|
2000
|
|
|
Egoera berri honetan, Nazio Estatuaren eremua gaindidezaketen prozesu integratzaile berriak agertu dira Europan, Amerikan eta Asian.Aldi berean, enpresa multinazionalen arteko uztartze prozesuek beren garrantziestrategikoa berrindartu dute. Eta mundu mailako soldaten eta
|
lan
baldintzen arteko ezberdintasunak ezinbesteko bihurtu dira enpresa handien akumulaziorako, produkzioaren leku-aldaketak ugarituz.
|
|
|
Herri industrializatuetan, gero etagehiago, emakumeak gehiengo zabala dira langabetuen zerrendetan, soldata txikietan, kualifikazio eskasean, kanporaketa sozialean, prozesu produktibo tailoristetan, eta ezkutuko edo murgildutako ekonomian. Aldiz, Hirugarren Munduan bideratutako industrializazio prozesuetan, zonalde frankoetan edo enpresa makiladora horietan, 15 eta 25 urte bitarteko emakumeak modu masiboan erabiliak izaten dira, inolako eskubide sozio-politikorik gabe eta ikaragarrizko
|
lan
baldintzak eta bizi baldintzak ezarriz.
|
|
|
bezalako leloak dira nagusi.
|
Lan
baldintzen gogortze larria (soldataktxikiak direnez,, working poors' ohiko haien bizimodu xumeari eusteko gai ez direnlangileak muturreko adibide dira) eta gizarte bazterkeriaren hazkundea izan dirapolitika kontserbadoreen emaitza ekonomiko nagusiak.
|
|
|
Alde honetatik, Guizot legea abiapuntutzat har daitekeelarik, XIX. mendean irakasleriari buruzko legediaren bilakaerak erakusten du, irakasleak duen Estatuarekiko identitatea nola sortu eta eraiki den. Estatuak hori gauzatzeko duen asmoak, bat egiten du zuzenean lanbide horren
|
lan
baldintzen hobetzearekin; eta hori egia bihur dadin, Estatuak ahalegin guztiak egingo ditu.
|
|
2001
|
|
|
Normalizazio kontu hau (definitu aurretik, deskriba dezagun ohiko ikastorduetatik kanpo egiten diren ekintza osagarriak, ikasgelatik kanpokoak) aspalditik hartu izan da kontuan, eta premiazkotzat edo hartu izan da, baina ez du izan tratamendu jarraitua, berezitua... eta beste faktore batzuenmenpe egon da (irakasleon
|
lan
baldintzak, beste zereginek uzten zutenneurrian...).
|
|
|
d) Azkenik, ezin ahaztu eta saihestu, arlo hau guk nahiko genukeen bezain ongiaurrera eramateko garrantzitsua den faktore bat: ekimen honek behar dituengiza baliabideak; eta horrekin lotuta, langileon
|
lan
baldintzak, etab. Horri aurreegiteko formula magikorik ez dago: ahal den guztia negoziatu (eta honetarakoplanteamendu serioak aurkeztu) eta, lortzen dena lortzen dela, ahalik etaetekinik handiena atera.
|
|
2002
|
|
|
Langileen
|
lan
baldintzak ere desberdinak dira bi azpisektore horietan. Alturanlan hitzarmena sinatzen dute, eta erabateko erregulazioa dago; hau da, soldatak, atsedenaldiak, langabezia sariak eta abar araututa daude.
|
|
|
Alturanlan hitzarmena sinatzen dute, eta erabateko erregulazioa dago; hau da, soldatak, atsedenaldiak, langabezia sariak eta abar araututa daude. Baxuran, aldiz,
|
lan
baldintzak gogorragoak dira, eta arrantzaleen soldatak harrapaketen araberakoakdira; hau da,, a laparte, esaten zaiona oraindik indarrean dago.
|
|
|
Sindikatuen eskakizun eremua zabala da (enplegua, soldatak, pentsioak,
|
lan
baldintzak...) eta helburuak lortzeko era askotako bideak dituzte, erlatiboki mugatuak diren bideak.
|
|
|
Biderik leunena iritzi publikoaren gain presioa egitea da eta sindikatuen eskakizunen gizarte legitimazioa lortzea.
|
Lan
baldintza batzuk oinarrizko eskubideakdira (lan berdinarentzat soldata berdina, lan osasunerako eskubideak, 35 ordukolan astea...), eta ahaleginak egin behar dira gizarte osoak hori horrela dela onardezan. Bide honek, normalean, epe luzeko emaitzak izaten ditu.
|
|
|
Oro har, ekintza sindikalak hainbat muga ditu, eta ahultasun horiek boterepolitikoen parte hartzearen beharrizana dakarte. Enpresen botereari mugak jartzekoeta oinarrizko
|
lan
baldintzak bermatzeko, lan baldintzei buruzko lege ugari daude, eta, gainera, beharrezkoak dira. Honekin batera, batetik sindikalismoak gaur egunbizi duen gainbehera eta, bestetik, botere publikoak jarduera ekonomikoa kontrolatzeko ahalmena galduz joan izana, elkarrekin loturik daude.
|
|
|
Oro har, ekintza sindikalak hainbat muga ditu, eta ahultasun horiek boterepolitikoen parte hartzearen beharrizana dakarte. Enpresen botereari mugak jartzekoeta oinarrizko lan baldintzak bermatzeko,
|
lan
baldintzei buruzko lege ugari daude, eta, gainera, beharrezkoak dira. Honekin batera, batetik sindikalismoak gaur egunbizi duen gainbehera eta, bestetik, botere publikoak jarduera ekonomikoa kontrolatzeko ahalmena galduz joan izana, elkarrekin loturik daude.
|
|
|
Bestalde, ordezkatze teoriaren arabera, menpekotasun egoerak emakumeekgizonezkoek baino soldata apalagoa onartzea dakar, eta, horren ondorioz, enpleguak hornitzeko orduan gizonezkoen ordez emakumeak erabiltzen dira. Gainera, hasiera batean gizonezkoek betetzen zituzten enpleguetan emakumeek tokiahartzean, sarri askotan,
|
lan
baldintzek txarrera egiten dute.
|
|
|
Jokamolde horreketorkinaren etorkizuna baldintza dezake, iguripen edo amets horiek arin bateanitzaltzen baitira, eta behin betiko bertakotzea ez baita bide samurra. Gainera, etorkinei buruzko arautegiak ere etorkinen jardueretako
|
lan
baldintzak eta soldata maila baldintzatzen ditu, eta hedapenez, gizartearen lan baldintzen lerma ekarlezake. Hortaz, migrazio arautegien helburu nagusiak etorkinen gizarte eskubideenberme eta benetako lagunkidetasuna izan behar du.
|
|
|
Jokamolde horreketorkinaren etorkizuna baldintza dezake, iguripen edo amets horiek arin bateanitzaltzen baitira, eta behin betiko bertakotzea ez baita bide samurra. Gainera, etorkinei buruzko arautegiak ere etorkinen jardueretako lan baldintzak eta soldata maila baldintzatzen ditu, eta hedapenez, gizartearen
|
lan
baldintzen lerma ekarlezake. Hortaz, migrazio arautegien helburu nagusiak etorkinen gizarte eskubideenberme eta benetako lagunkidetasuna izan behar du.
|
|
|
Euskaraz diharduten irakasleek, oro har, erdaraz dihardutenak baino
|
lan
baldintza eskasagoetan ari dira lanean: behin behineko kontratuak ugaltzen ari dira; asignatura edo irakasgai ezberdin gehiago eman behar izaten dituzte; frankotan, gainera, irakasgai desberdin gehiago izateaz gain, bi hizkuntzatan eman behar izaten dituzte; halaber, euskarazko testuliburu eta material falta handiagoa izaten dute.
|
|
|
1 Irakasleak: Euskal irakasleria, oro har, erdaraz diharduena baino
|
lan
baldintza eskasagoetan ari da lanean.
|
|
|
Atal honetan, aipatzekoa da ezen unibertsitate osoan gertatzen diren
|
lan
baldintzak baino kaxkarragoak direla euskal adarrekoak, diplomaturaren eta eskolarenlekukotasunak gehituz. Alde batetik, irakasgai bakoitzeko irakasle euskaldunbakarra egoteak gaixorik egoteko eskubidea ukatzen dion bitartean, oso zaila daikastaroa antolatzea beste unibertsitate zereginekin konbinatzeko (ikerkuntzarakoegonaldi luzeak, ikerkuntza garatzea, kongresuetara bidaiatzea...).
|
|
|
Beste aldetik, plan berriek ekartzen duten irakasgaien sakabanatzeak beste ondorio bat dakar berekin; izan ere, plaza berriak ateratzen direnean, edo partzialak ateratzen dira edo, arduraldi osokoak izateko, irakasgai batzuk konbinatu behar dira. Fenomeno horrekizugarrizko kalteak ekartzen ditu irakaslearen
|
lan
baldintzentzat, eta baita irakaskuntzaren kalitatearentzat ere. Gainera, arazo hori ez da agertzen erdal plazetan.Farmazian gertatzen den bezala, paradoxikoki, gauzak ondo egiten baditugu, gure, kalterako?
|
|
|
Arazo handi bat dago bekadun ikertzaileen ibilbide profesionalarekin, normalean tesia egin ondoren oso irteera urriak dituztelako, are gehiago unibertsitatekoirakasleen batez besteko adina gaztea delako, eta euskaraz ez bada, plaza berriakateratzen ez direlako. Beharrezkoak izango liratekeen ikerkuntzako zentro etainstitutuak sortzeko transferentzia ez dago Eusko Jaurlaritzaren esku oraindik, etaagian hori edukitzeak zer edo zer arinduko lituzke ikertzaileen
|
lan
baldintzak. , gaur egungo bekak kontratu bihurtzea ezinbestekoa izan beharkolitzateke epe laburrean.
|
|
|
Beraz, funtzionario izatearen ezaugarri negatiboak gainditzeko ahaleginean, bereziki, menpekotasun ideologikoa, irakasteko askatasun baldintzatua, uneanuneko araudien menpe zinpean estatuaren zerbitzurako egotea...? hasteko, irakasle ez funtzionarioaren irudia definitu eta sortu behar dela uste dugu, beti erebetebehar eta eskubide berdinekin, baina izendapen hierarkikoaren ordez,
|
lan
baldintza duinak bermatuko dituen parteen arteko kontratu iraunkor batean oinarrituz.Zer esanik ez, mota desberdinetako irakasleek izango duten desberdintasun bakarraunibertsitatearekiko lotura egiteko kontratu edo izendapenaren izaera juridikolaboralean egongo da, lanari eta ekimenei dagokienez betebehar eta eskubideberberak izan dituztelarik. Dena den, funtzionario izatea guztiz definiturikdagoenez, de facto definiturik dagoen irudi bakarra izanik?, proiektu berrianegin beharrekoa, izaera laboraleko kontratuaren definizioa eta espezifikazioakzehaztea da.
|
|
|
Prekarietatea. Irakasle, ikertzaile eta bestelako langile unibertsitario askoren
|
lana
baldintza prekarioetan burutzen da sarritan. Irizpide sasiekonomikoz bultzaturik, agintari unibertsitarioek sortzen dituzte egoera horiek.
|
|
|
Ongizate estatuarekin klase tradizionalen gizartea ahuldu egiten da ikusi berri den bezala. Hori gutxi ez, eta
|
lan
baldintzen malgutasunak erraztuta, garai berriak zuzenean eragiten dien emakumeak eta gazteak lan merkatuan sartzen dira (laster batean atera eta berriz sartzeko). Bazter guztietatik sendotzen den fenomenoa da klase gizartearen kalterako.
|
|
|
Diskurtso horiek erraztu egiten dute lege murriztaileak onartzea. Diskurtso baztertzaile horiek arazoaren jatorria baztertzeaz gain (migrazioaren arrazoi historikoak), egiturazkoa den arazoa estaltzea lortzen dute, langabezia edota
|
lan
baldintza txarrak etorkinen ondoriotzat joz.
|
|
|
Erabilgarritasunaren ikuspegira mugatuz (eta ez sakonagokoa den balioen ikuspegitik, horiek oinarrizko arazoak ere badira): nolako erantzuna emango da emakume baten aldetik, haurtzaindegirik gabe, ziurtasun ekonomiko eta sozialik gabe, egoera berrietara egokitu gabeko
|
lan
baldintzarik gabe, bikotekidearen heziketa eta gaitasun berak izan arren, haurra edukitzeak etxera itzultzea behartzen badu?
|
|
|
Horretan sakontzeko, Naomi Klein-en (2001) liburua argigarria da. Tokian tokiko
|
lan
baldintzen gordintasuna azpimarratzeaz gain, kanadako kazetariak markek gure bizitza estiloak, gure pentsamendua eta gure nahiak nola baldintzatzen eta erabakitzen dituzten argudiatuko du. Kontuan hartzekoak ere badira egoera horri aurre egiteko proposamenak.
|
|
|
Irratiaren bizitzaren lehenengo urtean herriko talde batzuek eta kolaboratzaileek parte hartu zuten arren, azken horien
|
lan
baldintzen inguruan arazoak zirela eta, aukera hori itxi egin zuen udalak. Beraz, informazio arloa aurrera eramateko, funtzionarioen plantila eratu eta gero, irratsaioak kontratatzeari ekin zion udal administrazioak.
|
|
2003
|
|
|
Hori apurtu egin behar da, herritar moduan eskubidea daukagu jakiteko zerjaten dugun eta nork ematen duen, zelan eta zer. Baserritar langileen eskubideaaldeztu behar dugu edo
|
lan
baldintzak eta prezioak negoziatzeko ahalmena; zerenune honetan, baldintza sozialak eta ekonomikoak multinazionalek ezartzen baitituzte, lur gabeko baserritarrak eta baserritar langileak ez daukate aukerarik. Horida gure ustez elikadura subiranotasuna, herritarren kontzeptu bat da, ez da bakarrikkontzeptu soberanista edo nazionala, herritarren eskubidea da, batez ere.
|
|
|
Baina, perspektiba globala ahaztu barik, bultza ditzagun batez ere tokian tokiko garapen eredu autozentratuak. Izan ere, gaur egungo eredua kanpora begira eraikia baita, esportaziora eta hedapenera begira, eta horrek lehia,
|
lan
baldintzen prekarizazioaeta enparauak eragiten ditu. Garapen eredu autozentratuek, aldiz, kanpokoaribegiratu beharrean, barrukoari begiratzen diote:
|
|
2004
|
|
|
Erakunde sindikalak, nahiz eta autogestioaren eta kogestioaren inguruan zatiturik egon, langileen enpresaren gaineko kontrolaren aldekoak izan dira beti. Langileen enpresaren gainekokontrolak, enpresaren bilakaera sozio-ekonomikoari buruz informazioa eskuratzeko langileek duteneskubidea, eta
|
lanaren
baldintzekin zerikusiria duten erabakietan langileek eduki behar dutenahalmen aholku emaile eta negoziatzailea, negoziaketa kolektiboaren bitartez, ezartzen ditu.
|
|
|
dugu. Lege horren arabera, enpresa barnean edozein inbertsio egiterakoan edo produkzioaren metodoetanaldaketak egiterakoan, enpresariak langileekin negoziatzera beharturik zeuden.Horrela, produktibitatearen igoerari buruz negoziatzerakoan,
|
lanaren
baldintza hobeak, lan eginkizunen eduki tekniko eta soziala, eta lanaren segurtasuna ere bateranegoziatzen ziren. Alta bada, enpresaren estrategia eta aspektu tekniko eta ekonomiko guztietan, ordutik gaur arte, langileak informatuak eta kontsultatuak izatendira.
|
|
|
Enpresa kapitalistetan langileen eta enpresarenarteko harremanen muina diren gaiak. Azken finean,
|
lan
baldintzak osatzen dituzten gai horietan, ez dago zuzendarien eta operarioen arteko berdintasunezko botere banaketarik, lehenengoek metatzen baitute kudeaketa operatiboaren gainekojakintza, konpetentziak eta informazioa.
|
|
|
Eredua osotzeko, lanaren antolakuntzari dagokion bektorea gehitzea beharrezkoa dugu. Faktore horiek, hainbat mailatako langileen harremanak determinatzen dituzte lanaren banaketa funtzionalaren bidez, eta maila horietako bakoitzeko
|
lan
baldintzak ere bai. Ondorioz, inplikazio kooperatiboaren eredua baldintzatzera ere iristen da, kualifikazioa, motibazioa, kohesioa eta gatazka bezalakoalderdietan.
|
|
|
Erritmo nekagarri etaestresagarria, depresioa, histeria, tendinitisa edo antzeko gaixotasunak dira ondorioak. Laburtuz,
|
lan
baldintzen okertze nabarmena eta lanaren deshumanizazioa.
|
|
|
Adibide nabarmen bat Denboren Neurketa Metodoa Coprecikooperatiban ezarri zenekoa izan daiteke, langileen eta Kontseilu Sozialaren kontrako iritziaz egin baitzen. Kasu horrek, sozietate anonimoetako langileek nekezonartuko lituzketen
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak (lan erritmoaren bizkortzea, mugikortasun funtzionala, egutegi mugikortasuna, behin behineko kontratazioaren gehiegizko erabilera...) mugatzeko eta arautzeko bitarteko demokratikoen gabeziak agerian utzi zituen.
|
|
|
1 Egiteko zatikatuen errepikapenean oinarrituriko ohiko lana, batzuetanmuntaketa katearen inguruan antolatzen dena?, eta lan erritmoa bizkortzeko joera konstantea ez datoz bat esperientzia kooperatiboa inspiratzenduen lana humanitzatzearen printzipioarekin. Lanaren esanahia gutxiagotzenduelako, langilearen autonomia, ardura eta autoestimua murrizten dituelako,
|
lan
baldintzen kalitatea txarragotzen duelako eta hobari sozial ahula eskaintzen duelako.
|
|
|
Bestalde, enpresa kudeaketarako ezagupenen eskuratzeak zuzendarienboterea handiagotzen du, ez zenbait
|
lan
baldintza inposatzerakoan bakarrik, baizik eta baita kooperatibaren norabide estrategikoa markatzerakoan edoeuren funtzioen balioa gehitzerakoan ere. Botere banaketan datzan erlaziokontraesankor horren adiezgarririk grafikoenak, zuzendaritzek bultzaturikoerretribuzio eskala zabaltzeko saiakerak eta Batzar Orokorretan jasotzendituzten errefusak izan daitezke.
|
|
|
Laburbilduz, aurreko atalean bazkideek
|
lan
baldintzen zehaztapenean zailtasun egiturazkoak aipatu baditugu (Kontseilu Sozialen ahultasunak eta bazkideen parte hartzea dimentsio laboralean artikulatuko lukeenarkitekturaren gabezia, hain zuzen), orain lan banaketa tayloristak zailtasunhoriek indartzen dituela eta kudeaketan parte hartzearen esparrua hedatzendituztela gehitu beharrean gaude. Arrazoia:
|
|
|
Kanpo merkatukoarriskuetatik babestuta dago eta langileen erabilpen eta promozio ilarak erregulatzen dituen mugikortasun espazioa da. Gehienetan barne merkatu horiek segmentuperiferiko bat izan ohi dute osagarri, zeinetan okupazioa/ langabezia errotazio altuak, soldata baxuagoak, autonomia urriagoak eta
|
lan
baldintza eskasagoek ezaugarritzenduten enplegua. Segmentu periferiko horrek ekoizpenaren bilakaera ziklikoak xurgatzen ditu.
|
|
|
Europako Batasunetik kanpo aukeratutako herrialdeak% 80a baino gehiago dira, gehienak industrializaziobidean daudenak. Ezaguna denez, herrialde horietako
|
lan
baldintzek ekoizpen kostuen txikitze izugarriak dakartzate.
|
|
|
– Atzerriko ezarpenetan, demokrazia industrialaren ikuspegitik lana kapitalaharremanaren esparruan egon daitezkeen elementu bereizgarriei erreparatuz, lehenengo eta behin, azpimarratu behar dugu MCC ren filialetako lanerregimena eta
|
lan
baldintzak Etxe Nagusiaren izaerak baino gehiago, kokaturik dauden herrialdeen ezaugarriek baldintzatzen dituztela. Bi erreferentzia nagusi daude:
|
|
|
Ildo horretatik ere, nazioarteko politikaren gaineko behatokiaksortzea aukera bat izan daiteke. Batik bat, kanpo ezarpenetakolangileen lan erregimen eta
|
lan
baldintzen inguruko informazioa jasotzeko eta zabaltzeko.
|
|
|
–
|
Lan
baldintzak (kontratazio, ordainketa, ordutegi, sustapeneta heziketa prozedurak) ezartzeko, lege xedapen eta hitzarmen kolektibo orokorretatik abiatu eta kooperatiba balioekinbat etor daitezen ahalegindu.
|
|
|
Gure iritziz, enpresa transnazionalen gaineko egungo jokabidekodeen azterketak, nazioartekotze politiken marko bezala interpretaturik, informazio erabilgarria eskain diezaieke atzerriko filialen sorkuntzan eta kudeaketanesperientzia gutxi duten eta filialekiko politika sozioekonomiko aurrerakoia bultzatu nahiko luketen enpresa taldeei. Kode horretan, Etxe Nagusiak filialarekinhainbat esparrutan izan dezakeen jokabideari buruzko irizpideak aurki daitezke, hala nola, oinarrizko
|
lan
baldintzak, enplegua eta heziketa, jabegoa eta kontrola, informazioa zabaltzea, transferentzia prezioak, zergak, teknologia transferentziaeta gobernuekiko harremanak23.
|
|
|
Euskal Herriko ikuspuntutik, hemengo ekonomia soziala globalizazioak daraman metaketaren aldeko prozesuan kokatu genuke: ...ektronikaren iraultzak dakartzan teknologia berriek ezarritako lan antolaketaren eraldaketan, enpresa eta kudeaketa sistema berrian; bioteknologiakzabaldutako ezagutza espazioetan eta ekoizpen sektore berrietan; produkzio lekualdaketak ugaritzeko unean; enpresa handiak ez ezik, enpresa ertainak ere nazioarteratze prozesuan murgildurik dauden unean; mundu mailako soldaten arteko ezberdintasunak eta
|
lan
baldintzen arteko ezberdintasunak, edozein lekutan kokaturik dagoen edozein enpresaren iraunkortasunerako erabiltzen den unean; aktibofinantzarioen sal-erosketak ugarituz, kapital finantzarioa eta espekulatiboa jaun etajabe den unean, eta horrek enpresak eta gizarteak desorekatzen dituen unean.
|
|
|
Adrian Zelaia Ulibarriren ustez, gaur egungo sindikatuek, autoeraketarenaurrean, jarrera kontraesanezkoa agertzen dute: langileen promozioa ulertu etababesten dute, hau da, langileen
|
lan
baldintza egokiak bermatzen dituzte. Hala ere, sindikatuen ustez, langileen promozioa (bizi baldintzen hobekuntza) ez da kooperatiben bidez ahalbideratuko:
|
|
2006
|
|
|
|
Lan
baldintzak arriskutsuak izan daitezke langile haurdunarentzat. Lanbaldintzak langile haurdunarentzat arriskutsuak direla ulertzen da ondoriokaltegarriak izan ditzaketenean langile haurdunaren edo umekiaren osasunean.
|
|
|
Kasu horretan enpresariak zenbait obligazio dauka: hasteko, lan arriskuenebaluazioa egiterakoan kontuan izan du, hain zuzen,
|
lan
baldintzek, prozedurek edo agenteek izan ditzaketen ondorioak langile haurdunaren gain.Behin arriskua dagoela antzeman eta gero, enpresariak arriskua ekiditekobeharrezkoak diren neurriak hartu behar ditu. Legeak honako neurri hauekaipatzen ditu:
|
|
|
Lan kontratuaren etetea gertatuko da
|
lan
baldintzak emakume haurdunarenedo umekiaren osasunarentzat arriskutsuak direnean eta lanpostuaren aldaketaezinezkoa denean [LAPL 26.3 art. eta LE 45.1, d) art.]. Kasu honetan emakumeakez du lanik egiten eta ez du soldata jasotzen, baina, lan prestazioa betetzen ez baduere, ez du lana galtzen, enpresariak langileari bere lanpostua gorde behar baitio. [LE 45.2 eta 48.1 art.]
|
|
|
Lauren artean, laugarrena ikusten dut egokiena, etaez bakarrik emakumeentzat onuragarriagoa delako (ez lukete emakumeek lanmerkatua utzi). Zaintzaileren bat kontratatzearekin hasteko, esan dezakegugaur egun aukera hori gure artean horren zabaldua eta eskuragarria izateak adierazten duela langile horiek
|
lan
baldintza eskasetan eta oso diru gutxi kobratzen daudela, eta feministak garen neurrian horren kontra egin genuke, kontuan harturikgainera zaintzaileak orokorki emakumeak direla. Hau da, zaintzaileen lan baldintzajustuak bermatzea askoz bideragarriagoa da zentroetan eta enpresetan etxe pribatuetan baino.
|
|
|
emakume gehienekegonkortasun hori edukitakoan erabakitzen dute haurdunaldia. Kontuan edukitagaur egungo
|
lan
baldintzen ezegonkortasuna, argudia daiteke lan egonkortasunikeza dela amatasunaren atzerapenean jokatzen duten aldagaietako bat.
|
|
2007
|
|
|
Edo kazetarien sub proletarizazioa esan genuke; izan ere, askougaritu dira hedabideak eta, beraz, gure gizartean inoiz baino kazetari gehiagodago hedabide ezberdinetan lanean. Baina
|
lan
baldintzen azterketa egiten badugu, ez soldata kontuan hartuta bakarrik (hori ere bai), baina baita lan egitekoaukera ere, ikusiko dugu egoerak okerrera jo duela orain dela urte batzuetakoegoerarekin alderatuta. Nik ia hogeita bost urte daramatzat lanbide honetan, etanire ustez, duela hogeita bost urte, kazetarien egoera, gehienena behintzat, hobea zen oraingoa baino.
|
|
|
Izan ere, 1 taulako informazioak zeharka hauxe adierazten digu: I+Gko gastuak ikertzaile bakoitzeko askoz ere apalagoak direla EAEn gainerakoeremuekin erkatuz gero. Errealitate horren atzean EAEko ikerketa enpleguarenkalitate eta
|
lan
baldintza eskasak eta ikerketa jarduerako kapitalizazio ahuladaude. Horrek ondorio zuzenak ditu berrikuntza sistemaren emaitzetan eta, besteakbeste, 1 taulan bertan dugu horren erakusle den adierazle bat:
|
|
2009
|
|
|
Pertsonen izenen gaineko anonimotasuna, bai eta bere hartan agertuko diren edo ez ere hitzartu daitezke halakoetan. Edozeinkasutan, idatzizko dokumentu sinatua izan edo ez, garrantzitsua da informatzaileekin gure
|
lanaren
baldintzak hasieratik argi uztea, eta batez ere, berak halaeskatuko balu, jarritako baldintzak errespetatzea eta errespetaraztea.
|
|
|
Emakumeak arlosozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean, egoera txarragoan daude gizonekin konparatuta (Standing, 2000), baina, batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio egoera asko ikusdaitezke, adibidez soldatan, baina
|
lan
baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa: kontratuaren gabezia, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermudez, 2004; Sole, 2000).
|
|
|
Europako populazio aktiboan gero eta emakume gehiago badago ere, eraberean,
|
emakumeak
lan baldintzen degradazioaren eta onartutako pobrezia batenaurrean bereziki kaltetuak ageri dira. Gizartean, dirudienez, langabeziarekikotolerantzia maila desberdinak daude (Torns, 1995) irizpide sozial inplizituekinlotuak daudenak (Maruani, 2002).
|
|
|
Hala ere, emakumeak
|
lan
baldintza kaskarragoak izaten ditu. Gainera, lanegiten duten emakume asko ama ere badira, eta etxeko lanak hein handi bateanharen ardura izatea gehitu behar zaio egoera horri.
|
|
|
117). Gehiago ikertzen jarraitu genuke enpresa mailan, baina dena den, argi dago gerra osteko klaseharremanak ez zirela bortxazko lanen sisteman oinarritu behar, eskulan librearensoldata baxuetan,
|
lan
baldintza kaxkarretan eta askatasun sindikalen faltan baizik.
|
|
|
Kazetaritzako ikasketak egiten dituen ikaslearen itxarobideakbestelakoak direlakoan nago, herriko informazioa bigarren mailakotzat hartu izandelako beti. Dela
|
lan
baldintza kaskarrengatik, dela hedabide lokalek dituzten gizabaliabide, azpiegitura eta baldintza ekonomiko eskasengatik, eta batez ere, herrikokazetariaren lanak duen eragin eta oihartzunagatik. Ez baita gauza bera, herrikomunikabide batean aritzea edo nazio eta nazioarte mailako hedabide bateanjardutea.
|
|
|
Legeakeurak diren beste, noski. Baina enpresek mozkin berri onak sarri aireratzen dituzten heinean, kazetariak ikuspuntu kritikoz azaleratu luke, beharbada, mozkin horiek adin txikikoak
|
lan
baldintzarik gogorrenetan ezarriz lortu diren, edobalio ekologiko handiko guneak ustiatuz etorri diren, eta abar. Badira enpresaetikoetan soilik inbertitzen duten inbertsio funtsak, zenbait jokabide ez etikorenlaguntzaile izatea saihesteko asmoz.
|
|
|
emateko etengabeko prestakuntzan inbertitu ahal izateko. Garrantzi handikoa da horretarako
|
lan
baldintzak malgutzea, behar den neurrian, aukera hauek zabaldu ahal izateko.
|
|
|
Sindikatuek negoziazio kolektiboan duten egitekoa, jakina, garrantzi handikoa da bai enpresa pribatuen kostuak,
|
lan
baldintzak eta lehiatzeko gaitasuna zehazteko orduan, bai eta antzeko aldagaiak sektore publikoan zehazteko ere.
|
|
|
Esparru horien artean, beharbada, «enplegu politika» delakoa da gobernupatronala sindikatuak betiko elkarrizketa hirukoitzaren esparrutik hurbilen dagoena. Adibidez, nabaria da langileen kontratazioen erregimenak eta
|
lan
baldintzek enplegu politika osoan duten eragina.
|
|
|
Behin eta berriz azpimarratu da, alde horretatik,
|
lan
baldintzen araupenak, sindikatuen araupenak, etab. eragin kontrajarri nabariak dituztela. Alde batetik, langileen lan baldintzak eta ongizate mailak babesten dituzte.
|
|
|
Behin eta berriz azpimarratu da, alde horretatik, lan baldintzen araupenak, sindikatuen araupenak, etab. eragin kontrajarri nabariak dituztela. Alde batetik, langileen
|
lan
baldintzak eta ongizate mailak babesten dituzte. Baina, bestaldetik, diru ezarleen esku dauden enpresen eta langileen esku daudenen arteko lehia nabarmen murrizten dute, langileen interesen integrazioaren aldetik.
|
|
|
Epe luzera, helburu biak (enplegu osoa eta egonkortasun monetarioa) eskuratu nahi badira, beste mota bateko neurriak erabili behar dituzte gobernuek. Adibidez, lanbide prestakuntzarako politikak, lan araupena malgutzea(
|
lan
baldintzak, garraioak, komunikazioak, etxebizitzen merkatua sustatzea, etab.) edo produktibitatea eta ekoizpena sustatzeko politikak (Acocella, 2000).
|
|
2010
|
|
|
Laburbilduz, Wal Mart da benetan denen arteko munstrorik ikaragarriena, liderra daglobalizazio kapitalistaren egungo faseko joera multzo handi batean. Arkansasekoenpresak berak bizkortu eta larriagotu egiten du soldatak,
|
lan
baldintzak, bizi mailak, sindikalizazio mailak eta eskubide indibidual zein kolektiboak beherantz eraman nahidituen enpresa lasterketa.
|
|
|
Horietako batzuen kasuan, herrialde bien artean sindikalizazio mailan dauden aldeek nolabaiteko garrantzia izan dute Txinaren aldeko erabakia hartzeko orduan. Indar handia dute sindikatuek Mexikon
|
lan
baldintzak negoziatzeko orduan, ordutegiak, etab.9
|
|
|
Dekretuak (12 art.); kirolari profesionalen
|
lan
baldintzak arautzen dituen 1006/ 1985, ekainaren 26ko Errege Dekretuak (19 art.); ikuskizun publikoetan aritzen diren artisten lan harremana arautzen duen 1435/ 1985, abuztuaren 1eko (11 art.) Errege Dekretuak, eta enplegu zentro berezietan lan egiten duten gutxituen harreman berezia arautzen duen 1368/ 1985, uztailaren 17ko Errege Dekretuak (3 XG).
|
|
|
Zehazki prozesu aldaerak honako hauek dira: ...tua azkentzetik eratorritako prozesua (LPLren 120 art.); arrazoi ekonomiko, antolamenduzko, tekniko edo ekoizpenezkoak direla kausa egindako kaleratze kolektiboak ezagutzeko prozesua (LPLren 124 art.); oporrei buruzko prozesua (LPLren 125 eta 126 art.); hauteskunde gaiei buruzko prozesuak (LPLren 127 art.) 206; lanbide sailkapenari buruzko prozesua (LPLren 137 art.); mugikortasun geografikoari eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketari buruzko prozesua (LPLren 138 art.); edoskitze baimenen eta familia arrazoiengatik lanaldia murrizteko baimenei buruzko prozesua (LPL 138 bis art.); Gizarte Segurantzari buruzko prozesua (LPLren 139 art.); ofiziozko prozedura (LPLren 146 art.); hitzarmen kolektiboak aurkaratzeko prozesua (LPLren 161 art.); sindikatuen estatutuak edo haien aldaketa aurkaratzeko proze...
|
|
|
Oporrei buruzko prozesuetan (LPLren 126 art.), mugigarritasun geografikoa eta
|
lan
baldintzen aldaketa funtsezkoei buruzkoetan (LPLren 138 art.), edoskitze baimenetan eta familia arrozoiengatik lanaldia murrizteko baimenetan, orduak eta epea zehazteko prozesuetan (LPLren 138 bis art.), gatazka kolektiboetan (LPLren 157 art.) eta oinarrizko eskubideen babesean (LPLren 177.1 art.).
|
|
|
Mugigarritasun geografikoa eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak ezagutzeko prozesu aldaera (LPLren 138 art.), premiazkoa eta lehentasunezko izapideduna, aurreko adiskidetzeaz ez salbuestea kritikatzen da. Horrela, Purcalla Bonilla, M. A.,. La modalidad procesal en materia de movilidad geográfica y modificación sustancial de condiciones de trabajo:
|
|
|
sententzia bat lor daiteke. Epe berak xedatzen ditu legegileak edoskitzekez arduratzeko prozesu aldaeran (LPLren 138 bis art.), gatazka kolektiboenean (LPLren 158.1 eta 2 art.) eta askatasun sindikalaren eta gainerako oinarrizko eskubideen babeserako aurreikusten denean (LPLren 179 art.). Apur bat gehiago (15 bat egun) galdatzen du mugigarritasun geografikoa eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak ezagutzeko prozesu aldaerak: behin demanda onartuta, hurrengo 5 egunen barruan, bistaren egintza gauzatu ondoren, sententzia 10 egunetan ematen da (LPLren 138.4 art.).
|
|
|
BJKNk, Libro blanco de justicia, op.cit., 284 or., erregutzea lanbide sailkapenaren eta mugikortasun geografikoaren eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketaren gaineko gatazketan ere aplikatu behar dela defendatzen du, eta gai horiek duten garrantzia dela-eta erabaki uniformeak galdatzen dituztela argudiatzen du. Gainera, gai horietan erregutzea aurreikusiko balitz, Auzitegi Gorenera berme gehiagorekin helduko lirateke.
|
|
|
Los acuerdos de empresa?, op.cit., 100 or. Gogoratu baita ere, jada aipatutako KAE 81/ 1982, abenduaren 21ekoa, auzitegiei gatazkatik erator daitezkeen ondorio ekonomikoak zehaztea ez dagokiela esaten duena. Kritika horiek guztiak, oro har, zuzenak badira ere, oraindik areagotzen dira kontsulta garaian sortzen diren gatazketan (mugikortasun geografikoa,
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak, kari ekonomiko, produkzio edo antolaketa kariengatik azkentze objektiboa,.), elementu juridikoak eta ekonomikoak uztartzen baitira.
|
|
|
Bidegabekotzat hartzen badu, enpresaburua langilea kaleratu aurreko
|
lan
baldintza beretan berriz hartzera edo zerbitzuko urte bakoitzagatik ordainsariaren 45 egun ordaintzera kondenatuko du, urte bat baino gutxiagoko epeak hiletan proportzionalki banatuz, eta betiere, gehienez, 42 hilabetetako ordainsaria jasoko du [LEren 56.1 a) art.]; ugazabak bi aukeren artean hautatuko du281 Gainera, ugazabak langileari kaleratze egunetik haren bidegabekotasuna deklaratzen duen s... Langileak aurretik beste lan bat aurkitu badu, eta enpresaburuak langileak jasotakoa frogatzen badu, zenbateko hori izapidetze aldiko soldatatik kenduko da (LEren 56.1 b art.) (LPLren 110 art.) 282 Izapidetze aldiko soldatei dagokien epean, ugazabak langilea gizarte segurantzan alta emanda mantendu behar du (LEren 56.1 art.).
|
|
|
6.10 MUGIGARRITASUN GEOGRAFIKOA ETA
|
LAN
BALDINTZEN FUNTSEZKO ALDAKETAK EZAGUTZEKO PROZESU ALDAERA (LPL REN 138 ART.)
|
|
|
Prozesu aldaera hau erabiltzen da mugigarritasun geografikoari, lekualdaketa edo desplazamendua eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketei buruzko gatazka indibidualak edo pluralak ebazteko. Gai honen inguruko gatazka kolektiboak, berariaz aurreikusitako prozesu aldaeraren bitartez izapidetuko dira (LPLren 151.160 art.). Prozesu aldaera honen berezitasun prozesalak hauek dira:
|
|
|
Deuseza izango da legeari iruzur eginez hartutako erabakia, kolektibitate baten mugigarritasun geografikoak galdatzen dituen betekizunak (LEren 40.1 art.) edo kolektibitate baten
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak eskatzen dituenak (LEren 41.3 art.) bete ez baditu.
|
|
|
Erabakia, aldiz, justifikatutzat edo justifikatu gabetzat hartuko da enpresak emaniko arrazoiak eraginpeko langileei dagokienez frogatu badira edo ez. Erabakia justifikatu gabetzat jotzen duen sententziak langileari lehengo
|
lan
baldintzetan bere lanpostuan jartzeko eskubidea aintzatetsiko dio (LPLren 138.5 art.). Edozein kasutan, sententzia betearazgarria izango da berehala305 eta ez du helegiterik onartzen (LPLren 138.4 art.).
|
|
|
KAE 92/ 1988, maiatzaren 23koa, KAE 178/ 1996, azaroaren 12koa eta AGE III (AB 2994). ...n, doktrinan, Martínez Jiménez, J. M., Trujillo Villanueva, F., Vela Torres, F. J., Lecciones de procedimiento laboral, op.cit., 164 or. eta Martín Brañas, C.,. La fuerza ejecutiva de las sentencias dictadas en procesos de conflicto colectivo?, Documentación Laboral, 1995/ 47 zk. Kondenazko sententzia kolektibo baten adibidea da pertsona talde bati eragiten dion mugigarritasun geografikoa eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketen gaineko liskar batean eman daitekeena. Kasu horietan, magistratuak langileen eskaera onartzen badu, enpresaburua kondenatu du.
|
|
|
Mugigarritasun geografikoa eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketak ezagutzeko prozesu aldaera (LPLren 138 art.) 153
|
|
|
Mugigarritasun geografikoari eta
|
lan
baldintzen funtsezko aldaketari buruzko prozesu aldaera ere presazkoa eta lehentasunezkoa da (LPLren 138 art.). Ezaugarri berak ditu edoskitze baimenak eta familia arrazoiengatik lanaldia murrizteko baimenen inguruko prozesu aldaerak (LPLren 138 bis art.).
|
|
|
gehiegizko gantzak kendu zituen, menuen oreka kalorikoa bilatu zuen, etab. Carême k ezarritako arau gehienek hurrengo mendean loria lortu zuten, bere dizipulu Auguste Escoffier i esker. Halaber, sukaldarien
|
lan
baldintzak hobetzen saiatu zen eta garbitasunaren seinalea den uniforme zuriaren eta egungo txanoaren erabilera sustatu zuen.
|
|
2011
|
|
|
EITBko zuzendaritzak beste erabaki batzuk hartu zituen Eusko JaurlaritzakoAurrekontu Orokorretan Legebiltzarrak onartzeko aurkezten den langile zerrendaofiziala hazi ez izana justifikatzeko; saioak kanpora ateratzea erabaki zuen. Taldearenbarruan, enpresa batzordeak bi erabaki horiek kritikatu ditu, indarrean dauden irratiko eta telebistako hitzarmenek babesten ez dituzten eta
|
lan
baldintza kaskarragoakdituzten langileak izatea eragiten baitute. Eremu politikoan, Legebiltzarrekooposizioak irratiko jarduerak kanpora ateratzeko politika4 justifikatzeko eskatu duetengabe.
|
|
|
Irratietako eta telebistako azpikontratuez gain, EITBNETentzat lan egiten duten enpresakere badaude; EITBNETen egiturak 19 langile ditu eta hedabide horretan 80 langile inguru aritzen da.EITBNETeko
|
lan
baldintzak ez dira irratikoak eta telebistakoak. EITB Sortzeko Legearen Erreformaeztabaidatzeko Legebiltzarreko agerraldian(), sindikatuek EITBNETen egoera nabarmenduzuten, orduan EITBNETen 50 bat langile aritzen zirelako, baina mugagabeko kontratupean 7 besterikez zeudelako.
|
|
|
EITB Sortzeko Legearen Erreformaeztabaidatzeko Legebiltzarreko agerraldian(), sindikatuek EITBNETen egoera nabarmenduzuten, orduan EITBNETen 50 bat langile aritzen zirelako, baina mugagabeko kontratupean 7 besterikez zeudelako. Batzordearen arabera, EITBNETeko eta enpresa elkartuetako langileek ez zutenhitzarmenik eta beren
|
lan
baldintzak Bizkaiko Bulego eta Langeletako Hitzarmenaren araberakoakziren. Hala, Eitb.com eko langile baten soldata ETBko maila bereko langilearen soldataren erdia zen.Taldeko zuzendaritza aldatzea eragin zuten hauteskundeak izan baino hilabete lehenago, prentsansindikatuen iritzia argitaratu zen:
|
|
|
20 Aiestaran, A. (2009):. Euskarazko hedabideetako profesionalen
|
lan
baldintzen analisia?, in Uztaro, 69, 79
|
|
|
|
Lan
baldintzak txartzea eta eguneroko zereginak ugaritzea dira horrelakoprozesuetan kazetariek izan ohi dituzten kezka nagusiak, munduan ikertutakokonbergentzia eta integratze esperientziek agerian uzten dutenez. BBCn, BenHammersleyk multimedia profila errefusatu du.
|
|
2012
|
|
|
Sektore publikoa inplikatu egin behar da, estrategia integral baten bitartez, ekoizpen eredu berri bat itxuratzen hasteko, alegia, oraingo erronkei erantzuten dien, ekoizpenaren eraginkortasuna hobetzen duen eta langileen
|
lan
baldintzak hobetzendituen ekoizpen eredu berri bat itxuratzeko. Ondorengo koadroan, jarduera eremuesanguratsu batzuk aipatzen ditugu, modu eskematikoan.
|
|
|
Beraz, Euskal Estatuak askatasun osoz erabakiko luke lanbidearteko gutxieneko soldata (orain, Ipar Euskal Herrian 1.425,67 eurokoa da, eta HegoEuskal Herrian erdia baino gutxiago, 641,40 euro). Era berean,
|
lan
baldintza guztienaraubide juridikoa erabakiko luke, eredu propioa ezarriz, zuzenbide konparatukoikaskizunak kontuan hartuz (soldata, lanaldia, mugikortasun funtzionala, etab.).
|
|
|
Hortaz, lan harreman indibidualaren esparrua enpresa baten eta langilebaten artekoa da, eta haien arteko harremanaren kategoria juridikoa lan kontratuada. Hortik aurrera, lan kontratu horren eremuan
|
lan
baldintzak garatzen dira: soldata, lanaldia, ordutegia, oporrak, mugikortasun funtzionala (funtzioz aldatzea), mugikortasun geografikoa (lantokiz aldatzea), kontratuaren geldiera (suspentsioa, langilearen bajak, eszedentziak...), etab.
|
|
|
barrukoa eta kanpokoa. Barrukoan, enpresak malgutasuna du
|
lan
baldintzak aldatzeko (soldata, lanaldia, funtzioak, etab.) eta, horren truke, langileak segurtasuna du bere enpleguan (enpleguanegonkortasun printzipioa; aldi baterako kontratuak bakarrik arrazoituta daudenean, eta kaleratze librerik ez). Sistema hau normaltasunez onartzen du lan zuzenbidekonparatuak.
|
|
|
Beraz, Estatuak definituko ditu lan harreman indibidualetako
|
lan
baldintzak (soldata, lanaldia, lanbide kategorien sistema, mugikortasun funtzionala, etab.); etalan harreman kolektiboen araubide juridikoa (sindikatuak, negoziazio kolektiboa, greba).
|
|
|
Horrek garrantzi sozioekonomiko nabarmena du, eta datuek erakusten diguteezen hitzarmen kolektiboei esker, oro har, soldata eta
|
lan
baldintzetan, HegoEuskal Herrian estatu osoko adierazle hoberenak edukitzen ditugula (Gipuzkoakometalgintzako hitzarmen kolektiboa azpimarra genezake).
|
|
|
Aldi berean, azpibatzordean 1974an sorturiko esklabotzari buruzko taldeak herri indigenen kasua izan zuen aztergai. Talde honek 1977tik 1980ra egindako saioetan indigena askok jasaten zituzten gehiegizko
|
lan
baldintzak aztertu zituen eta baieztatu egin zuen horrelako asko sarritan nozitzen zituztela. Mendebaldeko kontzientzia ikaratu zuen beste kasu bat Txilen gertatu zen.
|
|
|
1997 urtean sortu zen EUREPGAP izenarekin, hornitzaileen eta Europako banaketa kate garrantzitsuenen artean bidezko merkataritza ezartzeko beharrak eraginda. Sustatzaile nagusiak Erresuma Batuko txikizkariak izan ziren (EUREP, Euro Retailer Produce Working Group), kontsumitzaileei segurtasunen, ingurumenaren eta
|
lan
baldintzen inguruko kezken aurrean erantzun bat eman nahirik. Berezko hainbat estandar bateratzen hasi ziren (ordurako hainbat arau tekniko baitzeuden) eta, azkenik, ziurtapenerako arau komunak sortzea lortu zuten.
|
|
|
Aurreko gertakariak eragin ditzaketen baldintzak. Kontuan hartu behar da bi enpresa desberdinetan ekoizpen prozesu berdina bideratzen bada ere, bakoitzaren arriskuen analisia, eta beraz AKKPA bera ere, desberdinak izan daitezkeela,
|
lan
baldintzak (lehengaien jatorria, ekipoak, prozesuak, pertsonalaren hezkuntza, etab.) berak ere desberdinak direlako.
|
|
|
Horregatik, gaurkotasunak eta entzute handiko berriek erredakzio taldea berez motibatzen dute. Alta,
|
lan
baldintza eskasek motibazio galera eragin ohi dute. Horrelakoetan, kazetariek bestelako lanak bilatzeari ekiten diote.
|
|
|
Erredakzioan garatutako informazio gaitasuna ez da hedabidera bueltatu:
|
lan
baldintza hobeak eskainiko dizkion beste lanpostu batean erabiliko du.
|