak argitaratutako lehen eleberria. Erdi Aroan kokatua den arren, ez
|
zuen
eleberri historikoa izan nahi. Hainbat arrazoi direla medio familia ingurunetik bereiz bizi diren bi anaiaren historiaren inguruan garatzen da haria.
|
|
|
Saizarbitoriak bere egiten
|
zuen
eleberria idazketaren abentura dela zioen J. Ricardouren baieztapena. Aurreneko aldiz euskal narratiban, idazle batek agerian utzi zuen eleberrigintzaren formari buruzko kezka eta izenpetu zuen Barthesen baieztapena, hots, teknika dela osagai nagusia edozein literatur sorkuntzan.
|
|
|
ezaugarri formalen araberako tipologia (gutun eleberriak eta foiletoiak), edukien araberako tipologia (sentimenduzko eleberriak, heziketa eleberriak), pertsonaien araberako sailkapenak (zaldun eleberriak eta eleberri pikareskoak), eta irudikatzen duten giroaren araberakoak (eleberri beltza, zientzia fikziozkoa, fantasiazkoa). Kontuan izatekoa da XVIII. mendeko Ingalaterran hasiera izan
|
zuen
eleberri modernoak XIX. mendean erdietsi zuela urrezko aroa Errealismoaren eskutik eta krisi sakona izan zuela mende amaieran Naturalismoaren sorrerarekin. Orduan gertatu zen Modernism ingelesaren jarraitzaile kontsideratzen diren XX. mende hasierako eleberrigile handien ekarriek eragindako iraultza, Proust, Joyce, Woolf edo Faulkneren eskutik eleberrigintzaren oinarriak astindu zituena.
|
|
2003
|
|
|
Argazkizale handia zen, nonbait. Eginbidean
|
zuen
eleberri baten orri batzuk ere atera zituen, olerki zaharrak, ipuinak eta marrazki lizun batzuk ere bai. Ez zeukan esku txarra, nesken gorputzak paperean ipintzeko, bederen.
|
|
2005
|
|
|
E. H. Beregor, eta haren hirugarren nobela zen Vredaman. Beregor nobela hori idazten ari zela zati bat lapurtu zion baten batek, eta hutsune batekin publikatu
|
zuen
eleberria: ez zuen berriro idatzi nahi, lapurtutako zati hari perfektu irizten zion eta.
|
|
2008
|
|
|
Wu Ming, literatura gainditzen duen proiektu interesgarria." Q" hizkia eraldatu egin da liburu baten izenburua denez geroztik. Arrakasta itzela izan
|
zuen
eleberriak, eta mundu osoan ezagun egin zuen haren egile kolektiboa: Luther Blissett izena erabiliz kultur merkatua astindu egin zuten Bolognako bost idazlek 1990eko hamarkadan, baita izen bera erabili zuten ehunka sortzaileek ere.
|
|
|
Euskara, beraz aldagai autonomoa zen, eta autonomoa ez ezik bere baitan interesgarria. Horregatik Azkuek sinpatiaz tratazen
|
zuen
eleberriko indianoa, fedea galdu arren euskarari eutsi ziolako. Egia da eleberri amaieran indianoa Eliza katolikoaren baitara itzultzen dela, eta horrek pentsaraz dezake Azkuerentzat euskaldun izateak lagundu egiten zuela fededun izaten.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, ez da lehentasuna duen gaia», adierazi du Olasagarrek berak. Ezinezko maletak izan zen horren aurretik idatzi
|
zuen
eleberria. Bertan, adibidez, euskal gatazkak garrantzi handia zuen.
|
|
2009
|
|
|
H. Rosny ezizenarekin sinatua). 1981ean, Jean Jaques Anaud frantziarrak film bat egin
|
zuen
eleberrian oinarrituta; filmak eleberriak baino oihartzun handiagoa izan zuen. Ulhamr tribuaren istorioa da; tribuak sua erabiltzen du, baina ez dakite nola piztu.
|
|
2010
|
|
|
Aste honetan zinema aretoetan lehiatuko diren beste filmak honako hauek dira: Viggo Mortenssenen eta Charlize Theronen' The Road, 2007ean Pulitzer saria irabazi
|
zuen
eleberri baten moldaketa. The Road' aita baten (Mortense) eta bere semearen (Smit McPhee) bizi iraupenari buruzko kontaera epikoa, gertakari ezezagun batek suntsitutako herrialde batean daudenak.
|
|
|
Haur besoetakoa Mirandek argitaratu
|
zuen
eleberri bakarra izan zen. 1957an bukatu zuen, baina ez zuten 1970era arte merkaturatu, istorio polemikoa baitakar liburuak:
|
|
|
Idazle, itzultzaile, konposatzaile eta bidaiari ibilbide luze zabala izan zuen arren, ospea, eta kritikaren onarpena lehen eleberriarekin iritsi zitzaion. Aurten dira ehun urte The Sheltering Sky ren egilea jaio zela(), 1991 urtean Bernardo Bertoluccik zinemarako egokitu
|
zuen
eleberria. New Yorken jaioa (AEB), bizitza erdia baino gehiago Tangerren (Maroko) igaro zuen.
|
|
|
Roberto Bolañok idatzita utzi
|
zuen
eleberria ere agertu da (El Tercer Reich), baina tartean ez dakit promesarik ote dagoen. Salingerrek egunero idazten ei zuen, beraz, asko izan litezke berak utzitako idatziak, baina argirik ikusiko ote dute?
|
|
|
142. Apuleius zen haren izen segurua; Lucius, idatzi
|
zuen
eleberriko protagonistagatik erantsi ohi zaio, seguru asko. 123an jaio zen Madauran, Numidian.
|
|
|
1124. Julien Viaud, Pierre Loti, idazlea zen eta, aldi berean, Armada frantseseko ofiziala enpresa inperialetan. Sentibera eta bestelakotasunaz hunkitua, exotismoa landu
|
zuen
eleberri erdi autobiografiko inpresionistetan. Haren" oritentalismoa" mugatu ezina zen:
|
|
|
1159. Afrikar ikuspegitik, Chinua Achebe nigeriar idazleak kritikatu
|
zuen
eleberria An Image of Africa: Racism in Comad’s Heart of Darkness saiakeran, 1975 urtean.
|
|
2011
|
|
|
Harira: tamainako arrakasta lortu
|
zuen
eleberriak emazte bat du protagonista, ahardi bilakatzen doana, emeki zerri. Metamorfosiaren ideia ez gutxi landua da, bai, lurrin denda bateko langileak, joan etorrian, gaztaina ezkurrez beteriko zelai zabal gozo batean bukatzeraino.
|
|
|
Max Frisch en eragin nabarmenegia
|
zuen
eleberri labur bat argitaratu nuen ondoren eta ez nuen inoiz eragin hori ukatu edo ezkutatu, alderantziz baizik, egin zizkidaten elkarrizketa apurretan berariaz bezala goraipatzen bainuen suitzarrarekiko nuen zorra eta batez ere mirespena. Mirespena ez ezik mendetasun modu bat ere izan zen neurea, goizetan haren orrialde pare bat irakurri gabe ezin izaten bainion aurre egin egunari eta, haren eleberri guztiak buruz nekizkienez, berdin izaten zitzaidan nondik hasi, plazer bertsua sentitzen bainuen edonondik hasita ere eta, delirio moduko horren gailurra jo nuelarik, mundua haren begiz ikusten nuen irudipena izan nuen.
|
|
|
Afrikako literaturgintzan bidea zabaldu
|
zuen
eleberria da Gainbehera dator dena hau. Achebek zuzenean ingelesez idatzi zuen, eta kaleratu 1958an, eta, ondoren, gehien irakurritakoa bilakatu da.
|
|
|
Txillardegik berak idatzi eta hogei urtera atzera begira jarririk horrelako azalpenak eman zituen soldadutza egiten Galizian zegoela idatzi
|
zuen
eleberriaz:
|
|
|
Jakina denez, K. Mitxelenak tradizio haustura nabarmena ikusi
|
zuen
eleberri horretan, eta gizaldi berri baten aitzindaritzat jo zuen:
|
|
|
Kasualitate hutsa izan da; kasualitate hutsa izan zen moduan Tonino Benacquista (Choisy Le Roi, 1961) ezagutzea. Saga liburuarekin topatu nuen lehenengoz Frantzian jaio eta italiar jatorria duen idazleak telebista saio ezberdin batean gertatutakoaren gainean idatzi
|
zuen
eleberri ona. Modu bertsuan ezagutu dut Ivan Cotroneo (Napoli, 1968).
|
|
|
Ez bide da erraza eleberriak sailkatzearen lana eta, horrela, Martin Egozkuek zalantza handiak ditu, ez baitaki nobela hau sionismoaren apologia liburua edo Israeleko bidai agentzia baten gida liburuxka ote den. Kintanak hitzaurrean aitortzen duenez, hilabete eskasean burutu
|
zuen
eleberria, eta hori igarri egiten da irakurketan.
|
|
|
Orain tenis partida erabakigarri bati aurre egin behar zion; eta sarearen alde banatako jokalari bakoitzak txoko zailenera bidali nahi izango zuen pilota. Eskuartean
|
zuen
eleberria amaituta, denbora pixka bat har zezakeen; eta azken batean, kultur eragileen zereginetariko bat jendearen sineskeriei aurre egitea zela uste zuen. Gogor ekin zion, kolpeen trukea bizia izango zelako (efektu kolpeak besterik ez baziren ere).
|
|
2012
|
|
|
Istorioa antzerkira ez ezik, zinemara ere eraman izan dute. Gary Sinise zuzendariak1992an zuzendu
|
zuen
eleberriaren izen bereko filma; John Malkovichek egin zuen Lennie adimen urriko langile bihotz onekoaren rola. «Steinbeck gidoilari aparta zen, eta gaitasun hori oso nabarmena da eleberrian.
|
|
2013
|
|
|
Bigarren lan horretan, ezagutza zuzenik ezean, idazlea Getariako zahar talde batekin bildu zen, gozotegi batean, beren bizitzako pasarteak konta ziezazkioten. Urtebetean jasotako informazio hori guztia, fikziorako moldatua, baliatu
|
zuen
eleberriko 22 kapituluak osatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Baina zerk ez dio zor Nemirovskyrenean deskubrimendu hari. Kontua da bigarren jaiotza horren aurretik Dantzaldiak egin zuela famatu idazlea, 1930.enean argia ikusi
|
zuen
eleberriak.
|
|
2015
|
|
|
Nobela horretako pertsonaia nagusiak, Danielek, ez du gainditua gurasoen heriotzaren trauma; Daniel artean gaztetxo zela, heriotzara kondenatu eta exekutatu egin zituzten biak, SESBeko agintariei energia atomikoaren inguruko sekretuak eman izana leporatuta. Idazkera hautsia erabili zuen Doctorowk lan hartan, molde ezberdinetako piezaz osatua, AEBetako ezkertiar eta komunisten mundu ezkutuaren berri emateko.Lau urte geroago Ragtime argitaratu zuen, arrakasta komertzial ikaragarria eskuratu
|
zuen
eleberria. Fikzioa pertsonaia historiko errealekin nahastuz. Emma Goldman, Emiliano Zapata, Sigmund Freud eta Henry Ford, besteak beste?, Doctorowk Lehen Mundu Gerraren aurreko giro historikoaren berri eman zuen.
|
|
|
artikulua argitaratu zuen Gontzal Mendibilek 2002ko otsailaren 21ean, Euskaldunon Egunkarian, olerkariaren heriotzaren urteurrena zela eta. Alargunaren galdera bati erantzunez elorri berak lore ta arantzak?; pozak, miñen ume esana
|
zuen
eleberriko pertsonaia bera zen Bitoriano hura, La Fontaineren hitzen oihartzuna balitz bezala nahiz eta erostaz bizi bat, ez du nahi hiltzerik gehienbat, iraun nahi du ahal den bezainbat esana zuen huraxe.
|
|
|
Komunista ohi batek idatzi
|
zuen
eleberria.
|
|
2016
|
|
|
Asko jota ere, ordu erdi bateko kontua izango dela jakinarazi dit ni zaintzen utzi duten ertzain gazteak. Ea zer gertatu den galdetu diodanean, Kirmen Uriberi bukatzeko zorian
|
zuen
eleberria lapurtu diotela erantzun dit.
|
|
|
zertarako lapurtu zioten eleberria. Eta segidan bukatzeko zorian
|
zuen
eleberriaren edukiari heldu dio eta, kolpetik ahotsa indartu balitzaio bezala, hasi da kontatzen haren trama eta garapena eta buruan gordeta zuen amaiera, eta hori guztia hain garbi izanik ere, ezinezkoa zaiola esan du, ezinezkoa zaiola errepikatu du, berriro eleberria idazten jartzea, eta hori esan duenean apaldu zaio ostera ahotsa, ia ia desagertzeraino, eta jarraitu du bere kolkorako bezala hi... Hori esan du eta halako zurrumurru bat zabaldu da aretoan, guztiak ondokoarekin txutxu mutxuka hasi balira bezala, eta nik pentsatu dut ezbehar handi baten lekuko nintzela eta, neuk erru zuzenik ez banuen ere, gertatuaren erruaren zati bat niri egotziko zidatela.
|
|
|
278. Los electos de HB opinan? in Punto y Hora Adierazpen horiek Exkixu eleberria ekartzen didate gogora, handik laster idatzi baitzuen, eta elebe rriari zer eskaintza paratu zion ohartzea nahikoa da jakiteko zer egin nahi izan
|
zuen
eleberriarekin: –Euskal Herria bere buruaz jabeturik ikusi nahiz, beren bizia arriskatu duten, are eman ere, atzoko, gaurko eta biharko gudari guztiei?.
|
|
|
Pio Barojak denboraldi luzeak pasatzen zituen Deban, haren lagun Fernando del Valle Lersundiren etxean. Han idatzi
|
zuen
eleberri ezaguna. Deba nahiz kostaldeko beste herri batzuk XIX. mendean nolakoak ziren erakusten zuen eleberriak.
|
|
|
Han idatzi zuen eleberri ezaguna. Deba nahiz kostaldeko beste herri batzuk XIX. mendean nolakoak ziren erakusten
|
zuen
eleberriak.
|
|
|
XIX. mendean, Julio Verne idazleak Lurraren bihotzerainoko bidaia kontatu
|
zuen
eleberri
|
|
|
Oraingoz, gera gaitezen Antoniok izandako ustekabearekin: Sebastian Salaberriak berak idatziko
|
zuen
eleberria, bere eskuz. Esperientzia berria izango zen tolosarrarentzat.
|
|
|
Aitzitik, eleberrian ageri denez, Loidik esku artean zeukan materiala birsortu egin zuen, harik eta bere gogoko narrazioa eraiki arte. Emaitza, bistan dago, ez da adaptazio gazbako bat, baizik eta euskal nobelagintzaren bilakaeran bere txokoa aurkitu
|
zuen
eleberri bat.
|
|
2017
|
|
|
Lanetik atera eta arratsero bere ordenagailuaren aurrean esertzen zen eta halakoxea zen lortzen zuen kontzentrazioa non ni miretsirik egoten bainintzaion begira. . Tipo koldarra, zalantzatia, izua eta nahi duzun guztia izango da, baina idazteko esertzen denean antzaldatu egiten da?, esaten nion neure buruari, eta harro sentitzen nintzen haren lanaren eragilea izan nintekeelako, baina nire zalantzak izaten nituen, handik pare bat urtera argitaratu
|
zuen
eleberrian nire aztarnarik ez bainuen sumatu. Marak, esate baterako, kontrako joera zuen.
|
|
|
XIX. mendean, Julio Verne idazleak Lurraren bihotzerainoko bidaia kontatu
|
zuen
eleberri batean. Idazlearen arabera, Lurra hutsik zegoen barrutik eta eleberriko protagonistek Lurraren bihotzeraino bidaiatu zuten.
|
|
|
Hainbeste irakurri
|
zuen
eleberri pertsonaia bihurtu zela azkenean.
|
|
2019
|
|
|
Gailur ekaiztsuak Emily Brontek 1847an argitaratu
|
zuen
eleberria da. Ezizenez sinatu zuen emakume izaera ezkutatzeko harrera misoginoaren beldur.
|
|
|
Gertuko mundu bat sortu nahi du eta horretarako, hizkuntza literario berezi bat erabiliko du zeinetan adjektibo optiko eta deskribatzaileak erabiliko dituen. Zalantzan jarri
|
zuen
eleberri batek istorio bat ere kontatu behar ote zuen edo ez. Honela, Bihotz bi.
|
|
|
Generoari dagokionez, Ricardo Senabrek eleberri psikologikotzat sailkatu
|
zuen
eleberri hau, protagonistaren ahotsean iraganeko oroitzapenen hausnarketa denez mami nagusia. Begien bistakoa da, haren iritziz, eleberriaren parodiaren interpretazio kritikoak hartzen duela lehentasuna eta narratzailearen nortasunaren eta mundu ikuskeraren berezitasunek osatzen dutela muin muineko osagaia.
|
|
|
Eleberri honetan egin bezala, Italiako giro sozial gatazkatsua erretratatzen segitu zuen ondoko lanetan ere; idazketan ere arriskuak hartuz, gauzak bestela konta zitezkeela erakutsiz.Gli invisibili (Ikusezinak, 1987) da Balestriniren obratik nabarmentzen diren beste lanetako bat. 1977ko mugimendua eraman
|
zuen
eleberrira, 68ko maiatzaren matxinada giroaren ondotik, Italian sortu zen mugimendu politikoa; alderdi eta sindikatuetatik kanpo, gizartea eta eraldaketa antolatzeko bide berriak borrokatu nahi izan zituen mugimendu hark, eleberri horretako pasarte bat ere irakurgai dago euskaraz; Joserra Utretxek itzuli zuen 1990ean, Susa aldizkarirako?. Poeta izan zen hasieratik, eta bere eleberrietan ere ez da oharkabean pasatzen hori.
|
|
|
Benetako premia zuen. Bere bizitza hankaz gora zeukan bitartean, ez
|
zuen
eleberri bat taxuz idaztea lortuko?. Ba ez da bera.
|
|
|
Gustura asko egingo zuen, baina bazekien ezinezkoa zela. Oraindik ere liburuaren hasiera idazten ari zen, eta pertsonaia haren inguruan garatu behar
|
zuen
eleberri osoa. Gainera, irakurleek ez zioten inolaz ere barkatuko istorioko protagonista bere maitearekin ez berrelkartzea.
|
|
|
Williamsek literatura nahiago zuen nonbait kontu horietaz aritzeko, teoria filosofikoagoetan filosofikoegietankatramilatzea baino. Eta Ubedak antzeko zerbait esan zuen Ugartek aitonari buruz idatzi
|
zuen
eleberriaz galdetu zionean, kazetaritzaren aldean fikzioa nahiago zuela," fikzioak ematen dizulako egia ondoen ezagutzeko bidea, kuriosoa bada ere".
|
|
2020
|
|
|
Eta irakur dezagun Haur besoetakoa ez geure begi miope eta erretina galdutakoetatik bakarrik, baina idazleak berak eskaini dizkigunetatik ere, ipuin berri edo nouvelle bezala, Jon Mirandek ibili zuen bide mortu hura berria baitzen euskarazko literaturan. Mirandek ez
|
zuen
eleberririk, nobelarik nahi izan, nouvelle a baizik. Haur besoetakoa ren modernitateaz modernitate ukatuaz tesia egina duen Amaia Elizalde Estenaga EHUko irakaslea dugu argi emaile gatazkaren puntu honetan.
|
|
|
Aitak ez zituen maite fikzioak. Irakurle amorratua bazen ere, ez
|
zuen
eleberririk irakurtzen. Ergelkeriatzat jotzen zituen nobelak:
|
|
|
Baina zerk ez dio zor Nemirovskyrenean deskubrimendu hari. Kontua da bigarren jaiotza horren aurretik Dantzaldiak egin zuela famatu idazlea, 1930.enean argia ikusi
|
zuen
eleberriak.
|
|
|
Harira: tamainako arrakasta lortu
|
zuen
eleberriak emazte bat du protagonista, ahardi bilakatzen doana, emeki zerri. Metamorfosiaren ideia ez gutxi landua da, bai, lurrin denda bateko langileak, joan etorrian, gaztaina ezkurrez beteriko zelai zabal gozo batean bukatzeraino.
|
|
|
Txillardegik 1961ean alde egin zuen espainiar estatutik haren hirugarren atxiloketaren ondoren, eta, hori zela kausa, Belgikan idatzi
|
zuen
eleberria, 1967an aurretik berak fundaturiko ETA erakundea utzi eta gero. Idazlearen antzera, Elsa Scheelen bakar bakarrik sentitzen da munduan, eta sentimendu hori agerrarazteko izkiriatu bide zuen Txillardegik eleberria.
|
|
|
Txillardegik 1961ean alde egin zuen espainiar estatutik haren hirugarren atxiloketaren ondoren, eta, hori zela kausa, Belgikan idatzi
|
zuen
eleberria 1967an aurretik berak fundaturiko ETA erakundea utzi eta gero. Idazlearen antzera, Elsa Scheelen bakar bakarrik sentitzen da munduan, eta sentimendu hori agertarazteko izkiriatu omen zuen Txillardegik eleberria.
|
|
|
Baina hori izan zen dena. Ez
|
zuen
eleberriak beste inolako erantzunik eragin. Egunkari batean editore burua ikus zitekeen liburukia eskuetan zuela Zarautzen Ertzaintzaren komisaria atarian, baina hauen adierazpenik ere ez zen jasotzen.
|
|
|
Bi hilabete igaro dira eta Agirrezabalen heriotzak argitu gabe jarraitzen du. Hark idatzi
|
zuen
eleberriaz kritika batzuk atera dira eta ez dute gaizki uzten. Behingoz bere betiko obsesioak alde batera utzi eta gai benetakoei heltzeko gauza izan dela nabarmentzen dute.
|
|
|
Oso garbi du atzetik zetorkien autoak nahita eman ziela kolpea. Gertakariak loturarik baduen bukatu berri
|
zuen
eleberriarekin. Berak baietz uste du?, esan zuen.
|
|
|
Putinen erregimenaren aurkako ikur handia izan da idazle eta ekintzaile errusiarra. Emmanuel Carrerek haren bizitza oinarri hartuta idatzi
|
zuen
eleberriak egin zuen ezagun. 77 urterekin hil da.
|
|
|
Mundu zabaleko irakurleentzat, ordea, Emmanuel Carrere idazle frantziarrak idatzitako Limonov (2011) liburuarekin egin zen ezagun autorea. Limonoven bizitzan oinarrituta ondu
|
zuen
eleberria Carrerek, biografia, kazetaritza eta autofikzioa gurutzatuz. Orrietara eraman izana eskertu zion arren, liburuko protagonista ez zela bera esaten zuen Limonovek.
|
|
|
Gallimardek baztertu
|
zuen
eleberri bat da.
|
|
2021
|
|
|
106 K. Etxegaraik ondo bereizirik utzi
|
zuen
eleberriari jarritako hitzaurrean" zer nolakoak ziran Kristoren lege donea biotzez maitatzen zuten euskaldunak: Arnoldo, Ubero, Riktrudis, euskaldun zintzoak, leialak, beren erriari naitasun aundia ziotenak, baiña beren erriari naitasun andia izanagaitik, bakoitzari berea ematen zekitenak.
|
|
|
Txomin Agirrek 1898an argitaratu
|
zuen
eleberria hizpide, has gaitezen aurren aurren hiruzpalau oharño esanguratsu bezain maltzur astalkatzen.
|
|
|
Beherago azalduko den legez, euskal irakurleen artean mezu integrista kristaua hedatzea izan
|
zuen
eleberriak xede nagusi inplizitutzat. Ez agerikotzat edota aitortutzat, esan nahi baita.
|
|
|
Izatez, Agirrek esango luke, hipotesirik balego, urrikalkorrenak ez
|
zuen
eleberriak gatazkari buruzko hausnarketan sakontzeko eskaini zion aukera baliatu nahi izan. Eta arrazoia ez zetzan, diogun berriro ere, Zumaiako paradisu lasaitik haratagoko errealitateaz ez jabetzean, begien hondoan ezarriak zituen borondatezko dioptrietan baizik182.
|
|
|
Agirrek, ordea, beste norabide bat hautatu
|
zuen
eleberriari heltzean, kontraesanik eta arazorik handienak sorrarazi zizkiona nonbait, obra hagiografikoan guztien gainetik goratzen zituen fede eta baloreek gero eta estuagoa utzi baitzioten irakurle izan zitezkeen garaikideek bizi zutena ikusteko eta ulertzeko leiho tartea.
|
|
|
Egia esan, haren alde mintzatu zen lehena, eta luzaroan bakarra, Karmelo Etxegarai adiskide" apolitikoa" 64 izan zen. Atalkako narrazioaren aurkezpena egiteko Agirrek berak hautatua65, idazlanari jositako hitzaurre zeharo apologetikoaren lehen lerroetan laburtu
|
zuen
eleberria irakurtzeko gakoetako bat:
|
|
|
Artifiziorik gabeko literatura du berea, baina oso neurtua. 1978an eman zuen lehen liburua, Hilargiaren hotzikarak poesia lana, eta zazpi eleberri eta bi ipuin bilduma kaleratu ditu ordutik; besteak beste, Larrepetit, 2003an Euskadi Saria jaso
|
zuen
eleberria. Iaz Argiantza nobela (Erein) argitaratu zuen, eta, hain zuzen ere, lan horri eman diote 111 Akademiaren 2020ko saria.
|
|
|
Baina oso emaitza interesgarriak eman ditzake. 1980ko hamarkadan Patrick Süskind izeneko autore batek best seller internazionala egitea lortu zuen, Miren Arratibelek egindako itzulpenean Perfumea deitu
|
zuen
eleberria. Akordatzen naiz nire amari, beste hainbat milioi pertsonari bezala, zoragarria iruditu zitzaiola nola lortzen zuen egileak lurrinarekin eta usaimenarekin obsesionatuta zegoen bere protagonista erreal bihurtzea, lurrin haiek guztiak eta usain haiek guztiak hitzez deskribatuta, ia ia irakurleak denak usaintzeraino20.
|
|
|
Ohartarazten bagenion pertsona hura, alderdi askotan, ezatsegina edo arbuiagarria zela, esaten zuen ondo baino hobeto zekiela, dena jakitea gustatzen baitzitzaion beti, behin ere ez zigun ematen nobedaderen bat kontatzeko poza; baina zergatik jokatzen ote zuen hain adiskidetsu pertsona harekin, zergatik ukatzen zien adeitasuna gehiago merezi zuten beste batzuei, hori ez zuen azaltzen, eta ez dugu sekula jakin. Zenbaitetan mundu dotore batekotzat jotzen zuen norbaitek pizten zion jakin mina, eta harekin sarri ibiltzeari ekiten zion; beharbada hartaz baliatu nahi izango
|
zuen
eleberrien bilberako; baina dotorezia soziala edo ohiturena epaitzean, huts egiten zuen, eta kristaltzat hartzen zuen botila hondoa; horretan, baina horretan bakarrik, xalo xaloa zen. Huts egiten zuen ohituren dotoreziari dagokionez, baina espirituarenari edo kulturarenari dagokionez, ez zegoen hari ziria sartuko zionik.
|
|
|
Zimmerrek erabaki ausarta hartu zuen: ia ia ezagutu gabe bere etxean hartzea, elikatzea eta zaintzea hainbeste maite
|
zuen
eleberriaren egile dementziaduna. Liburu bateko hitz isilek, ia lau hamarkadaz, bi arrotzen arteko ahaidetasuna baino lotura sendoagoa sortu zuten.
|
|
2022
|
|
|
Bere liburua bideratuta zegoen. Siriako gerra zela-eta, pertsona erreal batzuen bizitzetan oinarrituz garatu egin
|
zuen
eleberria. Alepo ingurutik basakeriak eta gerraren ondorioak ikusita, ihesean, Turkia, Grezia eta Europan zehar ibilitako errefuxiatu batzuen historiak ziren.
|
|
|
Siriako gerra zela-eta, pertsona erreal batzuen bizitzan oinarrituta eraiki
|
zuen
eleberria. Alepo ingurutik basakeriak eta gerraren ondorioak ikusita, ihesean Turkia, Grezia eta Europan zehar ibilitako errefuxiatu batzuen historiak ziren, berak aurreko udazkenean jasotakoak.
|
|
|
Berehalaxe, zenbait ideiaren zirriborroa egin zuen porrotari buruz" moldatu nahi
|
zuen
eleberri horretarako": "[...] nola biziko zituzten ekaineko egun horiek hainbat lagunek.
|
|
|
Jabetze mingarri baten unea izan zen 1942ko negua: Irène Némirovsky ez zen Parisera sekula itzuliko, ez
|
zuen
eleberri gehiago argitaratuko, ez zen aurrerantzean frantsesa izango, eta atxilotua izateko hersturan biziko zen handik harat. Les Chiens et les Loups(" Zakurrak eta otsoak"), 1940an bere izenaz agertu zuen azken eleberrian azaldu ziren immigratu doilorrei erreserbaturiko" kontzentrazio esparru" hura ez zen, beraz, irudipen hutsa.
|
|
|
Ramon Saizarbitoriak argitu zuen bere Egunero hasten delako eleberriaren azken argitalpeneko hitzaurre ezin ederragoan. Eleberria lehen aldiz argitaratu zenean, 1968, abortuaren gaia arriskutsu bezain ilegala garatzen
|
zuen
eleberriaren argitalpenerako baimena eman zutelarik, zeharo harriturik hartu zuela erabakia eta baimena, eta behin, orduko zentsoreari galdetzeko aukera izanik, haren erantzuna izan zela euskaraz ere denetariko liburu eta gaiak agertu behar zirela, ez bakarrik baserri eta nekazal eremuko kokagune idilikoei lotutakoak. Bada, berrogeita hamar urte ondoren, egoeraren eta izaeraren antipodetan daudela uste ditugun hainbat gazte harritu egiten dira halako gaiak euskaraz esan zitezkeenik bururatu ere ez zaielako egiten.
|
|
2023
|
|
|
Oraino gerla denbora zen eta Staline behar beharrezko aliatua. Horregatik, estalinismoa gogorki salatzen
|
zuen
eleberri hori ez zen argitaratu ahal izan. Denek" Napoleon" xerriaren gibelean sobietar diktadorea ezagutu zuten eta" abere guziak berdinak dira baina zenbait batzuk baino berdinagoak dira" manamenduaren gibelean sobietar komunismoaren salaketa ikusi zuten.
|
|
|
Fito Rodriguezena da eleberriaren hitzaurrea, eta hain zuzen, hark azaldu du nondik sortu zen lana euskaratzeko ideia. Kontatu duenez, lehenagotik zuen adiskide egilea, eta harengandik jaso
|
zuen
eleberria opari. Ezin zuen, baina, hartan zer kontatzen zen ulertu, ez baitzekien alemanez.
|
|
|
Sei ataletan banatzen da liburua, eta atal bakoitzak eguneko momentu bati egiten dio erreferentzia; egunsentitik hasi, eta gauerdira arte. Egileak denbora behar izan
|
zuen
eleberria denbora tarte horretan kokatu nahi zuela erabakitzeko. Liburuaren aurkezpenean berak aitortu zuen, hori erabaki bitartean «eleberriaren barruan» bizi zela, kontakizunari entzun, eta forma emateko.
|
|
|
Generalitateko Kultura Sailaren Literatura Sormenerako Laguntzetako bat jaso
|
zuen
eleberri honek 2020an, bai eta Bartzelonako Udalaren Premis Barcelona 2020 beken sostengua ere.
|
|
|
Ez dakit nola. Ez dakit zuzen zer
|
zuen
eleberri hark, kaosa, askatasuna, baina irakurtzerakoan irudi bat piztu zitzaidan, gogo bat, emozio indartsu bat. Puzzlea osatzeko orduan beste bi libururen eragina izan nuen:
|