|
2023
|
|
|
Hemen, euskararen egoera soziolinguistikoaren ondorioz zailtasunak daude erregistro informalen transmisioa bermatzeko, baldin eta ez badizkiegu leku eta uneak eskaintzen, modu atseginean, inkontzientean eta dibertigarrian landu ahal izateko. Egoera
|
hau
euskal hiztunen tipologiaren ezaugarrien ondorioa da: gehienetan ez da euskara etxetik jaso, kalean ez da ohikoa euskaraz bizitzeko aukerak erraz topatzea eta eskolak ez du erregistro hauek lantzeko baliabiderik.
|
|
|
Talde bakoitzeko, beraz, esku hartze plan bat diseinatuko da, aipatu bezala, betiere taldeari erreparatuz, galdetuz eta erabakitzen utziz. Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza
|
hau
beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena.
|
|
|
Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du. Oraindik garrantzitsuagoa dena, prozesu
|
hau
errepikatzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera
|
honetan
, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera honen hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan egon nahi izateko.
|
|
|
Txikitan aisialdiko jarduera baten hartzaile izan den haurrak, esperientzia ona izan badu jarduera honetan, erabakiak hartzeko eskumena izan badu, eta hezitzaileak erreferentetzat hartu baditu, aukera gehiago egonen da etorkizunean jarduera
|
honen
hezitzaile izan nahi izateko, erreferente izan dituen hezitzaile horien lekuan egon nahi izateko.
|
|
|
Alde batetik, hezitzaileak bertakoak izatea, horrek erreferentzialtasuna sustatuko du. Garai hauetan beharrezkoa da euskarazko erreferenteak bilatu eta sortzea, erdarazko erreferentez beteta baititugu sareak eta gizartea, eta jarraitzeko eredu euskaldunak sortze
|
honek
hizkuntza ereduak errepikatzeko nahia sor dezake, baita erreferente horiekin egonen den hizkuntza ohitura euskarazkoa izateko ere. Hezitzailea bertakoa baldin bada, ohitura hori jarduerak irauten duen denboran ez ezik, beste espazio informal batzuetan ere mantentzeko aukera emanen du, dinamika hori denboran eta espazioan zabaltzeko aukerak handituz.
|
|
|
Aisialdiko begirale dinamizatzailearen zeregina haur zein gaztetxoen artean komunikazio egoerak sortzea da, asko eta maiz hitz egitea beraiekin, elkarrizketak sortzea, euskara erabiltzea haiekin lotura emozionala eraikitzen den bitartean.
|
Hau
da, gure ustez, modurik eraginkorrena euskararen erabilera sustatzeko.
|
|
|
Pandemiaren testuinguruan sortu zen egitasmo
|
hau
, baina pandemiaren ondoren indarrean eta gogotsu mantentzen da.
|
|
|
• Haurrek ongi pasatzea eta euskara modu ludiko eta dibertigarrian erabiltzea. Programa
|
honen bitartez
gozamena eta euskara lotzea bilatzen da, momentu gozagarri eta dibertigarriak euskaraz izatea.
|
|
|
Sakanan ere emaitza ona izan du joan zen urteko datuekin alderatuta, batez ere Altsasun eta Olatzagutian. Kontuan hartuta gainera Sakanako herri erdaldunenak izanen direla ziurrenik, pentsatzen dugu eskolako irakasleek izan duten inplikazioa izan dela gakoa kasu
|
honetan
. Beste aldean berriz Zangozaldea, Aranguren, Malerreka eta Esteribar egonen lirateke, aurten izen emate gutxiagorekin.
|
|
|
Izena eman duten haurren ikastetxeak ere aztertu ditugu. Horrela, Buztintxuri ikastetxea izan da haur gehien Kilikan izan dituen ikastetxea, eta
|
honen
atzetik
|
|
|
Guraso eta haurren balorazioei dagokienez, 599 partaideetatik 210ek bete du galdetegia,
|
hau
da, batez beste% 43k.
|
|
|
Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla.
|
Honek
motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Galdera
|
honetan
, zenbait aukeraren artean hautatu behar izaten dute.
|
|
|
Parte hartu aurretik egiten al zenuen euskaraz patioan, parkean... zure lagunekin? (galdera
|
hau
bigarren txandatik aurrera egiten genuen)
|
|
|
Atal
|
honetan
, gorago azaldu dugun moduan, erabilerari buruzko pertzepzioaz galdetzen dugu. Jakina, pertzepzio subjektiboa da, baina ekintza beraren inguruko espektatibak neurtzeko balio duela uste dugu.
|
|
|
Bigarren urte
|
honetan
jasotako emaitzekin pozik gaude. Gurasoek oso ongi baloratu dute egitasmoa eta haur askok errepikatu egin dute.
|
|
|
Eskaintzaren eta programaren ezagutza dezente zabaldu da, Nafarroako hegoalderantz Erriberan eta Tafallaldean parte hartzea igo da(
|
hau
da, Euskararen Legearen arabera, zona ez euskaldunean). Gainera, Nafarroako ereduko haurrei zuzendutako egitasmoa izan arren, Arabako Mendialdeko hiru ikaslek egitasmoan parte hartu dute, hango euskara zerbitzua tarteko.
|
|
|
Guztiak gehituta, 582 dira.
|
Honek
esan nahi du partaideen% 55ek errepikatzen duela! Beraz, Kilikarekiko atxikipena handia dela esan genezake, haur askok txanda bat baino gehiagotan hartu baitute parte.
|
|
|
Lehenik eta behin, doakoa izatea.
|
Honek
izugarri errazten du izena ematea. Jakina, etxeetan Interneterako konexioa eta gailu elektronikoren bat izatea beharrezkoa da (beraz, haur guztiek ez dute benetako aukerarik).
|
|
|
1 Euskara irakaslea naiz, Bigarren Hezkuntzan, azken hogei bat urte luzeetan. Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai
|
honetan
hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu hau, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua.
|
|
|
Hori naizen neurrian badut, noski, hizpide dugun gaiaren inguruan, zer kontatua edo zer partekatua, baina ez nuke inondik ere adituaren ikuspegitik aritu nahi, ez dudalako neure burua gai honetan hala ikusten, hasteko, horretarako baditugu gainera gurean, espezialistak –soziolinguistak eta–, eta segitzeko, ez zaidalako iruditzen hortik etor daitekeenik nik egin dezakedan ekarpen xumea; gehiago ikusten dut neure burua arituaren tokian, eta horregatik, hortik egingo ditut analisiak, proposamenak, galderak. Behaketak eman didan esperientziatik sortutako sentsazioek, burutazioek, emozioek eta arrazoiek harilkatuko dute artikulu
|
hau
, horiexek izango ditu abiapuntu eta ardatz, eta maila pertsonal hori gainditzen ez saiatzea da oraingoan egin dudan hautua. Berdin estilo aldetik ere, alde batera utziko ditut halakoei darien akademikotasunaren tonu edo erregistro zantzuak, maila pertsonalean aritu nahi baitut, Ane gisa, ni neu gisa baino ez, gaiarekin kezkatuta, oso kezkatuta dagoen euskal irakasle apal baten moduan.
|
|
|
Gainera, unibertsitatean ere ematen ditudanez eskolak, nerabeen irakasle ez ezik gaztetxoena ere banaiz, bai Nafarroako Unibertsitate Publikoan (NUPen), bai Baionako UPPAn. Egoera
|
honek
, nerabeekin bakarrik ez eta gaztetxoekin ere egon ahal izatearenak alegia, oso datu interesgarria bertatik bertara eskuratu ahal izateko aukera ematen dit: nola eboluzionatzen duten nerabeek euskal hizkuntzarekiko atxikimenduan, hizkuntzaren erabileran eta hizkuntza gaitasunean, oso garrantzitsua dena ondorioak ateratzeko orduan, horien araberako proposamen egokiak egiteko.
|
|
|
Eta hori nahikoa ez dela, Herri
|
honetako
periferia osatzen duten lurralde gaztigatuenetan nabil, Nafarroan eta Lapurdin, (oraindik) euskara modu natural (ago) batean bizi ahal duten horiengandik ez hain hurbil, eta horrek gure gaineko agintea duten bi administrazioen (Frantzia eta Espainia) peko bi errealitate diferenteak ezagutzeko parada ematen dit, euskara gutxitzeko edota gutxiesteko bi estilo diferente horietan zer den euskal ikasl...
|
|
|
Egia aitortu behar badut, oso etsigarria da, hainbeste non uste baitut arazoari ezin zaiola gehiago ez ikusiarena egin, eta hala egin dezagun dei egiten diot hezkuntza komunitateari, baita herriari berari ere. Aurre egin behar diogu egoerari, oso sintomatikoa delako, asimilazioarena,
|
honek
azkenaldian hartu duen erritmo beldurgarriarena, bereziki, gure ezintasunarena, euskararen benetako normalizazioak aurrera begira dakarkigun erronkarena. Zintzoki eta ausardiaz begiratzen badiogu, aztarna asko ematen ahal dizkigu egungo egoera zein den ikusteko.
|
|
|
Beharbada, ohartu ere ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez.
|
Hau
idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa honetan aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito. Ez dugu ahaztu behar heldu batzuentzat lana lortzeko modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta hori hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik.
|
|
|
Beharbada, ohartu ere ez dira egiten, ez dutelako agian arreta eta kontzientzia hor, eta komunikazioan zentratzen dira, zein hizkuntzatan gertatzen den begiratu eta zaindu ordez. Hau idazten ari naizela, gogora datorkit Lazkao Txikiren profezia," martxa
|
honetan
aurki erderaz hitz egingo dugu euskaraz ari garelakoan"; edo besterik gabe, ez da beraientzat garrantzitsua, ez zaie hala iruditzen, kito. Ez dugu ahaztu behar heldu batzuentzat lana lortzeko modu bat baino ez dela jada euskara, edo beste hizkuntza bat, eta hori hala izateak ez duela atxikimendu berezirik sortzen, ez dutela euskara modu berezi batekin lotzen, ez dutela euskarak euskaldunontzat izan lukeenaren kontzientziarik.
|
|
|
|
Honi
lotu behar litzaioke nolakoa den ikasleei, gaztetxoei eskaintzen ari gatzaizkien eskola eredua, zenbateraino erantzuten dien haien benetako beharrei, interesei, jakin minei. Izan ere, euskara eskola hizkuntza baino ez baldin bada, eta gainera eskola eredu horren nolakotasuna gazteendako modukoa ez baldin bada, haien bizitzatik urrun baldin badago edota arrotza baldin bazaie, pentsa, hainbat okerrago.
|
|
|
Euskara irakasle etsitu baten gogoeta kaiera... 90 euskararen aldeko gure afera
|
honetan
lagunduko ligukeela uste dudalako. Ez legoke bizitzaren eta eskolaren arteko halako jauzirik edo amildegirik, eta zentzu horretan, euskara ez lukete identifikatuko hainbeste" gorroto" duten zerbait horrekin.
|
|
|
Baina, jarrera matxistak mugatzen ditugu, aurre egiten diegu, saiatzen gara lantzen, behar duen arreta jartzen, onargarria ez dela argi dugulako. Eta berriro itzultzen naiz artikulu
|
honetan
hari bilakatu den gogoeta nagusira, zergatik ez zaio ikastetxeetan arazo honi behar bezalako garrantzia ematen?...
|
|
|
Baina, jarrera matxistak mugatzen ditugu, aurre egiten diegu, saiatzen gara lantzen, behar duen arreta jartzen, onargarria ez dela argi dugulako. Eta berriro itzultzen naiz artikulu honetan hari bilakatu den gogoeta nagusira, zergatik ez zaio ikastetxeetan arazo
|
honi
behar bezalako garrantzia ematen?...
|
|
|
Eta
|
honekin
lotuta, hainbat eskola librek daukaten hizkuntza politikarekiko kritika: hizkuntza ez da inoiz aukera naturala, aukera askea, gurea bezalako herrietan, bederen.
|
|
|
|
Hau
da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz honi dagokionean ere:
|
|
|
Hau da: abiatu gaitezen dakiten euskara" apur" horretatik, ez gaitezen saiatu eduki gramatikal gehiago erakusten, ez bada egunero klaseko ahozko jardunean agertzen diren akatsak zuzentzeko helburuarekin, eta kontuz
|
honi
dagokionean ere: beharbada utzi behar diogu hainbeste zuzentzeari, dosi egokiak bilatuz, eta adierazkortasunari garrantzia eman.
|
|
|
Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan:
|
honek
egurra ekarri, honek sua piztu, honek esne zopak prestatu...
|
|
|
Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan: honek egurra ekarri,
|
honek
sua piztu, honek esne zopak prestatu...
|
|
|
Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan: honek egurra ekarri, honek sua piztu,
|
honek
esne zopak prestatu...
|
|
|
Oso berandu, hogeita hamar bat urterekin, ezagutu nuen ordutik pieza enblematikotzat dudan
|
hau
. Alaba nagusia hatz joko musikatu batekin etorri zen etxera —lauzpabost urte zituen— eta nire eskuin eskuko hatz potolotik txikerrera, hatz txikerretik potolora hasi zitzaidan kantuan:
|
|
|
|
Honek
eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta
|
honek
eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta
|
honek
bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten,
|
honek
honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek
|
honi
zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko
|
hau
eta hau, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta
|
hau
, gonbidatzeko hau eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko
|
hau
eta hau, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Honek eta honek eta honek bart eztaiak zituzten, honek honi zer esan, gonbidatzeko hau eta hau, gonbidatzeko hau eta
|
hau
, hona non diren hogeita lau!
|
|
|
Hitzaren presentziari dagokionez, hitza irakaslearena da, nagusiki, gela barruan. Ikasleek gero eta gutxiago izaten dute ahozkotasuna sendotzeko aukera, ez dute beren artean debate formalik izaten demagun klimaren aldaketaz, ez dute poema bat buruz ikasi eta hura errezitatzen (Oi, lur, oi ene lur...), apenas antzezten duten antzerki pieza laburren bat, ez dute lagunen aurrean
|
honetaz
edo hartaz mintzatzeko ohiturarik, eta inoiz egin behar dutenean lotsatu egiten dira...
|
|
|
Euskaraz irakurtzen ari dela horixe da praktikatzen ari dena, baina eguneroko errealitatetik —ahozkotasunetik, zein euskara formaletik— urruti dagoen hizkera bat, monotonoa, pobrea. Azken batean, testu
|
honen
hasierara itzuli behar: pozik gabeko euskara bat.
|
|
|
Azken inkestetan hurrengo datu
|
hau
ere ikus dezakegu: euskaldun gehienak gune soziolinguistiko erdaldunetan bizi dira.
|
|
|
egoera eta aukera berriak izeneko mintegia antolatu zuten Iruñeko Komunikabideak Fundazioak eta Euskaltzaindiaren Sustapen batzordeak. Esku artean duzun argitalpen
|
honetan
mintegian azaldu ziren ikuspegi, iritzi eta proposamenak bildu nahi izan ditugu. Liburuan aurkituko dituzun artikuluak ez dira, ordea, denak mintegi hartan aurkeztu zirenak.
|
|
|
Aditu eta arituen iritziak eta gogoetak jaso dira, oso ikuspegi eta abiapuntu diferenteetatik eginak. Aditu gisa egin nahi edo egiten ari diren proposamenen eta proiektuen berri eman digutenak; euskararen normalizazioan ahozko jardunak duen garrantziaz gogoeta egin dutenak; irakaskuntzan nola heltzen dioten arlo
|
honi
eta zer planteamendu egiten duten adierazi digutenak. Baita eskolaz kanpo zer ekimen eramaten diren aurrera azaldu digutenak ere, hain zuzen ere, ikastola eta eskoletan euskaldundu diren haurrek eta gazteek euskarazko sarea izan dezaten.
|
|
|
" Hizkuntza eta hitzak ez dira berez eder zein gris, nik egiten ditut eder zein aspergarri". Eta zuek, liburu
|
hau
gauzatu duzuenok, Ane, Ander, Anjel, Esther, Rosa, Xabier eta Yolanda zeuen artikuluen bidez erakutsi diguzue oraindik asko falta dugula etxean, karrikan, eta ikastetxean euskaraz modu erraz eta goxoan aritzeko; baina, horrezaz gainera, hizkuntza eder egiteko, bidea zein izan daitekeen eta zer eta nola landu behar dugun hizkuntza formala eta informala, eskolan eta eskolatik kanpo, ere erakutsi di...
|
|
|
Artikulu
|
honen
asmoa da ereduan ikasleen ahozko komunikazio gaitasuna lantzeko egindako esperientziaren baitan urrats bat areago joatea, gaur egun eskoletan ahozkoa lantzeko ditugun aukerak eta oztopo nagusiak mahaigaineratuz. Izan ere, badakigu zenbait baliabide didaktiko eta metodologikok ahozkoaren lanketa errazten dutela, badaude aukerak eta bideak ahozkoa modu sistematiko eta planifikatuen bidez (ahozko sekuentzia didaktikoen bidez) lantzeko ikasleekin.
|
|
|
Proposamen
|
honen
nahia bada, baita ere, noski, irakasleei laguntzea eta horregatik proposatuko dira Haur Hezkuntzatik hasi eta Bigarren Hezkuntzarainoko irakasleek eurek egindako eta gelaratutako sekuentzia didaktikoak, helburu komunikatiboak eta testu generoak, eskola ibilbide guztian ikasleek ikasturtero ahozkoa lantzeko sekuentzia didaktiko bat jaso dezaten bermatze aldera.
|
|
|
Euskararen ahozko erabileran haizea gehienetan kontra dugu, jakin badakigu inertzia kontra dugula, baina, eta horregatik, bederen, haur eta gaztetxoen ahozko komunikazio gaitasuna haizea alde samar dugun espazio eta denboretan lantzeko asmo sendoa hartzeko proposamena da
|
hau
.
|
|
|
Hizkuntzaren aldeko motibazioak erabileran eragiten duela pentsatzen da askotan,
|
hau
da, hiztun elebidunek euskara hautatzen dutela euskararekiko atxikimendua baldin badute. Hala ere, badaude arrazoiak kontrako norabidea indartsuagoa dela pentsatzeko:
|
|
|
Komunikazioaren helburu nagusia giza harremanak eraikitzea dela eta giza harremanak batez ere hizkuntzen ahozko erabileraren bidez gauzatzen direla onartuta, artikulu
|
honen
xedea da ahozko gaitasunaren eta hizkuntza atxikimenduaren arteko lotura azaltzea, gazteen komunikazio jokalekuari bereziki begiratuta.
|
|
|
Behar dugun tresna zorrotza hizkuntza da, jakina, ahozko hizkuntza baliabideak, zehazki, gizarte harremanak eraikitzeko hartu eman gehien gehienak ahozkotasunean oinarritzen direlako1 Beraz, adierazkortasuna, umorea, ironia, esaerak, metaforak, hitz jolasak eta abar komunikazioren arrakastarako,
|
hau
da, gure sare pertsonaletan nor izateko lanabesak dira. Joxerra Garziak honela dio diskurtsoaren formulazio egokia lantzeko azalpen mamitsuan:
|
|
|
" Hizkuntzaren funtzionaltasun osoa behar dugu. Hizkera pedagogikoari hizkera poetikoa kontrajartzen diogu,
|
hau
da, hizkuntzaren posibilitate guztien hitz egitea." (Garzia, 2008: 177).
|
|
|
2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoak honako datuak eman zituen sare sozialetako erabilerari buruz (euskararen eremu osoa): " Erabiltzaileen% 14,2k maiztasun handiz erabiltzen du euskara,
|
hau
da, euskara erabiltzen du erdara beste edo gehiago. Euskararen erabilerarik handiena 16 urte bitarteko gazteek dute, euskara maiztasun handiz erabiltzen dutenak% 23,2 baitira".
|
|
|
Ahozko gaitasuna eta hizkuntzaren atxikimendua komunikazioaren jokalekuan 36 erabakigarria da;
|
hau
da, hizkuntza aukeraketa ez da soilik hiztun bakoitzaren gaitasun pertsonalaren araberakoa; hizketaldiko partaideen arteko gaitasun mailan egon ohi diren aldeek ere baldintzatzen dute hizkuntza bat edo bestea aukeratzea. Mackey k azaldu zuen bezala (1994:
|
|
|
Aldiz, euskarazko gaitasun maila desberdina badute eta gaztelerazkoa berdintsua, maila berdina duten hizkuntza aukeratuko dute hitz egiteko,
|
hau
da, kasu honetan gaztelaniaz hitz egingo dute konturatu gabe ere. Beste era batean esanda:
|
|
|
Aldiz, euskarazko gaitasun maila desberdina badute eta gaztelerazkoa berdintsua, maila berdina duten hizkuntza aukeratuko dute hitz egiteko, hau da, kasu
|
honetan
gaztelaniaz hitz egingo dute konturatu gabe ere. Beste era batean esanda:
|
|
|
Entzuten duenak,
|
hau
da, ajente hartzaile denak ahalik eta esfortzu gutxien egitea nahi du; gauza argiak, interesgarriak, errazak izatea nahi du. Bestalde, mezua bidaltzen duenak ere ahalik eta esfortzu txikiena egitea nahi du bere mezua helarazteko orduan.
|
|
|
Bestalde, mezua bidaltzen duenak ere ahalik eta esfortzu txikiena egitea nahi du bere mezua helarazteko orduan. Hizkuntz hautapenean fenomeno
|
honek
bete betean funtzionatzen du, jokabide guztiz inkontzientea den arren.
|
|
|
Baina ikuspegi osoa marrazteko, komeni da komunikazioaren beste alderdi
|
hau
ez ahaztea: egoeraren araberako erregistroen aldakortasuna.
|
|
|
37). egoera mota bakoitzak komunikatzeko erregistro8 ezberdina eskatzen duela. Beraz, esan daiteke hizkuntza batean gaitasun nahikoa izatea badela hiztunak komunikazio egoera guztietan egoki eta erraz komunikatzeko gaitasuna izatea;
|
hau
da, behar dituen erregistro guztiak dituen errepertorioaren jabe izatea (karta guztiak dituen karta sorta edukitzea) eta, behar izanez gero, erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea, inguruko hiztunekin adostua9.
|
|
|
Euskañola/ frantseuskara erabili eta, harro, berezko hizkeratzat hartzeak lotura izan dezake autopertsuasio behar horrekin (zenbait musika talderen jokabide linguistikoa, adibidez). Kasu
|
honetan
ere gure komunitatea ez litzateke salbuespena izanen, Luisa Martín Rojok" orgullo de prácticas híbridas (praktika nahasien harrotasuna)" kontzeptua aipatzen du, adibidez (Martín Rojo, 2020: 185).
|
|
|
Horien kasuan atxikimendua eta ezagutza maila orekatuta agertzen dira. Kasu gehienetan oreka positiboa da,
|
hau
da, atxikimendu eta ezagutza ona dute eta horren ondorioz, gehienetan, erabilera ere ona da. Baina, asko ez badira ere, talde txiki bat oreka negatiboan ageri zaigu:
|
|
|
Egileek honako matrize
|
hau
erabili zuten ikasleen gaitasunaren eta atxikimenduaren harremana azaltzeko (Olasagarre eta beste, 2019: 57):
|
|
|
Komunikazio arauek eta hizkuntza atxikimendua eraikitzeko baldintzek adin guztietako hiztunei eragin arren, azken atal
|
honetako
ondorioak eta esku hartzeko proposamenak gazteen testuinguruan kokatuko ditut.
|
|
|
(
|
hau
da, gu ez bezalako hiztunekin enpatia sortzea). Hortaz, betiko desagerrarazi behar ditugu euskara ez erabiltzeagatik botatako mespretxuzko iruzkinak, askotan gazteen identitatearen kontra jotzen dutenak.
|
|
|
Zaila da sormen gaitasun hori eskuratzea ahozko adierazkortasuna kamutsa bada. Beraz, honako hurrenkera
|
honetan
landu genuke: lehenik, hezkuntzan, ahozko gaitasun komunikatiboa garatzeko lanketa sistematikoa (mintzamena bera bihurtu ikasgai, Dolz en hitzetan) (Dolz, 2006); bigarrenik, adierazkortasun informalerako baliabideak eskura jarri (hezkuntzan oinarria jarrita ere, zeregin horretan hedabideen eta kultur eragileen ekarpena ezinbestekoa da); azkenik, erabilera informaleko esparruak hedatu eta saretu.
|
|
|
asertibotasun linguistikorako estrategiak eta hiztunen arteko gaitasun erlatibo desorekatuak eragindako trabari aurre egiteko motibazioa elikatu. Gatazkak ebazteko" metakomunikazioa" erabiltzeko trebatu,
|
hau
da, gainerako hiztunekin komunikazioaren arauak negoziatzeko edo birnegoziatzeko moduak eta ideiak eskaini.
|
|
|
17 Gure kulturan jokabidea pertsonari egozteko joera dugu eta inguruaren eragina alde batera uzten dugu.
|
Hau
da, ohikoa da" eragozpenaren funtsezko errakuntza", jokabideen kausa (borondatea eta agentzia) pertsonaren baitan jartzeko joera erratua (Apodaka, 2004: 52).
|
|
|
Irakurleak esku artean duen artikulu
|
honek
, Helena Baraibarrek, Ikastolen Elkarteko Hizkuntza Egitasmoetako mahaiburuak, 2022ko irailaren 22an Iruñean egindako" Nafarroako gaztetxoen ahozko jardunean curriculumak ezartzen dizkigun mugak eta eskaintzen dizkigun aukerak" izeneko hitzaldiaren mamia jasotzea eta zabaltzea du helburu. Bertan, Bigarren Hezkuntzan lanean diharduen irakasleari euskara ardatz duen hezkuntza sisteman beste irakasleekin batera elkarlanean aritzeko lan ildoak proposatu nahi zaizkio, curriculumari ahalik eta etekinik handiena ateraz, ikasleen euskarazko komunikazio gaitasuna aberasteko bidean jar dezan eta ikasle horiei ikasketa ibilbidean arrakastaz aritzeko ezinbesteko duten hizkera akademikoa garatzen lagun diezaien.
|
|
|
Egungo egoeraren hausnarketatik abiatuta, edozein ikasleren ibilbidean hizkuntza aintzat hartuta aritzeak duen garrantzia azpimarratzen da, ondoren, irakasleak elkarlanean aritzeko irizpideak bateratu beharra ohartarazteko, eta irizpide horiek zein mugarri aintzat hartuta egitea komeni den proposatzeko. Amaieran, ondorioei emandako tartean nabarmendu dira, curriculuma ikuspegi
|
hau
aintzat hartuta jorratzeak ikasleari, irakasle taldeari eta euskararen normalizazio prozesuari eskaintzen dizkion aukerak.
|
|
|
Prozeduren eta jarreren artxibategian jasotakoari Snow eta Ucceli8 ikertzaileek egiten duten hausnarketa erantsi behar zaio; izan ere, bi ikertzaile horien aburuz, hizkera akademikoaren berezko ezaugarriei hizkera horrekin egin beharreko komunikazio ekintzen konplexutasuna gehitu behar zaie. Ikertzaile horiek hizkera akademikoa erabili beharreko testuinguruaren aldagaiei egiten diete erreferentzia,
|
hau
da: igorleak hartu beharreko jarrerari, xede taldearen ezaugarriei, komunikazio helburuari eta baliatu beharreko testu generoaren ezaugarriei erreparatu behar zaie.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi
|
honen arabera
, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ... Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira;
|
hau
da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke(... Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
Hortaz, helburua ez litzateke hizkuntza lantzeko egoerak prestatzea, baizik eta hizkuntza eraginkortasunez baliatuz, egunerokoan ohikoak diren egoera konplexuei erantzun egokia ematen asmatzea. Ikasleek eguneroko bizitzako egoera konplexuei erantzuten dieten ekoizpen errealak egiten dituzten heinean, gelako hormak lausotu egingo dira;
|
hau
da, ez dira gerora praktikan jarri beharreko ezagutzak ikasten arituko.
|
|
|
Testuen bidez, hizkuntza ekintzen bidez, jarduten dugu gizartean, eta, testuinguruaren arabera, itxura bat edo beste(
|
hau
da, testu genero bat edo beste) baliatuz sortzen ditugu testu horiek12 Ondorioz, hezkuntzaren egitekoa izango da, ikasleen hizkuntza errepertorioa aberaste aldera, bizitzako askotariko eremutan helburu desberdinak lortzeko baliatzen diren testu generoak aintzat hartzea, eta genero horiek baliatzeko egoera esanguratsuak diseinatzea. Ildo horretatik, nahitaezkoa da ikasleek diziplina edota jakintza arlo bakoitzak ezagutza partekatzeko baliatzen dituen testu generoak ezagutzea eta maneiatzen trebatzea:
|
|
|
Ekintza komunikatiboaren testuinguruko aldagaiei dagokien atalean egin dugun bezala, honako
|
honetan
ere Bronckarten lanaren gainean HABEk (Esnal, 2009) egindako irakurketatik abiatu gara, didaktika ikuspegitik argigarriagoa zaigula iritzita. Hortaz, edozein testu ekoizteko (edota aztertzeko), baliagarriak eta zeharkakotasunez lantzeko modukoak izango zaizkigu J. P. Bronckartek13 testuaren barne arkitekturan kokatzen dituen hiru geruzak.
|
|
|
Lehenengo geruzak, azpiegitura orokorra izena duenak, testuen mailarik sakonenera garamatza; erabaki handiak hartzen diren mailara, hain zuzen ere. Igorleak, geruza
|
honetan
, ekintza komunikatiboari erantzuteko testu generoa hautatu ondoren, plan orokorra eraikitzeari ekiten dio. Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak bere testu nagusira ekarriko ditu.
|
|
|
Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak bere testu nagusira ekarriko ditu. Azkenik, geruza
|
honetan
erabakiko du, era berean, bere burua diskurtsoan txertatuko duen ala ez; hau da, testu interaktiboa ala autonomoa egingo duen.
|
|
|
Plan orokorra zein izango den erabaki ondoren, sekuentziak baliatuz, arestian aipatu ditugun eragiketa kognitibo linguistikoetatik eratorritako testu zatiak bere testu nagusira ekarriko ditu. Azkenik, geruza honetan erabakiko du, era berean, bere burua diskurtsoan txertatuko duen ala ez;
|
hau
da, testu interaktiboa ala autonomoa egingo duen.
|
|
|
Bigarren geruza testuratze mekanismoei dagokiena da. Maila
|
honetan
, testuari koherentzia eta kohesioa ematen dioten alderdiak jorratzen dira. Testuaren barne loturari eta ideien antolaketari eragiten dieten hizkuntza bitartekoak biltzen ditu geruza honek:
|
|
|
Maila honetan, testuari koherentzia eta kohesioa ematen dioten alderdiak jorratzen dira. Testuaren barne loturari eta ideien antolaketari eragiten dieten hizkuntza bitartekoak biltzen ditu geruza
|
honek
: batetik, testua osatzen duten ideien arteko lotura lineala egiteko bitartekoak (testu antolatzaileak, oro har), eta, bestetik, barne lotura konplexuagoak egiteko mekanismoak, izen kohesioa eta aditz kohesioa baliatuz egiten direnak.
|
|
|
Hirugarren geruza ardura enuntziatiboei dagokiena da. Geruza
|
honetan
, ahots enuntziatzaileen erabilera eta modalizazioa aztertzen ditu J. P. Bronckartek. Igorleak bere ahotsa erabiltzeaz gain, ekintza komunikatiboaren xedea lortze aldera, beste zenbait ahots baliatzeko aukera du, esaten duen hori beste edonoren ardurapean jartzeko aukera, hain zuzen.
|
|
|
Era berean, berdinen arteko lanketari ere ezarriko dizkiogu hizkuntza helburuak. Ikasleak ikaslea aurrean duela,
|
hau
da," ikasle ikasle" harremanen arteko elkarreraginerako uneak baliatuz, talde lanean, eraikiko dituzte ikasleek egoerari aurre egiteko ezinbestekoak dituzten ezagutzak, eta talde lan hori bera baliatuko dugu eskuratu beharreko hizkuntza helburuetara iristeko.
|
|
|
Artikulu
|
honetan
jorratutako ikuspegiak irakaslearen egiteko moduetan aldaketak dakartzala adierazi dugu. Hizkuntzetako irakasleek eta gainerako diziplinetako irakasleek gizartean ohikoak diren praktika komunitateetako egiteko moduak kontuan hartuta eta elkarlanean arituz jokatu behar dugu gure eguneroko jarduna planifikatzeko garaian.
|
|
|
Aisialdi eskaintza, aisialdiko hezkuntza edota hezkuntza ez formala hitzek sarritan gai berdinari egiten diote erreferentzia, baina hitzen aldaketa txiki horrek alde handia dauka esanahian eta jarduera
|
honi
ematen zaion garrantzian.
|
|
|
Testuinguru
|
honetan
aurkezten dugu Larunblai egitasmoa, Euskaltzaleen Topaguneak Karrikaluze elkartearekin batera duela ia 20 urte sorturikoa. Egitasmo honek urte hauetan guztietan zehar, gaur arte, Nafarroako hainbat herritan ehunka haur bildu ditu urtero euskarazko aisialdi eskaintza zabala eskaintzeko eta haur euskaldunen sare zabala sortzeko helburuarekin.
|
|
|
Testuinguru honetan aurkezten dugu Larunblai egitasmoa, Euskaltzaleen Topaguneak Karrikaluze elkartearekin batera duela ia 20 urte sorturikoa. Egitasmo
|
honek
urte hauetan guztietan zehar, gaur arte, Nafarroako hainbat herritan ehunka haur bildu ditu urtero euskarazko aisialdi eskaintza zabala eskaintzeko eta haur euskaldunen sare zabala sortzeko helburuarekin.
|
|
|
Erlazio berri hauek euskaraz sortzeak berebiziko garrantzia dauka, hizkuntza ohiturek eguneroko erabileran duten eragina dela eta. Egunerokoan ikus dezakegu, nola ingurune erdaldun batean, euskaraz sortu den erlazio bat erdaldun bilakatu daitekeen erraztasun handiz, gizartetik jasotzen ditugun estimulu gehienak erdaraz jasotzen baititugu gaur egun, are gehiago sare sozial eta medio elektronikoen zabalpen geldiezinarekin, non eskaintza zabal eta dinamikoa eskuragarri dugun eta duten haur eta gazteek, eskaintza
|
honen
gehiengoa erdalduna izanik. Haur eta gazteen arteko erlazio hauek gaztelaniaz sortzen badira, zaila izaten da euskaldun bilakatzea, testuinguru euskalduna eman arren, ohiturek garrantzi handia izaten baitute dinamika naturaletan.
|
|
|
Zenbait autorek (Dolz, 1997; Dumais, 2013) diotenaren arabera, ahozkoaren progresioa egin gabe dago, eginkizun konplexua delako, nonbait. Bide ilun samar horretan euskararen irakaskuntzan
|
honi
erreparatzea hil ala bizikoa da. Gure aldetik hor ikerketarako eskain dezakegun baliabide bakarra praktikatik etor daiteke, praktika neurtua eta gaur egun eskura ditugun oinarri teorikoetan sostengatua.
|
|
|
— A ikasleak: ahozkoan (hitz egitean) maila ona du, C1, elkarreraginean, batez ere (erregistro ez formala ere baduela, edo erregistro mota horretan arin moldatzen dela, estutasunik gabe, apika); hizkuntza akademikoan badu oraindik formaltasuna lortzeko tartea; ahozko komunikazio gaitasunari begira, ikasle
|
honek
erregistro formala/ eskolakoa landu behar du, B2tik C1era, elkarreraginezkoan atzera egin gabe (C1). Idatzian, irakurriaren eta ahozko formalaren ulermenean ere badu tartea hobetzeko, eta ikasketekin/ maila akademikoarekin batera hobetuko duela bermatuko zaio, B2tik C1era (adibidez:
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka, baina pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka,
|
hau
da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
ahozkoaren ulermenean, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) B1; hizkuntza akademikoan B2; hitz egitean, pertsonen artekoan, (PAOKT) A2 B1 eta hizkuntza akademikoan B1 Irakurriaren ulermenean eta idatzian B1 maila. Ikasle
|
honek
tarte handi samarra dauka hobetzeko euskara mailari dagokionez, bai maila akademikoan, bai pertsonen arteko komunikazio trebetasunetan.
|