|
2009
|
|
|
Da ezebe enekin. Bueno, etorri zan
|
handik
zortzi bet egun barru, ta ama ikusi naun orduen estazinotik geure etxerantza, ba, negar baten hasi nitzen. Da uzandre horrek esaosten:
|
|
|
Gaurkotasun
|
handiko
gaia da memoria historikoarena, ez bakarrik geurean, baita inguruko literaturetan ere, batez ere, Holokaustoaren inguruko ikerketen ondorioz. Helburu etikoa du kasuotan literaturak, iraganeko sarraskiak berriro errepika ez daitezen arakatzen baitira behin eta berriro itxi gabeko zauriak (Assmann).
|
|
|
Irakurleak eraiki du, hortaz, istorio osoa (edo ahal duena). Eta gero, beste bertute
|
handi
bat, aipatzen diren gaiei buruz (bikote harremanak direla, edo ditxosozko gatazka) hitz egiteko modurik serioena hautatu duela idazleak: umorearena.
|
|
|
Desberdinak euren artean, noski, bildumaren aniztasunaren erakusle, baina ezaugarri komunak dituztenak: esandakoak baino garrantzi
|
handiagoa
du esan gabeak, iradokitzaileak dira oso, argumentuaren aldean giroak, sentsazioek, emozioek dute pisua?
|
|
|
Halaxe iruditzen zait niri ere, Marijo. Gainera, nire ustean, ipuin bildumaren meriturik
|
handiena
bete betean azpimarratu duzu: eguneroko zera txikietatik abiatuta, orokorragoak eta komunak diren lekuez hitz egiteko abildadea.
|
|
|
Kointzidentziaz, ikastetxean zortzigarren mailan zegoenean, Liz Arregui Dick nerabeak, geroago Hardestyrekin ezkonduko zen? lan egin zuen estatu mailako proiektu batean, beronen asmoa Idahoko eliza katolikoetako artxiboak eskuz kopiatzea zen, geroago artxibo
|
handi
bat egiteko, fitxa katalogo bidez gordeta gera zitezen finkaturik heriotza datu guztiak. Ikastetxe katolikoetako ikasleek kaligrafia, idazkaritza ahalmenak, eta antolakuntza nahiz alfabeto ahalmenak praktikatzen zituzten, eta, bide batez, elizek eskuz idatziriko dohaineko datu base bat lortzen zuten.
|
|
|
Honako hauek dira, berriz, hileta eta ehorzketa konfirmaturik dutenak, baina lurperatze gune ezezaguna dutenak. Haien omenez eraiki zen aipaturiko monumentu
|
handia
, eta bertan zizelkaturik daude euren izenak (batzuenak zalantzagarriak dira) eta jaiotze nahiz heriotza datak:
|
|
|
XIX. mendearen bukaeran eta XX. mendearen hasieran hegoaldeko Idahoranzko euskal emigrazio
|
handia
gertatu zen. Emigrazio hori erakartzen zuten, batetik, Idaho Cityn eta Silver Cityn aurkituriko urre nahiz zilar zainek eskaintzen zituzten aukera ekonomikoek eta, bestetik, abereak bazkatzeko dohaineko lur publikoek.
|
|
|
Finantziazio erantzukizunean sorturiko gero eta zama
|
handiago
horren ondorioz, zenbait ostatarik erabaki zuten beharrezkoa zutela elkar sorosteko erakunde bat. Euskaldunek hartan dirua sartuko zuten eta, beharrezko balitz, diru laguntza bat jaso zezaketen osasun edo heriotza gastuetarako.
|
|
|
Borondate on
|
handiarekin
borondate txar askoz ere hobea lor liteke.
|
|
|
Gero eta askatasun
|
handiagoa
dagoenez, gero eta gauza gehiago dago debekaturik.
|
|
|
Horregatik, poesiak zehatza eta doia izan behar du. Intentsitateak kontzentrazioa esan nahi du [orduan eta kontzentrazio
|
handiagoa
, are eraginkorragoa disolbatzean, erantsiko luke disoluzioaren apologistak], baina honek ez du esan nahi, ezta gutxiagorik ere, poema ulertu egin behar denik. Kontua da zeri esaten ote diogun guk, ulertzea?.
|
|
|
Poema horretatik irtetean desorden hori txikiagoa bada, esan nahi du poema on bat zela, eta ulertu egin dela. Ez daude kutxa beltz asko, geure bakardadea bertara sartu eta
|
handik
nolabaiteko kontsolamenduarekin eta modu ordenatuagoan ateratzen dena. Poesia, beharbada, ez da ezer askorik, baina gogorragoa da neurtitzetatik at dagoen aterperik eza[, más dura es la intemperie de los versos?].
|
|
|
«Jendea meatzean barna laguntzen ez zen sekulan nekatu eta inoiz ez zuen horregatik kobratu. Bere atsegin
|
handienetarik
bat zen jendea Aguereberry Pointera eramatea eta ia bi mila metro beherago zabaltzen zen Heriotza Ibarraren bazter miresgarriez gozatzea haiekin batera.»
|
|
|
Korrika joan nintzen Shortyrengana, erakustera. Bere astoari tu egin eta bere lupa
|
handi
hura atera zuen. Tximino bat bezala gora eta behera saltoka hasi zen.
|
|
|
Gizona aurrez aurre jarri zitzaidan.
|
Handia
zen. Gero jakin nuen Thurman zuela izena.
|
|
|
Diruak batere kezkatzekotan, gastatu artean kezkatzen zuen. Bere harrotasunik
|
handiena
–manta bakarreko prospektorea, izatea zen eta hil zenean halaxe jarrarazi zuen bere hilarrian, Heriotza Ibarrean.»
|
|
|
–Locomobile
|
handi
bat zen. «Txuku txuku» sentitu genuen, erreka ohean gora zetorrela.
|
|
|
geroztik bake sasoi
|
handirik
.
|
|
|
«konponduko al da gurea ni hil aurretik?». Egia da aitak irratia eskatu zigula ospitalerako eta, orobat, egia da den denok sentitzen dugula beldur
|
handi
hori gertuko norbait hiltzen zaigunean: bere ahotsaz ahazteko beldurra.
|
|
|
Izan ere, gauza bat da errealitatea eta bestea irudimena. Hartforden, Clare Rossiniren eta bere semearen hiri hartan bertan bizi izan zen poeta
|
handiak
, Wallace Stevensek, argi esan zuen: «poema errealitatearen eta irudimenaren arteko harremanetik sortzen da».
|
|
|
Arte kolektiboetan, aldiz, askoz zailagoa bihurtzen da prozesu hori. Jende askoren partaidetza behar denean, dirutza
|
handiak
beharrezko direnean, orduan, gauzak izugarri konplikatzen dira.
|
|
|
Hau da, idazle bat nobela bat idazten ari denean, zer gertatzen da? Zeintzuk dira idazle batek izan ditzakeen zalantza
|
handienak
–Galdera hau ere Víctor Morenok luzatu dio Anjel Lertxundiri.
|
|
|
idazten hasi aurrekoak eta idazten ari naizen garaikoak. Lehendabizikoan, egunero istorio bat baino gehiago bururatzen baitzaizu, zeri heldu da izaten dudan zalantza iturririk
|
handiena
. Bazterketa prozesu batean murgilduta bizitzen naiz:
|
|
|
Kultura txikien geroko existentzia ez da inoiz gauza segurua.
|
Handiagoak
ere aienatu dira iraganean, aztarna handirik utzi gabe. Aurretiaz jakintzat emandakoak ere berraztertu egin behar dituzu.
|
|
|
Kultura txikien geroko existentzia ez da inoiz gauza segurua. Handiagoak ere aienatu dira iraganean, aztarna
|
handirik
utzi gabe. Aurretiaz jakintzat emandakoak ere berraztertu egin behar dituzu.
|
|
|
Gauzak horrela, ez zuen zentzu
|
handirik
gure haurrari ingeles hutsean egin ziezaion eskatzea Sumptari. Edozelan ere, ez nion inoiz entzun hainbeste katalan erabiltzen Julia jaio zen arte.
|
|
|
Orain haren esaldi idor, staccato haiek zerumuga askoz zabalagoa iradokitzen didate. Abesti batzuek ideia asoziazio multzo
|
handiak
dakartzate beren baitan, Kataluniako landerria auto joan etorrietara ekarriz Bartzelonatik etxera goazenean, eta gainera fonetikoki ere ederrak dira oso.
|
|
|
Bi urte bete zituenean, Julia kinka larri batera heldu zen bere ingeles ikaskuntzan. Abuztuan Britainia
|
Handira
joan ginen oporretan nire gurasoenera. Han bere lehengusu gusina guztiak ezagutu zituen, eta batik bat, Hammah eta Jemma lehengusinak, bera baino bi urte zaharragoak.
|
|
|
Bere hizkerari, guk swahili bataiatu genuena? ezin irrigarriago irizten zion, etxe berean zenbait mintzaira elkarrekin nahasmena barik aniztasun egarri
|
handiagoa
sortuko bailuan harengan. Hiztegi sekretua agorrezina du:
|
|
|
–Nahi izango zenuke nik katalanez egitea? , bota nuen, bizarra arreta
|
handiz
mozten ari nintzela.
|
|
|
Horri erantsi behar zaio beste kontsiderazio bat ere, kontuan hartzen ez duguna: administrazioko hizkeraren itzala oso oso luzea da gure hizkuntzan; hedadura
|
handiko
hizkuntzetan ez bezalakoa. Proportzionalki, administrazioko hizkerak euskaraz idatzitakoaren ehuneko izugarria betetzen du, eta, ezinbestez, euskal administrazioko hizkeraren hedadura sozialak esparru handiak hartzen ditu:
|
|
|
administrazioko hizkeraren itzala oso oso luzea da gure hizkuntzan; hedadura handiko hizkuntzetan ez bezalakoa. Proportzionalki, administrazioko hizkerak euskaraz idatzitakoaren ehuneko izugarria betetzen du, eta, ezinbestez, euskal administrazioko hizkeraren hedadura sozialak esparru
|
handiak
hartzen ditu: administrazioak guztiz elebiduna behar du legez, elebiduna izan nahi lukeen, baina ez den?
|
|
|
Hitza lanbide dudanez, hizkera horren naturaltasun falta salatu nuke, baina, aldi berean, kontraesana dirudien egoera bat bizi dugu euskal idazleok: konpromiso sozial
|
handi
bati erantzuten aritu gara euskara batuaren sorrera suspertu genuenetik, konpromiso sozial berarekin jardun dugu euskara batuaren garapena bultzatu dugunean ere. Izaki bakarti, neurotiko, egozentrikook hor jardun dugu ahalegin kolektibo batean murgilduta:
|
|
|
Egokitu dugu, baina ezer bortxatzeko arreta pinpirin batez. Naturaldu dugulakoan nago, baina artifizioari eta bide berrien urraketari neke eta izerdi
|
handirik
eskaini gabe.
|
|
|
pedal biko bizikleta bat da idazkuntza. Edo gure esaera batek dioen bezala, zapatak oinaren neurrikoa behar du; ez
|
handiegia
ez txikiegia; ez zabalegia ez estuegia; ez bigunegia ez gogorregia.
|
|
|
gure bidez sekula iritsiko ez ginatekeen egoera eta erregistroetara iristen gara han hemengo autore
|
handien
itzulpenekin.
|
|
|
Aita, autoaren giltzak falta dituela eta, alde batetik bestera ibili da txoko guztiak arakatzen. Hasieran, ama ere ibili da aitari lagundu nahiz baina, beti bezala, eztabaidan hasi, elkarri hitz garratzak esan eta azkenean, ateari danbateko
|
handi
bat emanez, etxetik aldegin du aitatxok.
|
|
|
Batez ere, amaren kaxatxo hura, txirlaz egindakoa, Recuerdo de Donostia, non botoi desberdin mordoa aurki daitekeen: girlatxe koloreko gabardinaren botoi
|
handi
eta potoloak, neska txikien soinekoen botoi arrosak, kristal antzekoak, menda berde kolorekoak, zilar modukoak, malbazurizkoak. Botoi haiek, sarritan, soldadu, itsasontzi eta tren bagoi bihurtu ohi ditu.
|
|
|
Gertaera pozgarria mutikoarentzat. Begi biribil
|
handia
duen tresna, suge moduko tutu luzea duena, makina bizigabe zein izaki bizidun izan daitekeena. Xaboi hautsak bota makinaren ahotik, zapaldu botoi txiki asko errenkan eta esnatu egiten da garbigailua, bera esnatu den bezalaxe.
|
|
|
Mutikoak maite ditu zarata haiek: ura borborka ateratzen denekoa, geroz eta zurrumurru
|
handiagoz
, arropak uretan egiten dituen palasta txikiak, bustiz doan heinean. Arroparen zirti zarta hotsa, alde batera eta bestera, itotzen ari balitz bezala.
|
|
|
Umeak telebista xelebre horren aurrean egoteko gogoa sentitu ohi du. Batez ere, makina edaten ari dela ematen duenean, ur trago
|
handiak
irensten dituela, eztarritik pasatu ezinean ari balitz bezala.
|
|
|
Begiak zabal zabalik sentitzen zituen, besoetan eta sabelean hotza? Azkenean, gelako ate ondora ailegatu eta ozta ozta begiratu zuen, babesgabezia
|
handienean
: aita etzanda, gora begira, zurrungaka, ilea nahasita.
|
|
|
Goiz horretan, mutikoak eskua sartu du patrikan eta aitaren autoko giltzei begira jarri da. Aitatxo asko poztuko da aurkitzen dituenean eta, kontu
|
handiz
, sukaldeko mahaiaren atzetik erortzen utzi ditu.
|
|
|
Eta La formación del símbolo en el niño, La construcción de lo real en el niño? Nik uste dut Piagetek lan
|
handia
egin zuela «sobre los estadios del conocimiento», haurren fase horiek aztertuz.
|
|
|
Orduan, Mikel artean txikia zenean, ez dakit ziur zenbat urte zituen, etorri zen Antonio Zabala, Gardatakoa, Donostiara, Mikelen etxera. Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio
|
handiarekin
etorri zen hura ikustera Mikel txikia berarekin eramanez. Garai hartan Mikelek oso zaletasun handi bat zeukan.
|
|
|
Uste dut Urumea frontoian bazegoela oso partidu interesantea, eta ilusio handiarekin etorri zen hura ikustera Mikel txikia berarekin eramanez. Garai hartan Mikelek oso zaletasun
|
handi
bat zeukan. Paperezko etxeak egitea ikaragarri gustatzen zitzaion.
|
|
|
Ba, hori, Juanjo Lasaren gitarrarekin hamasei edo hamazazpi urte zituela hasi zen, eta
|
handik
gutxira berri bat erosi zuen berarentzat. Gero, 1963an, Manuel de la Chicaren gitarra bat erosi zuen.
|
|
|
Berarentzat karnetak inportantzia zeukan profesional bezala ibiltzeko, baina gero debekuak etorri ziren, ez bakarrik beretzako, besteentzako ere bai, eta karnetak ez zuen balio
|
handirik
. Bi aldiz eraman zuten komisariara.
|
|
|
Aski gazte argitaratu nuen Death in Murelaga, monografia lan egoki bat. Arrakasta
|
handikoa
izan zen bai ingelesez, bai gaztelaniaz. 1975ean, berriz, Amerikanuak argitaratu genuen Jon Bilbaok eta biok.
|
|
|
Amerikanuak, beraz, arrakasta
|
handikoa
. Nire doktore tesia, bestalde, Etxalarri eta Murelagari buruzkoa, Londresen eta New Yorken argitaratu zen ingelesez, eta nola halako arrakasta izan zuen; gaztelaniazko bertsioak, aldiz, ez zuen batere oihartzunik izan.
|
|
|
Espainian jaioa. Ile kizkur urdindu estuen eta betaurreko
|
handi
batzuen artetik, aurpegi goxo eta alaia nabarmentzen zitzaion, irribarre etengabekoa, guztiei zien maitasunak eragina.
|
|
|
Dendan bakailaoa eta kafe eho berria edukitzen zituen, basamortuko euskaldunentzat. Nire etxeko aurreko portxean daukat eskuzko kafe ehogailu
|
handia
. Esteban hil zen arte, amamak gobernatzen zituen bai denda eta bai hotela, eta hotelarekin jarraitu zuen bere azken egunetaraino.
|
|
|
Bizirik daukat barrenean, niri lagun egiten, txakur baten pare, bere onetik aterata arramaska egiten dit erraietan, suntsitzaile aseezin, ederki dakit egunez egun suntsitzen nauela, eta den denean zuloak egin eta egin sentitzen dut jasaten dudan bizitasun orotan. Lur azpiko tunel ikaragarri
|
handiak
, haizearen ibiltoki hotzak.
|
|
|
Gure ustetan indarrez beteta dauden objektuez inguratzen dugu geure burua, behar den arreta eskainiz gero haien dohainaz jabetuko garelakoan. Gure familian, errepresentazio fisiko horiek literaturaren moduan jokatzen dute neurri
|
handi
batean: garena ez ezik, izan nahi genukeena ezagutzeko aukera ematen dute.
|
|
|
«My father was a sheepherder, and his home was the hills.» Esaldi horrekin hasten da Sweet Promised Land (1957), aitarekin batera Euskal Herrira egindako bidaian oinarrituta Robert Laxaltek idatzi zuen liburua. Hasiera xumea da, dudarik gabe, eta bati baino gehiagori irudituko zaio misterio
|
handirik
ere ez duela. Izan ere, mendian zenbat denbora igarotzen duen kontuan izanda, logikotzat jo genezake artzain batek mendi ingurua etxetzat jotzea.
|
|
|
Aurpegiko bi perlekin ikus dezakezuenok itsuon begiak izan behar duzue. Eta, alderantziz, beste zentzumenen indar
|
handiagoa
dugunok zuen belarri, aire eta bizitzaren nondik norakoen hizkuntzaren itzultzaile izan behar dugu.
|
|
|
Irakurtzeko eta idazteko erabiltzen ditudan eskuetatik ateratzen diren hitz hauek irakurtzerakoan, itxi itzazue begiak mementu batez, bakoitzaren ikuspegitik nire pentsamendu eta sentipenak indar
|
handiagoz
bizi ditzazuen.
|
|
|
Itsasoak, aspaldiko partez, bizi iraupenaren mugan,
|
handia
eskaini dio Santiagori. Borrokaldi luzearen ostean, arrantzarako arte guztiak erabili ondoren, borroka garratzaren mugan arraina harrapatu du Agureak.
|
|
|
hobe etimologikoa baldin bada. Buru gogobetetasun
|
handienak
ematen dizkidan liburua da. Iturrira, jatorrira, hitzen iturburura joateak gaizki ulertu linguistiko ugari saihesten dizu.
|
|
2010
|
|
|
Bortha ez beit zian idekiten ahal, ez zakizün nula behar zian eskapatü. Hartzen dizü aharirik
|
handiena
eta lahardekatzen dizü; gero, haren larriaz üngüratzen düzü, eta tzintzarria lephoan ezarten dizü.
|
|
|
Zer egiten dü ordian? Erhia muzten dizü eta urthekiten dizü bere erhaztünareki, hur
|
handi
bat beit zen, harat.
|
|
|
Interesgarria, oso, Esti, esaten duzuna. Eta hortxe ikusten dut nik, hain justu, Barandiaranen liburuaren meritu
|
handienetakoa
: ustez «objektiboak» diren narrazioek (kazetaritzak, kasu), kanpoan uzten dituen «egiak» azaleratzeko egiten duen ahaleginean.
|
|
|
Idazle gazte baten lehen eleberria da hau, baina bere adinekoen errealitatetik aldendu eta gerra garaian gazte zirenen belaunaldiari eskaini dio arreta liburu honetan. Hiru emakume edadeturen bizitzaren ibilbidearen testigantza ematen du liburuak, iraganaren oroitzapenak ekarriz (haurtzaroa eta gaztaroa hiru protagonisten ahotik) eta elipsi
|
handi
bat eginez, zahartzaroko kafetegiko solasaldien bidez. Lehena, iraganekoa, barne bakarrizketaren bidez emana da; bigarrena, orainaldikoa, aldiz, istoriotik kanpo dagoen kontalari estradiegetiko batek kontatzen du, maitasunez, sentiberatasunez begiratzen duten begi batzuek kontatzen dute.
|
|
|
adi eta gogotsu eduki izan nauena, eta pena moduko bat sentitu dut amaierarantz hurbiltzean. Egia da Fermin Etxegoienek kontatu digun istorioa lineala eta misterio
|
handirik gabekoa
dela, eta estiloa ere ez duela zainduegia, baina eskertzekoa da liburuari alde guztietatik darion bizitasuna eta benetakotasuna. Nago, gainera, Elias Aldasoro protagonista lotsabako eta pindartsu horrek, beharbada, horrelako idaztankera desorraztu eta arteza behar zuela, irakurleak hurbileko eta sinesgarri senti dezan.
|
|
|
Bertan irakur daitezkeen testuak ez dira edozein egunkaritan aurki ditzakegun testu horiek bezalakoak, kazetaritza estu, hotz eta despertsonalizatu batekoak. Alderantziz, irakurleari gertuagokoak egingo zaizkio, inplikazio
|
handiagoa
eskatuko diote, jar dezala bere partetik zerbait. Kepak aipatu du ia nobela baten gisan irakurri dituela erreportajeak, eta arrazoi du.
|
|
|
Irakurleak atera behar ditu bere kontuak, ahal duen moduan. Bat nator liburuaren gehiegizko soiltasunak eraman gaitzakeela pentsatzera zerbait
|
handiagorako
materialak izan zitezkeela. Gehiagoren eske uzten zaitu liburuak eta horixe bera adierazi nahi nuen profesioz gidoilari den baten opera prima dela esatean.
|
|
|
Iratxe Esnaolaren Galerna. Bere laburtasunean (91 orri besterik ez ditu),
|
handia
iruditu zait Esnaolaren estreinako lana. Lan honetan ezin hobeto uztartuta azaltzen dira giroa (udako azken egunak, galerna gertu dela) eta pertsonaien arteko gorabeherak (berrogei urteren bueltan dabilen emakumea; adin txikiko neskatila batekin dabilen haren senarra; neskatilaren aita, bikotea uda igarotzen ari den hoteleko zuzendaria; neskatila bera).
|
|
|
Eta banekien kontatu eta erakutsi egiten duten liburuei egindako aipamena ez zela hain debaldekoa. Esnaolarenak kontatu kontatu, ez du gauza
|
handirik
kontatzen, Estik esan dituenekin zakuan dugu argumentua. Senar emazteak oporretan, aita alaben hoteletik bueltan, lauron biografiak zangalatrabatuko dira galerna iritsi bitartean.
|
|
|
Jarrera eta sentimenduei begira oso sinesgarriak egin zaizkit. Neskatoari, esaterako, Bonjour tristesseko Cecile nerabe axolagabe eta kapritxosoaren antz
|
handia
aurkitu diot.
|
|
|
Lehengora itzuliz, ordea, Eider Rodriguezen Katu jendea liburuaz hemen esan diren kontu eta ipuin aipagarrienen («Katu jendea», «Omarren uda»?) balorazioekin bat nator orokorrean. Aritzek liburuko ipuinen gaien arteko koherentzia aipatu du eta, egia esan, liburuko zazpi ipuinetatik hiruzpalautan desioaren eta edertasunaren inguruko hausnarketa gailentzen da, baina eztabaidaren hasiera aldera Aritzek esan duenari aurka eginez, zinez ez dut uste horretan oso sakonera iristen denik, ez du «hausnarketa
|
handi
bat» garatzen, ez baita hedatzen; handik eta hemendik abordatzen du, asmo orohartzailerik gabe, orri gutxiko ipuinetan egin litekeen neurrian.
|
|
|
Lehengora itzuliz, ordea, Eider Rodriguezen Katu jendea liburuaz hemen esan diren kontu eta ipuin aipagarrienen («Katu jendea», «Omarren uda»?) balorazioekin bat nator orokorrean. Aritzek liburuko ipuinen gaien arteko koherentzia aipatu du eta, egia esan, liburuko zazpi ipuinetatik hiruzpalautan desioaren eta edertasunaren inguruko hausnarketa gailentzen da, baina eztabaidaren hasiera aldera Aritzek esan duenari aurka eginez, zinez ez dut uste horretan oso sakonera iristen denik, ez du «hausnarketa handi bat» garatzen, ez baita hedatzen;
|
handik
eta hemendik abordatzen du, asmo orohartzailerik gabe, orri gutxiko ipuinetan egin litekeen neurrian.
|
|
|
Itxurakeriak, hipokrisiak eta nork bereari eusteko grinak duen funtzioaz hainbat oker ulerturen eta ondoriozko inkomunikazioaren sorreran. Pertsonen arteko hartu emanen konplexutasuna eta lehia ditu aipagai, baina ipuinok mahai gainera ekarri soilik egiten dituzte garapen
|
handiagoz
askoz esanguratsuagoak izango liratekeen istorioak. Bat nator honetan Estibalitzekin:
|
|
|
Horrek liburuaren interesa areagotzen badu ere, badira liburuan deigarri suertatu zaizkidan beste arlo batzuk ere. Nire ustez, interes
|
handia
dute hasierako lau biografia bitxiek, edota «Gret» nahiz «Elisa» bezalako narrazioek. Azken honen ildokoa eta mailakoa da Marraska lurperatu arren ere, eroetxean hila den Johana pertsonaiaren narrazio hunkigarria.
|
|
|
Aurrekoan legez, liburuak ez du bizitasunik galtzen inolako momentutan, egileak jakin izan duelako modulatzen abenturak eta gorabeherak, fabulatzaile aparta dela erakutsiz. Alabaina, Pariseko gorte distiranteak ez dio mesede
|
handirik
egin liburuaren biribiltasunari, zeren han agertu pertsonaia tropela guztiz nahasgarri egiten zaizu arin batean, irakurketa trabatuz. Areago, gorteko pertsonaiok hainbeste eta hainbeste izanik ezin dira ganoraz karakterizatu, eta planoak dira eurotariko asko.
|
|
|
Lourdes, ez zaizu arrazoirik falta, akaso «hausnarketa
|
handi
bat» ez da Katu jendea harrapatzeko sarerik aproposena. Akaso esan behar nuke «hausnarketa txiki asko» edo «ideia xendra ugari», asmo orohartzailerik gabeak, baina pentsarazleak, ez erosoak, sarri zaurira egiten dutenak.
|
|
|
Akaso esan behar nuke «hausnarketa txiki asko» edo «ideia xendra ugari», asmo orohartzailerik gabeak, baina pentsarazleak, ez erosoak, sarri zaurira egiten dutenak. Ez dakit pertsonaiek garapen, sakontasun, perfilazio
|
handiagoa
eskatzen dutenetz, ez zait hori iruditu, adibidez, Jacinto eta Estik ekarri dituzten ipuinetan, «Katu jendea», «Hagina», «Omarren uda». Har dezagun, kasurako, «Hagina» ipuineko haginlaria.
|
|
|
Estiloa deigarri soila, bizia da. Narrazioari abiadura
|
handia
ematen dio informazioaren,
|
|
|
Liburu batean kontakizunaren klabe estetikoak eta. Lourdesen hizkerarekin segitzearren? garrantzi
|
handikoak
dira, zer esanik ez, baina nire ustez ezinbestekoak hitzak dira, eta bai ere hitzok nola josten diren elkarrekin. Klabe estetikoak, oihartzun musikalak, arteen erreferentzia esanguratsuak eta gaineratiko guztiak ez dira nahikoa, baldin eta hitzak ez baditugu artaz ehundu.
|
|
|
Egia da, estilo horrek abiada
|
handiko
irakurketa posibilitatzen du. Lourdesek film batekin konparatu du hein batean.
|
|
|
Hala, badira nobelak gauzak kontatu egiten dituztenak, eta beste nobela batzuek, ordea, gauzak erakutsi, azaldu egiten dituzte. Guri dagokigun kasuan, egia da Yurre Ugarteren lehen lan honek iradoki egiten duela (lanbro bat, eldarnio bat), baina kontakizun
|
handi
horren baitan istorio txiki bailara kontatzeko grina erakusten du liburuak, gertuko zaizkigunak, familia girokoak asko, intimoak, izeba harekin kafea eta galletak hartzen genituenekoak bezala. Esan behar dut, hala ere, eta izeba hark bezala, liburuak ez duela zirrara berezirik eragin nigan, epel xamar utzi nau irakurketak.
|
|
|
Esan behar dut, hala ere, eta izeba hark bezala, liburuak ez duela zirrara berezirik eragin nigan, epel xamar utzi nau irakurketak. Dekoratuan erakargarri agian, baina atze oihala duela ments iruditu zait, efektu hutsean geratu zaizkit liburuko istorio, irudi eta kolpe ugari (nahiz eta badituen sakonera
|
handiagoko
uneak, etorkinak aipatzen dira, mugako bizimodua, Lourdesek aipatu duen irabazle eta derrotatuei buruzko irakurketa). Baina kontua da zein dagoen zeinen menera eta, nire iritzirako, asmo handiago baten mesedetan daude idatzita narraziook; behetik eraikiak lukete izan, lurrari lotuagoak (nahiz eta fantastikoa izan landu nahi den generoa).
|
|
|
Dekoratuan erakargarri agian, baina atze oihala duela ments iruditu zait, efektu hutsean geratu zaizkit liburuko istorio, irudi eta kolpe ugari (nahiz eta badituen sakonera handiagoko uneak, etorkinak aipatzen dira, mugako bizimodua, Lourdesek aipatu duen irabazle eta derrotatuei buruzko irakurketa). Baina kontua da zein dagoen zeinen menera eta, nire iritzirako, asmo
|
handiago
baten mesedetan daude idatzita narraziook; behetik eraikiak lukete izan, lurrari lotuagoak (nahiz eta fantastikoa izan landu nahi den generoa).
|
|
|
Erakusten digu, ispilurik krudelena bailitzan, gugandik urrunago nahi genukeen jende bat, baina geure baitan dagoena. Eta gero liburua da hausnarketa
|
handi
bat, hainbat gairen gainekoa: edertasuna, desira, gizabanakoen arteko komunikazioa.
|
|
|
Kritika kontatu (tell) eta erakutsi (show) egiten duten literatur lanen artean bereizketa egiten badu ere, Aritz, esan beharra dago azken urteetan azken joerak indar
|
handia
hartu duela AEBetako literaturan. Neure burua show jarrera bultzatzen duten idazkuntza irakasleen artean jarriko nuke, nire ikasleei behin eta berriro esaten baitiet ez dagoela dena hitzez hitz esan beharrik; ikuspuntu erretoriko batetik askozaz eraginkorragoa da gauzak irakurleari erakustea (show) edo, besterik gabe, iradokitzea.
|
|
|
Aipatu Katu jendea lanaz gainera, beste bi narrazio bilduma argitaratu ditu: Eta
|
handik
gutxira gaur eta Haragia. Dela aurreko bi lanetan dela oraingo honetan, narrazio interesgarri askoak aurkitu ditut.
|
|
|
Justu bien gibelean: gizona, konoha tengu jainko sudurluze baten maskara
|
handia
bizkarrean. Numazutik urrun den Shikoku irlara doake (edo doazke hirurak?).
|
|
|
Neu joaten nitzen, mahaie zerbietan; da, bakixu, guanteakaz zerbidu behar. Jesus!, nik buruko min
|
handiek
gasteu nituzen, ikixi arte: jausiko ete jatan, ba, daroadan fuente hori edo katxarro hori eskuti.
|
|
|
«Egun hartan, eskolako lagun andana Biarritzen elgarretarat bildurik, eskualdun eta mendien bi alderdietarikako erdaldun, notari, mediku, abokat, potikario, ingañadore, eta
|
handi
batetako irakasle zenbeit, goxoki bazkalduak ginen denak mahain beraren inguruan, leihoak zabaldurik, itsas hegiari dauden ostatuetarik batean».
|
|
|
Irlandara estreinakoz, joan den mendeko 70eko hamarkadaren bukaera aldera abiatu nintzen. Ez zen
|
handia
hari buruz neukan ezaguera. Zergatikoak, ordea, anitz, nahas mahasean:
|
|
|
Baina irlandar presbiteroak poesia, satira politikoak eta bestelako lanak ere idatzi zituen. Segur aski, uharteko ingelesezko literaturan lehen idazle
|
handia
da. Nola ez aipa haren A Modest Proposal for Preventing the Children of Poor People in Ireland Being a Burden to their Parents or Country, and for Making Them Beneficial to the Public (Proposamen apala Irlandako txiroen haurrak ez daitezen karga izan beren gurasoentzat edota herriarentzat, eta bai, ordea, probetxugarri jendearentzat) kupidagabeko satira ezinago berezi?
|
|
|
Hizkuntzaren ordezkapen prozesuan, sozietatearen ardatz eragile izateari eta autoezagutzari dagokienez, balirudike gaelikoa galduz joan ahala musikak hartu duela, hein
|
handi
batean, hizkuntzaren ordezkoa, haren hutsunea betetzen duela maila sinbolikoan, eta are praktikoan.
|
|
|
Ipar alderago, Iar Chonnachta eskualdean (Conamara, Gaillimh/ Galway, Oilean Arann/ The Aran Islands) hizkuntzaren egoerak hobea zirudien. Historikoki bertako gaelic way of life delakoak, oparoenetarikoa izaki, eragin
|
handia
ukan bide zuen 1916 1921ko independentzia gerlan eta ondoko urteetan loraturiko mugimendu intelektual eta literarioaren sorreran eta garapenean. Iturri eta oinarri izan omen zen XX. mendeko irlandar literaturaren berpizkundean (Douglas Hyde idazleak. Errepublikako lehen lehendakaria izatera iritsiko zena,?
|
|
|
Aran uharteetan oraindik nabarmenago. Inis Mor/ Inishmore
|
handienean
(beste biak: Inis Meain/ Inishmaan eta Inis Oirr/ Inishheer dira), oro harriz inguratua, soro eta larreak bereixiz, eliza inguruko hilerriak zedarrituz, bideak eta beste, jendea, hizkuntza eta paisaia uztarketa berezian senti zitezkeen, gainerako ingelesaren menpeko mundutik urrun.
|
|
|
Otxandion (Josu Zabala tarteko), Orion eta Donostian (Benito Lertxundiren kontzertu batean Antiguako frontoian, are kantuz)? Urte berean, harekin ez ezik The Dubliners, Máirtín O. Connor, Joe McHugh eta oraino beste irlandar eta kanpoko musikari
|
handi
zenbaitekin batera partaide izan nintzen Antonio Breschik Dublineko National Concert Hall areto handi eta prestigiotsuan antolatu eta eskainitako kontzertuan. 2007an, aldiz, The Dubliners taldeak Bilboko Kafe Antzokian jo zuen (hasierako taldetik Barney Mackenna eta John Sheahan baizik ez zeudelarik jada), usaian bezala giro paregabea sortuz.
|
|
|
Otxandion (Josu Zabala tarteko), Orion eta Donostian (Benito Lertxundiren kontzertu batean Antiguako frontoian, are kantuz)? Urte berean, harekin ez ezik The Dubliners, Máirtín O. Connor, Joe McHugh eta oraino beste irlandar eta kanpoko musikari handi zenbaitekin batera partaide izan nintzen Antonio Breschik Dublineko National Concert Hall areto
|
handi
eta prestigiotsuan antolatu eta eskainitako kontzertuan. 2007an, aldiz, The Dubliners taldeak Bilboko Kafe Antzokian jo zuen (hasierako taldetik Barney Mackenna eta John Sheahan baizik ez zeudelarik jada), usaian bezala giro paregabea sortuz.
|
|
|
Britainia
|
Handiak
traba guztiak ezarri eta erabili arren, mundu mailan estatu ez onartua izanagatik ere (hasieran ezagutu zuen bakarra Leninen garaiko Sobiet Batasuna izan zen), Irlandaren askatasuneranzko bidea geldiezina zen.
|
|
|
Aldeko argudioen artean, irlandarren baitezpadako katolikotasunaz gain, 1932an Saint Patrick uhartera iritsi zenetik 1.500 urte betetzen zirela? Erdietsi zuten eta oihartzun
|
handia
ukan zuen, etxean eta kanpoan. Erlijioaz haratago helburuak ere betetzen zirelarik.
|
|
|
Baina Libanotik berririk ez zetorrenez, neskak ausardia
|
handiz
bere idazle kuttunari, Ghazi al Gosaibi poetari bidali zion, aspaldi batean Britainia Handian enbaxadore gisa urteak emandako poetari, une hartan Saudi Arabiako gobernuko ministro zenari. «Nire idoloetako bat da eta liburua gustatu zitzaiola esateko deitu zidanean, pozez zoratzen jarri nintzen».
|
|
|
Baina Libanotik berririk ez zetorrenez, neskak ausardia handiz bere idazle kuttunari, Ghazi al Gosaibi poetari bidali zion, aspaldi batean Britainia
|
Handian
enbaxadore gisa urteak emandako poetari, une hartan Saudi Arabiako gobernuko ministro zenari. «Nire idoloetako bat da eta liburua gustatu zitzaiola esateko deitu zidanean, pozez zoratzen jarri nintzen».
|