|
2008
|
|
|
Nolanahi ere,
|
euskara
erabiltzen duten hedabideentzako diru laguntzak oraindik ez dira tramitatu. Arlo horretara bideratu beharreko diru saila 350.000 eurokoa zen:
|
|
|
Mezuaren zati bat, euskaldun berriei zuzendua dago, lotsak eta beldurrak kendu eta
|
euskara
erabiltzera animatuz. Kanpainaren bigarren zatia, aldiz, azken 25 urteotako hizkuntza politikaren gorazarrerako da, beraien aburuz pixka bat gazteleraz mucho delako eta bide beretik jarraitu behar delako.
|
|
|
Erantzun bat badut: euskararen egun bat antolatu ordez, hilabete bat antolatu non
|
euskara
erabiliko den nagusiki... edo bakarrik. Inposatu gabe, bixtan dena.
|
|
|
«Jarrera hori onartezina da, oso larria».
|
Euskara
erabiltzeagatik urtero banatzen dituzten laguntzak emanen ote dituzten ere ez zuen zehaztu lehengo astean Hezkuntza Departamenduak murrizketen berri ematean, eta euskarazko hedabide batzuen geroa kolokan delako kexu agertu dira NaBaiko ordezkariak. Izan ere, laguntza hori jaso ezean, gutxienez bi hedabide ixteko arriskuan egonen dira, Ultzamako Pulunpe aldizkaria eta Esan Erran irratia.
|
|
|
Aurreko ostiralean Carlos Perez Nievas Hezkuntza kontseilariak sinatu zuen testuaren arabera, adibidez,
|
euskara
erabiltzeagatik Nafarroako Gobernuak urtero banatzen dituen diru laguntzak geldituta dauzkate aurten 310.000 euro izan behar zuten eta hedabide ugari ixteko arriskuan jar ditzake horrek, laguntza horiekiko duten premia dela eta. Halaber, gau eskolek jasoko duten dirua ere modu nabarmenean murriztuko dute; 2008ko aurrekontuetan 510.000 eurokoa zen diru sail hori, baina, «krisiari aurre egiteko» Nafarroako Gobernuak egindako murrizketen ondorioz, sail horretatik 70.107 euro kenduko dituzte, hau da, hasieran aurreikusi zuten (60.673 euro) baino gehiago.
|
|
|
Diskurtsoa aurrera joan zen, halako batean euskaraz egitera pasatu zen, eta berehala gaztelaniara itzuli zen. Hurrengo partaideak ere hasieran
|
euskara
erabili zuen, baina bere 10 minutuko txandaren gehienean gaztelaniaz jardun zuen. Gure txanda heldu zen, eta Bego, e Agirrek euskaraz hitz egin zuen, eta ondoren, arrazoiak arrazoi, bota egin gintuzten; beraz, ez dakigu zein izan zen hurrengoen euskararen erabilera kantitatea.
|
|
|
|
Euskara
erabiltzeagatik 2009an Nafarroako hedabideek jasoko duten dirua. Aurten, 310.000 euro banatu behar zituen Nafarroako Gobernuak euskara erabiltzen duten Nafarroako hedabideen artean.
|
|
|
Euskara erabiltzeagatik 2009an Nafarroako hedabideek jasoko duten dirua. Aurten, 310.000 euro banatu behar zituen Nafarroako Gobernuak
|
euskara
erabiltzen duten Nafarroako hedabideen artean. Diru sail hori, baina, izoztua dago urtea amaitzeko bi hilabete falta diren honetan.
|
|
|
Beraiek euskaldunak izanik ere, ez dira konturatzen erdaraz «hitz egiten dien» ordenagailua dutela. Batzuek agian jakin ere ez dute jakingo, baina gaur egun ordenagailua
|
euskaraz
erabiltzeko baliabide asko daude eskura. Urtetako lanaren fruitua da orain dagoena, batzuk administrazioak diruz lagunduak eta beste batzuk musu truk eginak.
|
|
|
Artikulu honetan, hainbat sistema eragile euskaraz jartzeko dauden aukerak azalduko ditugu. Sistema eragilea oinarrizko osagaia izaki, lehenengo azalduko dugu nola euskaratu eta ondorengo artikuluetan beste aplikazioak
|
euskaraz
erabiltzeko dauden aukerak azalduko ditugu.
|
|
|
Berak irabazten badu, egun indarrean dagoen Euskararen Plan Gidaria gauzatuko dela berretsi du.
|
Euskara
erabiltzen duten gainerako unibertsitateekin «foro bateratua» sortzea ere badago Goirizelaiaren proposamenen artean.
|
|
|
Lan hori EuskalGNU elkarteari zor zaio, hark euskaratu baitu, beste aplikazio asko bezala. Linuxen eta Windowsen aski da sistema eragilea
|
euskaraz
erabiltzea Gimp ere euskaraz erabiltzeko. Izan ere, aplikazioak berak detektatzen du sistema eragilean kargatuta dagoen hizkuntza, eta hizkuntza horretan abiarazten du.
|
|
|
Lan hori EuskalGNU elkarteari zor zaio, hark euskaratu baitu, beste aplikazio asko bezala. Linuxen eta Windowsen aski da sistema eragilea euskaraz erabiltzea Gimp ere
|
euskaraz
erabiltzeko. Izan ere, aplikazioak berak detektatzen du sistema eragilean kargatuta dagoen hizkuntza, eta hizkuntza horretan abiarazten du.
|
|
|
Batere lizentziarik ordaindu gabe, software libreak ematen duen gardentasun eta sendotasunarekin garatutako aukera da Gimp. Eta, gainera,
|
euskaraz
erabiltzeko aukera ematen du. Irudien ediziorako aplikazioetan aukera askea bezain sendoa de Gimp.
|
|
|
Euskararen egoera oso larria da lan munduan, eta ELAk hartu du konpromisoa. Barrura begira, orain dela lau urte abian jarri genuen normalizazio plan bat erakundean
|
euskara
erabiltzeko. Lan munduan, gure ardura nagusia negoziazio kolektiboaren bidez urratsak egitea da.
|
|
|
Juan Jose Ibarretxe Eusko Jaurlaritzako lehendakaria zen joatekoa, baina agenda arazoak tarteko ezin izan zuen Bruselan izan, eta Muñoak bete zuen haren lekua.
|
Euskara
erabiltzearen garrantzia azpimarratu zuen orduko hartan Muñoak. Herri baten ondare historikoa eta kulturala gordetzeko ez da nahikoa legea eta araudiak onartzea.
|
|
|
Ikastoletan euskara ikasten dute, eta euskaraz bizi dira. Campus hauen helburua handik kanpora ere
|
euskara
erabiltzea eta horretara ohitzea da, laburbildu du Jesus Aizkorbek, Euskadi Fundazioko komunikazio arduradunak.
|
|
2009
|
|
|
Justizian
|
euskara
erabiltzeko neurriak hartzeko gomendatu zien administrazioei Kontseiluko adituen batzordeak. Euskal erakundeek, ordea, Botere Judizialaren esparruan eskumenik ez dutela nabarmendu du Baztarrikak:
|
|
|
Gizartean
|
euskara
erabiltzea sustatzeko ekimena hasi du Arabako Foru Aldundiak
|
|
|
Euskara kolore bizia izeneko kanpaina hasi du Arabako Foru Aldundiak, gizartean
|
euskara
erabiltzea sustatzeko asmoz. Kanpaina horrekin, izaera estrategikoa duen helburua gauzatzeko, Aldundiak mota askotariko ekimenak abiaraziko dituela adierazi du Xabier Agirre Arabako ahaldun nagusiak.
|
|
|
1 Administrazioko agintariek
|
euskara
erabil dezaten babesa eskaini behar zuen Estatuak.
|
|
|
Hori egin izan da, aspaldidanik, ingurukoen izenekin, mundu osoan, hizkuntza guztietan. Patxi Salaberri Zaratiegik (Uxue, Nafarroa, 1959)
|
euskaraz
erabiltzen zirenak eta orain entzuten direnak bildu ditu liburu baten: Izen ttipiak euskaraz. Durangon (Bizkaia) Euskaltzaindiak antolatutako toponimia ikastaroan aurkeztu du Onomasticon Vasconiae bildumako 26 zenbakia.
|
|
|
Sanferminetako ekitaldietan
|
euskara
erabili dute Udal ordezkariek
|
|
|
Egindako galdeketa batean garbi ikusi zuten gipuzkoarren %23 prest leudekeela finantza zerbitzuak garestixeago ordaintzeko, zerbitzu horiek euskaraz jasotzeko aukeraren truke. Gertutasunaren faktorea txertatu behar da hor,
|
euskara
erabiltzeak gertutasuna eta konfiantza adierazten baitu. Eta hori Bai Euskarari Ziurtagiria rekin gizarte guztiaren aurrean erakusten eta ziurtatzen da.
|
|
|
Gogoratzen dut 2008ko ekainaren 5ean, Larreko izeneko saria eman zidatenean, han izan zela Xabier Azantza ere bide batez, animatzen dut bere euskal abizena, inolako konplexurik gabe zuzendu eta erabil dezala egungo idazkera akademikoaren arabera; ez du deus ere galduko, eta hitz egitea egokitu zitzaionean, gutxi gorabehera honako hauxe esan zuela nitaz: . Xanti bezalako pertsonak behar ditugu Nafarroan, ausartak,
|
euskara
erabiltzeaz gain, gure hizkuntza benetan bultzatu eta aurrera eramaten dutenak?.
|
|
|
Eskuek harriak eta hormak zizelkatzea izaten da ohikoena. Josune Bereziartuaren atzaparrei erreparatuta, ordea, aurreko esaldia irauli egin behar da, ehunka hormatako kareharri, granito eta harearrizko zirrikituetan zartatutako eskuak ageri baititu Goierriko
|
euskara
darabilen beasaindar donostiartuak. Gipuzkoako hiriburuan egiten duen egunaren pareko freskotasuna, gardentasuna eta argitasuna, nahita ere, ezin ditu ezkutatu.
|
|
|
–Hemen gara euskarak salbatua izan behar duelako. Gure eguneroko bizian
|
euskara
erabiltzen dugu, baina sentitzen dugu euskara galtzen ari dela, eta, beraz, inportanta zen egun hemen izatea. Ofizialtasunak zerbait ekarriko du, agian.
|
|
|
Leku bakoitza zehatz eta zuzen izendatzea garrantzitsua da, eta hor arduraz jokatzeko eskatu genieke hedabideei, izugarrizko ardura daukate eta. Izan ere, askotan horien bitartez iristen zaizkigu leku izenen berri, eta ezinbestean eskatu behar zaie
|
euskarazkoak
erabiltzeko kezka edo zorroztasun irizpidea. Zertarako egiten dira izendegiak, gero erabiltzen ez badira?
|
|
|
Gizaki bakoitzak merezi duen agintaria ei du baina ezin dut sinetsi nafarrek Miguel Sanz eta enparauak edo hauek hartzen dituzten erabakietan errurik dutenik. Azken azkena soilik aipatzeagatik asteon bertan
|
euskara
erabiltzen duten hedabideei diru laguntzak kendu, ebatsi dizkiotelako. Paradoxa ederra Patxi Xabier edo Euskararen Nazioarteko Egunaren bezperetarako.
|
|
2010
|
|
|
Erdarazko titulua aipatu dut, baina euskaraz ere egin zen kanpaina. Orduan ikusi nuen lehen aldiz Gobernua
|
euskara
erabiltzen. Hau dela eta, anekdota ederra konta daiteke.
|
|
|
Sinestezina benetan, ETB bezalako erakunde publiko batek zelan izan ahal duen horrelako hanka sartzea.
|
Euskara
erabiltzen dutenen Kopurua vs euskara maila dikotomia horretan, euskararen maila edo kalitatea ezin da galtzaile atera inondik inora. ETBko arduradunek euskara mailak behera egitea nahi al dute?
|
|
|
Horrekin batera, herri erakundeek ahalegin irmo bat egin beharra daukagu herritarrei benetako aukerak eskaintzeko,
|
euskara
erabil dezaten administrazioarekin dituzten harremanetan. Horregatik, Aldundian plangintza zehatzak ari gara ezartzen, bai barruko bai kanpoko komunikazioan, euskararen erabilera ziurtatzeko.
|
|
|
Marijo Olaziregi Etxepareko euskara sustapenaren zuzendariaren iritziz, kanpaina probokatzailea da. Izan ere, Twitter eta Facebook sare sozialen bidez, munduari
|
euskara
erabiltzeko deia zabaldu nahi diote.
|
|
|
Izan ere, gaur egun, erabat ezinezkoa da euskaraz bizitzea, 30 urteko hizkuntza politikak ez baitigu aukera hori ahalbidetu. 30 urte pasatu ondoren, gehiago gara euskaldunak, baina, berberak topatzen ditugun oztopoak
|
euskara
erabili nahi dugunean. Euskararen normalizazioak egiturazko arazoak topatzen ditu, ez baitira ezagutzaren maila berean sortu erabiltzeko aukerak.
|
|
|
Bai, nahiko garbi geratzen da Euskal Herrikoak garela,
|
euskara
darabilgulako eta trikitiaren presentziagatik, baina, era berean, oso globala da egiten duguna, musika estilo asko nahastu eta geureganatu egiten ditugulako.
|
|
|
Aipatzekoa da eskola horiek euskarari egiten dioten ekarpena ere. Ikaslea herrietako giro euskaldunean hezten da, eta ez da behartuta sentituko
|
euskara
erabiltzean.
|
|
2011
|
|
|
Eredu egokiak eskainiz, lege ausart eta egokien bitartez, epeak ezarriz, diru inbertsioak eginez eta diruz lagunduz urrats biziak eman nahi dituzten entitate, enpresa eta era guztietako establezimenduak.Bai Euskararik urrats biziak ematen laguntzen du, entitate bakoitzaren egoerara egokitutako neurriak proposatzen ditu eta urrats biziei esker, abagune paregabea dugu kontsumitzaile eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak bermatzera iristeko urratsak emateko. ...ta suminduraren garaian, suminduta dauden euskal kontsumitzaile eta erabiltzaileei erantzuna eman behar zaie, euren hizkuntza erabiltzeko parada izan behar baitute; hori bermatzen ez den bitartean, hauen eskubideak oztopatzen ari gara, bigarren mailako pertsonak sortuz.Euskarak ateak irekitzen ditu, eta arlo sozioekonomikoak ere ateak ireki behar dizkie euskaraz kontsumitu eta merkatu harremanetan
|
euskara
erabili nahi duten guztiei.
|
|
|
Maneiro: «Lotsagarria da elkarteak egotea
|
euskara
erabili nahi ez dutenei isunak jartzearen alde». Oiarzabalek Kontseilua aipatu du, erasorako:
|
|
|
Dendetan
|
euskara
erabili beharrik ez izateko bidea hasi dute PSEk eta PPk
|
|
|
«Ez da erraza jakitea zergatik dagoen horrenbesteko aldea euskararen eta gaztelaniaren artean. Ikusi dugu maila sinbolikoan
|
euskara
darabiltela, eta euskaraz egiteko gaitasuna ere badutela, baina ez freskotasuna. Hori euskara ez erabiltzearen ondorio da, baina baita arrazoia ere.
|
|
|
Horrez gain, euskaraz jakin bai, baina hitz egiteko aukerarik ez dutenei euren hizkuntza mintzatzeko tokia eskaini nahi diete.Mintzodromoa Donostia hirigunean egiteak sinbolikoa dela dio Aisak. «Leku publikoetan eta eguneroko bizitzan
|
euskara
erabiltzeko gonbita egiten dugu».Batxilergoko ikasleak izan dira Donostiako mintzodromoan lehenengo euskarazko hitzak egin dituztenak. Hainbat ikastetxetatik joandako ikasleak mahaietan sakabanatu, eta euskaraz jardun dira ikasketei, kirolari, etorkizunari eta beste gai batzuei buruz.Gazteak horrelako egitasmoetara erakartzea garrantzitsua dela dio Aisak, euskaraz jakin arren gaztelaniaz egiten baitute sarri.Arrazoia eman dio Alex Etxebeste Easo Politeknikoa institutuko ikasleak.
|
|
|
Hainbat ikastetxetatik joandako ikasleak mahaietan sakabanatu, eta euskaraz jardun dira ikasketei, kirolari, etorkizunari eta beste gai batzuei buruz.Gazteak horrelako egitasmoetara erakartzea garrantzitsua dela dio Aisak, euskaraz jakin arren gaztelaniaz egiten baitute sarri.Arrazoia eman dio Alex Etxebeste Easo Politeknikoa institutuko ikasleak. «Nahiz eta euskaraz jakin, hitz egiteko ohitura falta zaigu», aitortu du.Larunbatean, Euskararen Nazioarteko Egunean, gizartean erreferenteak diren pertsonak gonbidatuko dituzte mintzodromora, euskaraz egin dezaten.Aisaren arabera, gizartean isla duten pertsonek
|
euskara
erabiltzeak indartu egiten du hizkuntza, jendeak hizkuntzarekiko duen ikusmoldea aldatzen baitu.Juan Karlos Izagirre Donostiako alkateak, Javier Muguruza musikariak eta Martin Berasategi sukaldariak jada baieztatu dute han izango direla.Badira bi urte mintzodromoa egitasmoa martxan jarri zutela, eta izandako arrakasta ikusirik, beste herri batzuetara zabaltzea erabaki dute. Tolosa, Lasarte, Zumarraga eta beste herri batzuetan ere antolatuko dira aurten mintzodromoak.
|
|
2012
|
|
|
Reyes jaunak jakin luke pertsonek ez dituztela espazioak euskalduntzen, ez bada horretarako hizkuntza politika eragingarria abiatzen. Gaur egun, gizarte espazioek gizabanakoak erdaldundu egiten dituzte,
|
euskara
erabiltzea etengabe eta sistematikoki eragotzita gaitasun komunikatiboa galtzen delako. Gizarte espazioak euskaldundu ezean, ez dago aurrera egiterik euskararen normalizazioan; horrexegatik, hain zuzen, egiten du Reyes jaunak ordezten duen alderdiak dekretuaren kontra.
|
|
|
Aurrekoen berak: kanpora begira, bezeroak aukeratzen duen hizkuntzan zerbitzua eta arreta ematea, bezeroari berari eta, oro har, euskal gizarteari garbi erakutsiz Euskadiko Kutxarekin euskaraz mintzatu eta komunika daitezkeela kanal guztietan; barrura begira, berriz, lan harremanetan
|
euskara
erabiltzeko dinamikak abiatu eta gure lankideak horretara bideratzea. Organo guztiek babestu zuten plana.
|
|
|
Lege horrek zehazten du EAEko administrazioen oharrak eta komunikazioak bi hizkuntzetan izan behar dutela. Jatorrizko legeak, ordea, udalerrien ezaugarri soziolinguistikoetan oinarrituta, soilik
|
euskara
erabiltzeko aukera ematen zuen. Legea onartu eta lau urtera, baina, Konstituzioaren aurkakotzat jo zuten puntu hori; Espainiako Konstituzioak dio gaztelera jakitea derrigorrezkoa dela, baina euskara jakiteko beharrik ez dagoela argudiatu zuen Auzitegi Konstituzionalak.
|
|
|
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako partaide Jon Aizpuruak eman zituen gako batzuk atzo, inkesta aurkezteko Miramar jauregian eginiko ekitaldian: gazte euskaldun berriek
|
euskara
erabiltzeko baldintzak izan ditzaten, urrats berriak egin dira, eta arreta berezia jarri da familiek euskara eman diezaieten beren seme alabei. Botila guztiz betetzeko; edo... guztiz ez husteko.
|
|
|
ezagutzaren unibertsalizazioan eta espazio sozialak euskalduntzen». Ados daude; beharrezkotzat jotzen dute herritar gehiagok euskaraz jakitea, eta herritar horiek
|
euskara
erabiltzeko leku eta aukera gehiago edukitzea. Ezagutza hedatzeko, euskara ikasteak doan izan behar lukeela erantsi du Mujikak.
|
|
|
Bai, ni behintzat, saiatu, saiatuko naiz. Euskara da nire hizkuntza, eta
|
euskara
erabiltzen saiatuko naiz. Besteek ere erabiltzen badute, bultzada bat emango diogu euskarari.
|
|
|
Beraz, jendearen nolabaiteko aldekotasuna neurtzeko balio digu. Gure adibideetako 1 eta 2 kasuetan euskaraz dakitela erantzungo lukete, zer nolako
|
euskara
darabilten azaltzeke, hori ez baitzaie galdetzen. 3 adibidean, gurasoa euskararen alde agertuko litzateke seme alabak ereduan eskolatzen dituelakoz, baina egunero 24 orduz gaztelaniaz arituta gaztelaniari ematen dion garrantzia ez luke agertuko inkestan, eta hori da seme alabei transmititzen ari diena:
|
|
2013
|
|
|
«Ez gaude lo. Ari gara webguneak, blogak, mezulariak eta nabigatzaileak euskalduntzen eta
|
euskaraz
erabiltzen. Garaia da munduak jakin dezan euskaldunok bagabiltzala eta badihardugula Interneten».
|
|
|
Eta gainera, ez ahaztu 67/ 2003 dekretuak zehazten duena: «Langileek, derrigortasun data duen lanpostua bete eta dagokion hizkuntz eskakizuna egiaztatu badute,
|
euskara
erabiliko dute hizkuntza hori aukeratu duten zerbitzuaren erabiltzaileekin». Horiexek betearazte hutsarekin, akabo gaixo euskaldunen osasun komeria asko, baina nago sarritan zerbitzarien interesak gailentzen zaizkiela zerbitzua jaso behar dugunon eskubideei.
|
|
|
Horregatik, Tafallako Fagorren, euskara ikasi ez ezik, hizkuntza praktikatzeko jarduerak ere antolatzen hasiak dira. Ohar orokorretan
|
euskara
erabiltzen dute, eta erabilera bultzatzeko bazkaltegiak sortu: bazkaltzeko tenorean mintzapraktika egiteko egitasmoa.
|
|
|
Aurreko mendearen hasierarako hasiak zeuden oso pauso irmoak ematen.
|
Euskara
erabiltzea debekatu egin zuen Madrilek 1901ean; Iparraldeko apaizei euskara erabiltzea galarazi egin zien prefetak 1903an. «Gaztelania edo frantsesa ziren hizkuntza nagusi eta bakarrak.
|
|
|
Aurreko mendearen hasierarako hasiak zeuden oso pauso irmoak ematen. Euskara erabiltzea debekatu egin zuen Madrilek 1901ean; Iparraldeko apaizei
|
euskara
erabiltzea galarazi egin zien prefetak 1903an. «Gaztelania edo frantsesa ziren hizkuntza nagusi eta bakarrak.
|
|
|
Orain, atzo bezala oroitzen gara 1998ko ekitaldiaz eta urte hartako giro baikorraz. Bai Euskarari kanpainaren ardatzetariko bat zen erakunde eta enpresa bakoitzak bere erantzukizunak hartzea
|
euskara
erabiltzeko bere eguneroko bizitzan. Aitzinamenduak egin bide dira, baina oraino bada bide luzea egiteko.
|
|
2014
|
|
|
Hala jakinarazi du Javier de Andres Arabako ahaldun nagusiak. Udalekuko haurrek
|
euskara
erabiltzea sustatzeko ekinbide bat zuen gutun horrek oinarrian, eta hori aintzat hartu du aldundiak langilea kaleratzeko. Kaleratu duten langileak salatu du erabaki hori gutunean oinarrituta hartu zutela, bere iritzia entzun ere egin gabe.
|
|
|
«Guk euskara daukagula ikusita, eta txanda honetan ez garenez erabiltzen ari, barkamena eskatuko dugu, eta berriz hasiko gara euskaraz hitz egiten». Begiraleak berak BERRIAri azaldu dio agian ez zuela asmatu ideia plazaratzeko moduarekin orduan, baina euskarazko txandan «euskararen erabilera sustatzeko» helburuarekin egin zuela, ordura arte haurrak ez baitziren ari
|
euskara
erabiltzen. «Ez nuen nahi egoera politizatzea; ez zait gustatzen haurrekin politikaz aritzea».
|
|
|
Adibidez, gai bat izango da zilegitasuna. Ikasten ari dena noiz sentitzen da seguru
|
euskara
erabiltzen hasteko. Beste bat:
|
|
|
Donostia 2016 «euskara eta euskal kultura sustatzeko eta nazioartean ezagutzera emateko» aukera «paregabea» da, Kontseiluaren aburuz; baita «hizkuntza nahiz kultura gutxiagotuak ezagutzera eman eta hizkuntza aniztasunari balioa emateko ere». Horregatik, euskara «ezinbesteko baldintza» izatea eskatu du eragileak, prentsa ohar baten bidez. Hori dela eta, dei egin dio Donostia 2016ko patronatuari «neurriak har ditzan kanpora zein barrura begira
|
euskara
erabiltzeko egin dituen urratsetan atzerapausoak eman ez daitezen». Era berean, egitarau kulturalean euskarak eta euskal kulturak «beharrezko lekua» izan dezatela eskatu dio.
|
|
|
Olga del Soto, Jerome Bel, Marco Canale... Euskal Herrian pizte bat izan dela diozu, baina
|
euskara
darabilten bi pieza bakarrik daude jaialdian. Euskara hutsezkoa da Metrokoadroka rena, eta Horman Poster konpainiaren lanak, hainbat hizkuntza erabiltzen dituen arren, euskara izango du oinarri.
|
|
|
Duela hogeita hamabi, duela hogeita bi, duela hamabi, duela bi urte ere bai. «Bozeramaileen batzordeak hitzematen du aukera gehiago irekiko dituela
|
euskara
erabiltzeko, eta, horretarako, errespetatuko dituela pertsona guztien hizkuntza eskubideak eta euskararekin bat egiteko askatasuna». Orain artean ez bezala, erran nahi baita.
|
|
|
Ni zaharrena naiz, eta besteak baino talentu handiagokoa [irribarre egin du]. Amak guk ulertzea nahi ez zuen zerbait esan nahi zionean neskameari,
|
euskara
erabiltzen zuen. Zuk, ordea, ulertu egingo zenien...
|
|
2015
|
|
|
Batetik, aukera berdintasunean: «Zerbitzuak
|
euskaraz
erabiltzeko eragozpenak kendu egingo dira». Bestetik, jendaurrean euskara lehenetsiz:
|
|
|
Itzulpen zerbitzuarekin bermatuko dituzte euskaraz ez dakitenen hizkuntz eskubideak.Laguntzak. Aldundiaren diru laguntza jaso duten elkarteek eta enpresek
|
euskara
erabili dute diruz lagundutako jardueraren dokumentuetan, euskarrietan, publizitateetan eta agerpen publikoetan, «gutxienik bi hizkuntza ofizialen berdintasuna zainduz».Diputazio barruko jardunaLehentasuna. Euskara izango da lan hizkuntza lehentasunez.
|
|
|
Ez dugu lortu artearen historiak eta artearen sormenak euskara era natural eta propio batean onartzea. Artistek gaztelaniaz edo beste hizkuntza batean lan egiten dute, eta beren lanari buruzko ikerketa egiten dutenean ez dute
|
euskara
erabiltzen. Norbaitek pentsa dezake ingelesa dela erabiltzen den hizkuntza horrelakoetan, eta hala da, baina Euskal Herrian bere lanari buruz hitz egin eta idatzi behar dutenean gaztelania erabiltzen dute, ez ingelesa, ezta euskara ere, nahiz eta ikasketak euskaraz egindakoak izan.Bestalde, ikerketa sustatu eta bultzatu behar duten erakundeek ez dute behar beste bultzatzen artearen ikerketa euskaraz egin dadin.
|
|
2016
|
|
|
Izan ere, mojek ez zekiten. Orain, zertxobait hitz egiten dut, baina asko ahaztuta daukatOñatitik, ordea, Alegiara (Gipuzkoa) joan behar izan zenuten,
|
euskara
erabiltzeagatik aita hara bidali zutelako zigortuta. Nola egokitu zinen hara. Gu txikiak ginen, eta adin horretan erraz ohitzen zara gauza guztietara.
|
|
|
Langile berriak ere euskaldunak izango dira, baita behin behinekoak ere.3 Bezeroak.
|
Euskara
erabiltzea sustatzeko neurriak hartuko dituzte: lehen hitza euskaraz egin, mezu elektronikoak euskaraz edo euskara lehenetsiz bidali, txartelak euskaraz egin bezeroak aurkakoa eskatu ezean...
|
|
|
Pertsona bakarra agertu zen. Atzeratzea erabaki genuen, urrira arte edo, jendeari denborarekin abisatu ahal izateko.Bisita gidatua prestatu ahala, pasarteren batek atentzioa eman al dizu. Agian, prestatzen hasi aurretik, pentsatzen nuen Gasteizen ez dela
|
euskara
erabili denbora luzean; beste askok pentsatzen dute hori. Dena den, ikusi dut beti erabili izan dela euskara, beti egon direla lekukotzak, eta jendeak beti erabili izan duela.
|
|
|
Izan ere, Hikea datu base lexiko eta terminologikoa edonork kontsulta dezake EITBren webgunean».Euskalkien erabileraren inguruan Larrinagak esan du ETBko sukaldaritza saioetako aurkezleak natural natural mintzatu direla azkeneko urteetan euskara batuan. «Eta gonbidatuek euren aukerako
|
euskara
erabiltzen dute beti, inolako mugarik jarri gabe». Iruditzen zaio gonbidatuak «berakatz» edo «baratxuri» esatea ez dela arazo:
|
|
2017
|
|
|
Eta aŕ igaŕ ia: Unamuno il da
|
euzkerea
erabili ta zabalduko daben egunerokua jayoten dan egun berbertan.Eztakigu Unamunoren itzak biotzetik urtenak ixaten ziran, berak alantxe pentsau eta sendiduten ebalako edo goŕ otz eta maltsurkeriz ageŕ tuten ebazan, uste eta ames egindako irabazpide ta osperik lortu etzebalako euzkerearen bidez.[...] Unamuno jaunari bere gastaroan euzkereagaz igaroa jakin eskero, euzkerearen... Baña bere itzen eta iragarkixun naigabetsu ta zitalen auŕ ian EGUNAk bere burua agertuten dautso, EGUNA' k euzkerearen sendotasun eta bixitasuna erakusten dautso, euzkotaŕ en izkuntzearen gaitasuna.Gixonak eta jakintsuak il aŕ en, eŕ iaren muñean gaŕ tsu dabilan maitasun garbi zabaldu egiten da ta ilezkor biurtu.Izkuntza eŕ ien odola da.
|
|
|
Ahalegin handiagoa eskatzen die horrek eremu horietako hiztunei. «Egoera zenbat eta oztopatzaileagoa izan, orduan eta jarrera proaktibo handiagoa izan behar du hiztunak
|
euskara
erabili ahal izateko». Hiztunaren konpromisoa eta motibazioa nahitaezko dira, batez ere eremu horietan.
|
|
2018
|
|
|
eskubideak «modu sendoagoan» babestea jarri du helburu. Besteak beste, jaso du
|
euskara
erabili ahal izatea «bermatu» egingo dela instituzio publikoetan, neurriak hartuko direla horretarako, euskaraz egiteak ez duela atzerapenik ekarriko, eta kontsumitzaileen eskubideak aitortuko direla. Langile publikoek euskara egiaztatzea ere aipatu dute dokumentuan, eta tartean sartu dituzte Espainiako Estatukoak eta epaileak.Proposamenaren bigarren ardatza da euskaraz jakiteko eskubidea eta betebeharra ezartzea estatutuan; Kataluniakoan ere jaso zuten.
|
|
|
Botere publikoek euskara babestea eremu eta sektore guztietan, eta erabilera, ezagutza eta zabalkundea sustatzea.Euskara erabiltzeko eskubidea. Herritarrei hizkuntza hautua bermatzea, eta, beraz,
|
euskara
erabili ahal izatea instituzio, erakunde eta administrazio publiko guztiekin. Neurriak hartzea eskubideak egikaritzeko eta betebeharrak betetzeko.
|
|
|
Neurriak hartzea eskubideak egikaritzeko eta betebeharrak betetzeko.
|
Euskara
erabiltzeak babesgabetasunik eta atzerapenik ez sortzea. Erabiltzaile eta kontsumitzaile gisa ere hizkuntza eskubideak aitortzea.
|
|
|
Hori dela eta, administrazioak behar besteko neurriak hartu behar ditu euskara funtsezko eta lehentasunezko hizkuntza bihurtzeko, eta hori agertu behar da estatus berrian. EAEko biztanle guztiek
|
euskara
erabiltzeko eskubidea eta ezagutzeko betebeharra izan behar dute (Espainiako Estatuan gaztelaniari ematen zaion tratamendu bera) eta administrazioak hori bermatzeko jarri beharreko baliabide guztiak jarri ditu. Gaur egungo sasi elebitasunetik harago joateko tresna izan behar du estatus berriak.4 Euskal estatus berriaren erakundeak:
|
|
2020
|
|
|
Aurkikuntza honek argi eta garbi egiaztatzen du euskara Ezkabarteko hizkuntza izan dela, bai 1612an, baita gaur egun ere. Izan ere, Ezkabarteko herrietako kaleetan herritar aunitzok gure egunerokotasunean
|
euskara
erabiltzen dugu.
|
|
|
Berandu izango da, segur aski, baina alderdi bat sortzea izango lukete gure herriko PPko askok modu bakarra politika propioa egiteko. Euskal Herrikoa bakarrik izategatik konplexurik gabekoa eta, era berean, Espainian segitzearen aldekoa izango dena, autonomiaren defendatzaile sendoa, zentrorako joera hartuz Europako eskuin modernoarekin homologatua, eta Kataluniako PPko askok katalan hizkuntza normaltasunez erabiltzen duten bezala
|
euskara
erabiliko duena. Alegia, euskal herritar Espainiazaleak, ez Espainiako sukurtsal esanekoa Euskal Herrian.
|
|
|
Euskaltegietan ikasitako euskara praktikan jartzea da mintzalagunen funtsa.
|
Euskara
erabiltzea, alegia; eta, bidenabar, lagunarteko giroa sortzea. Talde txikitan elkartzen dira horretarako, astean ordubetez, gutxienez.
|
|
|
Guztiek dute helburu bera, ordea:
|
euskara
erabiltzea.
|
|
|
Baina orokorrean familian badaude ereduak, eta, horren arabera, umeentzat gurasoen ohiturak oso inportanteak dira. Gurasoek euskaraz egiten badute haien artean, familia hizkuntza euskara izango dela argi geratuko zaie umeei, eta haiek erraztasun handiagoa izango dute
|
euskara
erabiltzeko, erregistro ezberdinak ikasiko dituztelako. Horregatik gertatzen da etxean erdaraz hitz egiten badute gurasoek, gero umeak eskolan ondo moldatzen direla euskaraz, baina kalera joatean gaztelera erabiltzen dutela, ez dutelako kaleko hizkera menperatzen.
|
|
|
Etxealditik Euskaraldira dinamika erabileran ari da zentratzen. Eskubideak bermatuta ez daudenean, jendeak uko egiten dio
|
euskara
erabiltzeari?
|
|
|
Bai; azkenean, baditugu sektore batzuk non ez dagoen
|
euskara
erabiltzeko gunerik. Adibidez, justizian:
|
|
2021
|
|
|
Berdin dio Espainia kontzeptua bera sortu aurretik hemen jada euskaraz hitz egin izana. Konstituzioak espainiartasunaren zakuan sartzen du gure hizkuntza eta horren bidez soilik onartzen zaizkigu eskubide batzuk(
|
euskara
erabili ahal izateko aukera sabai jarrita). Estatuko botereek eskuzabalki eskaintzen dizkiguten dohaintza gisa ulertzen dituzte eskubide horiek, ondorioz, espainieraren lehentasun estatusari subordinaturik diren eskubideak.
|
|
|
Elkarreko Joanmari Larrartek eta Euskal Monetako Eva Mutiok aletu dute adostasunaren muina. Dokumentuan jasotzen dutenez, euskararen erabilera erosorako baldintzak sortzea dute xede nagusi, eta, horretarako, hizkuntza eskubideak eremu guztietan bermatu dituzte, «hala nahi duen edonork ez dezan
|
euskara
erabiltzeko inolako eragozpenik izan». Hau da, finean lortu nahi dutena hauxe da:
|
|
|
Maila indibidualekoak norbanakoen erabilera erosoan zuzenean eragiten duten aldagaiak dira, hizkuntza erabiltzeko konpetentziari lotutakoak. Horren barnean, garrantzi handiena
|
euskara
erabiltzeko gaitasuna izateari eman diote, baina baita euskara erabili nahi izateari ere.
|
|
|
Maila indibidualekoak norbanakoen erabilera erosoan zuzenean eragiten duten aldagaiak dira, hizkuntza erabiltzeko konpetentziari lotutakoak. Horren barnean, garrantzi handiena euskara erabiltzeko gaitasuna izateari eman diote, baina baita
|
euskara
erabili nahi izateari ere.
|
|
|
Alde batetik, hizkuntzaren ezagutzaren unibertsalizazioa bultzatu behar dela iruditzen zaie: «Edonork, edonon,
|
euskara
erabiltzeko eragozpenik izango ez badu, ezinbestekoa da elkarrizketako partaide guztiek euskaraz gaitasun nahikoa izatea». Zehaztu dute hori lortzeko zer eremutan jarri behar den arreta ere:
|
|
|
Ez al litzateke hobe izango, adibidez, elkarrekin erosoago sentitzen diren hizkuntzan jardun eta behar den kasuetan azpitituluak ipintzea, esaterako? Ez al genituzke horrela
|
euskara
erabiltzen ez duten gazteak gure hizkuntzarekiko gertuago sentiaraziko, haren erabilera bultzatuz eta normalizatuz?
|
|
|
Hizkuntzarik erabiliena gaztelania da. 15 eta 29 urte bitartekoen %81, 5ek diote sare sozialetan, batez ere, gaztelania darabiltela; %15ek diote bereziki
|
euskara
erabiltzen dutela, eta %3, 3k ingelesa. Adinarekin batera igo egiten da, gutxi bada ere, sare sozialetan nagusiki euskara eta ingelesa erabiltzeko joera.
|
|
|
Bestalde, neskek diote mutilek baino gehiago darabiltela euskara hizkuntza nagusi gisa, baina aldea txikia da. Lurralde historikoen araberako azterketan ikusten da Gipuzkoan —non euskararen ezagutza handiena den— gazteen %30ek
|
euskara
erabiltzen dutela batez ere txatean idaztean edo sare sozialetan edukiak argitaratzean; Araban eta Bizkaian ehunekoak askoz baxuagoak dira, %3, 5ekoa eta %8, 4koa, hurrenez hurren.
|
|
|
frogatua izan da elebidun batek bere ama hizkuntza arinago erabiliko duela alzheimerra duelarik. Printzipio horretatik joanez,
|
euskara
erabiltzean errazago aipatuko ditu bere sentimenduak, bere beldurrak, haserrealdiaren arrazoiak eta beste».
|
|
|
Euskararentzako eremuak irabazi beharra azpimarratu zuen Zupiriak agerraldian. Eskolan euskaraz ikasten duten haur eta gazteek askotan ez baitaukate erraztasunik eskolaz kanpo
|
euskara
erabiltzeko. Kultura eta Hizkuntza Politika Sailak euskaratik kirol arloan egindakoa aztertu duela onartu zuen sailburuak, eta gaian eskarmentua duten adituengana jotzea erabaki zuten.
|
|
|
Zazpi normalizazio ekintza zerrendatu zituen: ...eak eskaintzea; gizarte mailako aktibazio soziala bultzatzea; langile euskaldunak lana euskaraz egiteko ahalduntzea, lana euskaraz egiteko baldintzak sortzea; paisaia linguistikoan, ingurune digitalean eta teknologia berrietan eragitea; bezeroekin jendaurrean lan egiten duten langileen hizkuntza trebakuntza bultzatzea; eta, arnasguneetan, herritarrengan eragin linguistiko handia duten zerbitzuetan
|
euskara
erabili ahal izateko irtenbideak aurkitzea.
|
|
|
Baina gauza dira zerbitzu horietara hurbiltzen den hiritar euskalduna behar bezala artatzeko? Gaur da eguna oraindik, erretiratu beteranoa izan arren —70 urteetan ongi sartua, beraz— zerbitzu publiko baten premian aurkitu naizenetan salbuespen hutsak izan direna
|
euskara
erabili ahal izan dudan kasuak: Osakidetzan, ertzainek geratu nautenean, foru aldundian, udalean...
|
|
|
Txikientzako produktuak ondo daude, baina ezin da euskararentzat hain beharrezkoa den erreminta horretara bakarrik mugatu. «Helduen artean gaztelera edo frantsesa erabili, txakur eta haurrentzat
|
euskara
erabili, eta, ahal baduzue gainera, hauei buruan kolpe bat jaso bazenute bezala hitz egin...».
|
|
|
Ekimenek eraikitzen dute hizkuntza baten komunitatea, eta, inguruan eragiteko, ekintza nahitaezkoa dugu. Euskal Herri osoko euskaldunak, beraz, hitzekin ekitera animatzen zaituztegu, Korrika eta Euskaraldia batzordeetan parte hartzera, hizkuntza ohiturak aldatzeko dinamikak sustatzera, euskarazko guneak sortzera, eta
|
euskara
erabil dadin baldintzak bermatzera zeuen entitateetan edo ingurunean.
|
|
|
Honen idazlea lehenago aritua zen idazten, edo bestek idatzia irakurria zuen». Eta berea idaztean, molde arkaikoen eta modernoagoen printzak dauzkan
|
euskara
erabili zuen: «500 urteotan, batez ere, aditzetan eboluzionatu da, eta testu honetan badira molde zaharrekoak eta berrikoak, elkarren ondoan».
|
|
|
Bestalde, azkenengo eskuizkribuek adierazten dute ezin argiago euskalki batzuen arteko aldea oso lausoa zela: Lazarragarenak; Murillo El Frutoko petxena (zerga liburua, 2017an aurkitua); 1416ko gutuna, bi nafar handikiren artekoa, goi
|
euskara
erabiliz, eta Oñatiko artxiboko eskribau izengabearena, zeinek inongo akats ortografikorik ez zuen eta idazteko ohitura agerian uzten zuena, jende xumeak euskaraz idazten eta irakurtzen ez zekienean! Hortik gaur arte, nahi beste debeku, arauen eta ordenantzen artean!
|
|
|
Batzuk Altsasura joango dira lanera, beste batzuk Iruñera. Uste izatekoa da euskaldun horiei egunaren buruan maiz gertatuko zaiela gaztelaniaz egin beharra, eta, beharbada, bizi diren baldintza soziolinguistikoetan, askoz gehiagotan ere ezin dute
|
euskara
erabili. Eta baliteke, beharturik, erdaraz egiteko ohitura hartu izana —gurean erdaraz ondo ez dakiena, benetan errukarria da—, eta euskara gero eta atzenduago eta kamutsago izatea eta horregatik gutxiago erabiltzea.
|
|
2022
|
|
|
Soziolinguistikaren ikuspegitik denok dakigu ezagutzak ez duela zuzenean erabilera ekartzen; hau da, euskaraz jakiteak ez du esan nahi
|
euskara
erabiliko denik. Hori aurreiritzi oker bat da, eta frustrazio handia sortzen du.
|