|
2013
|
|
|
Berriki galdu dugun eta seguru asko euskara batuaren alde beste inork baino ekarpen handiagoa egin duen Txillardegiri omenaldi xume gisa, Huntaz etaHartaz (1976) saiakeran zioen harako hura gogorarazi nahiko nuke: < < euskara gaitu, osatu, batu, gaurkotu, zorroztu eta aberasten> > eman ditudala neure urte gehientsuenak aldian aldiko beharrek eskatu didaten eta neure indar eta gaitasunak ahalbidetu nauten neurrian, eta orain neure 66 urteren gaindegitik atzera begiratzean harridura sentitzen dut
|
euskararekin batera
egin dudan ibilbidea begiestean, adiskide sentitzen ditut egiteko bikain horretan bidaide izan ditudan guztiak eta azken aldi honetan, Huhezi Garabideren eskutikAbia Yala edo Hego Amerikako, hizkuntza gutxituen ordezkariei euskara batu eta gaurkotzearen gure esperientzia nolakoa izan den azaltzeko aukera izan dut, eta horretan jarraituko dut ahal dudan bitartean gure harridura eta poza beste batz... Nire belaunaldiko askok, gutxi gorabehera antzera ikusten dugu euskararen ibilbide hau, baina badira gerora etorri diren beste belaunaldi batzuk, euskara batuaren baitan jaio direnak, eta batez ere horiei begira idatzi ditut lerro hauek nondik gatozen jakin dezaten eta guztion ahaleginarekin geroan noraino irits gintezkeen suma dezaten.
|
|
|
Besteak beste dio artikulugileak ezezaguna dela hark
|
euskararen alde
egindako lana, eta gainera giltzarri izan zela euskararen aldeko borrokan 50eko eta 60ko hamarkadan. Ez nator bat; ez ezezaguna izan da, baizik eta oso ezaguna, nagusiki fama kaskarrekoa, euskalgintzan norbait izan ziren euskaltzale gerra galtzaileen artean?
|
|
|
1
|
Euskararen alde
egindako lanaren hedadura eta mugak
|
|
|
1954an egin zuten Antonio Arrue euskaltzain,
|
euskararen alde
eginak zituen merituengatik baino gehiago egin zitzakeenengatik, besteak beste, euskarazko liburuak argitaratzeko eta biltzarrak egiteko baimenak lortzen eman zezakeen laguntzagatik; karlista tradizionalista izanik, euskaltzale gerra galtzaileek ez zituzten adiskideak eta harremanak zituen erregimenean norbait zirenen artean, bera ere izan baitzen norbait Francoren erregimenaren baitan. Alfonso X...
|
|
|
Gaurko begiekin ezin da imajinatu ere egin Eusebiorentzat hori zer zen, unibertsitatean euskaraz eta euskal gaiak ikastea. Gerra Zibila eta diktadura gogor lehor lakarra igaro eta gero, euskaltzalea izan eta
|
euskaraz
egiteko eta ikasteko hainbeste traba, ezintasun eta eragozpen igaro eta gero. Horregatik pozten naiz Eusebioren izena eta lana unibertsitatera ekarri izanagatik.
|
|
|
(Altuna, 2000, 11). Horretan ere Larramendiren lehentasuna monarkiaren formazio diskurtsibo inperialari erantzutea litzateke,
|
euskaraz
egin zitekeena erakustea(, la poesía de que es capaz, dio Artean) edota Ziburuko Etxeberri bezalako elizgizonek egindako poesia deboziozkoa aldarrikatzea, baina ez euskaraz ohikoa zen herri poesiaren berri ematea.
|
|
|
Zantzuek adierazten dutenaren arabera, premiak soil soilik eraman zuen euskaragatik arduratzera. Alegia, Albreteko Joanak
|
euskararen alde
egindakoak bere egitarau erlijiosorako atxikimendu zabalagoa eskuratzea zuela jomuga eta ez besterik. Datua da euskara hizkuntza ofizialaren estatus gabe utzi zuela, bere erresumako beste hizkuntza komunitate batena zen bearnesa ez bezala.
|
|
2014
|
|
|
61), belaunaldi berria erabilerara jauzi egiteko beste adoretu zen: . Mutillen artian talde bat sortu zan, alkarrekin beti
|
euzkeraz
egiten ebenak, naiz ta bilin bolaka eginda be?.
|
|
|
Unibertsitatera sartzeko hautaprobak euskaraz edo gaztelaniaz egin daitezke. UPV EHUn 8.000 ikaslek baino gehiagok egin zuten azterketa hori 2010etik 2013ra arteko urte bakoitzean, eta denetan ere ikasleriaren %60 baino gehixeagok hautatu zuen
|
euskaraz
egitea. Gainera, joera goranzkoa izan da: 2011n ikasleen %61ek egin zuen azterketa euskaraz, 2012an %62k eta 2013an %63k.
|
|
|
2007ko martxoan onartu zen UPNA NUPen Euskararen Plan Estrategikoa Dokumentu horretan adierazten da 2006an ikasleen %21, 3k
|
euskaraz
egin zuela unibertsitatean sartzeko hautaproba. Beste alde batetik, 2006/ 2007 ikasturtean 1.484 ikaslek erraten zuten euskaraz ongi zekitela (unibertsitateko ikasle guzien %21, 7k), eta kopuru horrek goiti egin zuen %23, 8 arte (420 ikasle), urte horretan sartu berriak ziren ikasleen artean (UPNA NUP, 2007).
|
|
2015
|
|
|
2 ETB 1983an hasi zenean, ez genuen uste egunero albistegi bat
|
euskaraz
egiteko gauza izango ginenik eta, hortaz, ETBren lehen programazioa telebista elebidun bezala prestatu zen. Gero, azkenengo momentuan, Eusko Jaurlaritzak hartu zuen euskaraz bakarrik egiteko erabakia, irrati zein prentsa elebidunaren porrota aztertu ondoren.
|
|
|
Eraginik ba al zuen antolatzaileen lanetan ez dakigu, horri buruzko azalpenik ez dugu aurkitu.
|
Euskaraz
egiten zenak oihartzunik ez zuen izaten prentsa, handian?, pentsa daiteke dekretuak ez zuela ondoriorik izan, baimenak herrian berean lortzen zirela.
|
|
|
Bazterretako kultura, harreman gutxi zeukana instituzioekin, haiengandik diru laguntzarik eskuratzen ez zuena. Instituzioak ez ziren baitezpada interesatzen
|
euskaraz
egiten zen sorkuntzarengatik. Horrez gain, marjinak transgresioa errazten du, transgresioa edo bederen kritika, kritika soziala.
|
|
2016
|
|
|
Irureta Azkune, Onintza (2016). «Beti
|
euskaraz
egingo lizukeen lankidea egunero alboan bazenu zuk zer egingo zenuke?» in Argia, I Helbidea: euskaraz egingo lizukeen lankidea egunero alboan bazenu zuk zer egingo zenuke < Azken kontsulta:
|
|
|
«Beti euskaraz egingo lizukeen lankidea egunero alboan bazenu zuk zer egingo zenuke?» in Argia, I Helbidea:
|
euskaraz
egingo lizukeen lankidea egunero alboan bazenu zuk zer egingo zenuke < Azken kontsulta: 2016/ 02/ 07>
|
|
|
Gainera Bilbon bere ustez euskararen kalterako burgesiak duen ohitura baten berri eman dio Guatemalako idazleari. Dirudienez, garai hartan familietan bazegoen ohitura zerbitzariak euskaldunak hartzekoa,
|
euskara
egiteko seme alabekin. Arestiren ustez, euskara, aberatsen luxua?
|
|
|
Azkenik orain hemen egiten den penomenu bat azaldu nahi dizut, Bizkaian euskararen atzerakuntza motivatu zuenaren itzulikoa. Haundikiak
|
euskaraz
egiten iakin ala ez, bere kumeak dagitela nahi dute, eta hola dituzte neskame morroiak euskaldun izan behar dute, eta kumeei, inudeek, batez ere, eztiete erdaraz egin behar. Bilboko Parkean eta Granvian ere gauza egun orokoa da, inudeek eta lagun egiteko andreek ere, haundikien seme alabekin, euskaraz baizik egiten eztietela ikustea.
|
|
|
Lan honen helburua xumea da, alegia, Euskaltzaindiak hainbat arauren bidez exonomastika finkatzeko egiten diharduen lanari nire ekarpentxoa egitea. Greziera klasikoko izenak euskaraz emateko irizpideak 76 arauan argitaratu ziren; betiere, badira beste hainbat arau exonomastikaren esparrukoak, bai beste alfabeto batzuetatik
|
euskarara
egin beharreko transliterazio arauak emateko, bai kanpoko leku izenei dagozkien herritar izenak eta jatorri adjektiboak emateko, besteak beste.
|
|
|
Eta era guztietakoak. Ezen arnasgune da
|
euskaraz
egiten dugun guztia. Hedabideak, eskola, unibertsitatea, administrazioa, familia?
|
|
|
Nahiz seguru asko benetan ohi dugun inpresioa den, ez parekoak ez digula ulertuko, baizik eta bera ez dela ohituta egongo
|
euskaraz
egiten, eta ezta ere euskaraz jarraitu diezaioten, ulertuta ere, berak artean erdaraz egiten badu. Eta horixe dugu aldatu beharreko jarrera.
|
|
|
Botereak botere ordea, dagoeneko badugu garaia betebehar demokratiko hori zuzenean Euskal Herrian bizi den erdal komunitateari aurpegiratzeko. Beraiek, banan banan, euskaraz ulertzen eta
|
euskaraz
egiten ikasten ez duten bitartean, beraiek galarazten digute banan banan gu euskaraz bizikidetzan bizi ahal gaitezen beraiekin herri honetan.
|
|
|
Euskal Herriko erdal komunitateak gurekin duen lehen zor, betebehardemokratikoa da euskara ikastea. Eta soilik
|
euskaraz
egiten dakienean izan lezake zor hori ordaindua. Eta izango dugu demokrazia.
|
|
|
– Erdaldunek, euskaraz ez ulertu arren, onartu behar dute euskaldunek beraien artean [h.d. euskaldunen artean, gure artean]
|
euskaraz
egitea (Eusko Jaurlaritza 2015c, 16):
|
|
|
Beraz, EAEko herritarren% 51k ez bide du onartzen euskaldunok gure artean
|
euskaraz
egiteko eskubidea dugunik beraiek entzuten badigute. To demokrazia!
|
|
|
Herritarren% 18k gainera uste du erdaldunek ez dutela onartu behar (inola ere? ezpata eskuan?) euskaldunok gure artean
|
euskaraz
egitea beraiek entzuten badigute. Demokrazia, no!
|
|
|
Guk ulertzen diegu. Beraiei sortu behar diegu arazoa, guk
|
euskaraz
egin eta ulertzen ez digutelako. Eta arazo hori egunero sentiarazi behar diegu, momentuero.
|
|
|
Nik
|
euskaraz
egingo diot:
|
|
|
Berdin zait zein hizkuntza nahiago duen berak. Nik
|
euskaraz
egingo diot. Nik nahi dudalako euskaraz egin.
|
|
|
Nik euskaraz egingo diot. Nik nahi dudalako
|
euskaraz
egin. Berak nahi duena egiten duela ere.
|
|
|
Berak nahi duena egiten duela ere. Eta
|
euskaraz
egingo diot?
|
|
|
3 Hirugarrenik, eta hau gogorragoa da nonahi, noizbait hasi beharra baldin badugu ere behingoz?,
|
euskaraz
egin (ge) nioke ere/ egingo diot/ egingo diogu beti(?), Euskal Herrian bizi eta, bertan urteak eginda, zor digun errespetuagatik dagoeneko euskara jakin edo gutxienez ulertu lukeen guztiari.
|
|
|
– Guk
|
euskaraz
egingo dizugu. Eta ulertzen ez baduzu, baduzu garaia euskara ikasteko, aizu!
|
|
|
Bere deserosoan, aipatu konpromiso/ zin egite/ kode etikoaren lehen bi puntuak betetzea edonola errazagoa da 3 puntua betetzea baino, behin dakigunean behintzat parean dugunak ulertzen gaituela. Ez dugu sikiera behar gure solaskidea
|
euskaraz
egiteko gai izan dadin. Nahikoa dugu ulertzen bagaitu.
|
|
|
Baina bat batean, ezagutzen ez dugun jendearen artean, zenbatek ulertu gaitzake, guk beste gabe
|
euskaraz
egiten badiogu. Zein probabilitate dugu beste gabe ulertuak izateko?
|
|
|
Zenbat jendek ulertu gaitzake EAEn, gu erraz ausartu gaitezen haien artean
|
euskaraz
egiten. Eustatek jasotako 2011ko zentsuko datuak oinarrian, lurraldeetakoak (ik.
|
|
|
Euskaldun bihotzekook, euskaldunon komunitateak, zenbateraino aprobetxatzen ditugu guk euskaraz jarduteko ditugun aukera hauek guztiak? Besteek, euskara ikasten ari direnek egin behar al digute lehenik euskaraz (eta EGA titulua ahoan erakutsi agian), gu orduan bakarrik makurtu/ ausartu gaitezen beraiei ere
|
euskaraz
egiten. Ez gabiltza zuzen, hala baldin bagabiltza.
|
|
|
garen populazio osoan (Espainiaz kanpotiko azken etorkin uholdea bereizita), gure azken 40 urteko garapen politikoa nolerebait bizi izan duen populazioaren artean,% 68,65 inguruk, ia 10etik 7k? ulertu gintzakeen 2011n guk
|
euskaraz
eginez gero:
|
|
|
Eta nahiz eta adin horietako herritarretako askok
|
euskaraz
egiteko edo entzuteko ohitura handirik mantendu ez eskolatik kanpo, eta zaharrenek eskola utzi zutenetik, adin horietan ulertzen ez gaituena jada frikia da, eta seguru hala sentitzen dela?, espezimen bitxia, arraroa, desagertzeko zorian dagoen espeziea, azken hatsa ematen ari den hilzorikoa.
|
|
|
– Ezin gauza bitxiagoa dela Bilbon inork inori beste barik
|
euskaraz
egitea (beste leku gehienetan bezala noski Bilbon ere).
|
|
|
Hau da, ondo ezkutatzen garela, badaezpada? Bestela ez litzateke halako ezustekorik jazoko inork inori kalean ustekabean
|
euskaraz
eginez gero.
|
|
|
Zergatik ez dugu euskaldunon komunitateak baliatzen Bilbon ere populazioaren% 63,42k gutxienez edo 50 urtez azpiko herritarren% 86,74k eskaintzen digun aukera beraiekin
|
euskaraz
egiteko, herritar hauek urteak eta urteak eman behar izan dituztenean euskara eta euskaraz ikasten gugana hurbildu ahal izateko gure hizkuntzan. Halako mespretxurik?
|
|
|
1 Ziurtatuz lehenik euskaldunari beti
|
euskaraz
egingo diogula, honek zernahi egiten digularik ere.
|
|
|
Ahal dugunok behintzat, ezin dugu jardun esaldi bat euskaraz eta bost espainolez/ frantsesez. Behingoz hasi dugu gure txisteak, txantxak, ironia eta boutadeak ere
|
euskaraz
egiten, espainolaren(/ frantsesaren) glotofagia aseezinari momentuero bide ematen, gure errazkeria, utzikeria medio. Zenbat gauza berri bitxi asmatuko dugun ezinbestean euskaraz euskañolik(/?) gabe!
|
|
|
2 Bigarrenik, zailago dirudiena, beti
|
euskaraz
egiten euskara ulertzen duenari, honek zernahi egiten digularik ere.
|
|
|
Eta baita ere guraso eta seme alaben arteko esparru berria zabaltzen, denon laguntzaz, eta gurasoen beraien eztenkadaz. Eskolan/ kalean ongi euskaldundutako seme alabak bultzatuz, ausartaraziz, lotsagabetuaraziz
|
euskaraz
egin diezaieten guraso elebidun hartzaile ia euskaldun eta euskaltzale horiei. Alderantziz jazo zitzaigun gure aurreko belaunaldietan, seme alabak erdaraz egiten guraso euskaldunei.
|
|
|
3 Hirugarrenik, eta guztietan zailen,
|
euskaraz
egiten, eta euskaraz soilik, gure herrian euskara jakin behar lukeen guztiarekin, horrek stress/ distress soziala eragingo badigu ere. Hartuko ote du EHEk bere gain atal honetako ardura ere?
|
|
|
Modu kolektiboan, betiere. Aurrerantzean
|
euskaraz
egitea hautu kontzientea izango da (Rodriguez, 2017). Mugimendu instituzional eta sozialek erabiltzeko aukeretan zein motibazio kolektiboan eragina izango lukete, ziur asko (Uranga, 2017).
|
|
|
Eskola da haietako askorentzat euskara ikasi eta erabiltzeko gune bakarrenetakoa. Eskolan curriculuma
|
euskaraz
eginez ari dira euskara ikasten, eta testuinguru formaletan. Horrek zer esan nahi du?
|
|
|
biztanle kopuru tartekoa (ez handi, ez txiki), eskualde buruak eta euskaldun dentsitate handikoak. Horietan, euskararen erabilera orokortua ez den arren, hainbat herritarrek
|
euskaraz
egiten du sarri eguneroko jardun arruntean; zenbaitek bietara; hainbatek erdaraz. Zalbideren ustez, horietan egon daiteke, arnasguneekin batera, euskalgintzarako oinarririk sendoena (Zalbide, 2016).
|
|
2018
|
|
|
Ikusi dugunez, eskribauek euren lana
|
euskaraz
egiteko eta pasarteak ongi ulertu eta transkribatzeko ez zuten arazorik izaten. Gainera, leku berean hainbat tokitako euskaldunak batera ikustea ohikoa zen, eta ez dirudi hango edo hemengo izatea arazo zenik elkar ulertzeko.
|
|
|
Esan bezala, auzibideen dokumentazioa gaztelaniaz idatzirik dago nagusiki. Aztergai dugun garaian, XVI. eta XVII. mende hasieran, auzi bateko lekuko bat euskaldun elebakarra zenean,
|
euskaraz
egiten zion eskribauak galdeketa, baina jasotako erantzunak gaztelaniara bihurtzen zituen gero, idatziz paratzeko. Kasu bakan batzuetan, hala ere, eskribauak garrantzitsu zeritzonean, lekuko euskaldunen hitz batzuk ez denakjatorrizko hizkuntzan jasotzen ziren, erdal itzulpenaz lagundurik usu.
|
|
|
Segur aski eztabaida osoa eta galdeketak euskaraz gertatu baziren ere, hori da euskaraz jasotako eta
|
euskarari
egindako erreferentzia bakarra auzibidean. Maria Arkia heletarra zen seguru asko, eta lehengusuari euskaraz egin zion.
|
|
|
Segur aski eztabaida osoa eta galdeketak euskaraz gertatu baziren ere, hori da euskaraz jasotako eta euskarari egindako erreferentzia bakarra auzibidean. Maria Arkia heletarra zen seguru asko, eta lehengusuari
|
euskaraz
egin zion. Ez dirudi lekuko iruindarrak eta, berak dioenez, auzo osoak hitzok ulertzeko trabarik izan zutenik, halere.
|
|
|
Hemen proposatzen den ikerketa eskemak, nolabait, Uribarrirena garatu nahi du: batetik, ikuspegi sistemikotik haratago, eremuen araberako ikuspegiz egindako eskema proposatu nahi da; bestetik, euskara tarteko duten itzulpenak (euskaratik edo
|
euskarara
egindakoak) kontuan hartzeko eskema bat proposatu nahi da; eta, azkenik, zentsuraren alderdi ezabatzailea ez eze, alderdi produktiboa ere kontuan hartzen duen ikerketa eskema proposatu nahi da.
|
|
|
Bestalde, testuan bertan zer nolako itzulpen estrategiak baliatu ziren (hurrengo atalean zehaztuko ditugu horri lotutako gorabeherak).
|
Euskaratik
egindako itzulpenen kopurua ere hazi egin zen zentsuraren bigarren aldian: 13 lan itzuliren berri ematen du Nor da Nor datu baseak9, gehienak (9, hain zuzen ere) gaztelaniara egindakoak (hiru lan itzuli ziren euskarara, eta bat katalanera).
|
|
|
Hark genozidio kulturalaz ere hitz egiten du, baina horrek oso urrutira eramango gintuzke. Azkenean, zentsura ez delako gaien zentsura bakarrik, baizik eta
|
euskaraz
egindako kulturaren errepresioa, Etxaidek horren ongi deskribatu zuena eta gogorki pairatu zuena. Zuk elkarrizketatu zenuen eta datu asko jaso zenituen.
|
|
2019
|
|
|
amaierako i k badu hainbat kide aditz zaharretan, etorri n eta ibili n baina baita gorri n edo gazi n nahiz beste askotan eta, beraz, partizipio marka zaharra dugu hor. Honainokoak hizkuntzaren barneko datu ezagunak baino ez dira; alabaina, urrutiegi gabe, gaztelerazko pescado n bertan(= pesc ado) aurki genezake
|
euskarazkoarentzat
egin analisiaren kidea, barneberreraiketaz lortua erkaketaren bidez berretsiaz; cf. Lakarra 1995 Halaber, hortz ere hor+ tz zatika genezake, beltz (bel tz) edo bortz/ bost (bor tz)... legez; ez, haatik, gatz(** ga tz, cf.** CV, §6.3); gogora bedi colmillo ren sinonimo den canino, can en eratorri dela, eusk. hortz hor ena legez.
|
|
|
Egia da azken aldi honetan loraldia egon dela euskarazko zinemagintzan, bai kopuruan eta bai kalitatean ere. Zortea izan dugu
|
euskaraz
egindako pelikulak ugaldu egin direlako eta, gainera, historia ederrak kontatzen dizkigutelako. Eta hor sartzen da Errementari, Paul Urkijok zuzendutako fantasiazko pelikula, 2017an estreinatua.
|
|
|
Lehendabiziko bi ikasturteak Donostian egin zituen, eta gero Bartzelonara joan zen. Eta zer eta Bartzelonan zela, telefonoz deitu zidan casting bat zegoela publizitatea
|
euskaraz
egiteko, eta izena eman zuela. Eta egin genuen prestatu telefonoz, eta gero ez dakit hartu zuten ala ez, baina behintzat beldurra kendu zion, eta ikasi zuen nola egin.
|
|
|
Izan bere," euskara batuaren modak indar erakarle ikaragarria izan dau hainbat gazterengan, gazte talde batzuen buru bihotzetan, euskaldun analfabeto, euskaldun ikasi eta euskaldun barriengan. Eta kontzientzia barri horren eraginez, gaurko gazteek etxeko, herriko eta herrialdetako" euskaratxoa" gainditu eta euskara batu bat egin nahirik ari dira elkarrizketetan, kantuetan, idazkietan, hormetako pintadetan Kontzientzia berri horren eraginez, abeslari eta ameslari, gaurko gazteek
|
euskaraz
egiten dute gure hiri zapaltzaileetako kaleetan, erdal unibertsitateetako auletan, ezina egina bihurtu gurarik".
|
|
|
Horrela, hainbat erabilera eremu eta rol harremanetan egiten duten erabileraz galdetu diegu. Lehenengo, bederatzi eremutan euskara gaztelania erabilerari buruz galdetuz eta ondoren, euskarazko erabileraren barruan, batuan eta tokiko
|
euskaran
egiten duten erabilera zazpi eremutarako bereizteko eskatuz (neurtutako eremuak zehazki zeintzuk izan diren emaitzen grafikoetan ikus daitezke). Erabilerari buruzko hamasei galderetan, Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak bost urtean behin egin ohi duen Inkesta Soziolinguistikoaren ereduari dagozkion bost erantzun aukerak erabili ditugu.
|
|
|
Nerabeek
|
euskaraz
egiten dutenean erabiltzen duten aldaerari dagokionez, Ondarroako hizkeraren erabileraren ehunekoa oso altua da aztertutako erabilera eremu guzti guztietan, 4 grafikoan ikus daitekeen bezala. Batuak toki gehixeago du irakasleekiko harremanean, (Ondarroako hizkeraren batez besteko erabilera% 84,9koa, batuarena% 15,1) eta medikuarekikoan (Ondarroako hizkeraren batez besteko erabilera% 79,5, batuarena% 20,5), baina eremu horietan ere tokiko euskara da askogatik nagusi.
|
|
|
Hipotesi gisa esan dezagun, eremuaren arabera erabilera aldatzeak zerikusia izan dezakeela eremu horietako bakoitzean hiztunak dituen benetako erabilera aukerekin. Hau da, aurrez aurreko harremanetan, mintzakideen hizkuntza gaitasunarekin(
|
euskaraz
egiteko gai diren edo ez) eta kultura kontsumoaren kasuan, hizkuntza batean eta bestean dagoen kultura eskaintzarekin. Izan ere, erabilera maila altuenak mintzakide guztiak (edo ia guztiak) euskaldunak izango direla pentsatu daitekeen eremuetan aurkitu ditugu:
|
|
|
Horrela, alderdi kontzienteari begiratuta, nerabeen artean" Ondarroako tokiko euskaradun" agertzeak duen balorazio positibo argiaz edota euskara batuaren balorazio ez hain positiboaz ohartu gaitezke, Eneritz Albizu eta Goizane Aranak (2018) adin tarte ezberdinak aztertuz aurkitu zuten" tokiko euskararekiko harrotasunaren" ildotik. Zentzu berean, euskal hiztun legitimoen ikerketan Ortega eta bestek (2013) esandakoari jarraituz, ezaugarri bi dituzte
|
euskaraz
egiten duten hiztun berrien artetik euskaldun estatusa lortzen dutenek: euskara testuinguru informalean erabiltzeko gai dira eta euskalkia daukate.
|
|
|
Aurreko artikuluan azaldu nuen legez2," greziera klasikoko izenak euskaraz emateko irizpideak 76 arauan argitaratu ziren; betiere, badira beste hainbat arau exonomastikaren esparrukoak, bai beste alfabeto batzuetatik
|
euskarara
egin beharreko transliterazio arauak emateko, bai kanpoko leku izenei dagozkien herritar izenak eta jatorri adjektiboak emateko, besteak beste".
|
|
2020
|
|
|
Euskaraz gaztelaniaz bezain ondo dakitela esaten dute hamar parte hartzailek, baina soilik lauk onartu dute elkarrizketa
|
euskaraz
egitea, eta haietariko batek zailtasun nabarmenak ditu. Elkarrizketa euskaraz egin dutenen artean, badago bat besteen artean nabarmentzen dena euskararen konpetentzian.
|
|
|
Euskaraz gaztelaniaz bezain ondo dakitela esaten dute hamar parte hartzailek, baina soilik lauk onartu dute elkarrizketa euskaraz egitea, eta haietariko batek zailtasun nabarmenak ditu. Elkarrizketa
|
euskaraz
egin dutenen artean, badago bat besteen artean nabarmentzen dena euskararen konpetentzian. Parte hartzaile hori bi eremu soziolinguistikotan bizi izan da:
|
|
|
Eremu euskaldunenera (Etxebarri) bizitzera etorri zen neskak dio DBHra arteko eskolatze osoa
|
euskaraz
egin zuela, DBHn zegoela Ermura joan behar izan zuela bizitzera eta Ermuko eskolan ereduan eskolatu beharrean ereduan eskolatu zutela, baina haren nahia Batxilergoan eredura itzultzea dela. Kontuan izan behar dugu neska horrek zazpi urte egin dituela ereduan eskolatuta eta 16 urte dituela, eta EAEn orain arte egin duen eskolatze osoa euskaraz egin duela; orain, bi hizkuntzatan egin behar du.
|
|
|
Eremu euskaldunenera (Etxebarri) bizitzera etorri zen neskak dio DBHra arteko eskolatze osoa euskaraz egin zuela, DBHn zegoela Ermura joan behar izan zuela bizitzera eta Ermuko eskolan ereduan eskolatu beharrean ereduan eskolatu zutela, baina haren nahia Batxilergoan eredura itzultzea dela. Kontuan izan behar dugu neska horrek zazpi urte egin dituela ereduan eskolatuta eta 16 urte dituela, eta EAEn orain arte egin duen eskolatze osoa
|
euskaraz
egin duela; orain, bi hizkuntzatan egin behar du. Egun, gaztelaniaz jakin arren, zailtasunak ditu, esan bezala orain arte inoiz ez baitu gaztelania eskola hizkuntza izan.
|
|
|
Hizkuntza biak ikastea ikusten dute garrantzitsua, baina funtzionaltasun handiagoa ikusten diote gaztelaniari, euskara erabiltzeko aukera gutxiago ikusten dutelako. Neska batek adierazi du gaztelania ikasteak Espainiarako ateak zabaltzen dizkiola, baina oso argi du EAEn euskal hiztunekin
|
euskaraz
egin nahi duela eta ez gaztelaniaz. Ez da hori dioen bakarra.
|
|
|
Nolanahi ere, beren lagun ez musulmanei erreferentzia egiten dieten unean ez dituzte" lagun euskaldunak" izendatzen," lagun espainiarrak" baizik. Bestalde, ikusi dugun bezala, harrera herriko hizkuntzak erabiltzeko orduan, joera nabarmen altuagoa erakusten dute gaztelaniaz egiteko
|
euskaraz
egiteko baino. Lehenengo autoadskripzioa ateratzen zaie zuzenean galdetzen zaienean (agian elkarrizketatzailea euskaldun moduan identifikatzen dutelako); bigarrena, berriz, elkarrizketan zehar agertzen da.
|
|
|
Hizkuntzen ezagutzari dagokionez, ikusi dugun bezala, gazte gehienak eleaniztunak dira; zenbaitek hiru hizkuntzatik gora hitz egiten dituzte, eta elebidun bakarra dago. Gehienek diote euskaraz gaztelaniaz bezain ondo dakitela, baina erdiek baino gutxiagok onartu dute elkarrizketa
|
euskaraz
egitea, eta haietariko batek zailtasun nabarmenak erakutsi ditu. Bi hipotesi ditugu:
|
|
|
Hain zuzen ere, bigarren aldagai hori oso argi azaldu da ikertutako gazteen artean. Eskola
|
euskaraz
egiteko/ ikasteko/ aritzeko espazio gisa identifikatzen dute, baina askotan horrek, ikasgelatik kanpokoa nolabait" derrigortasun" horretatik at uztearen nahia ere ekartzen du. Hurrengo aipu honekin halaxe ematen du:
|
|
|
Ordura arteko helduek eraiki, osatu eta antolatutako mundu horretatik ihes egin nahi dute. Hizkuntzari dagokionez, ihesaldi hori askotan isiltasunaren bidez adierazten dute, batzuek
|
euskarari
egiten dioten ukazio horren bidez. Zer esaten ari dira jarrera horiekin. Nondik hitz egiten digute?
|
|
|
Deigarria iruditu zaigu, adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoko gazteak izanda honelakoak erantzutea: " nire kuadrillan batzuek ez dakite euskara" edo" gazte batzuekin ezin dugu
|
euskaraz
egin, ez dakitelako". Bestetik, gazteek euskararen erabilera eta familia lotzeko joera dute.
|
|
|
Bestetik, gazteek euskararen erabilera eta familia lotzeko joera dute. Euren iritziz,
|
euskaraz
egiteko ohitura dutenak familia" euskaldunetakoak" edota euskaraz hitz egiten duten familietakoak dira.6 Amorebieta Etxanon (Zornotza) egindako talde elkarrizketa batean neska gazte honen hitzek argi adierazi dute ikuspuntu hori:
|
|
|
Horrek ondorioa izan du euskaran ere: gaur egun UPV/EHUn ezinbestekoak diren ikasgaien% 97
|
euskaraz
egin daiteke.1 Euskara ez da komunikazio hizkuntza bakarrik, euskara bera, esan nahi baita, hizkuntza bera, unibertsitateko ikergai bihurtu da.
|
|
|
lokailu deitu zituen batzordeak (EGLU III). Gaiaz zerbait esatea ezinbestekoa ikusten zen, azterketa hori ez baitzen
|
euskaraz
egina aurretik, modu sistematikoan bederen, eta beharrezkoa ikusten baitzen han hemenka esandakoak (askotan hiztegietan, edo lan laxoetan) biltzea, ordenatzea eta argibide batzuk eskaintzea. Gainera, inguruko hizkuntzetako gramatiketan ere hasiak ziren holako lanak lantzen.
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, sei ikasletik batek eskola ibilbide elebiduna uzten du prestatzeko kurtsoaren eta lehen mailako bigarren kurtso ertainaren artean, abandonua% 15ekoa delarik bigarren mailako seigarrenaren eta hirugarrenaren artean. Konparatiboki, abandonuak txikiagoak dira Seaskan,% 1 ingurukoak baitira, batik bat gurasoen hizkuntza kontzientzia zein motibazioa handiagoagatik, benetan nahi dutelako beraien seme alabek bigarren mailako ikasketak
|
euskaraz
egin ditzaten eta hizkuntza hori ondo menperatu dezaten.
|
|
|
Haratago joanez, euskararen eta euskarazko irakaskuntzaren helburu nagusia, Hezkuntza Ministerioak aitortzen duen bezala, hiztun osoak sortzea da: " osoa, zeren pertsona horrek nahikoa den maila lortuko du motibazio, ezagutza eta erabilpenari dagokienez; osoa, pertsona horrek euskaraz komunikatzeko desira sentituko duelako, nahiko gaitasun izango baitu edozein ingurumenean
|
euskaraz
egiteko eta benetan erabiltzea erabakiko duelako" (MI, MCC eta MEER 2016: 73).
|
|
2022
|
|
|
Lehenbizikoan abitudunak ziren buruzagiak, eta bigarrenean laikoak, ikasketak dituzten pertsonaia laikoak gehitzen ditu eta elizgizonenak nabarmen jaisten; izan ere, bi apaizi besterik ez zaie ematen hitza, baina horien ahotsetik ateratzen dena oso murritza da, Jatabeko parrokiakoak" Ne recorderis" (312) soilik esaten du, eta Gatikako Blas Mandiolak" suum cuique" (156), eta gainerakoak euskaraz, hark ez bezala, honek karlisten gudalburuaren ostean parte hartzen duelako. Kontakizuna
|
euskaraz
egitea erabaki duen kontalari berak behin edo behin latina," Casus belli" (113, 153), eta grekoa," Kyrie eleison" (130), erabiltzen ditu. Osterantzekoak pertsonaia laikoak dira, bai ezezagunek isuritako" Virgo fidelis" (38)," Virgo potens" (38)," Virgo clemens" (38)," Amen Amen" (238)," Pater" (265)," post data edo post scriptum" (308) esamoldeak, bai Arraitz medikua iturri dituzten" Ferdinandus dei gratia" (35)," similia similibus curantur" (91)," similia similibus" hitzak errepikatuz.
|
|
|
Zazpi aukeren artean galdetegia euskaraz betetzea erabaki dutenen artean,% 43,4k adierazi dute hizkuntza atxikimenduarena; aldiz, gaztelaniaz egin dutenen artean, soilik% 5,1ek egin du atxikimenduaren aukera. Gaztelaniaz erantzutea hautatu dutenen artean, erdiak(% 50,4) erraztasunagatik hautatu duela dio; eta
|
euskaraz
egin dutenen artean, aldiz, laurdenak. Galdetegia gaztelaniaz bete dutenen artean,% 21,9k oharkabean aukeratu du hizkuntza hori, eta euskaraz bete dutenen artean, ordea, irakasleen% 12,9k.
|
|
2023
|
|
|
Baina ez zen Seminariora soilik mugatu presentzia hori. Urte horietan zehar euskarara itzulitako zenbait pastoral argitaratu ziren elizbarrutiko agerkari ofizialean, bai eta
|
euskaraz
egiten zen parrokietan errezatu ohi ziren otoitzen testu moldatuak ere.
|
|
|
– Baina nola gauzatu ahal izanen dute euskaldunek eskubide hori herrietara joaten diren apezek ez badute
|
euskaraz
egiteko gaitasunik, hots, seminarioko ikasketa guziak latinez eta erdaraz egin badituzte, euskara ez badakite edo, jakinda ere, hizkuntza bera eta euskal kultura eta literatura landu ez badituzte?
|
|
|
Otaegi, beraz, ez da gertaera baten kontakizuna
|
euskaraz
egin duen lehena, baina bai kazetari kronika bat hedabide batean euskaraz argitaratu duen lehena. Kronika bat, hasteko, kontakizuna baita; jatorrian, etimologiaren arabera, kontakizun kronologikoa.
|
|
|
Etxepean gertatzen zenari balio informatiboa eman zion, garai hartan gutxik bezala. Hori guztia
|
euskaraz
egin zuen, egin zitekeenik beste inori bururatu ez zitzaion garaian.
|