|
2010
|
|
|
Informazioa jasotzeko, ostera, idazkaritza nagusian lagun min batzuen, J.M. Arizmendiarrieta. (?) eta igande arratsalde guztietan harengana joaten zen, berarekin kontuak esan eta
|
hainbat
gorabeheraren berri eta zertzelada jasotzera. Umetatik ezagutzen zuten elkar, Saturrarango Seminariotik.
|
|
|
|
Hainbat
xehetasun dakartza Ana Urkizak Egunako erreportajeei buruz: Hasiera batean, Egunako erreportajeak besteen ahotik entzundakoak izaten ziren, ez Augustinek berak lekuan jasoak.
|
|
|
Kulturari dagozkion
|
hainbat
gertaera aipatzen dira, Augustinen haurtzaroan. Esaterako, Eusko Ikaskuntzaren eta Euskaltzaindiaren sorrera.
|
|
|
Batzuk alde eta beste asko kontra. Sonatuena askorentzat, Donostiako Elizbarrutiko
|
hainbat
parrokok sinatutako agiria.
|
|
|
–Ahaire zahar huntan? honetan ere beste herri kanta askotan dauden
|
hainbat
esaldi egin eta ideia ikus ditzakegu. Etxahunena berarena izan litekeen. Filipiñekuak?
|
|
|
Adizkietan bada ñabardura batean düzüdenabesteandükezu da. Gurearekin erkatuz, ordea, badira
|
hainbat
ñabardura txiki. Aipa dezagun bakarren bat:
|
|
|
Eta universaltasunaren argumentu falaziazko hori erabiltzen dute espainolistek euskal nazionalismoaren kontra, eta argumentu falsua da (euskal kulturan, adibidez, hizkuntzan badugu aurkitzen halako aztarna bat erakusten duena kultura zahar hori birbanatzailea zela, eta da persona adierazteko lagun esaten dela). Eta espainolistek (ni ez nago obsesionatua euren kontra) euren kultura universaltzat hartzen dutenean ez dakite zer universal bihurtze klase egiten duten, ikusi besterik ez dago nolakoa den
|
hainbatetan
kultura klasiko hori (kultura klasista eskandalosua ere dela esango nuke nik), eta beste aldetik nola izango da universala kultura bat besteak ignoratzen baditu?, ezagutza universal batek, definizioz, den dena, salbuespenik gabe, ezagutzen du, baita Euskal Herria ere, eta hola..
|
|
|
Bestetik, egonezina eta batetik besterako iraultzak ikusten dira, eta ez gitxi krimenak leku batzuetan. Nik lehendik be
|
hainbat
nazino ezagutzen nebazan. Oraintsuago, esaterako, Kuba ezagutu dot.
|
|
|
Karmel-ek:
|
Hainbat
jakingarriren jabe egiteko erea izan dozu, edozein turistak ez dauka horrenbeste.
|
|
|
Ondoren datozenak badute zugandik zer ikasi. (...) Zoriontzen zaitut, baitere, ta bereziki, zeure betiko zaletasunari egoak zabalduz
|
ainbat
bertso eder moldatu dezulako. (...) Gure izkuntzak zenbat eskertzen zaituan ez dago esan bearrik.
|
|
|
–Asi dezagun berriz/ bertsotan saioa,/ nik oi, ak emanikan/ or yarraitzekoa?. Bertsolari Guduak liburuan, zein Yakintzaaldizkariaren13 zenbakian (1935 ilbeltz otsaila), saio honetako
|
hainbat
bertso irakur daitezke.
|
|
|
Umetxoek sarri erantzuten zieten gaztelaniaz euskaraz egiten zien gurasoei. Gurutze bide latza izan zuten
|
hainbat
guraso euskaltzalek!?
|
|
|
izenburutzat duen hitzaldiarekin. ...afia zabal bat eskaini zuen euskararen munduan izan dituen jarduera nagusiak gogoratuz, hots, Gogoz aldizkariko zuzendari, Bilboko karmelo komentuko euskarazko elizkizunen antolatzaile, Santutxuko euskara taldeen bultzatzaile, Bizkaiko Foru Aldundiko itzultzaile, etab. Jose Luis Lizundiak gogoratu zuen bezala, euskaltzain berriak Karmel aldizkarian eta Bostak Bat taldeko argitalpenetan burutu ditu
|
hainbat
lan interesgarri.
|
|
|
Gogoan hartzeko
|
hainbat
ondorio ere eskaini zizkigun. Besteak beste:
|
|
|
Mezua hartu genuenetik sentitzen genuen, bai, egun hau iristeko gogoa edo ilusioa. Alde batetik, karmel Ordenako bere anaiek urteetan euskararen alde egindako lan oparoaren aitorpena ikusten zuten, bereziki Markina eta Larreako komentuetan isil isilik lanean aritu diren
|
hainbat
karmeldarrek egindakoaren aitorpena. Burura datozkit, besteak beste, Aita Santi, Lino, Luis, etab.
|
|
|
Giroa berezia zela ezin ukatu, batek zioen bezala, hain gertukoa dugun Patxi Euskaltzain oso izatea gauza handia da?. Handia ez dakit izango den, baina egunak elkartu zituen Aramaioko elizan karmeldarrak, Patxiren familia, euskal kulturako ordezkari ugari eta Aramaioko
|
hainbat
herritar.
|
|
|
Euskararen landa berdea goitik behera urratu zuten, basamortu gorri bihurtuz. Euskaraz hitz egitea bera ere,
|
hainbat
kasutan delitu bihurtzeraino.
|
|
|
Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen. Nire bizitzako ibilbidean eragin handia izan duten
|
hainbat
balio ere jaso nituen bertan; auzolanean edo talde lanean jarduten, trukean ezer eskatu gabe beharrizanean denari laguntzen, ingurua eta natura maitatzen, luzaroan isilean egoten, pertsona nagusiei begirunea izaten, uzta oparo jasotzeko eskuzabalez ereiten, ondasunak tentuz eta neurriz erabiltzen, eta beste hainbat gauza eder. kristau bizitza ere bertan jaso nuen, etxean, elizan eta auzoan. Esan dudan moduan, berez berez?.
|
|
|
Euskara erabiltzeaz gainera, euskaldun izaten ere ikasi nuen. Nire bizitzako ibilbidean eragin handia izan duten hainbat balio ere jaso nituen bertan; auzolanean edo talde lanean jarduten, trukean ezer eskatu gabe beharrizanean denari laguntzen, ingurua eta natura maitatzen, luzaroan isilean egoten, pertsona nagusiei begirunea izaten, uzta oparo jasotzeko eskuzabalez ereiten, ondasunak tentuz eta neurriz erabiltzen, eta beste
|
hainbat
gauza eder. kristau bizitza ere bertan jaso nuen, etxean, elizan eta auzoan. Esan dudan moduan, berez berez?.
|
|
|
Badago gurean liburu bat esku artean sarri ere sarri erabili izan dudana. Orriak horixka koloreko bihurtu diren arren, liburuak mantendu egiten du bere funtsa; ez da modaz pasatu, argitaratu zenetik
|
hainbat
urte pasatu dira baina. Liburua Manuel Lekuonaren Literatura oral vasca da, eta gurean dagoena Auñamendik 1965 urtean argitaratutako edizioko aleetariko bat da.
|
|
|
Egia esan, euskararen gizarteko erabilera ikusirik, egoerak samina eta sumina sortzen dizkigu barruan. Azken hilabete hauetan, esan bezala,
|
hainbat
idazlan irakurri ahal izan ditugu honetaz. Esaterako, oso labur eta ongi gogoratzen digu guztiori Edurne Alegriak (erabili.com:
|
|
|
Horrek, besteak beste, argi adierazten digu, gutxitzen doala gure artean euskararen aldeko militantzia eta konpromisoa. Lehen euskara hutsean bizi ziren
|
hainbat
eta hainbat, inguruko erdal giroak bultzatuta edo, erdara parra parra ezpainetan ikusten ditugu. Gure hizkuntza indarberritzeko inoiz izan ditugun baliabide handienak eta teknologia aurreratuenak eskura ditugun une honetan, baliabide izan luketen aurrerabide guzti horiek oztopo bihurtzen ari zaizkigu, inguruko erdarei gure artean ateak eta leihoak zabaltzea ekarri dutelako.
|
|
|
Horrek, besteak beste, argi adierazten digu, gutxitzen doala gure artean euskararen aldeko militantzia eta konpromisoa. Lehen euskara hutsean bizi ziren hainbat eta
|
hainbat
, inguruko erdal giroak bultzatuta edo, erdara parra parra ezpainetan ikusten ditugu. Gure hizkuntza indarberritzeko inoiz izan ditugun baliabide handienak eta teknologia aurreratuenak eskura ditugun une honetan, baliabide izan luketen aurrerabide guzti horiek oztopo bihurtzen ari zaizkigu, inguruko erdarei gure artean ateak eta leihoak zabaltzea ekarri dutelako.
|
|
|
|
Hainbat
faktore kontuan hartu behar dira: lagunak, ingurua eta abar.
|
|
|
–Norbanako helduon eguneroko bizipen eta harreman gehienak lan munduaren eta aisiaren eremuetan egiten ditugu, gure eguneko denbora tarte ia osoa ematen baitugu horretan (lana eta lantokia, zerbitzuen eskaintza, aisia, bezeroak). Eta edonork ziurta dezakeenez, Euskal Herriko gizarte bizitzan gaztelaniak eta frantsesak euskarak baino erabilpen askoz ere handiago dute, euskarak
|
hainbat
esparru erabat arrotz izateraino. Era berean, eta hizkuntzen erabilera sozialari loturik, hizkuntza hegemonikoek ez dute euren abiada moteltzen; aitzitik, bizkortu eta bizkortu ari dira, eta gurearen tamainako hizkuntzek egunerokoa dute bizirik irauteko ahalegina egin beharra.
|
|
|
Euskaldunoi ez zaigu aitortzen Euskal Herrian euskaraz bizitzeko eskubidea. Bizitzako
|
hainbat
unetan eta tokitan erda ra erabiltzera behartzen gaituzte. Ez da oraingo egoera larri hau aldatzeko benetako urratsik ematen.
|
|
|
Eleaniztasunean oinarritutako irakaskuntza dela eta ere,
|
hainbat
zalantza eta kezka sortzen zaizkigu, euskarak azken urteotan irakaskuntzan (A eta ereduetan batez ere) sekulako porrota izan duela ikusi ondoren. Hainbat itaun datozkigu batbatean burura:
|
|
|
Eleaniztasunean oinarritutako irakaskuntza dela eta ere, hainbat zalantza eta kezka sortzen zaizkigu, euskarak azken urteotan irakaskuntzan (A eta ereduetan batez ere) sekulako porrota izan duela ikusi ondoren.
|
Hainbat
itaun datozkigu batbatean burura: nondik aterako da plan berrietarako astia?
|
|
|
Euskara gure gizarteko hizkuntza bizia izatea nahi dugunok (Euskaltzaindiak, Kontseiluak, ikastolek, AEKk, banakakook elkar hartuta) badugu oraindik egitekorik gizarte horretako
|
hainbat
alorretan, inguruko erdaren ur emari indartsuei aurre egiteko aldats gora arraunean jo eta ke jardun dugu eta.
|
|
|
Egoera kezkagarri hori aztertu nahirik Euskaltzaindiko Jagon Sailak Unesco Etxearen laguntzarekin egun osoko gogoeta jardunaldia antolatu zuen azaroaren 19an Bilbon. Bertan izandako hitzaldi eta elkarrizketen bidez
|
hainbat
pertsona gaituren iritziak eta ikuspuntuak jasotzeko sukera izan genuen. Guztiori, jakina, euskal gizarteari arazo larri hau aurkeztu eta irtenbideak bilatzeko urratsak eman nahirik.
|
|
|
Euskaltzaindiak Unesco Etxearekin lankidetzan antolatutako XV. Jagon Jardunaldi horietan
|
hainbat
alor aurkeztu ziren eta eztabaidatu. Programazio oso trinkoa izan genuen.
|
|
|
Bertan jardun izan zuten Kike Amonarriz moderatzailearen esanetara, Aritza Escandon, Jaime Altuna, Irati Otamendi, Lieerni Garmendia, Ander Jauregi eta Joseba López gazteek. Alor hau planteatzerakoan kontuan izan beharreko
|
hainbat
gauza interesgarri eskaini zizkiguten. Geroago eskainiko dizkizuet.
|
|
|
Arazoa egokiro aztertzekotan,
|
hainbat
gune bereizi ditugula ere esan zigun. Besteak beste:
|
|
|
Eta zorionekoa bere etxean bakea, zuk lez, eta maitasuna eta betea dakusana eta barea;
|
ainbat
bizitza dira, argia eta gaua lez, ezbardinak, urrezko erdiunean bizi zara zu.
|
|
|
Monumenta Restaurationis Ordinis. Dena dela, restauración izen hori ez zen
|
hainbat
historialariren gogoko gertatu eta Markinan hasiera izan zuenari refundación, nuevo Duruelo eta antzeko izenak ematen hasi ziren. Dokumentazioaren biltzaile, ikertzaile eta argitaratzaile izan den Julen Urkizak berak ez zuen egokitzat jotzen restauración izena; Vinculo izeneko gure arteko barne argitalpenean hau dio:
|
|
|
1937ko urtarrilaren 4a zorigaiztokoa izango da Bilboren historian. Hegazkin nazionalek hiribilduaren gainera egindako bonbardaketaren mendekuz, jendaldeak amorruaren amorruz
|
hainbat
kartzelatan indarrez sartu ziren eta defentsa gabeko 208 gizon hil zituzten. Karmeloko presoekin ere beste hainbeste egiten saiatu ziren.
|
|
|
Halako aginduak, jakinekoa zenez,
|
hainbat
erlijioso talderen haserrea sortu zuen eta hauek Ordenako Jeneralarengana eta Erlijiosoen Kongregazio Santura9jo zuten. Orduko nagusientzat neurritasun oro, bitarteko jarrera oro susmagarria zen eta, beraz, kondenagarria.
|
|
|
Une hartan behin behineko nagusia zelako, berak jaso zuen Bizkaiko Gobernu Zibilaren oharra eta Markinara helarazi, han baitzegoen Kapitulua bildurik.
|
Hainbat
urte geroago, fraide hura hil zenean, A. Linok gai honi buruzko paper bat aurkitu zuen? 13.
|
|
|
–
|
Hainbat
seinaletan sumatzen zenez, Espainiako Kongregazio osoa gainbeherako aroan sartu zen. Desegite seinale larriak agertzen zituen gizarteak kutsatu zituen guztiak.
|
|
|
Gainbegiratu arin batez ikusiko ditugu
|
hainbat
komentutan egindako triskantza eta gehiegikeriak:
|
|
|
Familiako erabakiak elkarrizketaren bidez hartu izan ditu eta aurrerantzean be horixe izango da haren jokabidea. Nahiz eta Alençonen itzi behar bere ama Fany alarguna eta bere
|
hainbat
bihotzeko adiskide, gertu dago Luis bere alaben onerako edozer sakrifizio egiteko. Baita pena hartzen dau hain baketsu eta atsegin jakon. Pavillon?
|
|
|
Haietariko bat hamahirutik hamalau urte artekoa zen, ez zen buru argikoa, baina hala ere bazekien ikasleen gain jartzen, baita irakasleen gain ere. Hain gazte ikusirik, ia beti neure eskolan aurrenengoa eta moja guztiek maite nindutela, barruko ikasle batengan harritzekoa ez den bekaitzak jo zuen, antza, eta
|
hainbat
eratara ordainarazi zizkidan neure garaipen txikiok?
|
|
|
Zazpi urte nituenean, familia osoa Borgoniara joan zen bizitzera, eta han bota nituen nire unibertsitate arteko urteak. Unibertsitate garaian
|
hainbat
herrialde ezberdinetan izan nintzen: AEB (Texas eta Floridan), Australian eta Madrilen ere bai, hiru hilabetez.
|
|
|
bere herriaz maitemindua, edonori laguntzeko prest, eraman onekoa eta gartsua. Egia esan, bere laguntza oso garrantzitsua izan da nire proiektuan, batez ere,
|
hainbat
gertaerek sinesgarritasuna duten edo ez neurtzeko eta gomendioak emateko orduan. Guzti honetatik onena zera da, liburua bukatzerako, lagunak egin ginela eta asko errespetatzen dudala bai artista bezala, bai gizon bezala.
|
|
2011
|
|
|
Alde batetik, kontuan izan behar da, zazpi hilabetez (1936ko irailaren 21etik 1937ko apirilaren 27ra), Markinako eta Xemeingo erdigunetik, oinez joanda, 40 minututara egon zela gerrako frontea geldituta, eta, horregatik, ehunka miliziar eta gudari etorri zela gure herrira, gizarte bizitza goitik behera aldatuz. Bestetik, Markinako eta Xemeingo 400 gazte baino gehiago joan ziren alde bateko zein besteko fronteetara borrokatzera (Egaña, 2000, VIII. tomoa), eta hauetariko 53k bizia galdu zuten,
|
hainbat
zauritu zituzten eta beste askok urteak egin behar izan zituzten kartzelan, kontzentrazio esparruetan edo langileen batailoietan, bizibaldintza oso txarretan. Gainera,, plaza militar?
|
|
|
FET JONS eko kideen eta militar matxinatuen errepresioaren beldurrez, 135 bat pertsonak ihes egin zuten; 115 bat herritar atxilotu zituzten; lau markinar eta xemeindar fusilatu zituzten; eta 11 emakumeri ilea moztu zieten.
|
Hainbat
izan ziren isunak ordaindu zituztenak, ondasunak edota lanak galdu zituztenak, desterratu zituztenak edota bortxazko lanak egitera behartu zituztenak.
|
|
|
Gerrak, giza hondamendiak, tragedia handiak, holokaustoak? merezi duten zehaztasunez eta zorroztasunez izan dira jasoak eta aztertuak munduko
|
hainbat
tokitan, zorigaitza bizi izan zutenak oroitzeko. Gure artean, gutxi egin da arlo horretan.
|
|
|
Tratu txarrak jasan omen zituzten miliziarrengandik. Gainera, 1936ko irailean, Markinako eta Xemeingo
|
hainbat
tradizionalista isunak ordaintzera behartu zituzten,, faxista, salaketapean.
|
|
|
Besteak beste, 1936ko irailaren hasieran, Bizkaia Defendatzeko Batzordeak 120.000 pezetetako isuna jarri zion alkate tradizionalistaren aitari, Alejandro Gaytan de Ayalari (Barruso, 1996), batzorde honen arabera, hitzez eta egitez frankisten altxamendua babestu zuelako, eta matxinatuei armak erosteko dirua eman zielako. Alejandro Gaytan de Ayala 1936ko abuztuan desagertu zen Markinatik, eta, beraz, ez zuen isuna ordaindu; ondorioz, 1936ko irailaren 13an, bizi ziren jauregia eta beste
|
hainbat
jabego bahitu zizkioten erabilpen militarretarako (Azkona, 2007: 28). Markinako eta Xemeingo beste hainbat tradizionalisten etxeak eta jauregiak ere bahitu zituzten, soldaduei eta Gipuzkoatik etorritako errefuxiatuei ostatua emateko (Urkixo, 1947: 18).
|
|
|
Alejandro Gaytan de Ayala 1936ko abuztuan desagertu zen Markinatik, eta, beraz, ez zuen isuna ordaindu; ondorioz, 1936ko irailaren 13an, bizi ziren jauregia eta beste hainbat jabego bahitu zizkioten erabilpen militarretarako (Azkona, 2007: 28). Markinako eta Xemeingo beste
|
hainbat
tradizionalisten etxeak eta jauregiak ere bahitu zituzten, soldaduei eta Gipuzkoatik etorritako errefuxiatuei ostatua emateko (Urkixo, 1947: 18).
|
|
|
Apirilaren 26an, Gernika bonbardatu zuten egunean (Atxaga, 2007), soldadu errepublikarrek Markinako Frontea utzi zuten (Alvarez, 2007: 69), eta ihesari ekin zioten. Soldaduekin batera,
|
hainbat
markinarrek eta xemeindarrek ere ihes egin zuten militar matxinatuen eta tradizionalisten mendekuaren beldurrez (Onaindia, 1980). Herritarrek Gipuzkoan gertatutako abertzale, euskaltzale eta ezkertiarren fusilatzeen berri zuten, eta 135 pertsona inguruk ihes egin zuten soldadu frankistak sartu baino lehen.
|
|
|
Herriko tradizionalistek eta FET JONS eko kideek nortzuk atxilotu behar ziren, zein emakumeri ilea moztu behar zitzaien edota isuna zein familiei jarri behar zitzaien zehazten zuten.
|
Hainbat
kasutan, salatu ostean, kartzelatik edo heriotza zigorretatik libratzeko atxilotuek epaiketetan behar izaten zituzten eskuindarren, aldeko txostenak, ukatu zizkieten (Gerrikagoitia, 2000).
|
|
|
Hauetariko asko atxilotu zituzten (bat fusilatu egin zuten) edota isunak ordaintzera behartu zituzten. Markinara eta Xemeinera bueltatu ez zirenetariko gehienak Frantzian errefuxiatu ziren, eta
|
hainbat
kasutan kontzentrazio esparruetan (Gurs, Saint Ciprien?) bizi behar izan zuten denbora luzez (Chueca, 2007). Belgikan edo Hego Ameriketan errefuxiatu zirenak ere egon ziren.
|
|
|
Gelditu zirenen edo bueltatu zirenen artean, militar frankistek
|
hainbat
ezkertiar, abertzale eta errepublikazale atxilotu zituzten. Gizon, emakume eta kasu batzuetan baita umeak ere sartu zituzten kartzelan (15 urte zituen Jose Mari Arakistain, adibidez).
|
|
|
|
Hainbat
izan ziren isunak ordaindu zituztenak, ondasunak bahitu zizkiotenak edo atzerrian bizitzera kondenatu zituztenak.
|
|
|
Gertatutako guztiaren aurrean,
|
hainbat
galdera sortzen zaizkit: nola azaldu gertatukoa?
|
|
|
Alde batetik, EAJ ren eskutik, euskarazko antzerkiak garrantzi handia hartu zuen Batzokian. Bizkaiko eta Gipuzkoako
|
hainbat
herritan bezala, antzerkia ideologia abertzalea zabaltzeko erabiltzen zuten. Bestetik, herriko abade laguntzaileak ere euskaltzaleak ziren, eta euskararen eta euskal kulturaren aldeko hainbat ekimen bultzatzen zituzten:
|
|
|
Bizkaiko eta Gipuzkoako hainbat herritan bezala, antzerkia ideologia abertzalea zabaltzeko erabiltzen zuten. Bestetik, herriko abade laguntzaileak ere euskaltzaleak ziren, eta euskararen eta euskal kulturaren aldeko
|
hainbat
ekimen bultzatzen zituzten: euskarazko antzerkiak, euskarazko eleberriak idazten zituzten, dotrina euskaraz ematen zuten, euskarazko klaseak eskaintzen zituzten, euskaltzaletasuna hedatzen ari zen.
|
|
|
Dena dela, mende aurrera doan heinean, eta batez ere 1918tik aurrera, gero eta eliz gizon gehiagok Sabino Aranak bultzaturiko mezu nazionalistak bereganatzen hasi ziren. Bigarren Errepublika garaian,
|
hainbat
elizgizon abertzale edota euskaltzale zeuden Markinan eta Xemeinen (horrek azaltzen du, halaber, abade eta fraide askok Euzko Gudarosteko kapilau gisa aritzeak). Gainera, abade eta fraideek arazo sozialen inguruko gero eta kontzientzia handiagoa zuten (Martin Ugalde, Argia, VII).
|
|
|
Errepublika garaian, markinar eta xemeindar gehienak nekazariak ziren, hautagai tradizionalisten aldeko bozka ematen zuten nagusiki, eta, gainera, mesfidantzaz ikusten zituzten industrializazioak zekartzan aldaketak, batez ere sozialismoarekin identifikatzen ziren ateismoa eta kultura laikoa. Dena dela, Hego Euskal Herriko beste
|
hainbat
herritan bezala, mentalitateak, ideologiak eta balioak aldatzen hasi ziren. Eta horrek zalantzan jarri zuen herriko jauntxoen eta tradizionalisten autoritatea, status quo a edota pribilegioak.
|
|
|
De Mendiola, 2005: 380). Markinako Karmeldarren komentuan zeuden
|
hainbat
fraide abertzale eta euskaltzaleak kartzelan sartu zituzten urte askotan edota erbestera bidali zituzten.
|
|
|
Coserren proposamen honi jarraituz, Markinan eta Xemeinen gerra ostean eman zen errepresio bortitza ez egiazko gatazka bat izan zen. Izan ere, Tradizionalistek, eskuindarrek eta jauntxoek ikusi zuten Errepublika garaian urteetan izan zuten autoritateak ihes egin ziela; euren ideologia eta balioak zalantzan jartzen zirela; eta Markinan eta Xemeinen frontea geldirik egon zen hileetan, 1936ko uztailetik 1937ko apirilaren 27ra,
|
hainbat
une larri bizi izan zituztela. Arestian esan bezala, errepublikazaleek herriko buruzagi tradizionalista batzuk atxilotu zituzten, eta oso gaizki pasatu omen zuten kartzelan egon ziren egunetan.
|
|
|
Atzerriratuak, fusilatutakoak, atxilotutakoak? Hego Euskal Herriko beste
|
hainbat
tokitan bezala, Markinan eta Xemeinen ere Gerra osteko errepresioa bortitza eta intentsua izan zen.
|
|
|
Karmel aldizkariko idazlan guztiak() digitalizatzea, historia guztiko lanak disketean sartzea izan zan erabakia, edo konpromisoa... Lana martxan jarri zan, eta gaur
|
hainbat
denbora geroago amaitauta agertzen da, pare bat urte behar izan dira.
|
|
|
–
|
hainbat
eta hainbat idazle ospetsuren distirak ikusiko ditugu,
|
|
|
– hainbat eta
|
hainbat
idazle ospetsuren distirak ikusiko ditugu,
|
|
|
2007 urtea Udalak Karmeldarren urte izendatu zuen, karmeldarrak udalerrian izan duten eragina eta egin duten lana eskertu nahi izan zuen Udalak. Urte hartan
|
hainbat
ekimen jarri ziren abian, besteak beste, Karmel aldizkaria digitalizatzeko erabakia hartu zuen Udalak, Karmel digitalizatuta DVD baten eskaintzeko asmoz.
|
|
|
–Danok daukagu gogoan 2007 urtean zelan udal honetako kultura eta euskera batzordeak
|
hainbat
ekintza bultzatu zituan. Gaurko gure herritarrak eta ingurukoak konturatu daitezan karmeldarrak ze garrantzia euki daben Markinako bizimoduan, bizimoduan zentzu guztietan gainera..., horretarako ipini ziren ekintzak martxan; batzuk urte haretan hasita amaitu genduzan, beste batzuk ez.
|
|
|
|
Hainbat
kide mota ezarri dira fundaziorako, euren ezaugarrien eta ekarpen ekonomikoen arabera. Kide mota bakoitzari zenbait zerbitzu eta abantaila esleitu zaizkio Baserri Antzokia Fundazioarekin duten harremanaren arabera.
|
|
|
Bertan kirol eta kultur ekintzak egingo dira, baita Txorierriko ortuariak ezagutaraziko ere, txakolina, besteak beste. Horretarako, eszenatokia izango du eta aurkezpenak, lehiaketak, eta
|
hainbat
ekintza zein ekintza aurrera eramateko guneak izango ditu. Era beran, barra bat, txokoak eta euskal sukaldaritzaren hainbat plater tipiko dastatzeko jatetxea izango du.
|
|
|
Horretarako, eszenatokia izango du eta aurkezpenak, lehiaketak, eta hainbat ekintza zein ekintza aurrera eramateko guneak izango ditu. Era beran, barra bat, txokoak eta euskal sukaldaritzaren
|
hainbat
plater tipiko dastatzeko jatetxea izango du. Ekintza hauek guztiak gure kulturaren beste osagaiekin lagunduta egongo dira.
|
|
|
kristau sinismen osoaren sintesia, laburpena?.
|
Hainbat
testu ederren artean, beste hau be gogoko dau Aita Santuak agiri honetan: –Askotan eta era askotara berba egin eutsen Jaungoikoak profeten bidez aspalditik gure asabei; eta azkenak diran egunotan, Semearen bidez berba egin deusku.
|
|
|
|
Hainbat
ahotsetako sinfonia
|
|
|
Baina zentzu hertsian, Jaungoikoaren Berbea Jesukristori dagokio propioki eta beste guztiak Kristoren argi izpiak baino ez dira. Oso osoan,?
|
hainbat
ahotsetako sinfonia dirudi?, Aita Santuaren esanetan.
|
|
|
Bere jakintza besteen zerbitzuan jartzen eban apaltasunez,
|
hainbat
pertsonari lagunduz... Zenbat lan anonimo egin ete eban bere bizitzan, baita komentuan be...!
|
|
|
Gai honetaz
|
hainbat
argibide emon zituan Jose Antonio Arana Martijak Gernikan 1989an Euskaltzaindian sartzeko hitzaldia emon ebanean; eta Joan Mari Torrealdaik eta Imanol Murua Uriak idatziriko Euskaltzaindia ekin eta jarrai liburuan holan biltzen dabe albiste hau:
|
|
|
Euskaltzaleekin izan zituan hartu emonetara barriro etorriz, Iratzederrekin estu estuak izan zituan. Bertsolaritzako
|
hainbatekin
be oso ondo konpontzen zan eta gai horretan aditu eta jakitun handitzat euken bera. Izan be, bizi guztian estimu handian izan eban bertsolaritza.
|
|
|
Iratzederren bitartez edo, Beneditar euskaldunekin beti izan zituan hartu emon estuak, batez be Lazkaokoekin. Honeek argitaratzen eben Jaunaren Deia aldizkarian be
|
hainbat
lan argitaratu zituan.
|
|
|
Euskaltzaindiak, ekitaldi honetarako Aita Lino Akesolori buruzko lan hau eskatu eustanean, oso pozik eta gogotsu hartu neban jarduna,
|
hainbat
urte alkarrekin bizi izan ginan eta.
|
|
|
Itzulpenak bere
|
hainbat
ditu; gehienak erlijio gaietakoak.
|
|
|
Guztira 287 lan baino gehiago.
|
Hainbat
ez-izen erabili zituen: Axmutil, Basabil, Amuxalde, Oba?
|
|
|
Espainako guda zibila hasita dago eta itsasontziz Lisboara jotzen du. Handik Salamankara joaten da, eta
|
hainbat
arinen Valladolidera, bere familiarengana.
|
|
|
Baina ez frankismoak gora eta behera erabiltzen zuen Espainia, beste adierazi eta eduki sakonagoa zuena baizik. Badaude
|
hainbat
eta hainbat idatzi eta ekintza hori erakusten dutenak. Horregatik nik uste dut Gorrochategui jaunak Tovarren euskalzaletasunari jartzen dizkion sustraiak, urrutiago daudela.
|
|
|
Baina ez frankismoak gora eta behera erabiltzen zuen Espainia, beste adierazi eta eduki sakonagoa zuena baizik. Badaude hainbat eta
|
hainbat
idatzi eta ekintza hori erakusten dutenak. Horregatik nik uste dut Gorrochategui jaunak Tovarren euskalzaletasunari jartzen dizkion sustraiak, urrutiago daudela.
|
|
|
izan zen. M. Agud, L. Mitxelena eta A, Tovarrek
|
hainbat
hitz aztertu zituzten eta. Anuario del Seminario Julio de Urquijo, aldizkarian aterata daude, bizirik gelditu zen M. Agud jaunaren ardurapean.
|
|
|
Lekuok badute bere xarma eta erakargarritasuna beste toki batzuek lez, hara nola: Berdariko basoa, Malkorburuko, Kattalinzubiko erreka zuloa, Aizkoateko koba ataria, Iruzuloetako putre apala, Sugarzulo, zerako zera eta bakoitzak erantsi ditzakeen beste
|
hainbat
toki edo gune.
|
|
|
R. M. Azkueren ohorea edo izen ona babestu nahirik,
|
hainbat
idazlan egin zituen; behin baino sarriago idatzi zuen M. Lekuonaren alde ere (ik. Idazlan guztiak, 684 or.); hari berekoak dira berriki egindako batzuk, adibidez Iñazio deuna eta euskal kultura (ik.
|
|
|
Haren eskuetatik hamaikatxo lan iritsi ziren euskaltzaleen eskuetara, garai ez hain errazetan gainera. Euskararen klasikoak, euskararen kezka, euskararen idazleak, euskararen
|
hainbat
arlo: gramatika, lexikografia, itzulpenak?
|
|
|
Gogoratu ditzagun, besteak beste, Euskaltzaindiaren Gramatika batzordean ondu zuen lana; aintzat hartu ditzagun, orobat, KARMEL aldizkarian argitaratu zituen
|
hainbat
lan eta omendu dezagun, modu berean, haren dimoztar izatea, berak beti azpimarratu zuena.
|
|
|
S. Teresaren Onbidea 1963an (Aita Santi Onaindiarekin batera egindako itzulpena).
|
Hainbat
urte geroago hagiografiako eta bestelako hainbat liburu itzuli zituen; esaterako, D. Fernández de Mendiolak idatzitako liburxka: Aita Aureliano karmeldarra() (Gasteiz, 1983, 59 or.); Manuel Fuentesek idatzitako beste liburuxka bat:
|
|
|
S. Teresaren Onbidea 1963an (Aita Santi Onaindiarekin batera egindako itzulpena). Hainbat urte geroago hagiografiako eta bestelako
|
hainbat
liburu itzuli zituen; esaterako, D. Fernández de Mendiolak idatzitako liburxka: Aita Aureliano karmeldarra() (Gasteiz, 1983, 59 or.); Manuel Fuentesek idatzitako beste liburuxka bat:
|
|
|
Argitaratze lanetan Luis Ortegaren laguntza baliotsua izan zuen. Linok argi eta garbi zuen
|
hainbat
urte hiztegigintzan jardun izan arren, herriaren hiztegiaren ikerketa zehatza egin behar zela. Esandako guztiaren lekuko dira hark idatzitako milaka ohar eta zuzenketa.
|
|
|
Esku artean duzun salmoen liburu honek badauka egokiro erabiltzeko sarreratxo bat. Bertan, oso labur bada ere,
|
hainbat
datu interesgarri eskaintzen dira salmoen jatorriari eta erabilerari buruz.
|
|
|
Salmoen sorrera eta erabilera aztertu duten jakitunek, gaur egun eskura dituzten datuak kontuan hartuz, argi erakusten digute salmoak Israel Herriaren historiako
|
hainbat
jazoera eta bizitzaren ispilu eder ditugula.
|
|
|
Salmoak aztertzerakoan, gainera,
|
hainbat
ikuspegi erabiliz jorra dezakegu arloa. Olerkiak diren adinean azter ditzakegu edota Biblia barruko liburu sakratu modura hartu.
|
|
|
Salmoetan, gainera, multzoka banatutako
|
hainbat
literatura mota agertzen zaizkigu. Hainbatetan inguruko herrietan erabiltzen ziren joera literarioei jarraituz.
|
|
|
Salmoetan, gainera, multzoka banatutako hainbat literatura mota agertzen zaizkigu.
|
Hainbatetan
inguruko herrietan erabiltzen ziren joera literarioei jarraituz. Ezin lan labur honetan banaka zehaztu.
|
|
|
Gizarte zehatz bateko kide izateak berez eskatzen du taldeko kide guztien edota
|
hainbaten arteko
harremanak bideratzea. Taldekide sentitzeak aldean ekartzen du aldika aldika egintza bateratuak egitea.
|
|
|
Beste
|
hainbat
salmotan, Jainkoaren esku hartze salbagarria gogoratuz bihotz barrenetik esker onez sortzen den aintza agertzen zaigu. Salbamen hori pertsona bakarrarena nahiz herriarena izan daitekeenez, aintza ere bakarka edo taldeka adieraziko da.
|
|
|
Salmoak, esan dugun moduan, herriak bere bizipenak batez ere taldeka agertzeko gertatutako olerki errimatuak diren adinean, zenbait une historikotan,
|
hainbat
jazoera historikori erantzuteko asmoz sortuak izan ziren.
|