|
2002
|
|
|
1970eko hamarkadan ezagun egin zuten eleberriekin isiltasunaren mugetaraino iritsi bazen Saizarbitoria, 1990eko hamarkadan argitara eman
|
dituen
eleberrietan posmodernitateak bere egin zuen abiapuntua izan du akuilu:
|
|
|
Eta maisuaren esanak gogoan, desagertutako gorpu bat azaltzen zaigu eleberriaren hasieratik bertatik, eta gertakarien kontakizuna, hastapenetatik liluratzen gaituen irudiz eta argotaz bideratzen da. Hitzak eta ateraldi zorrotzak han hemenka barreiatuz, elkarrizketak modu bizian aurkeztuz, erritmo narratibo azkarra erdiesten du tradizio errealistenaren teknikak bere egiten
|
dituen
eleberri honek. Hortik, ikuspuntu behavioristaren gailentasuna, komunikabide desberdinetatik ateratako pasarteen transkripzio zuzena, edo plano narratiboen konbinaketa azkarra.
|
|
|
Guztiak ditugu literatur genero honen bilakaeraren adibide eta mugarriak; guztiak, generoa bera ulertzeko modu baliagarriak. Azken urteotan, ostera, eleberria/ best-sellerra artekoa izan da eztabaida, N. Mailer eta J. Updikek T. Wolferekin izan zuten eztabaida batean esaten zen bezala, balio literarioak
|
dituen
eleberria" gaixorik" baitago merkatuak agintzen duen une honetan.
|
|
|
Aurreko eleberriak baino handinahiagoa izan arren, Txillardegiren hirugarrenean pertsonaien problematika existentzialak berriro ere pisu gehiegizkoa hartu zuen. Fedeaz, ideologia politikoaz, bakardadeaz eta abarrez egindako meta iruzkinak dituzten paragrafo ugariak, baita denboraren tratamendu lineala edo kontakizunaren amaiera ireki harrigarria... osagaiok adierazten dute, ohiturazko eleberria gainditu arren, XX. mendeko maisu handien ekarri literarioak oraindik bere egin ez
|
dituen
eleberria dela.
|
|
2003
|
|
|
Amaiera zatikatua. Irakurri
|
dituen
eleberri guztietan ere ez du kausitu halakorik, antzeko izugarrikeriarik. Hainbesteko jasan ezinezkorik.
|
|
2005
|
|
|
Amodio zoroak da Belmontek oraingoz argitaratu duen bilduma bakarra, argitaratu
|
dituen
eleberriekin alderatuz gero, oso bestelakoa agertzen da ipuin bilduma hau. Bertan hainbat lehiaketako ipuin saridunak jaso eta beste batzuk gehitu ditu bilduma osotzeko.
|
|
2008
|
|
|
Anjel Lertxundik Zoaz infernura, laztana (Alberdania), intriga eta genero beltza jorratzen
|
dituen
eleberria idatzi du Durangoko Azokarako kaleratzeko asmoz. Duela bi urte egin zuen bere azken argitalpena, Ihes betea izeneko nobela.
|
|
2010
|
|
|
Arrazoi zuen Unai Elorriagak Londres kartoizkoa da eleberriak hasiera puntu berri bat, istorio nahiz estrategia narratiboei dagokien erabateko aldaketa bat izan nahi duela zioenean. Diktadurak ardatz
|
dituen
eleberri alegorikotzat har genezake testua, hori esatea ezer esatea bada gaur egun. Diktaduren biolentziaren adibide diren txosten, grabazio, nahiz gutunez osatutako testuen palimpsestoa, hain justu. Ankerkeriaren eleberria da Elorriagarena, Artaudek antzerkiari egindako ekarpena eleberrira ekarriz.
|
|
2011
|
|
|
Sotok eta Lazkanok ere agian egunkarietatik baino ez zuten batak bestearen berri izango: " hara, Soto nekaezinak beste antzezlan bat idatzi dik";" hara, bere betiko obsesioak aletzen
|
dituen
eleberri infumable horietako bat argitaratu dik Lazkanok". Spam mezu bilakatuko ziren elkarrentzat.
|
|
2012
|
|
|
zailak, konplikatuak irakurtzeko eta oso errazak ulertzeko, ulertzeko ezer ez zutelako. Victor Morenok esplikatzen digu zer elementu izan behar
|
dituen
eleberri batek nobela hori ona izango bada eta esplikatzen digu liburu honetan, baita ere, zein den benetako kritiko literario baten funtzioa.
|
|
2015
|
|
|
Aurten berrogei urte bete
|
dituen
eleberri hau da. Literatura Unibertsala, bildumako libururik gozagarriena:
|
|
2019
|
|
|
Hori dela eta, lan kritiko honek, hogei urte baino gehiago
|
dituen
eleberriari buruzko ikerketa ugariak jaso eta hausnartuz batera, hainbat aspektu orain artean gutxi landuei erreparatzeko parada eskain dezake, genero indarkeriaren tratamendu literario esanguratsua delakoan. Ildo beretik, uste dugu liburua bere gaiarengatik eta erregistroagatik goi mailako kritika akademikoak beste zenbait libururi adinako arreta kritikoa ez diola eskaini, parodiak gure sisteman duen bazterreko lekuagatik.
|
|
|
Honen adibide gisa aipa liteke, esaterako, Bi bihotz, hilobi bateko entziklopedia saltzaileak Faustino Iturbe izena duela, Lili eta biokeko protagonistak bezalaxe. Eta Martuteneko Martin idazleak idazten
|
dituen
eleberrien artean Maitasuna eta gerla deritzan lana denez, Bi bihotz. Gerrako kronikak eta Bi bihotz.
|
|
|
Maiatzak bere gorabehera eguraldiarekikoak dituen arren, bateko egun sortatxoren bat izotz punttuan edo ipar baltz petralarekin, edo besteko ostotsak jo eta harri eta kazkabarrez dena triskatu behar, halere, margoanitza da, sasoi atsegina, eguna luzatzen eta argitzen doanekoa... Eguna, maiatz beteko zabaltasunaren jabe egin da, esan zigun dotore asko Etxaidek Joanak Joan, Piarres Topet Etxahunen gorabeherak kontatzen
|
dituen
eleberrian.
|
|
2020
|
|
|
Inoiz argitaratuko ez
|
dituen
eleberriak mahai gainean idatziak ditu.
|
|
2021
|
|
|
Saiakera eta fikzioa uztartzen
|
dituen
eleberri hibrido bat da Fermin Etxegoienen Totelak (Erein), autopertzepzio ariketa bat: nor gara gu.
|
|
2022
|
|
|
Jeneralaren labirintoak arakatzen
|
dituen
eleberri historiko edo erdi historiko gogoangarri hartan, García Márquezek maisuki kontatzen dik Bolivarrek Magdalena ibaian barrena egiten duen azken bidaia, haren bizitzaren hondarreko gorabeheretan sakonduz.
|
|
|
Antzeko zerbait gertatzen da James Joyceren Ulises eleberri monumentaleko pasarterik ezagunenarekin. Euskarazko edizioan ia zortziehun orri (oharrak kenduta) hartzen
|
dituen
eleberriaren azkeneko kapitulua, Molly Bloomen bakarrizketa, puntuaziorik gabeko eta paragrafo gutxi batzuetan banatutako 50 bat orrik osatzen dute. Kapitulu horretan, Bloomen kontzientzia jarioan lotzen zaio hitza hitzari eta esaldia esaldiari, eta irakurleak, zerbait konprenituko badu, testua ia ozen irakurri beharrean aurkitzen du bere burua, pertsonaiaren gogoetak errezitatzen bezala —edo antzezten— Puntuazioaren makulu gutxietsi baina ezinbestekoaren faltan, nork bere sena gidari duela egin du testuan aurrera.
|
|
|
" Egiazko pertsonaiak
|
dituen
eleberria idaztea, horra zertan den grazia. Izenak ere direnak utziko dizkizuet.
|
|
2023
|
|
|
«Haren lanak hogeiren bat hizkuntzatara itzuli dituzte. Haren ospea Txina eta Japoniaraino iritsi da, eta plazaratu
|
dituen
eleberriak urteko onenen artean daude herrialde horietan».
|
|
|
Gainera, euskalkietan dagoen material gehiena erlijiosoa da, eta hortik kanpo beste zerbait ere egotea nahi nuen. Heriotza eta hilezkortasuna bezalako gaiak lantzen
|
dituen
eleberria da, eta hori interesgarria iruditzen zitzaidan.
|
|
|
Eta zerbait estra eskaini nahi nuen, paperean milaka mendi gida badirelako ere. Hortik abiatu zen ibilbideak biltzen
|
dituen
eleberria egiteko ideia. Eta prozesua oso azkar joan da.
|