|
2004
|
|
|
Mikel Atxagak Sabino Arana eta haren jarraitzaileen eragina euskararen berbizkundean. Eta ildo horretan
|
gure
ekarpen xumea kokatu nahi genuke, epe luzean, aurrekariak, eta ondorenak aipatuaz, mendebaleko Europaren historiaren nondik norako nagusien baitan, S. Aranareo ekarpena euskararen biziberritzeari buruz gogoeta gai hartzen dugularik.
|
|
|
Ez aldean
|
guk
galdu herriko legea,
|
|
|
«nik obeto adituko neban erdera baño ezan deuztazun guztia euzkaras ipiñi bazendu atso zure otzañak emon euztan papelian. Bizi bedi
|
gueure
euzkal erri maitea eta bizi bdedi Españia, señen satia dan gure erria» (jatorrizko ortografia).
|
|
|
«nik obeto adituko neban erdera baño ezan deuztazun guztia euzkaras ipiñi bazendu atso zure otzañak emon euztan papelian. Bizi bedi gueure euzkal erri maitea eta bizi bdedi Españia, señen satia dan
|
gure
erria» (jatorrizko ortografia).
|
|
|
Geure Euzkadi ija osoro galduta eguan.
|
Gure
asabak aztuta euken nortzuk zirian eta euren
|
|
|
Onerako zein txarrerako, Sabinoren esana beti egon da hor, oinarri eta sustrai. Azken aldiotan ere, hortxe dago, euskararen normalizazioaren mezua gero eta hedatuago dabilenean
|
gure artean
.
|
|
|
Labur zurrean esanda, haren ideia batzuk zalantzan jartzekoak badira ere egun eta
|
gure
iritzipean, agerikoa da haren ekimenaren ondorioa, luze eta zabal baldintzatu duena Bizkaiko eta Euskal Herriko euskalgintza. Horrek, zalantzarik gabe, on gaitzak eta argi ilunak izan ditu.
|
|
|
Euskararen historian beti izan ditugu,
|
gure
hizkuntzaren eta kulturaren aurka mintzatu zitzaizkigunak, etsaiki. Etsaigoa horrek ordea bihurtze mota ezberdinak ekarri ditu; batzuetan euskara idatziak bere frogak egin nahian idatzea.
|
|
|
Halaxe Larramendiren ondotik orduko espainol kritikalariei erantzuteko liburuak idatzi ziren, halaber 1974.an Juan Karlos erregeordeak esan zuenen euskara ez zela jakintzarako gai Elhuyar aldizkariarekin erantzun genion, gaitasunaren froga. Beste erantzun bat izan da apologisten ondotik,
|
gure
hizkuntza mordoiloa, nahasia zelarik hitzen asmatzea eta hori bera egin zuen Larramendik bere hiztegi garbizalea Sabinok baino lehen.
|
|
|
Azkuek, ordea, gaztaroan «aranismo» askoren asmatzailea izan ondoren, beste bide bat hartu zuen,
|
gure
hizkuntzaren aberastasunak eskainiz, jakiteko
|
|
|
Honela Euzko Gogoan sabinista amorratu bakan batzuek izparrizaleek jarraitu bazuten hala nola Jemeindar Zeferin, gehienek gipuzkera osotuan, aldiz Eganen K. Mitxelenaren zuzendaritzapean eta haren eredua jarraikiz pixkanaka gipuzkera osotua, benetan beste euskalkiez osatzen hasi zen. Mirande eta biok
|
gure
gipuzkera osotuan «h» ak sartzen hasi ginen.
|
|
|
Sabindiar euskara horri bihurtzeko joan den mendeko hirurogeita hamargarren urteetan idazle berriek, sabinismoak baztertu nahiz, euskaniolera jo zuten. Ustez eta Sabinok asmatu zituen hitz batzuen baztertzen hasi, hala nola idatzi izkribatu erabiliz
|
guk
generabilan jakintza hitzaren ordez, zientzia espainolkeria. Ulergarriago izateko, omen?
|
|
|
Hark: garbizalea zera;
|
guk
Julioa eta Agustua esaten degu.»
|
|
|
Sabinok behintzat azpimarratu zuen Iparraldeko abertzale bun, 1 batzuek eta Hegoaldekoek ere onartu ez dutena, euskara da euskotarren hizkuntza, beti erdaldun motz gelditzen zazikigunean eta zer egin behar dugun agindu nahi digutenak. Sabino beraren eragina hizkuntzan ezpada hain handia izan,
|
gure
kultura hurbil lokartua esnatu zuen.
|
|
|
Mikel Zarate (Haurgintza minetan), Enaut Etxamendi (Gilentegiko Gilen), edo Joan Mari lrigoien (Babilonia) itxoin egin behar da benetako baserrien kezkak ezagutzeko. Bestalde euskaldunok mutur batetik bestera ibili ohi garelako baserriaz ahaztu ginen, azken nekazarien bizitzaz ez da jende asko arduratzen, nahiz munduan oraindik% 75.a nekazari izan,
|
gure
herrian ehuneko 7 tik behera jaitsi garelako, baina gogoratu behar zaigu gure hizkuntzaren oinarriak, zibilizazio guztietan bezala, artzainek, nekazariek, itsasgizonek eta esku langileek eraiki zituztela.
|
|
|
Mikel Zarate (Haurgintza minetan), Enaut Etxamendi (Gilentegiko Gilen), edo Joan Mari lrigoien (Babilonia) itxoin egin behar da benetako baserrien kezkak ezagutzeko. Bestalde euskaldunok mutur batetik bestera ibili ohi garelako baserriaz ahaztu ginen, azken nekazarien bizitzaz ez da jende asko arduratzen, nahiz munduan oraindik% 75.a nekazari izan, gure herrian ehuneko 7 tik behera jaitsi garelako, baina gogoratu behar zaigu
|
gure
hizkuntzaren oinarriak, zibilizazio guztietan bezala, artzainek, nekazariek, itsasgizonek eta esku langileek eraiki zituztela.
|
|
|
1.2 Garrantzitsua da, arestian esan bezala, euskalaritzaren alorrean eginda ko ikerketak testuinguru historikoan kokatzea eta horren barruan aroak bereiztea. Baina, aldi berean, ez da garrantzi gutxiagokoa hizkuntzalaritzaren historian, oro korrean eta
|
gurean
, maila teorikoan nolako eboluzioa eman den eta ikerketetan nolako norabideak nagusitu diren, edota hizkuntzaz kanpoko faktoreen eragina zenbaterainokoa izan den jakitea. Puntu hauek guztiak argitzera dator egile bera beste artikulu batean (268), eta hemen, besteak beste, euskalaritzaren historiogra fiak planteatzen dituen zenbait arazoz jardutean, historialariaren gainetik hizkun tzalariak izan behar duen perspektiba subjektiboaz ari da.
|
|
|
Kontua da, euskararen sustapenari buruz zer nolako jarrera izan duten, eta duten, Euskal Herriko alderdi estatalek eta nazionalistek. Jakin beharrekoa da, era berean,
|
gurean
integrazioaz hain gora hitz egiten den interkulturalis moaren euforia honetan, nolako jarrera agertzen duen lekuko jendeak eta no lakoa kanpotik etorriak. Ez baitugu gaurkorik, 1986ko datuen arabera,% 69,91 ziren erdaldun elebakarrak, eta hauetatik% 40 etorkinak ziren eta% 39, be rriz, bertakoak.
|
|
|
Beraz,
|
gure
ikuspuntua nolabait laburtuz esango duguna da, gauza bat de la hizkuntzarena elkarte pribatu batek, alderdi politiko batek edo erakunde pu bliko batek monopolizatzea eta beste bat erabat despolitizatzea. Hizkuntza ezin da despolizatu, hizkuntzarenean botere arazoa tartekatzen delako eta, segun eta nolako hizkuntza politikak finkatzen eta ezartzen diren, altematiba kontraja rriak egon daitezkeelako.
|
|
|
Hizkuntz ordezkapenaren errealitatea hor dago, gi zarte gatazka baten ondorio gisa.
|
Gurea
bezalako herri txiki eta deuseztu ba tean entzuten da preseski ez dela inor behartu behar euskara ikastera, politika horrek, maitagarri ordez, gorrotagarri bihur dezakeelako. Ederki esana.
|
|
|
Begiratu besterik ez dago Erdialdeko Europara eta au zo estatuetara zer gertatzen ari den ikusteko. Horregatik,
|
gure inguruko
poli tikari profesionalen eta intelektual organikoen diskurtsoak akademikotik baino askoz gehiago du hipokresia eta maltzurkeriatik, estatu botererik ez duen na zio batí inmigratuak bertakotzat hartzea eskatzen baitzaio, datozela Espainia tik edo nonahitik, inolako baldintzarik jarri gabe, hots, eskubide guztien jabe eginez, baina ez betebeharren erantzule. Diskurtso hori magrebtarrak itsasoan itotzen uzten dituen Espainiatik datorrenean, duintasun etikoari zor zaion be giruneak oinarrizkoenean huts egiten du.
|
|
|
Sabino Aranaren garaian bezala, gaur egun ere estatu nazioek beren in migratuekin betetzen ez dituzten eskakizunak betetzea eskatzen zaio Eus kal Herriari, dakigunean, praktikan eta objektiboki datu estatistikoak leku ko, euskal kulturari eta euskarari dagokienez bederen, inmigrazioarena
|
gurean
fenomeno asimilatzailea izan dela, eta egun ere, beste testuinguru batean bada ere, arazoak erabakitzeke segitzen duela. Ederra da integrazio aren aldeko predikua, gizarte berdintasunaren izenean eraikia, Euskal He rrian ezkerrekoek bezain indartsu eskuinekoek errebindikatzen dutena.
|
|
|
Baina zertan du lotsatzekorik Abandokoak, bere hirikide Unamuno baskofobo de klaratua izanda?
|
Gure
oroimen historikoa hain ahula al da, ez gogoan izate ko, oraindik atzo, alderdi estatalistek ezkerrekoek zein eskuinekoek, eus kal munduari beti bizkar eman izan diotela, 1936ko gerratekoan nahiago izan zutela Espainia gorria zatitua baino, eskubide demokratikoak aldarrikatzen di ren une honetan, eskubide oinarrizkoenetako bat autoderminazioarena ez dela onartzen. Eta abar.
|
|
|
Itziar Lakak hasiera hasieratik aitortzen du uka ezina dela Aranak euskalari eta euskaltzale batez ere, eragile gisa bizkaie raren erabilera idatzian izan duen eragina, eta hori, bere ustez, politikari abertzalea izatetik datorkio: «Arana hiperbizkaieraren garaiko euskaltzalea du
|
gu
, hain zuzen ere botererik eragingarriena lortu zuen euskaltzalea. Hala iza ki, abandotarraren eginetan politikak izan zuen lekurik nagusiena.
|
|
|
Sabino Aranarentzat, esan bezala, euskalduna euskararen jabe dena daba karrik; baina euskaltzale, hots, euskarafilo izan daiteke euskara jakin gabe ere, baldin maite badu.
|
Guk
hemen, euskalari diogunean, euskaran adituari deitzen diogu eta euskalaritza, euskarari buruzko jakintza jasotzen duenari.
|
|
|
Eztabaida honetan aztertzekoa dena da zein neurritan onartzen edo jaso tzen duten elkarrena,
|
guk
adituen eskuetan uzten duguna. Nolanahi ere, garbi ageri da, gramatika arazoetan eta, Arana garai honetan ez dela Azkueren ja rraitzailea, honen irizpideak ondo baino hobeto ezagutzen dituen arren (61).
|
|
|
(106) Datuok indikatzaile hutsak dira, ikuspegi orokorra emateko bakarrik balio dezakete nak,
|
guk
oinarritzat egilearen Obras Completas eko testu masa orrialdez orrialde hartuta atera di tugunak.
|
|
|
Izan ere, historiografia gezurtatzeko modu asko daude, eta ho rietako bat, datuak manipulatzea, edo aipatzeke uztea da.
|
Gu
ere ibiliak gara gai honen inguruan Orixeren lana aztertu genuenean, baina lehengo iturriak berrikusi eta berriak aztertzean, orduko balorazio batzuk findu beharrean aur kitu garela aitortzeko lotsarik ez dugu (112).
|
|
|
Geroago, Batzar biak gogoratuz, Piarres Lafittek «debaldetan» eginak izan zirela esango du (143). Baina
|
guk
, ez erabat, diogu, zeren hango giroan sortuak baitira Eskual Zaleen Biltzarra, batik bat Iparraldean indartuko dena, eta Euskaltzaindiaren kimua, asmoetan bederen, 1918an Ioratuko dena. Azken Batzar honetan onartu ziren Eskual Zaleen Biltzarra ren estatutuak, Batzorde Zuzendaritzakoak izaki:
|
|
|
«Heldu den irailaren 11 ko biltzarrari buruz, erran dut joan den asteko bilku ran, jendetasunak debekatzen daukula biltzar hori egitea,
|
gure
lehendakari-ordea eta Arana bezalako gizona preso deno. Daranatz ere gogo bereko agertu da» (151).
|
|
|
Beste aurreko hori bezala, Piarres Lafitteri jasotzen diogu, beti «euskal teoriatik» urrun egondako Manex Hiri art Urrutyk P. Broussain-i 1902ko ekainaren 12an egindako gutun zati hau, Sa bino preso zegoela egina: «Eta
|
gure
Arana!... Zer gizon harrigarria!...
|
|
|
Zer gizon harrigarria!... Berriz harekin has baledi
|
gure
Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte, gure Herriarentzat, gure mintzairaren tzat, gure gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den gure mintzaira maiteak» (152).
|
|
|
Zer gizon harrigarria!... Berriz harekin has baledi gure Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte,
|
gure
Herriarentzat, gure mintzairaren tzat, gure gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den gure mintzaira maiteak» (152).
|
|
|
Zer gizon harrigarria!... Berriz harekin has baledi gure Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte, gure Herriarentzat,
|
gure
mintzairaren tzat, gure gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den gure mintzaira maiteak» (152).
|
|
|
Zer gizon harrigarria!... Berriz harekin has baledi gure Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte, gure Herriarentzat, gure mintzairaren tzat,
|
gure
gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den gure mintzaira maiteak» (152).
|
|
|
Berriz harekin has baledi gure Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte, gure Herriarentzat, gure mintzairaren tzat, gure gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den
|
gure
mintzaira maiteak» (152). Beraz, Euskal Pizkundearen hastapen hai etan Sabino bizkaitarrak mugaz haraindi ere izan zuen bere eragina, nahiz eta hango euskaltzale gehienak ez izan abertzaleak.
|
|
|
Bizkaian, EAJ Aberrikoen bidetik, beste elkarte bat sortuko da, Euzkeltzale Bazkuna dei tua, eta Aranaren jarratzaile hertsienak izango dira hor kokatuko direnak.
|
Guk
, batez ere, elkarte horrek argitaratzen duen Euzkerea aldizkariaren eta egiten dituen beste lanen berri ematera mugatuko gara eta, bide batez, RIEV ere ai patuko dugu, Aranak Kanpionekin hasitako eztabaida hor luzatzen baita, bai na oraingoan beren buruak Aranaren oinordekotzat dauzkatenekin. Kanpionek badaki nortzuekin ari den teke mekean.
|
|
|
Hitz berri hau, berez, ez da Euskal Herria bezain garbia, eta ez da garbia, zeren azken hau eus kaldun guztiek ezagutu eta erabiltzen duten bitartean, hark azalpen bat eskatzen baitu. Beraz, ondo asmatua denetz arazoa alde hatera utzita, ez dago berri bat asmatzen ibili beharrik lehendik daukagunak
|
gure
izatearen berri ematen digu nean (159). Euskal Herria hitzak ez duela euskallurralde osoa besarkatzen, eus kaldunena bakarrik, eta, ondorioz, hitz desegokia dela euskal nazioa adierazte ko?
|
|
|
«Desvisceralizar la cultura vasca y despolizarla era un deber» (186).
|
Gure aurreko
euskaltzaleek, antza, hala jokatu omen zuten.
|
|
|
Txori Errekak, Ondarrutik, gauza bera esaten dio Zeletari: «Euz keltzaletasunaren gañetik abertaletasuna daukagu, ta ori olan ixanik,
|
gure
bi arkuna abertzaletasunari jarraitzia da» (200).
|
|
|
Orregatik euzkeraz mintzatu bihar degu, beti euzkeraz! (...)
|
Gure
izkuntza maitia galtzen bada, Euzkel erria ere galduko da. Beraz Euzkeraz mintzatu gaitezan, beti Euzke raz» (204).
|
|
|
Altuberen okerra, funtsean, euskararen arazoa hizkuntzalaritzatik begira tura bakarrik planteatzean datza, ez baitu kontuan hartzen, horrekin batera, bes te indar soziopolitikoek ere badutela beren eragina. Hizkuntzen bizitza ez da jokatzen bakarrik familian eta herritar soilen artean, hor bereziki, nazio batek bestea zapaltzen duen testuinguru historikoan baizik, are gehiago,
|
gure
kasuan bezala, hizkuntzaren izaera politikoak duen garrantziaz inor guxi jabetu izan ez denean (227). Borroka ez da ematen hizkuntzen artean, herrien artean baizik, eta hor herri menpetuaren hizkuntzak bere garaipena kulturaren bidez lortu be har du.
|
|
|
Dirudienez, batasun ortografiko aren inguruan XX. mende hasieran goritutako txingarrek itzaltzeke jarraitzen dute. Oraingoan A. Toumier jauna da
|
Gure
He1 ria aldizkaritik mintzatzen de na, zuzendaria bera. Garbizalekeria errotik kondenatzen du, uste baitu euska raren bizitzarekin bukatzeko zepo bat besterik ez dela (240).
|
|
|
(243) < < Un proces linguistique autour de Sabino Arana Goiri> >,
|
Gure
Herria, 1951, Maiatz
|
|
|
Honetaz beste nonbait ari baikara (247), esa na bego horretantxe. Dena den, ez genuke
|
gure
mintzaldi hau bukatu nahi
|
|
|
Nolanahi ere, Arana euskalariaren alderdi hau aztertzerik ez dagokigu, ez baita hau
|
gure
oraingo asmoa. Ikerketa monografikoek dute hemen hitza.
|
|
|
EUSKAL AKADEMIAZ. Sabino Aranak 1886ko uztailaren 27an Eus kal Erria aldizkarian, hots, Durangoko Euskal Jai ospetsuak igaro eta hilabe tera idatzitako artikuluaz baliatuko naiz Aranak
|
gure
Nazioaren hizkuntza eta historia erakundetzeari ematen zion garantiza adierazteko:
|
|
|
«Beraz, Euskaltzaindiak beretzakotu duan euskal abecé auxe da: (eta 6 bo kal eta 25 kontsonantedun alfabetoa irakur daiteke, h tartean) eta 7 «Euskaltzain diak
|
gure
izkerazko idazle guztiei eskatzen die arren, ahal delarik behintzat, idaz kari auxe, ta besterik ez, erabili dagiela> >.
|
|
|
Ehun urte geroago, oraintsu hasita egon arren, burutu gabeko lan bat da.
|
Gure
historia ikerketak beste emaitza bat izango zuen, proposamen zuhur hori aurrera atera bazen. lkerke tetarako argitalpenei balio handia ematen ziola bistakoa da, nahiz eta, orain dik, 1+ D, askorentzat gai teknikoentzat bakarrik egon. 1+ D naziogintzaren mesedetan, historia, hizkuntza eta kulturaren ikerketan izan daitekeenik ere ez dute sumatzen, proposatzaileek ikusten bazuten ere.
|
|
|
tzea aski litzateke. Tartean Moyano legea bazebilen mende erdiko kalteak egiten estatu zentralizatu baten, irakaskuntzako hiru mailetan euskara, kata lana eta galegoa baztertuz eta maisuen izendapenak ere,
|
gure
kasuan, Valla doliden egiten ziren gaztelauen mesedetan. Hogei urte geroago, haren ando rengo Landeta eta Eleizaldek, «Bizkayaren auzo ikastola» delakoak martxan jarriaz eta Zomotzan Maisu Eskola sortzeko egitasmoa, gauzak bideratzen hasi ziren.
|
|
|
Urte gutxi geroago Donibane Lohizuneko La Tradition Basque izeneko jaialdiez iritzi oso kritikoa izan arren, hara
|
gure
eramatearen al de agertzen da Bizkaiko eta Lapurdiko tradizioak trukatzeko. Segurutik, han ez zelako izan, ez zen enteratu nola Adema «Zaldubi» kalonjeak, lehendabi zikoaz, «Zazpiak Bat> > en aldeko ohiua bota zuen Donibanen eta A. Villasan tek dioen legez:
|
|
|
Euskal abertzaleen tzat Sabino euskal abertzaletasun politiko modernoaren sortzailea da; berak gainditu zuen ordura arteko foruzaletasuna eta bera izan zen joera politiko ho rren oinarrizko kontzeptuak ezarri zituena, aldaketa sozio-politikoaren eragile bihurtuz kontzeptuok.
|
Guretzat
, abertzaleontzat, aipatutako ezaugarri hori ho rren garrantzitsu da ze, askotan erabili izan dugula justifikazino nagusitzat eta nahikotzat, eta hori ezagutzearekin asetutzat sentitu garela, eta alde hatera utzi dugu Sabinok landutako esparruetan egin zituen ekarpenak sakontze eta azter tzeak eskatzen zuen lana.
|
|
|
Argitalpen honetan zehar ikusi daitekeenez, ho.; a.lw ekarpen hau ere ez da polemikatatik at geratu. Ezin daiteke beste modu batera·izarr,
|
gure
sortzai le izan zenaren bizitzaren ezaugarri nagusi ziren sentikera agonikoa eta izake ra berriztatzailea aintzat hartzen baditugu. Baina nire iritzian benetan garran tzitsua dena, gure geure hizkuntzaren gaur eguneko egoerearen ikuspegitik
|
|
|
Ezin daiteke beste modu batera·izarr, gure sortzai le izan zenaren bizitzaren ezaugarri nagusi ziren sentikera agonikoa eta izake ra berriztatzailea aintzat hartzen baditugu. Baina nire iritzian benetan garran tzitsua dena,
|
gure
geure hizkuntzaren gaur eguneko egoerearen ikuspegitik
|
|
|
Beste alde batetik, berton dauden hitzaldien aberastasunak berez eta besterik gabe adierazten du egileek pertsonaiaren beraren eta alor honetan egindako lanaren azterketa egiterakoan jarritako adorea eta ahalegina. Euroi ere
|
gure
Fundazioaren esker ona.
|
|
|
Jean Haritschelhar euskaltzainburuaren ezin etorriaz, niri dagokit gaur Euskaltzaindiaren ordezkari zuen aurrean izateko ohorea. Horregatik, beste ezerekin hasi baino lehen,
|
gure
egoitzara etorri zareten guztioi ongi etorri esan nahi dizuet bihotzez. Dakizuenez, Euskaltzaindia euskararen akademia da, eta beraz, gure zeregin nagusia hizkuntza aztertu eta bera gure gizarteko premia guztietarako egokitzea da.
|
|
|
Horregatik, beste ezerekin hasi baino lehen, gure egoitzara etorri zareten guztioi ongi etorri esan nahi dizuet bihotzez. Dakizuenez, Euskaltzaindia euskararen akademia da, eta beraz,
|
gure
zeregin nagusia hizkuntza aztertu eta bera gure gizarteko premia guztietarako egokitzea da. Hizkuntzak, ordea, ez dira berez bizi, hiztunek, era biltzaileek ematen diete bizia, eta kasu honetan euskaldunok gara euskara bi zi, prestatu, landu eta itsusten edo edertzen dugunok.
|
|
|
Horregatik, beste ezerekin hasi baino lehen, gure egoitzara etorri zareten guztioi ongi etorri esan nahi dizuet bihotzez. Dakizuenez, Euskaltzaindia euskararen akademia da, eta beraz, gure zeregin nagusia hizkuntza aztertu eta bera
|
gure
gizarteko premia guztietarako egokitzea da. Hizkuntzak, ordea, ez dira berez bizi, hiztunek, era biltzaileek ematen diete bizia, eta kasu honetan euskaldunok gara euskara bi zi, prestatu, landu eta itsusten edo edertzen dugunok.
|
|
|
Hizkuntzak, ordea, ez dira berez bizi, hiztunek, era biltzaileek ematen diete bizia, eta kasu honetan euskaldunok gara euskara bi zi, prestatu, landu eta itsusten edo edertzen dugunok. Horrexegatik, euskara ez eze, baita
|
gure
mintzaira, nola edo hala, ikerketa edo literaturaren bidez lan du duten pertsonak ere gogoan izan behar ditu Euskaltzaindiak nahitaez.
|
|
|
Aurten haren heriotzaren mendeurrena betetzen da, eta, beraz, bidezkoa da euskaldun guztiok harekin dugun zorra kitatzeko, beraren omenez oroitzapen ekitaldi batzuk antolatzea. Gaurkoan, beraz, Eus kaltzaindiak Sabino Arana Kultur Elkartearekin hatera, Abandoko seme argi ak Euskal Herriaren hizkuntza nazionalean eta
|
gure
kulturan izandako eragi na eta ondoko belaunaldiei utziriko emaitzak gogoratu eta haren testuinguruan balioetsi nahi ditu.
|
|
|
Eta hemen ere, dakusagunez, zozoak beleari ipurbeltz. Izan ere, aipaturiko zinegotzi horren ideologiakoek askoz ere gero ago eta lasai aski el Dia de la Raza jarri zutela kontuan izanda, ez dirudi Sa binoren jarrera bereziki gaitzestekoa zenik,
|
gure
foru Iegislazioa galtzean Biz kaiko erakundeetara hable en cristiano esaka zetozen administrazio eta irakaskuntzako funtzionario kanpotar eta inperialisten aurka, urteak pasa aha Ja, orduko testuingurua aldatzean, haren hitzak, Iekuz eta tokiz kanpoan, maiz gogorregi irudi dakizkigukeen arren. Edonola ere, ez ziren gozoagoak izan, dakigunetik, Rizal filipinarrak edo Marti kubatarrak espainol okupatzaileen kontra esandakoak.
|
|
|
Nolanahi ere den, ez nuke neure aurkezpen hau amaitu gura Aranaren euskal ekarpen batzuk gogoratu barik: lehenengo eta behin, euskara ikasi zu en, geroagoko euskaldun berri askorentzat eredua izanik; euskarak
|
gure
nazio aren osaeran daukan garrantzia azpimarratu zuen; euskararen batasunerako le hen pausoak ezarri zituen, ipar eta hegoaldeko euskaldun guztientzat ortografia batzea planteatu zuenean; onomastika arloan frantses eta espainolaren azpian geneukan menpekotasunetik irten eta euskal santutegi berria eratu zuen, gaur ko lñaki, Jon, Miren edo Edume ugarien sortzaile espirituala izanez, eta, az...
|
|
|
Baina haren merezimendu berezia, funtsean, hauxe izan zen:
|
gure
hizkun tzak eta gure herriak zituzten hutsune eta beharrizanak azpimarratu eta horiei irtenbide egokia ematen saiatzea; jakina, bere informazio eta jakintza pertso nalaren arabera. Ardura gutxi du ukitu zituen arlo guztietan ondo asmatu zu en ala ez.
|
|
|
Baina haren merezimendu berezia, funtsean, hauxe izan zen: gure hizkun tzak eta
|
gure
herriak zituzten hutsune eta beharrizanak azpimarratu eta horiei irtenbide egokia ematen saiatzea; jakina, bere informazio eta jakintza pertso nalaren arabera. Ardura gutxi du ukitu zituen arlo guztietan ondo asmatu zu en ala ez.
|
|
|
zitzakeen gauzak berak baino hobeki. Ondokoei egokitu zaigu berak proposa turiko bidea arteztu, birrnoldatu eta hobetzea,
|
gure
atzetik datozenek gurea zu zenduko duten bezalaxe, baina beti ere haren lana kontuan izanda, hark azpi marraturiko hutsuneak konpontzea helburu. Edonola ere, ene ustez, ez orduan, ez eta geroago ere euskaraz ezertarako arduratu ez zirenen jarraitzaile ideolo gikoak ez dira nor noiz eta orain, ehun urte geroago, Aranaren akatsak dema gogikoki salatzen jarduteko.
|
|
|
zitzakeen gauzak berak baino hobeki. Ondokoei egokitu zaigu berak proposa turiko bidea arteztu, birrnoldatu eta hobetzea, gure atzetik datozenek
|
gurea
zu zenduko duten bezalaxe, baina beti ere haren lana kontuan izanda, hark azpi marraturiko hutsuneak konpontzea helburu. Edonola ere, ene ustez, ez orduan, ez eta geroago ere euskaraz ezertarako arduratu ez zirenen jarraitzaile ideolo gikoak ez dira nor noiz eta orain, ehun urte geroago, Aranaren akatsak dema gogikoki salatzen jarduteko.
|
|
|
(!) Eskerrak eman behar dizkiogu Begoña Amondaraini, Euskaltzaindiko
|
gure
lankideari, gutun hauek argitaratzeko eskainitako laguntzagatik.
|