|
2008
|
|
|
Liburuaren erdiko aldean argazki sorta bat aurkitu dezakegu. Beraien antolakuntzak argitzen digu nolakoa den egilearen pentsatzeko modua,
|
ezin
esan baitaiteke irudi hauek liburuan esandakoaren ilustrazioa direnik. Kontzeptuen bidez baino gehiago imajinen bidez pentsatzen du Oteizak, bisualki, irudi bat beste batekin kontrajarriz, edo irudi batetik bestera salto azkarrak eginez.
|
|
|
Oteizari buruz eginiko irakurketa hauek
|
ezin dira
ukatu, interpretazioen historiaren parte baitira, eta Quousque tandem?! argitaratu zenetik hurrengo urteetan euskal gizartean eta kulturan zer gertatu zen ongi islatzen dute.
|
|
|
Liburua alde batera uzteko arrazoiak
|
ezin
ditzakegu garbi jakin, baina guk bi posibilitate proposatuko genituzke: lehenik Oteizak aurreko ideia guztiak era argi batean sintetizatzeko zailtasunak aurkitzen zituen.
|
|
|
Horren aurrean, 2004 urtean zehar autonomia-erkidegoetako Auzitegi Nagusiek erabaki horren inguruan egindako ulermena ez zen aurrekoarekin bat etorriko, ulertuz 1870eko Tratatua
|
ezin zela
modu isolatu batean kontuan hartu, gai beraren inguruan ondoren onartutako eta indarrean jarraitzen zuen beste hitzarmen sorta bat alde batera utzita. Batez ere, auzitegi horien ikuspuntutik, azken hitzarmen horien edukiak arauketaren erabateko iraulketa suposatzen zuenean3 Horrela, alde batetik, Bisatuen Desagerrarazte Akordioak, 1961eko abenduaren 18ko Nota Elkartrukean jasotakoak (BOE, 150 zk., 1982ko ekainaren 24koa, 17333 or.), bere 3 artikuluan jasotzen zuenez, «la supresión de visado?
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera eraman diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik
|
ezin da
ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne-ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia.
|
|
|
Bere momentuan auzitegi honen 2002ko urriaren 10eko sententziaren bitartez, 1870eko Tratatua antzekoak ziren beste zenbait estatutako (bereziki Txileko eta Peruko) Tratatuetako terminoetatik ez zen batere aldentzen eta, horrela izanda, bertan agertzen zen espainiar legediari egiten zitzaion igorpena zenbait eskubide jasotzeko orduan ez zela titulartasunari lotu behar, baizik eta eskubide horien egikaritza-moduari. Horrela ulertuz ezen eskubide horien titulartasuna tratatuan finkatzen zela eta barne-legedia
|
ezin zitzaiela
aurkatu. Badirudi, hala ere, erabaki hura ibiltarte eskasarekin edo inolako ibiltarterik gabe jaioa zela orain komentatzen dugun sententzia honi so eginez.
|
|
|
Iruzkin honi
|
ezin zaio
amaierarik eman azken sententzia honen ondorio juridiko zein politikoei erreferentzia labur bat egin gabe. Dagoeneko aipatu dugun moduan, sententzia honek eskumenezko bideari amaiera ematen badio ere, eta horren ondorioz eta behe-mailako auzitegietan Auzitegi Gorenaren doktrinaren izaera loteslearen ondorioz eskumenezko bidean arazoa konpondutzat jo behar bada ere19, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, bai Uruguaiko (2007ko irailaren 18ko Ordezkarien Kamerako Ebazpena.
|
|
|
Horrela, esate baterako, estrategiak erabiltzen ikasi duen hiztunak hizkuntza guztietan aprobetxatuko du abildade hori.
|
Ezin
esango dugu, beraz,, halako ikasleak euskaraz duen gaitasun estrategikoa halakoa da?, kasurako. Hala ere, horren jakitun garen arren, ikerketa-galderetan ikasleen hizkuntzak ezberdindu egin ditugu, emaitzak eta, batez ere, ondorioak argitze aldera.
|
|
|
Metodologia kualitatiboa erabili dugunez,
|
ezin ditugu
orokortu gure lagin mugatuarekin lortutako emaitza eta ondorioak. Hala ere, erabilitako metodologiak gaztetxoen gaitasun komunikatiboaren argazki sakona ateratzea ahalbidetu digu, sakona ñabarduretan, sakona hiru hizkuntzen arteko harremanetan.
|
|
|
Bigarren aspektu bat, barneraketa da, zentzu horretan zenbat eta jende gehiagok parte hartu hobe, edo zehatzago, zenbat eta gehiagok modu parekidean parte hartzeko aukera izan, askoz hobe. Izan ere,
|
ezin dugu
ahaztu, batetik, espazio batekiko mesfidantza dagoenean, autobazterketa, defentsarako eta eraldaketarako estrategia egokia izan daitekeela; eta, bestetik, akto publiko eta masiboek barne-boterearen banaketak ezkutatzera jotzen dutela.
|
|
|
Parte-hartzearen izaera eraldatzailea sustatzeko lehengo baldintza bere anbiguotasuna onartzea da.
|
Ezin da
pentsatu parte-hartzea edonola aplikatzea ahalik eta kasu gehienetan onuragarria denik berez, aukeratutako garapen-paradigma edo erreferentearen helburu gisa gizarte-eraldaketa hartzen bada behintzat.
|
|
|
Lehenik, boterea sistema itxi baten barruan ondasun eskas eta finitu bat bezala ikusten duten gatazkaren ikusmoldearen teorikoak daude. Kasu honetan boterea zero batura suposatzen duen jokoa da, indibiduo edo talde batek izan dezakeen boterea
|
ezin du
beste batek aldi beran izan, batek irabazten duena besteen kontura da, eta horrexegatik banaketa gatazka gisa aurkezten da.
|
|
|
Hirugarrenik, boterea bai gatazkazalea nola kontsentsuzalea izan daitekeela aldarrikatzen duten teorikoak daude. Hauen artean aukera bat zentrurik gabeko botere-eredua da, boterea ez da substantzia eta objektu konkretu bat,
|
ezin gara
horretaz jabetu ez eta berau pilatu, baizik eta soilik harreman bat gauzatzen deneko unean existitzen dela.
|
|
|
Ondasun edo baliabide (material edo sinbolikoa) finitu eta eskas baten gaineko kontrola hartzea da. Baliabide hori eskasa denez, batek duena
|
ezin du
beste batek aldi berean disfrutatu, eta, horrela, boterearen gatazkaren ikusmoldearekin identifika dezakegu.
|
|
|
Parte hartzeko espazioak nola, nork, zergatik eta zertarako sortzen edo betetzen diren jakitea funtsezkoa da beraz. Dena den, bi espazio mota hauen arteko muga
|
ezin da
zorrotzegia izan, bien arteko desberdintasuna ez baita soilik nork betetzen dituen, baizik eta bertan adosten diren estrategiek existitzen diren botere-egiturak desafiatzen dituzten ala ez (Miraftab, 2004); zentzu horretan talde berdinek barruan eta kanpoan aldi berean egotea erabaki dezakete.
|
|
|
Bestela, mugatu barik, ez litzateke ez balioduna, ez kapitala, izango. Menderakuntza, horren arabera, lortu
|
ezin dugun
kapital baten mendean egotea da. Onartzen dugu kapital haren balioa baina ezin dugu lortu:
|
|
|
Menderakuntza, horren arabera, lortu ezin dugun kapital baten mendean egotea da. Onartzen dugu kapital haren balioa baina
|
ezin dugu
lortu: haren mendean gaude.
|
|
|
Arestian esan dugun bezala, erreferentzia edo asmo hori antzematea nabaritasun-kontua da.
|
Ezin dugu
jakin Martin Martin den haren aita edo aitite Martin zelako, baina sumatu ahal dugu Mohamed-ek baduela erlijio edota kultura musulmanarekin zerikusirik. Izendatze-kodea nolako eskuragarria den; horra gakoa.
|
|
|
Bizi-praktikek aukera gutxi eskaintzan diete jarduleei euren jardunekiko harrotzeko, haietatik urruntzeko eta euren gainean gogoeta patxadatsua egiteko. Jardule horiek
|
ezin dira
izan euren praktiken behatzaile sosegatu eta buruhotzak. Horregatik, Bourdieu-k gorputzari eta ekintzaren oharkabeko atondurei eman zien garrantzia (bereziki menderakuntza ulertzeko orduan) (Corcuff, 2003:
|
|
|
Hala ere, jendarteko sistemak arau bakar baten inguruan eraikitzen ez direnez, ez dago ekintza-logika bakarra eta subjektuek hainbat eta hainbat logika ezberdin kudeatu behar dituzte. Horrexegatik
|
ezin da
inor haren rolekin berdindu, ezta haren norberatasuna gizarteratze-prozesuetara murriztu ere. Logika horiek zatikatu dute behinola baturik eta bakuna irudikatu zen gizartea.
|
|
|
sortzen den berezko erresistentzia azpimarratu nahi izan zuen. Arte horiek ez dute mintzaira propiorik,
|
ezin dute
euren buruaren konturik eman eta ez dira gai gogoeta eta berbaldi propioa egiteko, baina arte horiek dira eguneroko bizitzaren jakintza, eta bizimodu arruntean modu askotara agertzen dira trebetasun praktiko horiek. Haietan ikusten du De Certeau-k, erresistentziaren erregimena?:
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra:
|
ezin dira
jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai-arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino
|
ezin da
jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai-arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga),
|
ezin dira
anai-arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere), ezin da irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Ez da hori «izena aukeratzeko askatasunari» lege horrek jarri dion muga bakarra: ezin dira jarri nahi beste izen (izen konposatu bat baino ezin da jarri eta sinpleetan bi dira gehienezko muga), ezin dira anai-arrebak izen beraz erregistratu (ezta beste hizkuntza batean izanda ere),
|
ezin da
irain edo iseka izan daitekeen izenik jarri (galarazita daude «objektiboki pertsona kaltetzen duten izenak»). Kasu horretan arazoa, objektibotasun?
|
|
|
Elkarrizketatu dugun jende askok ez du ikusten izenetan genero-bereizketa ezartzeko inongo behar praktikorik, ez, behinik behin, beste modu batez bete
|
ezin den
beharrik. Hala ere, asko izan dira haien ustetan inozoa den lege-mugapen bati aurre egin behar izan diotenak.
|
|
|
Eder izena emakume-edo gizon-izena ote da?
|
Ezin
, legez, bientzako izan.
|
|
|
Berezia izena geroago aldatzea onartzen duten inguruetan ere, lehendabiziko izendatzeak aparteko izaera baitu; izan ere, pertsona jendartean izaten hasteko lehendabiziko erabakia da, norbait izateko bidearen atalasea. Ingurukoek hartu behar dute erabaki magiko/ sakratu hori;
|
ezin da
huts egin. Oraindik ere, arrunta da izenak izendatuaren izaerari nola edo hala eragingo diola sinestea.
|
|
|
Hurbilpen-saio horietan Antropologiarena izan da nabarmenduena (kultur dibertsitatea, izendatzeko erak, izengintza ezberdinak, pertsona-izenaren balentzia edo zentzua, bataio-erritual mistikoak edota izenen jendarte-eginkizunak...).
|
Ezin
ahaztu ikerketa haietan Mauss (1960), Evans-Pritchard (1971) edo Lévi-Strauss (1964). Lan horiek izendatze-praktiken eta pertsonaren talde barneko estatusaren arteko loturak aski ikertu dituzte; batez ere, izendatzearen eta pasaera-erritualen artekoak (jaiotzak, helduarora pasatzeko erritualek, talde bereizi batera sartzeko errituek, ezkontzek, heriotzak berak ere, guztiek dute bataio bereizgarri bat lagun).
|
|
|
ezberdinak onesten dituzte.
|
Ezin dugu
ahaztu baliodun habitusa lortzea, alegia, kapitala lortzea, eremuaren menderakuntza-egiturek zedarritzen dutela. Bestela, mugatu barik, ez litzateke ez balioduna, ez kapitala, izango.
|
|
|
norberaren gizatasuna duinki bizitzea eta ihes egiten duen denboraren lekuko literarioa ondoko belaunaldiei pasaraztea, «quand bien même la mémoire nous aura désertés»/ «Memoriak huts eginik ere» (Septentrio, 2006). ...en gaitu prosa poetikoan testu zaharren kokatzeak, «Outportua» sailean, adibidez 147, 151 eta 155 or., edo mapa asatuak lehenagoen gainean sistematikoki ezartzeak, bigarren Septentrio-n), nahiz eta izar-multzoak azken finean ez lukeen «literatura zehaztugabe» bat islatzerat helarazten, beti giza eskutik jalgi aitzinagoko idazketarat, hitz-hatz eta hatz mentalerat, jatorria betiko giza kanpo,
|
ezin
errana utziz. Azken hondamena arriskatzeak balio du, gure miseriaren ospea (Pascal-en hiztegia erabil baneza) «beharbada» batekin jokatzeko ahalean baitatza, hain zuzen, halere («et, néanmoins», lioke Philippe Jaccottet-k):
|
|
|
Kenneth White-k deitzen ditu «those who fish in emptiness», Septentrio, 2001, 20 or.); Espiritutik sortu lilurak baizik ez dira, eta buru-argitasun horren gabeziak galtzera eta hondoratzera baizik ez du eramaten. Poetaren misioa da, orduan, irakurketa-prozesuaren dinamikaren bidez, gizonak giza Espirituaren esentziaren berezitasunaz kontziente bilakaraztea, berezitasun hori baita
|
ezin
lortuzko Absolutu baten Ideiaren asmatzearen ahala. Absolutu hori errealki Ezdeustasuna, «Fikzio» bat baizik ez delarik, hitz-antolaketan datzan asmatutako kreazio bat (hain zuzen, Mallarmé-k maiz hurbiltzen ditu bi aditz: fingere, fikzio bihurtu dena, eta poïen, uvres complètes, poesia bilakatu dena)?, gizonak mundua eta bere burua pentsatu ahal ditzan.
|
|
|
Eta uretik ere ez, ez baita ibaiez baliatzen ahal hara joateko, urek jaistean egiten duten jauzian izigarriko indarra hartzen baitute alimaleko uhainak sortuz eta nehor ez baitaiteke uraren kontra joan, luietan, Lurreko Parabisua den aldera. Gainera, urek egiten duten burrunba
|
ezin
sinetsizkoa denez, ontzian direnek ez lezakete elkar adi. Anitz dira entseatu direnak eta nehork ez du erreusitu, anitz dira luietan ibiliz leher eginik hil direnak, bertze anitz herbail gelditu dira, itsuturik edo sorgorturik, ontzitik erori dira ere anitz eta betiko galdu.
|
|
|
alde batetik etengabeko errepikapena, etsigarria edo paradoxikoki bozkariagarria, Derridak «hesi metafisikoa» deitzen duenaren baitan («clôture métaphysique»), erran nahi baita hizkuntzaren mugetan; bestetik isiltasuna. Idatzi (hitzen birtualitatean bortxaz preso egonez, adibidez izarmultzo gisa agertzen zaizkigun argizagi septentrionalen antolaketa funtsez
|
ezin
ulertuz) edo ez idatzi, hau da Poeta guztiendako «Joko handienaren zalantza» («doute du Jeu suprême», Poésies, op. cit., 68 or.). Lehenik, A. Arkotxak errepikapena hautatzen du. Haren bildumak biziki ongi erakusterat ematen du literaturaren itxidura, XIII. mendetik geroz aitzinatu gabe etengabe errepikatzen ari dena.
|
|
|
Mallarmé-ren «Liburua» baino zorrozkiago, Septentrio bi liburuek hau dute ezin hobeki argirat ematen: bere Zentzu-bilaketan, gizakiak ez ditu liburu-hatzak, hitz-hatzak baizik aurkitzen, hizkuntzatik haraindiago
|
ezin
joanez bere adimenaren eskutik betiko urrundua egonen zaiona azkenean lortzeko asmoz. Hain zuzen, mitoak, a priori literarioak ez diren artxibo-dokumentuak, zinez biziak izan diren esperientziak eta egiazko poesiak maila berean agertzen dira:
|
|
|
Iduri zuen hondartza
|
ezin
bururatua zela, bizkitartean, azken zokora heltzean, ohartzen ziren hura ez zela hondartzaren hondarra, haitz apal eta beltzen gibelean bazela bertze bat, hain luzea. Eta segur aski haren ondotik bertze bat?
|
|
|
Badirudi aurrerantzean edukien eskaintza berezitua garatuko dela entzuleak hainbat euskarritatik lortuko dituzten programazioen arteko ezberdintasunak bultzatzeko. Telebistaren sorrera eta garapenean egin zen moduan, irratiak programazio-egitura berriak eman behar dizkio entzuleari hedabidea
|
ezin baita
betiko egon antolamendu eta dinamika berdinetan oinarrituta. Edozein berrikuntza arriskutsua bada ere, irratiak ezin dio uko egin teknologia berriek eragiten duten entretenimendu-gune berrien ugalketari.
|
|
|
Telebistaren sorrera eta garapenean egin zen moduan, irratiak programazio-egitura berriak eman behar dizkio entzuleari hedabidea ezin baita betiko egon antolamendu eta dinamika berdinetan oinarrituta. Edozein berrikuntza arriskutsua bada ere, irratiak
|
ezin dio
uko egin teknologia berriek eragiten duten entretenimendu-gune berrien ugalketari. Bestalde, edukien berezitzea hainbat arrazoirengatik gertatuko da:
|
|
|
Elgar ez aditzeak eta kasik erran diteke
|
ezin
aditzeak galtzen du laboraria. Hiri handietan jendea errechki bil ahal diteke elgar aditzeko; laborarieri neke zaiote elgarretarik urhun bizi direlakotz ardura bilkuiak egitea.
|
|
|
Beldur bat eman araz dezakeguke geldi arazteko bihien gainean Parisko eta bertze hiri handi batzuetako tratulariek egiten dituzten trampak.
|
Ezin
sinhetsia da bihien kurtsa gehienetan egina dela sekulan ogi bihi bat ez erain ez bildu ez duten gizon batzuez.
|
|
|
Gazetetan emaiten da, bertze lagun batzuk, esku-azpiz, erosten dituzte merke eta beharra heldu denean khario saltzen. Bainan laborariak ongi nekhatu ondoan emaiten du kasik urririk, bere buruan
|
ezin
sar araziz, horren guti ogi delarik, nola horren guti egin dezaken. Ez ditu ezagutzen, urrun baitire, haren gostuz, nekherik gabe aberasten direnak.
|
|
|
Behin omen zen mendi hegal batean arthalde eder bat, zoinak, otsotarik zaintzeko, baitzituen zakur handi azkar eta fier batzu. Egun batez otsoak adiarazi zioten ardieri, elgarren artean
|
ezin
adiarazizko etsaiik handienak eta bakharrak zirela chakhurrak. Chakhurrik gabe, zioten, bakean eta gochotasunean biziko zarete.
|
|
|
Hau da, Lafitteren esanean Albert Goienetxek maiz-edo kolaboratu zuen astekari xuri horrekin, dirudienez sinatu gabe izan arren. Piarres Lafitteren arabera, beraz, Eskualduna aldizkariko idazle artekoa izan zen, lehen urtetan?, alabaina,
|
ezin dugu
ezer gehiago zehaztu, Goienetxe zerrendatuta agertzen baita beste hamaika lagunekin batera. Halandaze, ez dakigu Goienetxe idazlea noraino zaildu zen Eskualdunako orrialdeetan, ez zeintzuk izan ziren berak erabilitako gaiak, ez zein hizkuntzatan.
|
|
|
Konturatu garenez, obituario horretan badauzkagu bi eratako datuak Goienetxeren gainean. Batetik, eskertzekoak dira damaizkigun pintzelkada psikologiko ederrak, auzapez azkar eta beroaren izaera begietaratzen digutenak,
|
ezin
modu biziagoan. Bestalde, argi uzten digu Goienetxek eduki izan zuen inplikazio politikoaren norainokoa.
|
|
|
7 Ildo horretan erabat adierazgarria dugu Kaplan eta Norton (1992) adituen baieztapena: «Neur ez daitekeena
|
ezin da
kudeatu».
|
|
|
Beraz, posible da Legutioko erasoaldiak eraginen bat edukitzea Madrileko frontean.
|
Ezin
ahaztu, azkenik, Legutioko erasoaldia bukatu arren, matxinatuek asko indartu zutela Iparreko frontea soldadu kopurua nabarmen igoz, 3.550etik ia 10.000ra 1937 urtearen hasieran. Nonbaitetik ateratako soldaduak izango ziren, batzuk kinta berrietakoak eta beste batzuk beste fronteetatik etorritakoak.
|
|
|
Zigoitiko alkateak ere informazio zehatza eman zien matxinatuei, eta horren ondorioz, baja ugari sorrarazi zituzten errepublikazaleen artean36 Erasoaren egitasmoan egindako azken orduko aldaketek ere nahasketa ekarri zuten.
|
Ezin
ahaztu, bestetik, eguraldi txarrak, euriak, elurrak eta lokatzak ez zutela utzi Ciutat kapitainak planeatutako mugimendu-gerra gauzatzen.
|
|
|
ez zuen lagundu Euskal Arma daren eraginkortasunean. Zer esan arma askoren kalitate kaskarrari buruz? 38 Borroken deskribapenek disparatu
|
ezin zuten
metrailadore edota kanoiei buruzko aipamen ugari dituzte, baita tiroen norabidea neurtzeko tresnarik ez zuten morteroen ingurukoak. Munizioa ez zen izan hasieran, beste une batzuetan bezala, arazoa Legutioko erasotzaileentzat; bai, ordea, defendatzaileentzat zenbait momentutan.
|
|
|
Ezaugarri garrantzitsua izan ohi da honelako ikerketetan berriemaileen formazioa edo kultura maila. Helduaren kasuan baserritarra jaiotzez eta lanbidez lantegi bateko langilea izan zen baldintza, hau da, kaletar petoa
|
ezin zen
izan berriemailea. Horrek, berriemaileak baserri-giroko hiztegia barneratua izatea ziurtatuko zuen.
|
|
|
Adibidez oinezto, tximistaren ordez. Hala ere, askotan zaila da esatea euskalki bateko edo besteko hitzak diren, hitz askoren mugak maiz
|
ezin direlako
parekatu euskalkienarekin.
|
|
|
Familia-egitura berdintsua da emakume etorkinen artean, egoera zibila edonolakoa dela ere(% 48,2, ezkondua edo bikotearekin bizi dena),% 59,2k bikotekidea duela azaltzen du, nahiz eta horietatik bakarrik% 77,3 elkarrekin dagoen gure gizartean. % 65,2 ama dira, hala ere, horietatik,% 35,5
|
ezin da
bere seme-alabekin egon.
|
|
|
Emakumeen jatorriari erreparatuz gero eta genero-erlazioak kontuan hartuta, biztanleria immigrantearen arteko desberdintasun-egoerak gertatzen direla ikusi dugu, hala ere,
|
ezin da
esan ezaugarri kulturalak jokabide jakinaren eragiletzat hartu direla. Dena den, pentsatzen dugu migrazio-prozesu batetik igarotzen ari diren jatorri desberdineko emakume batzuen errealitatera hurbiltzea, euren historiak nahiz bizitzak ezagutuz eta batik bat eruren errealitateak eta bertan aurkitzen dituzten errealitateak, lagungarria izan dela, alde batetik homogeneotasunaren irudia desegiteko; beste alde batetik, beren ongizate-maila adierazteko eta ulertzeko, eta azkenik, etorkizunari begira jarduteko proposamenak diseinatzeko.
|
|
|
Alde batetik, Gipuzkoako Gurutze Gorrira joan gara, laguntza eskatzen duten etorkinekin egoteko, eta beste alde batetik, autonomoa den jendea aurkitzeko elurrezko bolaren teknika erabili dugu. Prozedura horren bidez, ohiko bideak erabiliz lokalizatu
|
ezin diren
biztanleengana ailegatu gara, etorkinak diren ezagunen sareak erabiliz.
|
|
2009
|
|
|
Atal honetan zenbaki kardinalei eta ordinalei bakarrik helduko diegu.
|
Ezin dugu
esan termino espezializatuak direnik; izan ere, eguneroko bizitzan erabiltzen dira, eta ez dute, beraz, erabilera berezirik. Hala ere, zenbakiak ez dira objektu materialak (sagarrak, mahaiak...), kontzeptu baten abstrakzioak baizik.
|
|
|
Aztertutako testu guztiak, Neurriztia izan ezik, 1936 urteko matxinada baino lehen idatzi ziren. Matxinada horrek bizitzaren arlo guztiak eten zituen; beraz,
|
ezin dugu
esan zer gertatuko zatekeen proposamen harekin, arrakasta izango zukeen edo ez. Izan ere, euskara baturako ez ziren hitz berri haiek hartu:
|
|
|
Aurrerago, baina, dio: «Aztertzen badugu aditzen agerpena testu espezializatuetan, egiazta dezakegu beren eginkizuna oso esanguratsua dela eta, horrez gain, azterketa terminologikoak baztertu
|
ezin dituen
oinarrizko elementuak ematen dituztela».
|
|
|
Bukatzeko, diskurtso matematikoaren hiru elementu aztertu ditugu: marra, elkar eta ez/
|
ezin
/ gabe.
|
|
|
Honi dagokionez, eta hirugarrenez, gehienetan marrarekin erabili zuen, baina behar izanez gero marrarik gabe erabili zuen: alkar neur-
|
ezin
, alkar neurri bereko...
|
|
|
3 Ez/
|
ezin
/ gabe
|
|
|
Matematika arloan maiz definitzen dira kontzeptuak beste kontzeptu bat ukatuz; ukapen hori adierazteko ez,
|
ezin
eta gabe elementuak erabili ohi dira. Aztertu ditugun testu hauetan ere erabili izan zituzten egileek.
|
|
|
Hona hemen adibideak: ...rik gabe; [31-ARG] testuan eta [31-AIH] hiztegian termino bera, berezkoez; [32-ZJA] testuan eta [32-ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33-ZJ2] testuan hiru termino daude, hiruretan bukaeran, badiñez?; [33-ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72-NEU] testuan eta [72-NEH] hiztegian agertzen dira, bizki-ez eta ez-bizki, ez neur-bateko eta neurri ez-bateko,
|
ezin
-neurtuzko eta neur-ezin, alkar neur-ezin eta alkar neurrezin, ezkide, ezezagun, ez-berdin.
|
|
|
Hona hemen adibideak: ...n eta [31-AIH] hiztegian termino bera, berezkoez; [32-ZJA] testuan eta [32-ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33-ZJ2] testuan hiru termino daude, hiruretan bukaeran, badiñez?; [33-ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72-NEU] testuan eta [72-NEH] hiztegian agertzen dira, bizki-ez eta ez-bizki, ez neur-bateko eta neurri ez-bateko, ezin-neurtuzko eta neur-
|
ezin
, alkar neur-ezin eta alkar neurrezin, ezkide, ezezagun, ez-berdin.
|
|
|
Hona hemen adibideak: ...ztegian termino bera, berezkoez; [32-ZJA] testuan eta [32-ZJH] hiztegian ere bakarra, ziatzez; [33-ZJ2] testuan hiru termino daude, hiruretan bukaeran, badiñez?; [33-ZLI] testuan bi kasu berdin daude, zeatzez; eta termino gehienak [72-NEU] testuan eta [72-NEH] hiztegian agertzen dira, bizki-ez eta ez-bizki, ez neur-bateko eta neurri ez-bateko, ezin-neurtuzko eta neur-ezin, alkar neur-
|
ezin
eta alkar neurrezin, ezkide, ezezagun, ez-berdin.
|
|
|
Esan dezakegu, ez elementuaren kasuan, egileen joera bukaeran jartzea izan zela matxinada aurreko testuetan;
|
ezin
elementua ez zen agertu testu haietan. 1972ko testuan, ordea, gauzak nahasiago agertu dira eta, beraz, ondoriorik ezin dugu atera; adibideetan ikus daitekeenez, aukera guztiak eman zituen egileak.
|
|
|
Esan dezakegu, ez elementuaren kasuan, egileen joera bukaeran jartzea izan zela matxinada aurreko testuetan; ezin elementua ez zen agertu testu haietan. 1972ko testuan, ordea, gauzak nahasiago agertu dira eta, beraz, ondoriorik
|
ezin dugu
atera; adibideetan ikus daitekeenez, aukera guztiak eman zituen egileak. Gabe elementua gutxitan erabili zuten ezer ez esateko.
|
|
|
|
Ezin dugu
esan autoreek helburu komun bat izan zutenik, ez bazen matematika euskaraz azaltzearena. Ez da igartzen, behintzat, adostasunez eta helburu argi batekin lan egin zutenik; are gehiago, norbanakoen lanak direla esan dezakegu.
|
|
|
Alegia, Euskal Telebistako, Eitbnet-eko eta Eusko Irratiko langileei buruzko daturik ez da bertan azaltzen. Ondorioz,
|
ezin
esan daiteke Euskal Hedabideen Ordainsarien Analisia lanak egun 700dik7 gora langile batzen dituen sektorearen egoera profesionalaren errealitatea bere osotasunean biltzen duenik. Alabaina, publikoak ez diren eta Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak 2007an diruz lagundu zituen euskarazko hedabideetan ari diren langileen egoera profesionalaren erradiografia izan daitekeena osatzeko, lagungarri suerta daitezke datu-bilketatik eratorritako zenbait argibide.
|
|
|
Demagun adosten dela gutxienez 1.300 euroko soldata kobratzea. Agian komunikabideren batean hori kobratuz komunikabidea
|
ezin da
sostengatu, beraz, gutxiago kobratuta mantenduko dela esan dezakete langileek. Hala ere, sindikatuendako arlo publikoa oso erakargarria da.
|
|
|
|
Ezin
ahaztu daiteke Eusko Jaurlaritzak aztertu dituen hedabide pribatu horietako askoren atzean, herri-ekimenak eta kultur elkarteak daudela. Izaera hori gehienetan kontrajarri egiten zaio enpresa-egiturari.
|
|
|
Hori da militantziaren ondorio bat. Beraz, modu militante batean sortu bada, gero
|
ezin du
enpresa moduan funtzionatu, izango da beste gauza bat, baina ez enpresa. Ez da justua niretzat, langileei hala moduz ordaindu eta proiektua aurrera ateratzea»30.
|
|
|
Aukera handia dago langile horrek alde egiteko eta horrek egituran izugarrizko eragina du. Hemen gertatu dira eta gertatuko dira horrelakoak, eta horren aurrean
|
ezin dugu
ezer egin, ezin diogulako hark eskaintzen diona eskaini»31.
|
|
|
Aukera handia dago langile horrek alde egiteko eta horrek egituran izugarrizko eragina du. Hemen gertatu dira eta gertatuko dira horrelakoak, eta horren aurrean ezin dugu ezer egin,
|
ezin diogulako
hark eskaintzen diona eskaini»31.
|
|
|
euskal neskentzat sortu zela alegia. 1732an eman ziren ikastetxe honen lehendabiziko pausoak, eta zorionez Amerikako euskal ikastetxe guztietatik ikertuena dela
|
ezin da
ukatu (Garritz, 2000; Carrea, 1967; Foz y Foz, 1981; Luque, 1996; Luque, 1995; Muriel, 1987; Ríus de la Pola eta Ramos y Ramos, 1997; Tellechea, 1990). Urte hartan, Mexiko hiriko Arantzazuko kofradiako hiru kide nagusik, Manuel Aldakok, Ambrosio de Meabek eta Frantzisko Etxebestek, ikastetxe honen egitasmoa landu eta, ondu ostean, kofradiako agintariek onartzea lortu zuten.
|
|
|
Ordurako euskal instituzio bakarrari (Laurak-Bat euskal etxeari) beste bi erantsi zitzaizkion urte berean: Centre Basque-Français batetik, Iparraldeko euskal herritarrek LaurakBat-era sartzeko zituzten oztopoak
|
ezin
gainditzean; eta Centro Navarro, euskaltasunaren definiziotik at kokatzen ziren nafarrentzat. Horrekin batera, Argentinako euskal erakundeek porrota erakutsia zuten beren helburuetako batean, elkarri babesteko eta elkarri laguntzeko alegia.
|
|
|
Amerikako familia euskaldunetako semeak Euskal Herriko ikastetxeetara ikastera bidaltzea, alegia. Esan gabe doa, praktika hau
|
ezin
zezakeela edonork obratu; oinarria denborarekin hedatuz joan bazen ere, batez ere goi-mailako eta maila ertaineko gizarte-taldeetako familiei erreserbaturik geratzen zelako. Joera honen lehen aztarnak Euskal Herriko Adiskideen Elkarteak 1776an Bergaran sortu zuen mintegiarekin ikusi ziren, bertara hiru probintzietako kaparedunen semeekin batera, kanpoko beste familia euskaldun batzuek ere ikasleak bidali zituztelako (Totoricaguena, 2003b:
|
|
|
Edta [sic] zuek, Lendakari yaunak, ain goitik atera dan nai bikain ori ikusiaz, pozez beterik nigana yo duzute. Nik berriz, mintzalari motela ziñez izan da ere, uka
|
ezin
, nere errikideen eskari garbi oni bayetz esan bearr naita-ez. Bizpiru itz baño askoz geyago, eztira izango noski, aunitz dira-ta zoritxarrez euskera ulerrtzen eztutenak.
|
|
|
|
Ezin
liteke gauza onik iehoiñ, chikitanik lotsa galduta, biotza usteldua daukaten jende-etatik: ¿ zer egin lezake ama ukatzen duen semeak?
|
|
|
Ikus dezakegunez, euskal kultura sustatzeko zenbait neurri hartu zituzten. Baina
|
ezin
dezakegu esan horretan bakarrik gelditu zirenik, beste neurri deigarri bat hartu baitzuten38:
|
|
|
Orain, datu hauek guztiak mahi gainean jartzen baditugu, bertan zer gertatu zen azaltzeko moduan aurkituko gara. Hori bai, ez dugu inoiz ahaztu behar, garai horretako jendearen jarrerak eta pentsamoldeak
|
ezin ditugula
gaur egungo parametroekin neurtu. Zera esan nahi dut honekin, dena ez zela zuria edo beltza izan garai horretan, gutxienez Euskal Erriako partaideen artean.
|
|
|
Gure ustez,
|
ezin
dezakegu esan Euskal Erria euskal etxean sortu zen ideologia abertzaletasun aranista zenik, bertan aurki ditzakegun bazkideek ideologia oso heterogeneoa baitzuten. Hori erakutsi nahian, adibide gisa Parrabere, Basaldua eta Aramendiren ideologien azalpen txiki bat egitea ondo etorriko litzateke.
|
|
|
Adibide gisa, Mexikon Centro Vasco eta Centro Vasco Españolekin oso antzeko kasua dugu (Arcelus, 2001). Baina
|
ezin
gaitezke kasu horretan bakarrik gelditu, berdin gertatu baita Rosarioko (Zazpirak-bat) (Caula eta Garcia, 2002) eta Buenos Aireseko (Laurak Bat) (Ezkerro, 2003) euskal etxeetan. Hau guztia ikusita, Uruguain gertatutako fenomenoa, euskal etxe gehienen sorreran gertatu dela azpimarratu beharra dago.
|
|
|
bere anayari gorrotoa dionak, ez du errukimenturik merezi: ura ez da ezagutu bear anaitzat, ura bota
|
ezin
bearda echetik eta senide guzien artetik: gaitzegiteko bestelako serbitzen ez duen alimalia bezala:
|
|
|
Donde apenas se noto la polémica fue en el centro Euskal Erria de mayoría Vasco-francesa».
|
Ezin da
akats gehiago jarri hain lerrokada laburrean.
|
|
|
Euskal Erria euskal etxearen ideologia aztertu ahal izateko, bertako zenbait pertsona aztertzea izango litzateke egokiena,
|
ezin
baitaiteke esan bertan biltzen ziren pertsonek sentsibilitate berdina zutenik. Hermenegildo Aramendiren ideologia zer-nolakoa zen ikusteko, ez da oso urrun joan behar jakiteko bera EAJkoa zela.
|
|
|
Hala ere,
|
ezin
dezakegu esan ez duela inork idatzi gai honi buruz, egia ezkutatzen ibiliko nintzatekeelako. Gutxi idatzi da, baina zerbait idatzi dutenen artean, bi korronte ageri dira:
|
|
|
Alde batetik, Gurutze Gorrira jo dugu elkarte horretako zuzendaritza-taldearen aurreko onarpenarekin, zerbitzu mota ezberdinen beharrean dauden pertsonekin elkarrizketak egiteko, eta bestetik, autonomoak diren pertsonekin harremanetan jartzeko elurrezko bolaren prozedura erabili izan da, bitartekari kulturalez eta pertsona ezagunez baliatuz. Prozedura horren bidez, ohiko bideak erabiliz lokalizatu
|
ezin diren
biztanleengana ailegatu gara, etorkinak diren ezagunen sareak erabiliz.
|
|
|
Diskriminazioaren pertzepzioa baxua da Ekialdeko Europako eta Latinoamerikako taldean, eta zertxobait altuagoa Magrebeko populazioan, hala ere, Tukey probak ez ditu datu esanguratsuak azaldu; beraz, nahiz eta ANOVA esanguratsua izan,
|
ezin da
esan desberdintasunik dagoenik. Populazio autoktonoarekiko hautemandako distantzia kulturala berbera da hiru taldeentzat, euskal populazioarekiko gertu sentitzen dira.
|
|
|
Tamalez, auzi honi ere errepresioaren bidez ekin nahi diotela dirudi» (ARGIA 2113 zk., 2007-12-02). Gai interesgarriak dira horiek guztiak, baina
|
ezin ditugu
liburuko kapitulu honetan landu. Gure pasartea aldekotasunaren tesia ñabartzera mugatu nahi izan dugu, ezen liburuko beste kapituluetan badago oposizioaren inguruko aski hausnarketa.
|
|
|
Azpiegitura honen alde eginez garraio jasangarriaren alde ari gara.
|
Ezin duguna
da, batzuetan Europari begira egon, eta bestetan ez. Azpiegitura honek Europaren babes osoa dauka, eta Europako garraio eredua Euskal Herrikoa baino jasangarriagoa da[?] Ezin dena da azpiegitura eraginkorra garatu nahi izatea, ingurumenean inpaktu ahalik eta txikiena izatea eta merkea izatea.
|
|
|
Ezin duguna da, batzuetan Europari begira egon, eta bestetan ez. Azpiegitura honek Europaren babes osoa dauka, eta Europako garraio eredua Euskal Herrikoa baino jasangarriagoa da[?]
|
Ezin dena
da azpiegitura eraginkorra garatu nahi izatea, ingurumenean inpaktu ahalik eta txikiena izatea eta merkea izatea. Noski, azpiegitura garestia da.
|
|
|
Gure azterketarekin
|
ezin
liteke frogatu, ez zen hori asmoa, herritarrak AHTren aurka daudenik, baina badira esanguratsuak diren ondorio orokor batzuk.
|
|
|
Hortaz, lehen aipatu bezala, nekazaritza-ingurumen neurrien barneratzea izan da planaren aspekturik esanguratsuena bai beren ingurumen-eragina bai finantziazio-hornidura direla eta. Dena dela,
|
ezin
alde batera utzi neurriok zenbait urte lehenago aplikatzen hasiak izan zirela EAEn (1996az geroztik Bizkaian, 1997an Araban eta 1999an Gipuzkoan), nahiz eta tamaina txikian izan.
|
|
|
Hori frogatu behar da.
|
Ezin da
esan, elizbarrutiko bozeramaileak esan zuen moduan «que se ha demostrado durante siglos, muchos antes de que existieran los propios ayuntamientos, que el titular de esa propiedad es la Iglesia Católica». Hori ez da egia.
|
|
|
Zerga guztiak bezala. Frankotan, primiziak, auzolanak eta elizetarako zergak jende askok
|
ezin zituen
pagatu eta udalak ezartzen zuen zigorra. Gaur egun hala gertatzen da herri askotan:
|
|
|
Hori bai, baimena ematen zuen kultoari hasiera emateko (menturaz arinkeria dirudi, baina hau da pilotan bezala: herriek egiten dituzte frontoiak, bainan
|
ezin da
jokatu ofizialki, Pilota Federazioaren baimena eskuratu arte; alta, ez dugu federazioa sekula ikusi herri bateko frontoia immatrikulatzen, berea dela esanez).
|
|
|
Eta lehenbiziko momentutik oso garbi utzi genuen, plataforma bezala antiklerikalismoaren ildoa ez genuela jorratuko, erlijioaren edo kristauen kontra ezer ez genuelako. Baina aldi berean, oso garbi esan genuen
|
ezin
onartuzkoa zela Elizaren Hierarkiaren jokabidea eta jukutria hori salatuko genuela per ommian sekulan sekulorum.
|
|
|
Eskolapioek bere gain hartu zuten monasterioa, eta 1985ean azken kongregazio horrek monasterioa utzi zuenean, monumentu zoragarri hau Nafarroako Gobernuaren ondarera pasatu zen21 Suposatzen dugu klero erregularra duten garai batean desamortizatutako bestelako monasterio eta komentuen komunitateak desagertzen direnean, Iratxerekin gertatu den bezala, ondasun hoiek Nafarroako Gobernura pasatuko direla. Lagapen hutsak izan ziren hoiek denborarekin
|
ezin dira
jabetza bihurtu, hots, ezin da desamortizazioaren «amortizazio» bat gauzatu.
|
|
|
Eskolapioek bere gain hartu zuten monasterioa, eta 1985ean azken kongregazio horrek monasterioa utzi zuenean, monumentu zoragarri hau Nafarroako Gobernuaren ondarera pasatu zen21 Suposatzen dugu klero erregularra duten garai batean desamortizatutako bestelako monasterio eta komentuen komunitateak desagertzen direnean, Iratxerekin gertatu den bezala, ondasun hoiek Nafarroako Gobernura pasatuko direla. Lagapen hutsak izan ziren hoiek denborarekin ezin dira jabetza bihurtu, hots,
|
ezin da
desamortizazioaren «amortizazio» bat gauzatu.
|
|
|
Norbait onusteduna dela ulertuko da, baldin eta horrek uste badu eskubidearen titular gisa edukitzeko ahalmena duela». Artikulu horrek ere Preskripzio berezi bat sartzen du, zeinaren arabera,
|
ezin bada
frogatu arrazoi zuzenik dagoen edo ez, jabetza eskuratuko da jabe gisa berrogei urteko edukitza baketsua izateagatik, salbu eta jabea Nafarroatik kanpo egon denean denbora horretan guztian. Arrazoi zuzen hori izan liteke herri batek Elizari ondasun horien lagapena egin izana.
|
|
|
Zuzenbidearen historiatik lau dira ondare honen jabetzaren inguruan argitu behar diren kontuak: patronatuaren izaera eta jabetza(
|
ezin dira
nahasi Patronatua. Zuzenbide Kanonikoak arautzen duena, eta Jabetza), eraikinen tipologiak (katedralak, eliza parrokialak, monasterio eta komentuak, kofradien egoitzak, ermitak?), Estatu liberaleko desamortizazioa eta frankismoaren legedia.
|