|
2010
|
|
|
Alde horretatik oso nabarmena da Vinsonek ez zuela inoiz salatu eraztunaren erabilera Euskal Herriko eskoletan. Areago, 1879an sostengua eman zion publikoki, errient errientsei eskoletan
|
euskara
erabiltzea debekatzeko prefekturako aginduari. Vinsonen aburuz, irakaskuntzaren lehen helburua frantseskume zibilizatuen ekoizpena zen, eta zeregin horretarako euskara oztopoa zen, poxelu, harresi.
|
|
|
Itxuraz nik ez nekien, hitzok bota bezain pronto burua jiratu eta zuzen zuzenean begiratu zidalako, urte berria supergizonaren etxean hasi genuenetik ikusi ez nion deliberamenduaz begiratu ere. Zertarako eta" konpromisoaren beharra" azpimarratzeko, bitartekari modura
|
euskara
erabiliz.
|
|
|
Baina euskal hitz honek irakurlea harritu ez dezan, jakinarazten dut bidenabar, garai haietako Nafarroako erregeek
|
Euskara
erabili zutela berezko eta jatorrizko hizkuntzatzat; eta Errioxako alde hauetan hain zabaldurik zegoen, non ez den toki, mendi edo leku euskal izenik ez duenik, nahiz eta dagoeneko asko desitxuratu egin dira eta batzuk osoki bestelakatu".
|
|
|
Gainera, elizak herri mintzairak erabiltzeko agindu zuenez, herrietako parrokietan sortutako eskoletan
|
Euskara
erabiltzen zen; doktrinaren erakaspenak helburu baziren ere, oinarrizko alfabetatzea irakurri eta idatzisegurtatzen zuten eskola hauek (ikus 31).
|
|
|
Iruneko
|
Euskara
erabiltzen duela dio lehenengoan:
|
|
|
Nafarroako gobernadoreak Instruccion Primaria (1901) agindua eman zuen, eskoletan
|
Euskara
erabil ez zedin:
|
|
|
Eta euskaldunen kontrako oldarrak, mozorrorik gabe, zuzenak ziren mende berrira sartzerakoan. 1901ean, Nafarroako gobernadoreak eskoletan
|
Euskara
erabiltzea debekatu zuen, hala egiten zela jakin zuelarik. 1902an Madrileko Hezkuntza ministroak doktrina ere erdaraz egitera behartu zituen irakasleak.
|
|
|
Ondotik irakur daiteke gure kutxa elektronikoetan ibili den gutun baten zatia. Paper gabekoen aldeko ekintza batean
|
euskararen
erabiltzeagatik LH militantearen justifikapena da, eta bidenabar hemen gaindiko tirabiren lekukotasun argia.
|
|
|
Hugo Schuchardtek, bere aldetik, iberiarren hizkuntza berreraikitzeko zereginean
|
euskara
erabili zuen baliabidetzat, iberiar deklinazioa euskararen antzekoa zela imajinatu zuen. Kamitikotzat hartu zuen euskara eta, gainera, nubiera proposatu zuen ahaidetzat.735
|
|
2011
|
|
|
apetatsua eta liskargilea. Carmenek
|
euskara
erabiltzen du Jose limurtzeko: " Laguna, ene bihotsarena, camarade de mon coeur, me dit elle tout h coup".
|
|
2012
|
|
|
Eta gainera, derrigorrezkoa izango zela elebitasuna eta hirueletasuna gerorago, Erdi Aroko merkatu hirietan. Badakigu seguru 1349 urtean Huesca hiriko udal ordenantzek arabiera, hebraiera edo
|
euskara
erabiltzea galarazten zietela udal artekariei beren lanean, hizkuntza hauetan mintzatzen baitziren erromantzearekin batera. Eta hori Huescan gertatzen baldin bazen arrazoizkoa da pentsatzea Tuteran ere antzeko eleaniztasun egoera bizi izango zutela, euskara barne zegoela.
|
|
2014
|
|
|
Entzun dut, geroztik, hainbati
|
euskara
erabiltzeagatik gertatu zitzaion hamaika ataka, baina niri ez zitzaidan horrelakorik gertatu. Istorio bakar bat dut gogoan horri buruz eta guztiz xumea da.
|
|
2015
|
|
|
Gabriel Arestik euskararen gorputzean ikusi zuen ingelesaren bikoiztasun hori, eta, nozitu zuen giro garbizalearen konplexuei kontra eginez, bikoiztasunaren abantailak mahaigaineratu zizkigun. Ingelesez bezala edo, era bateko
|
euskara
erabil daiteke kontu domestikoetarako, eta bestalde euskara leizarragatarrago bat komunikazioa mailaz igotzen denean, hau da, hegaldi domestikoetatik haratagoko kontuetan aritzen garenean, hegaldi transozeanikoetan. Bai the saxonian way eta bai the latin route ere.
|
|
2016
|
|
|
Aipatu euskararen inguruko aferaz, argi eta garbi utzi nahi izan zuen Etxeberriak norendako idazten zuen, eta horrek zer nolako
|
euskara
erabiltzea eskatzen zuen:
|
|
|
Eguzkiaren gainerako euskal izenei dagokienez azkenik, eguzki amandrea gogorarazten duen Santa Clara kristauaz aparte, eki substantibo jatorra azpimarra dezakegu Xiberuko
|
euskeran
erabiltzen den bakarra, garai batean Euskal Herri osoan zabaldutakotzat jo daitekeena toponimiako ekiza eta eizagirre bezalako" egutera" adierazten duten terminoei erreparatuz gero. Eki litzateke izen jatorra beraz, eta Anaximandroren kosmologiara bidaltzen gaituzten egu+ uzki eta* in+ uzki metaforetatik eratorritakoak berriz, gainerako guztiak.
|
|
2017
|
|
|
68. Kapanagaren omenez darabilt euskera forma berari dagokion atalean. Zalantzan egon naiz euskera ala
|
euskara
erabili liburuan zehar. Bittorrek uste zuen, eta bat nator, Euskaltzaindiak euskera hobetsi behar zuela.
|
|
|
" Euskara forma orokor arauz onartuz gero, hizkara, gipuzkara, bizkaiara e.a. ere onartu lirake", zioen otxandiarrak (Erro eta gara, 162 o.). Argitaletxearen baimena nuen arren, asko pentsatu ondoren, azkenean
|
euskara
erabili dut. Iruditu zait azalean euskera ikuste hutsa aski lukeela zenbaitek liburua eta egilea begitan hartzeko, edo behintzat arreta merezi ez duen lekura desbideratzeko.
|
|
2018
|
|
|
Nazionalista dinamikoa eta jeltzaleen prentsan maiz idatziko zuena Irular goitizenaz. Bera eta Enrique Zubiri Manezaundi herriko
|
euskara
erabiltzearen aldekoak ziren; Aranaren tesien defendatzaileen kontrakoak ziren, beraz.
|
|
|
Horren adibidea da Garcia Sanz Marcoteguik jasotako dokumentua, non 1871ko Iruñerriko herrietako euskararen ezagupena aipatzen den: [...] gazte askok, gurasoei entzuteari esker hitz egin edota ulertu arren, uko egiten diote
|
euskara
erabiltzeari, kezka tuntun baten ondorioz, gainontzeko nafarrek euskaldunei ezarri dieten adjektibo loriatsua, mendialdekoak alegia, gorrotatzen baitute.111 Perico de Alejandriak ere, 1863an argitaraturiko Guia de Pamplona liburuxkan, Iruñerriko etorkinek gazteleraz hitz egiteko zailtasunak zituztela azaltzen du, eta horren kontura Iruñerriko biztanleei buruzko txantxak eta txisteak ugaritu zir...
|
|
|
Horrelako kontuetan euskara ez erabiltzea Euskal Herriaren lurraldetasunari uko egitea eta Euskal Herriaren batasuna oztopatzen segitzea da; alegia, Frantziaren eta Espainiaren aitortza, eta menperatzeari indarra ematea. Alderantziz, Euskal Herriko ekoizleen erreferentzia Euskal Herria balitz,
|
euskara
erabiliko lukete. Euskara da herria elkartzeko tresna begi bistakoena.
|
|
|
Euskara da herria elkartzeko tresna begi bistakoena. Ekoizle euskaltzale eta abertzale horiek
|
euskara
erabiliko balute beren ekoizpenean, euskararekin batera, herria ere indartuko lukete.
|
|
|
|
Euskara
darabilen hezkuntza nazionala
|
|
|
Beraz, holakoak ziren gure nagusiek kontatzen zituzten istorioak, oraikoan bai jatorrizko bertsioan Uskaras. Bazen ere herrian
|
Euskara
erabiltzen zuena bakarrik ipuin zahar hauek kontatzeko, zeren erdaraz eginik"... galtzen beitute grazia guzia, Uskaras solo balio dute" Kapitaneneko Modestoren arabera. Horren adibidetzat ardura aditzen genuen istorio hau kontatzen zuten:
|
|
2019
|
|
|
Zenbaki hutsak, soilik euskararen historia irudikatzeko. Hortaz, puntua mutur batean, ezker aldean, jarriko dugu
|
euskaraz
erabilitako lehenengo hitzak seinalatzeko; eta eskuinera joan ahala, zenbakiak gora. 25 zenbakia jarriko dugu eskuin aldean.
|
|
|
Prozedura bera
|
euskaran
erabiltzekotan...
|
|
|
Frogantza hori egin eta gero, azaldu behar zuen nola hasi ziren lehenengo pertsona haiek elkarrekin hitz egiten eta horretarako zekizkien eta eskura zituen hizkuntzen artean beti edo gehienean
|
euskara
erabili zuen.
|
|
|
Ur sakonetan ibiltzea zure gustukoa baldin bada, zoaz
|
euskaran
erabiltzen diren atzizkiak ikustera, baina, Sarasolaren errana parafraseatzen, ez ahaztu: " Atzizkiak ez dira bizi gramatika liburuetan, esaldietan bizi dira".
|
|
|
Oso interesgarriak, eta gure ikerketarako apartak, dira min hartu bezalako aditz esapideak, batez ere, kontuan hartzen baldin baditugu
|
euskaraz
erabiltzen diren aditz lokuzio hauek: lo egin, negar egin, barre egin, su eman, musu eman, min hartu... eta horrelakoak aspaldikoak izan behar dira.
|
|
2021
|
|
|
Ildo horretatik, Oiarzabal eta Tabernillaren iritziz, 3 euskal kulturako mitoetan modernoenetarikoa eta bai hedatuenetarikoa ere ziurrenez euskal kode hizlarien —basque code talkersmitoa da, zeinaren arabera Estatu Batuetako armadak
|
euskara
erabili baitzuen Munduko Bigarren Gerlan mezu enkriptatuak transmititzeko, navajoerarekin egin bezala. Behin eta berriro errepikatu da mitoaren epitomea, are eta komikietan ere (I’m Pellot!
|
|
|
1 Beltzarana. Gaztelaniazko hitza da baina
|
euskaraz
erabilia. Euskarazko baliokidea Beltza da.
|
|
|
Izengoititegian dauden hitz guztiak euskarazkoak dira edo egoteko, bederen,
|
euskaraz
erabiliak izan dira. Bi motatako izengoitiak eskuratu ditugu lan honetan:
|
|
|
1. Euskarazko hitza izan behar da, edo bederen, Izarbe eta Mañeru ibarretako
|
euskaran
erabilia izatea.
|
|
|
Halakoetan, zein diren hizkuntza komunitate txikiek dituzten ahuleziak agerikoak dira. Euskara eta munduko hizkuntza aniztasuna, biologikoa nahiz linguistikoa, zaindu nahi badugu, modu etikoan jokatu behar dugu, etxean eta munduan, gure bizitzen testuinguru eleanitzean
|
euskara
erabiliz ahalik eta egoera gehienetan.
|
|
|
Oztopo handiena ez dago kanpotik datozen atakeetan horiek ere oztopo handia diren arren, noski, Euskal Herrian bertan baizik, Miren Nekane Jausorok dioen moduan, ereduko ikasleek ez baitiote garrantzirik ematen euskaraz bizitzeari edo
|
euskara
erabiltzeari, benetan garrantzitsuena" euskara jakitea" baino ez baita; hots, beharrean aurkituz gero, euskaraz erantzuteko gai izatea, nola edo hala. Jakite hutsari ematen diote baliorik, ez beste ezeri.
|
|
|
Bi norabideren aurrean gaude orain, hortaz. Batetik, euskara hizkuntza normalizatu bilakatzeko bidea litzateke, zeinetarako ia ezagutzaren unibertsalizaziora heldu den belaunaldi gazteak urrats kuantitatibo eta kualitatibo nabarmena eman behar duen; eta, bestetik, euskararen desagerpena jomuga duen bidea, zeinetan aipatu belaunaldiaren gehiengoak bizkar eman diezaiokeen euskarari eta, ondorioz, hurrengo belaunaldiak uko egingo liokeen
|
euskara
erabiltzeari, ikusita beraien gurasoek ez dutela erabiltzen euskara jakin arren. Bestela esanda, lehenengo bideak, baikorrenak, aurrera eramango gintuzke, bigarrenak, ezkorrenak, atzera eramango gintuzkeelarik.
|
|
2022
|
|
|
Horiek horrela, erretreta hartuta, zer nolako
|
euskara
erabili du Duvoisin kapitainak Kixoteren itzulpenerako Ziburun, printzearen agindu zorrotzik gabe. Nola jardun zuen?
|
|
|
Lehetxipiko etxekandereak Amattoren uzta ipuin bilduma elebiduna euskaraz eta frantsesezplazaratu zuen 1934an Maddi Ariztia izenpetuta, tartean jasotako hamasei ipuin aurkeztuz. Liburua baino lehenago, ipuin horiek Gure Herria aldizkariak argitaratu zituen sortaka 1932ko maiatzeko zenbakian hasita, eta, idazlearen" remarquable folkloriste" aurkezpena egiteko orduan, hilabetekariaren erredakzioak enfasi bereziaz explizitatu zuen Maddi Ariztiak benetako
|
euskara
darabilela, ez puristek berreraikitako euskara" Si les puristes aiment le basque tel quil devrait etre, d’autres sont ravis de le lire tel quil est". Nire ustez, esaldi minimo horrek ezin argiago laburbiltzen du Iparraldeko idazleek bizi zuten larritasuna, Hegoaldean hegemonia lortuz zihoan eredu sabindarraren aurrean; baina, tira.
|
|
2023
|
|
|
Denetik egiten zen Zuloan: aisialdirako eta hezkuntzarako gailuak,
|
euskara
erabiltzearen aldekoak, antimilitaristak, emakume gazteen taldea ere hantxe zebilen, musika jarduerak, errezaleen eskubideen aldekoak (San Kanuto ospatzen zen Zuloan), eta edozelako borroka sozialak. Markos Zuloako ekintzen ilustradorea bihurtu zen (logoa ere berak asmatu eta margotu zuen kanpoan handi handi:
|