|
2000
|
|
|
Euskadi Ta Askatasunaren ondoan jarraitu nuen, lehen baino aktiboago nahi baduzu. Ikastaroa egin nuen beste batzuekin batera,
|
hainbatek
egina izango duten moduan Erakundearen historian. ETArekiko harremanaz eta jarduera pertsonalaz ez naiz ariko, hau ez delako horretarako lekua, eta beti daudelako isilik gorde beharrekoak.
|
|
|
Gutxi ezagutu ditut Sotero bezain pertsona prestuak, beti laguntzeko gertu, borrokan ere dena emateko, aitzakiarik gabe. Ahazten ez dudan lagun zintzo eta apala da Sotero,
|
hainbat
xake partidatako aurkari grinatsua. Laster elkar topatzea espero dut, sagardotegiren batean.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri zirelako, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste
|
hainbat
arrazoirengatik. Batzar ugari eta eztabaidak luzeak izan ziren.
|
|
|
Badirudi uhin guztiak ezabatzen direla inguru honetan. Telebista, ostera, oso ondo eta garbi hartzen da,
|
hainbat
kate gainera. Kartzelaren erdi inguruan ageri den dorre handia antena parabolikoak diruditenez beteta dago.
|
|
|
Ostiral arratsaldean heldu ginen Valdemorora.
|
Hainbat
kartzelatatik gentozen hogei lagun inguru elkartu ginen han, denok batera patioan ibiltzeko aukerarekin: Roki, Goazen, Jota, Fernando, Mario, Zunbeltz, Astola...
|
|
|
Donostian
|
hainbat
ofizio eta lantokitan ibili nintzen. Gero eta hobeto nenbilela igartzen nion neure buruari, bai osasun aldetik eta bai gainerakoan.
|
|
|
Hirurok hantxe geratuko ginela iruditu zitzaidan, isiltasun eta gelditasun mugagabe hartan bat eginda betiko, baina
|
hainbat
minuturen buruan Lauaxetak isiltasuna urratu zuen:
|
|
|
Ostatu batera sartzeko puntuan ginela, Patziku Perurena idazlea ikusi genuen autoan pasatzen. Adiskidea nuen,
|
hainbat
elkarrizketa, liburu aurkezpen eta gisakoetan elkarrekin egonak ginen-eta. Besoa altxatu nuen diosal egiteko, baina Patzikuk, begiak errepidean iltzatuak nonbait, ez ninduen ikusi ere egin.
|
|
|
Bultza egin genion autoari eta mutilak, kostata,
|
hainbat
ahaleginen ondoren, autoaren motorra abian jartzea lortu zuen. Bizkar zorroak autoaren atzealdean utzi eta barrura sartu ginen Lauaxeta eta biok ere.
|
|
|
Ordurako bazekien dirua erabiltzen eta neurtzen, eta baita jendearen tratabidea bizi zen garaira egokitzen ere, gehiegizko kunplimenduak baztertuta. Bazekien nor ziren Salbatore Mitxelena, Iratzeder, Jon Mirande, Koldo Mitxelena, Piarres Larzabal, Yon Etxaide, Gabriel Aresti, Manex Erdozainzi Etxart, Txillardegi, Bitoriano Gandiaga, Xabier Lete, Bernardo Atxaga, Anjel Lertxundi, Ramon Saizarbitoria, Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre eta beste asko, eta irakurriak zituen haietako batzuen
|
hainbat
idazlan. Arte plastikoen arloan ere asko ikasi zuen, katalogoak begiratuz batez ere:
|
|
|
Jorge Oteiza, Eduardo Txillida, Remigio Mendiburu, Rafael Ruiz Balerdi, Nestor Basterretxea, Jose Luis Zumeta, Bixente Ameztoi, Koldobika Jauregi... Horretaz gain, kultura arloko
|
hainbat
ekitalditan izan zen berpiztu ondorengo lehen bi hilabeteetan: bertso saio batzuk, antzerki zein zinema emanaldiak, Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren kontzertu bat...
|
|
|
Alferrik ari zela ikusirik, idazkariari ezer esan gabe barrura jotzea erabaki zuen.
|
Hainbat
euskaltzain aurkitu zuen barruko gela batean bildurik. Egunkarietako argazkietatik ezagunak zitzaizkion haietako batzuen aurpegiak.
|
|
|
Bizirik zen artean Lauaxetaren arreba eta baita haren
|
hainbat
ahaide, adiskide eta burkide ere, pertsona aski ezagunak horien artean: Augustin Zubikarai, Basarri, Polixene Trabudua, Sorne Unzueta Utarsus, Gonzalo Nardiz, Elias Etxeberria...
|
|
|
Hil eta gero ere, Angiozarko ondoezaren ondoren, lanera joaten jarraitu nuen, eta han lankideek ikusi eta entzun egiten ninduten, aintzat hartzen ninduten.
|
Hainbat
artikulu idatzi eta argitaratu nituen, gainera, tarte horretan, orain seguru askorik –ez naiz, egia esan, bilatzen saiatu ere egin baina– inongo hemerotekatan ezin aurkitu ahal izango liratekeenak. Lauaxetak eta biok Tolosan Martxelo Otamendirekin topo egin genuenean, Martxelok Lauaxeta ez zuen ikusi baina ni bai, nahiz eta ni ere hila nintzen ordurako.
|
|
|
Zuen antz handiagoa duen jendearekin ere egunero elkartzen gara: nekazari, artzain eta mendizale askorekin geratzen gara berriketan, bidean atsedenaldi bat eginez; denda eta taberna askotan sartzen gara janariak, edariak, egunkariak eta beste
|
hainbat
gauza erostera; batzuetan autobusa edo trena hartzen dugu eta noizean behin auto stop egitea ere maite dugu. Zuen antzeko pertsonek ikusi egiten gaituzte, entzun egiten dute guk esaten duguna, ukitu ere egiten gaituzte batzuetan, zuen antzeko pertsonak gurekin mintzatzen dira.
|
|
|
Lauaxeta ezagutu aurreko garaian, 1997ko udaberrian eta udan, Espainiako Gerra Zibila deituaren inguruko kontuetan interesatuago nengoen neure garaiko politika gorabeheretan baino. Luis Fernandez kazetaria eta Josu Chueca historialaria gerra hari buruzko
|
hainbat
erreportaje ari ziren argitaratzen Egunkaria ko Igandeko KZ gehigarrian, eta batzuetan nik neure mendi ibilaldietan ezagututako parajeak ziren haiek kontatutako borroken gertaleku: Pikoketa, Erlaitz, Aritxulegi, Arrate, Usartza, Kalamua, Karabieta, Intxorta, Urbasa, Oiz, Bizkargi, Artxanda...
|
|
|
Alde Zaharra toki malkartsuan, hiru lau mendixken gainean eraikita zegoen; sigi sagakoak ziren harako karrikak; mendixka batetik bestera joateko berriz,
|
hainbat
zubi, hainbat tunel, hainbat eskailera elkargainka ipinita zeuden. Egitura, bide haietako batzuk Xanek ezagutzen zituenak ziren, bere baitan atxiki zituenak, ezabatuxe, deformatuxe baldin bada ere.
|
|
|
Alde Zaharra toki malkartsuan, hiru lau mendixken gainean eraikita zegoen; sigi sagakoak ziren harako karrikak; mendixka batetik bestera joateko berriz, hainbat zubi,
|
hainbat
tunel, hainbat eskailera elkargainka ipinita zeuden. Egitura, bide haietako batzuk Xanek ezagutzen zituenak ziren, bere baitan atxiki zituenak, ezabatuxe, deformatuxe baldin bada ere.
|
|
|
Alde Zaharra toki malkartsuan, hiru lau mendixken gainean eraikita zegoen; sigi sagakoak ziren harako karrikak; mendixka batetik bestera joateko berriz, hainbat zubi, hainbat tunel,
|
hainbat
eskailera elkargainka ipinita zeuden. Egitura, bide haietako batzuk Xanek ezagutzen zituenak ziren, bere baitan atxiki zituenak, ezabatuxe, deformatuxe baldin bada ere.
|
|
|
Bulegoko sarreran, Xan zalantzakor gelditu zen.
|
Hainbat
bulegari, zein bere mahaian, bere ordenadorean, zein bere zereginari itsatsita zeuden. Batek edo bestek begiak apur bat jaso zituen, Xani begiratu distraituak, agian pixka batekoak emanez.
|
|
|
Arte hartan haranzko mahaiko gizon emakume txiki samarrek euren solasa arrunt apaldu, haien animoak arrunt erori zirela zirudien; bildu ziren korro batean emakumeak, gelditu ziren apartexko gizonak, komentario lakonikoak eginez. Beste mahaira jarrita zeuden hiru gizasemeak berriz, solas bizian ari ziren,
|
hainbat
esku keinu, hainbat begi ñika.
|
|
|
Arte hartan haranzko mahaiko gizon emakume txiki samarrek euren solasa arrunt apaldu, haien animoak arrunt erori zirela zirudien; bildu ziren korro batean emakumeak, gelditu ziren apartexko gizonak, komentario lakonikoak eginez. Beste mahaira jarrita zeuden hiru gizasemeak berriz, solas bizian ari ziren, hainbat esku keinu,
|
hainbat
begi ñika.
|
|
|
Bestera berriz, nahiz hiru lagunengandik hurbilxko egonik haien hitz gehienak aditu, doi doia zertatik zertara ari ziren ezin zuen asmatu. Ari ziren eta oso gauza konkretuez, bai denboran bai espazioan biziki gertukoak,
|
hainbat
izen aipatuz, hala toki izenak (haietarik bat edo beste hala ere Xani ezaguna zitzaion) nola lagun izenak, Xani gogora inoren bisaia edo arrasto zehatzik ekartzen ez ziotenak. Haien solasaldia, bestalde, geroz eta etenagoa zen, elkarri hitza kenduz eta farfailaka mintzo ziren eta.
|
|
|
Halatan, bada, Xanek ostiko txiki bat jo zion saihetsean; neskatilak ordea, irri txirtxil bat eginda, tira egin zuen lokarri muturretik, bere trastekeria kontsumatuz.
|
Hainbatenarekin
etsi egin zuen Xanek, esperantzarekin, bere indiferentziak neskatila pixka bat atsekabetu, aldeginaraziko ziola. Ez zen hala izan.
|
|
2001
|
|
|
Une hartan kolkoan zerabilzkidan plantan eta hosto beilegietan apailatu
|
hainbat
estrategia estrategiko, gehienak beheko errekara joan zirenak besterik gabe. Behin, harriduraz kolpea eman beharrez, Asia hegoaldekoa asmatu genuen:
|
|
|
Narayama izan zitekeen, baina banekien, banekien funtsean kazetak aipatzen zuen Maddalen Erreka zela. Adiskide, debaldeko eta euskal literatura nehondik ere aberasten ez duten
|
hainbat
orrialderen buruan adiskiderik geratzen baldin bazait bederen, adiskide beraz, nolaz eta nondik dakidan hain segurki eskatuko didazu menturaz. nukeen arren, ez naiz aztia, gasnak ez nau pertzepzioaren ateen haraindira eroaten, telepatia zein sinpatiaren ordez laketago zait urdepatia, are gutxiago ez naiz X3C izarbeletik etorri eta idazlez itxuraldatu den V kuskandela ikaragarria.
|
|
|
Ez zuten segur Balantsunen etxean mendekuz biloak mozteko emazterik, eta aita aspaldian kasko pelatua zen. Zena zela stalagean, presuner lagunak herriminez hantu abestiekin loriaturik uzten zituen Joanesek,
|
hainbat
non pribazioak, ondoko aterpe hertsietarik zetozen haragi erre usainak eta zaindarien bortizkeriak ahanztea lortzen zuten. Etxegorri bikarioak ez zuen Balantsun gogotik galdu haatik, Eskualzaleen Biltzarreko bazkarietara gonbidatu zuelako aldi oroz, gerla bukatzerakoan.
|
|
|
–Ez didan, arauz, buruan min dunala erranen? –erantzun nion eztiki, haren dudazko jokoa, telebistako telefilmetan
|
hainbatetan
ikusiarekin ironikoki, erkatuz.
|
|
|
Ezkiz inguratu Herriko Plazara heldu nintzenean, argi zurpailek mugatzen zuten ilunpean, lanpara baten pean, itzal luzea begimen neukan.
|
Hainbat
desiratu estralurtarraren gurutzatzeko esperantzak tanpez gelditzera bortxatu ninduen, eta izaki arraroarekin hitz egiteko erabiliko nuen mintzaira zein zatekeen izan nire orduko kezka; hondarrean nekien ingeles apurra gauaren bizkarrera ekartzea deliberatu nuen: how are you?
|
|
|
bakardade bukolikoa hobesten zuela zioen, baina bazekien hogei urtetan maitatu eta familiaren ohoreagatik Parisera lan egitera joatera utzi zuen gizona zela bere bidea; jende artean zebilenetan, alkoholak, kantuak eta sasien gibeletan jotzen zuen zulo bakarreko xirula kresaltsuak bakez betetzen zutela onartzen zuen. Kantuaren xarma ez balitza, Joanesek ez zuen endelegatzen zerendako egiten zioten
|
hainbat
ohore, ohoratzaileak ez zirelarik nornahi pentsa emazu! Ohorea aldi berean zorrotz eta merke zen mende batean bizitzea egokitu zitzaiola gogoan atxikitzen zuen artzainak, kolko gantzatsuan ixkilima herdoilduez medailak itsasten zizkioten bitartean.
|
|
|
Lurrean bizitzeaz nazkatua nintzen, adiskiderik ez funtsean, gauak hobira eramaten ninduen eta biharamunean ekia ikusiko nuenez ez nekien. Bakeagatik Ganimedesko edozein izakiren urratsetan sar nitzakeen eneak, haiek errana eta manatua, fidelki obratuz,
|
hainbat
urtetan, euskal mugimenduaren lemak, edukiz bakarretan jasanezinak niretzat, baina zer inporta militantea nintzen ez, neuretu nituen bezalaxe.
|
|
|
Euskarazko ele arraroa irratian hautematean, irri lakoniko batez lehertzeko gutizia sortzen zitzaidala aldi oroz oroitzen nintzen, estrategia berriaren azalpenak ematen zenizkidan arau. Alabaina, politikarien edo kultura arduradunen ahoetarik isurtzen zen hitz horrek, kolonialismoaren samin gustua zeukan enetako,
|
hainbatetan
gaitzetsi lehenagoko" jasankeriaren" beste apaindura bat zen, hots. Gerlarik bizienaren muinean ginen eta anitzetan estrategia baten ozkan jartzeko ekina, gerlaren ondorioei egokitzea baino zela onartzekoa genuen, umilki.
|
|
|
Luzaz berant oheratu naiz, haspiturak kateztatu Marcel gaixo hura ez bezala. Hara, ene gaurko ipuina, literatura tradizio finko, ohoretsu eta unibertsalean kokatzen dudala, perpaus soil baten bidez. Beraz, luzaz berant oheratu naiz diot, ez axolakeriaz
|
hainbatetan
, bilkuraz bilkura gauak pasaturik, batez ere ezezko ihardespenen ahoskatzen ez dakidalako. Ene inguruan zenbait izugarri abilak dira:
|
|
|
Ilunpean noiztenka azkonar sotilek edo kahaka plazidoek abiadura hausten zidaten. Egun argitan, gauerdiko zamaren gerizatik higuin ezin,
|
hainbat
urtez" kargaturik" lehiatzen zen txirrindulari profesionalaren antzera nenbilen: sentsazio berriek iraupen fisikoaren ortzi mugak urruntzeko partez, murrizten zizkidaten, murriztasun trinkoa gogoko nuela onartzeraino.
|
|
|
Karrusela
|
hainbat
motiborekin zegoen apainduta: Egiptoko piramideak, Partenoia, Erromako Koliseoa, Reimsko Katedrala, Brandenburgeko atea, Big Ben, Eiffel dorrea, Empire State...
|
|
|
Horiek horrela, eta B zer eskatzen zigun oso zehatz jakin gabe, hasieratik beretik oso garbi ikusi genuen zu zinela orientabide egokiak emango lizkigukeen pertsona. Ez dizut ukatuko zuregana iristeko egin behar izan dudan periploan
|
hainbat
gauza ikasi dudala, eta horien artean, kanon batek balio duela –uste dut– hizkuntza gotorragotzeko, idazleak hobetzeko, hiztunak biderkatzeko, erakundeak sortzeko, unibertsitatea pizteko, kritika sendotzeko eta abar. Nago, neure artean, hagitz tramankulu boteretsu eta eragingarria dela kanon delakoa.
|
|
|
Cocuyo da, zoologian, Pyrophorus generoko koleoptero elateridoen
|
hainbat
espezieri ematen zaien izena. Hiruren bat zentimetroko gorputza dute, eta intsektu argi emaileak dira, are argirik gehien ematen omen duten intsektuak, edo halaxe dute fama, bederen, soin enborraren bi aldeetan argia ematen duten bi organo dituztelako, baita beste bat ere, abdomenaren azpiko aldean.
|
|
|
Egia da, bestalde, hiztegigintzan dauden joera berriagoak saiatu direla Landucchiren hiztegiari duen dudagabeko garrantzia aitortzen, purismo antzuak alde batera utzirik, Gasteiz aldean orduan hitz egingo zen euskararen lekukotasuna ematen digunez, eta beraz, inoizko euskara bizi baten lekukotasuna ematen digunez. Puntu honetara iritsirik gogorarazi behar da azken gogoetek eta espekulazioek aitortzen dutela Gasteizko XVI. mendeko euskara hagitz kutsatua izango zela bai tratulari kastillanoek erabilitako
|
hainbat
hitzekin, nola mandazain eta bidaiari errioxarren erromantzearekin, eta are Bizkai aldeko kostaldetik etorririko marinel eta menturazaleen euskararekin ere. Horietatik ez gutxi –beharrezkoa da hau nabarmentzea–, hirurogeita hamar urte lehenago aurkitu zen kontinente berritik –hots, Ameriketatik– pasatuak izango ziren.
|
|
|
Txominek, ate ondoan zelatan zegoenak, oihu bat egin zuen eta, barru aldera ziztuan itzulirik, mahaietan barreiaturik zeuden
|
hainbat
paper, plano, kargadore, arma eta abar biltzen hasi zen, su herioan. Prostatas batu zitzaion eginbehar premiazko hartan, eta Ugatzak berak, nitaz ahazturik, azken begiratu bat bota ere gabe, pistola bere zorroan sartu eta buztinezko zoruan ordura arte nire oharkabean egondako tranpatxo baten ate irekitzeari ekin zion, Aita Zaindariak!
|
|
|
|
Hainbat
egun egin nituen bertan. Gorputzeko ubelduak hobetzen zihoazen poliki poliki.
|
|
|
Gizakiaren berezko berriketa gogoa ezin eten daitekeen iturria denez –are eta gutxiago berezko joera hori estimulatzen duen pizgarririk, oraingo honetan derbirako sarrera pare bat, mutur aurrean paratzen bazaio–, egun batzuen buruan jakin nuen, nire zaindariari esker, beren buruari Aita Zaindari izena ematen zieten jende haien
|
hainbat
ezaugarri. Aita Zaindariak hogeita hamar ziren, eta beren arteko antolamendua oso hierarkikoa zen.
|
|
|
Denen agintaria Aita Guebokinder Artximandrita zen. Tuniketan zeramaten
|
hainbat
zeinu bereizgarrik ezartzen zituen maila hierarkikoak. Nire zaindariak, esaterako, pipa bat zeukan marraztuta gutxi gora behera titiburua edukiko zuen tokiaren gainean, eta piparen inguruan esaldi hau zegoen idatzita, letra txikiez:
|
|
|
Hura anabasa zen: ez omen zegoen gelarik jardunaldietako parte hartzaile guztientzat, nonbait,
|
hainbat
akreditazio falta omen zen edo oker zegoen, areto hartako aire egokituak ez zuen behar bezala funtzionatzen (omenik gabe, neu lekuko), interpretarien zerbitzuak are eta gutxiago (baina, interpretariekin, artean esan dezadan, gauza jakina da…). Berandu iritsi eta gela eske borrokan ari ziren estatubatuar batzuk bazeuden.
|
|
|
Guebokinderrek lortu zuen, laburpen gisa, denak puntu baten inguruan konforme jartzea. Puntua Oximoron Leibnizbarrutiak
|
hainbat
eta hainbat aldiz gogoraraziko gauza bat zen: ezen, idazleaz gaindi, irakurleak direla testua egiten dutenak.
|
|
|
Guebokinderrek lortu zuen, laburpen gisa, denak puntu baten inguruan konforme jartzea. Puntua Oximoron Leibnizbarrutiak hainbat eta
|
hainbat
aldiz gogoraraziko gauza bat zen: ezen, idazleaz gaindi, irakurleak direla testua egiten dutenak.
|
|
|
Hau da, jada idatzita dagoen literatura unibertsaleko pasarte bat baliatzea Harrisoni gaztigua emateko, gaztigurik emango ez bagenio bezala, literatur tradizioaren patu saihetsezina saihesteko. Beste hitz batzuetan esanda, beste liburu batean, batzuetan agian, sartzea, gaztigua, oharra, eman ahal izateko egoera sinesgarri bat topatu arte; eta, egoera sinesgarri hori lortuz gero,
|
hainbat
teknikaz baliatzea, elipsiaz agian, iragarpena, gaztigua hitzik gabe emateko, baina, aldi berean, abisua ematen ari garela interesatuari eta, baita ere irakurleari oso garbi uzteko.
|
|
|
Orduan, ariketa horrek ahaztutako zenbakia gogoraraziko zidalakoan, pertsona arruntak erabili ohi dituen eta buruz jakin ohi dituen zenbaki pertsonalak errepasatzen hasi nintzen: etxeko telefonoa, lanekoa, senitarte hurbilenak, sakelako telefonoa, kreditu txartelak –VISA ikastola, SERVIRED, 4B eta American Express–, autoaren matrikula, gizarte segurantzako txartela, NAN, euskalduna eta espainola,
|
hainbat
datu basetan eta laneko ordenagailuetan sartzeko klabeak, Athleticeko bazkide zenbakia, autoko irratia sintonizatzekoa, elkarte gastronomikoko atea irekitzen duen txartelarena, azken analisietako leukozito eta hematien zenbakia, diru kutxa automatikoa, segurtasunezko kutxa, nire amona zena lurperaturik dagoen hilobiarena, lanera joateko autobusa, mailu jaurtiketako munduko errekorra –gizonez... Alferrik izan zen:
|
|
|
beren kalitatea dela kausa, ikastea eta ikertzea merezi duten liburuen zerrenda. Definizio honek
|
hainbat
gauza ematen du ulertutzat, eta hainbat ondorio dauzka. Ulertutzat ematen diren gauzen artean, lehena da liburu guztiek ez dutela oroimen kolektiboan gordetzea merezi, hau da, batzuk kalitatezkoak direla, besteak baino hobeak direla, eta haiek direla denen oroimenean gordetzea merezi dutenak...".
|
|
|
beren kalitatea dela kausa, ikastea eta ikertzea merezi duten liburuen zerrenda. Definizio honek hainbat gauza ematen du ulertutzat, eta
|
hainbat
ondorio dauzka. Ulertutzat ematen diren gauzen artean, lehena da liburu guztiek ez dutela oroimen kolektiboan gordetzea merezi, hau da, batzuk kalitatezkoak direla, besteak baino hobeak direla, eta haiek direla denen oroimenean gordetzea merezi dutenak...".
|
|
|
Hori guztia zertarako? –errepikatu zuen, erantzuna jakingo ez bailuen– Ba... handik
|
hainbat
mendetara esateko kanonak ez duela ezertarako balio, Teoria barreiatu eta mila zatitan hautsi dela, aztergaia bera zein den ez jakiteraino (eta hortaz, are gutxiago kritika nolakoa behar den), eta hondar hondarrean esateko Literaturari buruzko ideia bera dela hautsi dena, zeinak inork ez baitaki oso ongi zer esan nahi duen baina oso sakon ematen baitu. Hortik aurrera...
|
|
|
Azken hau askozaz ere hobea kolesterol maila txikiagotzeko, noski (hemen esan behar dut, maleziatsuen ahotsak isilarazteko," kolesterol maila txikiagotzeko" esaten den tokian berdin berdin joaten ahal zela, esaterako," pandemia zabal ez dadin"). Are, liburuko hizkuntza bera ere kasualitate hutsa da, munduan dauden milaka hizkuntzatako edozein izan litekeelako; hau
|
hainbati
iraingarria iruditzen bazaio ere, kasualitate hutsa da, berriz diot (bestetik, zer jende klasek bizi dezake nire aukera hau berei eginiko irain moduan. Zer izen dagokie halakoei?)
|
|
|
Alabaina nik, obra honen idazlea naizen aldetik, heroi bakarra behar dut, eta heroiaren aukerak nire jarrera markatuko du aldez aurretik; hau da, beste hitzetan esanda, jarrera, posizio bat hartu behar dut liburuari buruz, aldez aurretik. Bon, honek
|
hainbat
gauetako loa galarazi zidan arren, azkenean posizioa hartu nuen, Ministroaren alde. Ministroa da heroia, bere herriak maitatua eta Borges ankerraren aurkako borrokan bekainetaraino, buru belarri, erabat murgilduta, konprometitua.
|
|
|
Izan dira, noski, beste
|
hainbat
hilketa: epaileak garbitzen jo eta ke dabilen hiltzaileak beste bat akabatu du, adibidez.
|
|
|
Pioletak, biktimen buruan aurkitzen denean ere, ez du sekula hatz markarik.
|
Hainbat
froga zirkunstantzialetatik –ate, eskailera edo leihoen tamaina, kolpeen angeluak eta abar– inferitzen den ondorio bakarra da Pioletadun Hiltzailea, segurutik, berrogei bat urteko gizon indartsua dela, ez oso altu eta ez oso baxu ere.
|
|
|
Laidoen zerrenda aletu nion: lehena, eta barkaezina,
|
hainbat
errezeta gaizki emana, batez ere potxak babarrun gorriak balira bezala idatzi zueneko hura; bigarrena, analisi sozio-ekonomiko guztietan porrot egin izana; hirugarrena, oso irtenbide zaileko edo akaso irtenbiderik gabeko arazoen irtenbideak besteei larderiaz exijitzea, berak irtenbide horien bila porrot egin eta gero, porrota galaxia periferikoetako nazionalismo periferikoei egotziz; laugarrena k... Hireak egin dik!
|
|
|
Badakikezuenez, Arantzazuko Andre Maria, jatorrizkoa, 1493koa da, eta zenbait sute eta eraso jasan ditu historian zehar. Lehiaketa nazionalaren bidez, Luis Laorga eta Javier Saenz de Oiza arkitektoek, izen handiko
|
hainbat
eskultore eta arkitektok lagundurik, berreraikitze lanaren lehen urratsak emateari ekin zioten, 1950ean. Ni munduratzeko lanaren lehen urratsak ere, Arantzazurenak berak bezala, 1950ean eman ziren.
|
|
|
Zaharregia.
|
Hainbat
kontu argitu behar nuen.
|
|
|
Amazonastik etortzen ziren berrien arabera, Mitxoleta burutik zeharo egina omen zegoen, soa infinituan galdu egiten zitzaion, estramonioa edo asma belarra neurriz gain hartu dutenei gertatu ohi zaien bezala; lerdea omen zerion, ez zen esfinterrak gobernatzeko gauza, eta ez omen zuen ezer edo ia ezer esaten, eta hau hain zen harrigarria
|
hainbat
eta hain ongi mintzatu zen batengan, non batzuk larritu ziren, agian mintzamena galtzear edo are ahalmen hori arraso galdurik egongo ote zen. Ez zirudien halakorik zegoenik, baina; gaixotu zenetik, eliteko andereño talde batek zaintzen zuen, eta Mitxoletaren buru osasunaren egoera gai kasik tabu bat zen arren, eta Mitxoletaren egoeraren inguruan nolabaiteko sekretismoa hedatu bazen ere, andereñoek esanda jakin genuen oso noizbehinka hitz batzuk esaten zituela, behintzat.
|
|
|
Funtsean, Kolko Mitxoleta, bere jarrerarekin, frogatzen eta bermatzen ariko zen, de facto, dena paripé bat dela dioen teoria, Luis Ferdinando Gorrigualdok sustaturiko horixe bera, egiazkoa zela, eta, beraz, hitzok aipatu teoria horren aurrean amore ematen ari zela frogatuko zuten. Honek bereziki kezkatzen gintuen, eta nazkatzen eta etsitzen, halako moldez non gutariko gehienek, gaia solasbidera orduko, Bereterretxeren khantoria eta arbasoen beste
|
hainbat
lelo kantatzen, doministiku saio luzeak egiten edo belarrietan tapoiak jartzen baikenituen.
|
|
|
Arantzazun lurreratu zen, noiz eta frantziskotarrak bertara heldu zirenetik 500 urte betetzen ziren urtean. Arantzazu... euskal orubea eskuzabal ureztatzera etorririko
|
hainbat
jario emankorren iturburua, eta, bide batez esan dezadan, apaltasunez maskaraturiko harrokeria pittin batez, nire sorlekua. Bestalde, B berde berdea zen, beti beti beti esan izan diguten bezala, eta, hori gutxi izanik pixka bat gehiago lagundu nahiko baligu legez, E.T.ren peto petoa zen, haren bikia zirudien.
|
|
|
Batzuek esaten zuten baietz, argi ulertu ziotela, bere ahotik, ajea erabat sendatzeko botika edo erremedioa ezagutzen zuela, eta guri erakusteko prest zegoela; beste batzuek zioten ez zuela inolaz ere horrelakorik esan, hori B egiazko hitzen interpretazio oso zabal eta baikorra zela, B benetan esan zuena zela batzuetan, hau da, baldintza jakin batzuk gertatzen zirenean, eta orduan bakarrik, sendatzen zuela bestondoa, eta baldintza horien barruan, gainera, ajea kendu nahi zuenaren borondateari zegokion zerbait bazegoela, hau da, nork bere aldetik zer edo zer ipini behar zuela. Beraz, ez zegoen erabateko adostasunik, eta hortik
|
hainbatek
ateratzen zuen ondorioa zen B, puntu horri zegokionez, nahita eta berariaz anbiguo agertu zela. Ostera, ez zegoen anbiguetaterik bere buruari bestondoa erabat, errotik, zeharo, guztiz kentzen zionaz bezainbatean.
|
|
|
B eskatu zigun kanonaren bila nor joango zen erabakitzeko
|
hainbat
premiazko bilera egin zela egia da, baina nago Arantzazuko fraideek ni hobestea izan zela pergutada honetarako aukeratua izatearen arrazoi nagusia. Nago, baita ere, agian egin behar dela hemen excursus txiki bat, zergatik hobetsi ninduten Arantzazuko fraideek azaltzeko.
|
|
|
Harrisonen mitinera baino lehen bi aldiz aldatu nintzen taxiz, metro eta autobus batzuk hartu nituen, itzulinguruka ibili nintzen
|
hainbat
saihesbidetatik, zenbait egunkaritako orrien atzean ezkutatu nintzen, etxe bateko ate nagusitik sartu nintzen, gero atzeko atetik ateratzeko, ileordeak, postizoak, gabardinak eta bestelako mozorroak erabili nituen, eta, oro har, profesioaren eskuliburu denek agintzen dituzten guztiak bete nituen.
|
|
|
– Dirudienez elkarren laguntza behar dugu. Nik Europako
|
hainbat
herrialdetan harreman onak ditut eta ziur egon ez zaituztela aurkituko. Aldi arriskutsuena iraganda ihesbidea ere erraztuko dizut.
|
|
|
– Oraindik kasua ez da erabat argitu ordea;
|
hainbat
gauza daude ilun samar. Loreen lapurreta edo lehengo tiroketa kasu.
|
|
|
PAGASARRI mendia! Aukera bat zen, beste
|
hainbaten
artean aukera bat, besterik ez; baina zirt edo zart egin beharra nuen.
|
|
|
Bitartean, lau tipoak posizioa hartzen ari ziren eta erantzuna berehalakoa izango zen. Kotxean zartakoa hartu zuena hormaren irtenune baten arrimuan gelditu zen; tabernako meharra bertatik bertara zuen atari zahar batean sartu zen; gizon eskasak farola baten atzean hartu zuen babeslekua; potolo patilladuna, azkenik, lau gurpilak kendu eta beste
|
hainbat
adreilu piloren gainean kili kolo zegoen kotxe baten alboan babestu zen. Beste kargadore bat atera nuen patrikatik eta zain geratu nintzen.
|
|
|
Guri leihoan erreparatu bezain laster eskuaz agur militarra egin zigun harropuzkeriaz. Atzetik tipo eskas eta txatxarra irristatzen zen, bi maletatzar arrastaka eta burutik behera
|
hainbat
poltsa nekez zeramatzala.
|
|
|
Ostatuak irlandar pub baten traza zuen. Egurra nonahi zegoen eta zahar ziruditen
|
hainbat
apaindurak kutsu atsegina ematen zioten. Alde batean eta bata bestearen atzean mahai luzeak zeuden, aurrez aurre bina eserlekurekin.
|
|
|
Exekutibo itxurako trajedun franko zeuden han eta hemen, maletina aldean zutela, irribarre xuri, xuriegia erakutsiz. Paretetan Guggenheim museoaren
|
hainbat
ikuspegi erakusten zuten argazkiak zeuden. Bigarren whiskya esku artean nuela bihotzerre zorrotza sentitu nuen.
|
|
|
Asiako bazter galdu batean ari zen lanean kasualitatez formula topatu zuenean. Gero, taldeak
|
hainbat
arazo izan zituen bertako gerrillari batzuekin eta presaka alde egin behar izan zuten. Ordurako aita hila zen...
|
|
|
– Pablok deitu zidan, aurreko astean. Pablo Etxebarria aspaldiko laguna dut eta gure aitaren kolaboratzailea izan da
|
hainbat
urtetan. Bera izan zen aitaren heriotzaren berri eman zidana.
|
|
|
Hilotza ohearen barruan zetzan, saiheska jarrita, lepoa mozturik. Mesanotxea iraulita zegoen eta
|
hainbat
gauza zeuden, han hemenka, kristal apurtu ugariren artean. Gorpuak erakusten zuen traza, zinez ikaragarria zen:
|
|
|
Egia esan, harrituta geratu nintzen komisarioak nire hitz parrastada guztia botatzen utzi zidalako. Niri begira zegoen, zirkinik ere egin gabe goiko ezpaina doi bat altxatuta, hortzak agerian uzteko
|
hainbat
. Nire aldameneko poliziak buruaz ezezkoa egiten zuen bitartean, Mantxola, motel eta astun, niregana inguratu zen.
|
|
|
– Izaskunek ere bukaera tragikoa izan zuen –jarraitu zuen, eskua erretratuaren gainetik maitekiro pasatzen zuen bitartean– Oiz mendiko hegazkin istripuan hil zen. Londresen lanean ziharduen bere senarra,
|
hainbat
emakumerekin harremanak zituela eta, akabatu eta bueltan zetorrela gertatu zen ezbeharra. Zoriontsu hil zen eta inbidia ematen dit.
|
|
|
Euria gero eta gehiago ari zuen. Ehunka euri tanta lehertzen ziren nire aurpegiaren kontra eta, lehertu ahala, beste
|
hainbatek
hartzen zuten txanda. Leku hura, grisa inoiz baino grisago zegoen huraxe, hain justu ere, aproposena zitekeen bizitzari buruz pentsatzeko; burutazio xelebreren bat botatzeko agian.
|
|
|
Neskazale sona zuen eta horretaz harro zegoen putakume hura.
|
Hainbat
aldiz denuntziarik jasotakoa zen aldiko gupidagabe jipoitzeagatik... horretaz ere harrotu egiten zen.
|
|
|
– Gauza bat esango dizut, Markos. Steveren hilketa dela eta erabat mindurik daukat barrena, neronek ez nuelako behar
|
hainbat
ausardiarik kabroi hura lehenago akabatzeko. Mindurik nago bere heriotzan ez zuelako behar adina sufritu.
|
|
|
Bere egoera zinez tamalgarria zuan. Alkandora zirtzildua zian eta
|
hainbat
kolpe nabari aurpegian. Bere onetik aterata zegoan.
|
|
|
Juliarengana hurbildu nintzenean Pablok bere soinaren kontra estutu zuen pittin bat, neuk antzemateko
|
hainbat
. Pablok, bere abailduran tinko eman nahian edo, burua harrotu egin zuen.
|
|
|
Piztia amorratu baten modura egiten zuen borrokan. Lurretik
|
hainbat
bira egin ondoren, trenbidera jausi ginen biok. Nire erasoak hasieran batean guztiz ezustean harrapatu bazuen ere nik uste baino azkarrago erreakzionatu zuen.
|
|
|
|
Hainbat
urte lehenago bezala,
|
|
|
|
Hainbat
gizon emakume fardelak aldean.
|
|
2002
|
|
|
Aurreko urteko zezenketa bateko argazkia zen, zezena hilda eroaten ari ziren unean ateratakoa. Hareatza amaitzen zen tokian, hesiaren gaineko gotorleku erreserbatu batean,
|
hainbat
jenderen buruak nabarmentzen ziren" Autoridades" letreroaren gainetik. Bost gizon ziren, haietako hiru kapeladun polizia uniformatuak, eta beste biak paisanoz jantziak.
|
|
|
Gaixo batzuk, besterik ez. Baduk adina orain arte gurasoek ezkutatutako
|
hainbat
gauzaz ohartzen hasteko.
|
|
|
Erratuta zegoela esan zion Luigik eta froga gisa
|
hainbat
jenderi entzundako komentarioak errepikatu zizkion. Mentxuk bizkarra apur bat atzerago eroanda jarraitzen zuen bien elkarrizketa.
|
|
|
Deportiva Nauticako historikoak denak, hautatutako jesarlekua ez zuten halazorian hartua. Aldameneko paretan erregea protagonista zuten
|
hainbat
argazki zeuden: Antzokiaren inaugurazioa, belaontzi estropada bateko garaikurra jasotzen, hileta ospakizunak herriko elizan...
|
|
|
Prisionero abertzaleek izkiriatzen zuten kazetatxoa inprimatzen zuen, ideologia guztietako kideek lagunduta. Kazeta
|
hainbat
emakumeren artean eroaten omen zuten Iparraldera.
|
|
|
Muker itxurako gazteak salatzen zituzten
|
hainbat
graffitik janzten zuten iruindarraren pisuko egurrezko ate erdi puskatua. Kanpoan hezetasuna zitala zen, negua.
|
|
|
Deigarria zen haren biluztasuna.
|
Hainbat
astetan ez zuen deus eskegi, eta eskegi bazuen, ez baitzuen gogoratzen, ez zegoen jada. Isilarena egiten zuen horma biluztuak, irudi beltz beldurgarririk gabe.
|
|
|
Francisco eta Maria eta Adriano eta Lourdes eta Maria del Pilar eta Maria de los Angeles eta Antonio eta Eduardo eta Kepa eta Luciano eta Emilio eta Antonia Josefak irratira deitzen badute, zeuk ere dei dezakezu. Ezustean harrapatuko dituzu solaskideak, eta aurpegiratuko dizkiezu
|
hainbat
korapilo eta jira-bira. Ez duzu dudarik egiten entzungo dizutela, Ingalaterratik dei egiteak abantaila ematen baitu.
|
|
2003
|
|
|
Lauaxetak ezetz esan zion. Geltokira
|
hainbat
bizkorren iritsi nahi izan zuen. Eta hantxe aldendu ginen.
|
|
|
–Zenbat txapel,
|
hainbat
txepel.
|
|
|
Esku kolpea jo beharra zegoen.
|
Hainbat
tokitan.
|
|
|
–Hemen denek utzi nahi dute habia. Eta
|
hainbat
arinen. Egizue berdin!
|
|
|
Hantxe ziren beste
|
hainbat
ontzi, gerrakoak baino askoz txikiagoak. Baina egoera hartan besteak bezain baliagarriak.
|
|
|
Beste aldetik ihes egindako norbaitek ekarri zuen berria. Faxistak sarraski polita bideratzen ari ziren, eskubiderik gabeko epaiketa haiek gezurrez ondo edertu ostean
|
hainbat
eta hainbat fusilatuz.
|
|
|
Beste aldetik ihes egindako norbaitek ekarri zuen berria. Faxistak sarraski polita bideratzen ari ziren, eskubiderik gabeko epaiketa haiek gezurrez ondo edertu ostean hainbat eta
|
hainbat
fusilatuz.
|
|
|
–Hamabigarren arrazoia! –ekin nion, Mallonaren ahotsaz– Nire eskuzabaltasunaren frogatzat eta Zona Nazionalera lehenik Frantziara joz alde egin nahi zutenei laguntzearen adibidetzat, aipatu ahal dut abuztua eta azaroa bitartean Mundakan
|
hainbat
lagun ontziratu zirela, gudontzi alemaniarretan, ingelesetan eta abarretan. Gehienak dokumentaziorik gabeko pertsonak ziren, eta asko eta asko ziren artelanak eta balio handiko beste objektu batzuk eroan zituztenak.
|
|
|
Ekartzen zidan errekadua
|
hainbat
arinen azaldu nahi zuen, argi zegoen. Haatik, zaharrek ez dugun gauza bakarra presa dela esango nuke.
|