|
2000
|
|
|
Gaiei gagozkielarik, hemen ere,
|
euskararekin
egiten dugu topo: euskara euskarariburuz hitz egiteko erabiltzen da, gehienbat.
|
|
|
Neurri baten, behintzat, euskararen higaduraren azterketa legez ere plantea daiteke. . Euskaldunok
|
euskaraz
egitean zenbatetan ahaztu edo baztertu ditugu jatorrizkoeuskal berbak haizeak deitzeko?, izango litzateke azterketatxo honen jatorrizko itauna.
|
|
|
ardura hauetan labur daiteke,: ea euskara dakizun, ea bilerak
|
euskaraz
egiten dituzun, ea eguneko 24orduak euskaraz egiten dituzun, prentsa euskalduna, literatura euskalduna... kontsumitzen dituzun. Eta eta abar.
|
|
|
ardura hauetan labur daiteke,: ea euskara dakizun, ea bilerak euskaraz egiten dituzun, ea eguneko 24orduak
|
euskaraz
egiten dituzun, prentsa euskalduna, literatura euskalduna... kontsumitzen dituzun. Eta eta abar.
|
|
|
– Hala ere, euskararekiko ikerketa gehienak
|
euskaraz
egiten dira azkeneko urteetan, eta horrela egingo dira datozen urteetan, espero daitekeen bezala gertatzen badabehintzat. Alde honetatik, aipagarriak dira euskararekiko eta euskaraz doktoregotesiak egiteko 1992 eta 1993 urteetan Eusko Jaurlaritzako Hizkuntz PolitikarakoIdazkariak sorturiko bekak, horien laguntzaz zenbait tesi interesgarri egin direlakoeta egiten ari direlako; baina, zoritxarrez, bi urtetan zehar bakarrik iraun zueniniziatiba izan zen hori.
|
|
|
– Euskararekiko ikerkuntza gauza bat da eta
|
euskaraz
egiten den ikerkuntza bestebat. Euskararen bizitasun etnolinguistiko erlatiboa neurtzeko erabil daitezkeenezaugarrien artean, bat da beraren presentzia unibertsitateko ikerkuntzan; honenarabera, berriz ere esan beharra dago egoera oso ahula dela.
|
|
|
Momentuz, Gobernuaren agindua nagusitu zen, eta goizetako Maiatzeko Loreetako hizkuntzarena papereratzean(
|
euskaraz
egin ohi ziren goizeko hauek), kronikariberria (Amundarain), bere isil misilean, kexu da gertatzen ari denaz, eta ez du nahiutzi debekua aipatu gabe (Cronica: I, 367):
|
|
|
Protagonistak ezagututa, badirudi Ondarroan Aranguren eta Lasak emandakoMisioa (Arakama parroko zegamar karlistaren gidaritzapean) euskaraz eman zela (1941eko azaroan); eta are segurtasun osoagoarekin gauza bera esan daiteke D.Garmendiak San Ignazioko Parrokian emandako Sortzez Garbiaren bederatziurrenaz.Egia Atotxan ere bederatziurren bera goizeko elizkizunean
|
euskaraz
egin zen, databerean (1941eko abenduan) (Cronica: I, 558).
|
|
|
Saltoki handiek bitarteko indartsuak dituzte beren produktuak saltzeko, etaeuskara salmenta handitzeko tresna garrantzitsua dela nabarituz gero, berehala hartukolituzkete euskararen aldeko neurriak. Saltokietan
|
euskaraz
egiteko, ez digu Madrilekedo Parisek inolako eskumenik eman behar; guri dagokigun auzia da. Euskalduneidagokie, hein handi batez, gure hizkuntzarekiko begirunea bermatzea.
|
|
|
arteangailentzen ziren uste funsgabe eta itxuragabeak salatu zituen gartsuki. Izan ere, horientzat
|
euskararen
egitekoa ez baitzen, oinarri oinarrian eta funtsean, hutsarenhurrengo kontua baizik: aberriaren soineko apaina alegia, geroago ikusi ahal izangodugun moduan.
|
|
2001
|
|
|
Euskal hizkuntza komunitatean: komunitatearen bizitza
|
euskaraz
egitea garatubehar da norabide guztietan.
|
|
|
Beheko mailan, klaseko jarduera
|
euskaraz
egin ahal izateko behar bezalakojakintza, gaitasuna eta jarrera eskuratua duten ikasleak kokatuko ditugu; eta mailahorretan, ingurukoekin egoera arruntenetan euskaraz komunikatzen lehenengourratsak emateko gaitasuna lortu dute.
|
|
|
– Koadrilako lagun euskaldunekin (gehienak ikasleak hauek ere) txikiteoan eta
|
euskaraz
egiten hastea.
|
|
|
Bariantzaren %6.1a azaltzen duen 4 FAKTOREAn euskararen transmisio orientazioari loturiko itemak taldekatzen dira (u= 0.69): guraso seme transmisioaren garrantzia, seme alabak euskaldunak izateko nahia eta seme alabek euskaraz ikas dezaten gurasoek haiekin
|
euskaraz
egitea.
|
|
|
Azkenik bariantzaren %5.6a azaltzen duen 5 FAKTOREAn orientazio motaguztiei dagozkien itemak sailkatzen dira, eta mistoa deituko diogu (u= 0.62). Subjektu horiek euskara ikasten dute seme alabei beren ikasketetan laguntzeko, euskaldunekin komunikatu ahal izateko, euskaldunen artean erosoago sentitzekoeta seme alabek
|
euskaraz
egiteko beraiek ere euskaraz egitea beharrezkoa dela ustedutelako.
|
|
|
Azkenik bariantzaren %5.6a azaltzen duen 5 FAKTOREAn orientazio motaguztiei dagozkien itemak sailkatzen dira, eta mistoa deituko diogu (u= 0.62). Subjektu horiek euskara ikasten dute seme alabei beren ikasketetan laguntzeko, euskaldunekin komunikatu ahal izateko, euskaldunen artean erosoago sentitzekoeta seme alabek euskaraz egiteko beraiek ere
|
euskaraz
egitea beharrezkoa dela ustedutelako.
|
|
|
Laginaren %18.2k euskara du lehenhizkuntza (N= 128), %69.6k gaztelania (N= 489) eta %11.2k euskara eta gaztelania (N= 79). Subjektuen %80.4k gaztelaniaz egiten ditu ikasketak (N= 565), %6.7keuskaraz partzialki (N= 47) eta %12.7k erabat
|
euskaraz
egiten ditu (N= 89).
|
|
|
Eredu hori frogatzeko, lagin osoa (euskaraz dakitenak eta ez dakitenak) erabili da; eta, 1 irudian ikusten den bezala, aldagai garrantzitsuena subjektuen euskararen ezagutza maila dela agertu da. Aldagaien arteko harremanetan gehiago sakontzeko, hurrengo ereduan (2 irudia)
|
euskaraz
egiteko gai diren subjektuak bakarrik erabiliko dira.
|
|
|
Lan honen emaitzetan ikusten den bezala, testuinguru objektiboak eta testuinguru horrekiko jarrerak, hautemateak, usteak eta gehienbat identitateak eragina duteeuskararen erabileran. Areago joanez,
|
euskaraz
egiteko gai direnen artean, aldagisoziodemografiko eta soziolinguistikoek, edo testuinguruak aldagai psikosozialekbaino eragin gehiago dute, pertsona horien euskararen erabilera azaltzeko lortu deneredu psikosoziolinguistikoak adierazten duen bezala. Azken emaitza hori bat dator orain arte euskarari buruz egin diren ikerketa gehienetan lortutako emaitzekin.
|
|
|
Areago joanez, euskaraz egiteko gai direnen artean, aldagisoziodemografiko eta soziolinguistikoek, edo testuinguruak aldagai psikosozialekbaino eragin gehiago dute, pertsona horien euskararen erabilera azaltzeko lortu deneredu psikosoziolinguistikoak adierazten duen bezala. Azken emaitza hori bat dator orain arte
|
euskarari buruz
egin diren ikerketa gehienetan lortutako emaitzekin.
|
|
|
Ikerketan proposatutako eredua biazpilagin hauetan aztertu da: lagin osoan (Hego Euskal Herriko unibertsitateetakotitulazio ezberdinetako lehen kurtsoko edo kurtsoetako ikasleak) (1 irudia), aldebatetik, eta lagineko
|
euskaraz
egiteko gai diren subjektuekiko azpilaginean (2.irudia), bestetik. Bi azpilaginekiko emaitzetan oro har eredu bera lortzen da, esperozitekeen bezala.
|
|
|
aldagai hori boteretsuena balitzbezala agertzen delako euskararen erabileran, lagin osoko kasuan (1 irudia); errazada hori ulertzea, nekez erabili daitekeelako nahiko ezagutzen ez den hizkuntza.Horrez gain, ezberdintasun nagusia jarreren aldagaiekin gertatzen dena da: laginosoko ereduan agertzen ez delako, baina bai
|
euskaraz
egiteko gai diren subjektuekin lortutako azpilagineko ereduan; beraz, identitatearen aldagaiekin batera, aldagai estari psikosoziala osatzen duelako, euskararen erabilera horrela baldintzatuz.Identitatearen eta jarreren arteko konparazioa eginez, identitatea da eragin handienez aldagai estari psikosoziala baldintzatzen duena, espero zen bezala.
|
|
|
Horrela, biztanleriaren bi bederatziren horrek euskararen kalekoerabilera %13raino eramaten du. Hizkuntza egoera isotropiko batean, euskaldunek
|
euskaraz
egiteko aukera guztietan euskaraz egingo balute, zein erabilera maila espero zitekeen. Ondorengoa:
|
|
|
Horrela, biztanleriaren bi bederatziren horrek euskararen kalekoerabilera %13raino eramaten du. Hizkuntza egoera isotropiko batean, euskaldunek euskaraz egiteko aukera guztietan
|
euskaraz
egingo balute, zein erabilera maila espero zitekeen. Ondorengoa:
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, araudiaz gain, ikasleen presioa izan zen urte horietakoeuskalduntzearen bultzatzaile nagusia. Euskara Batzordeko lehendakaria izan zenPatxi Goenagak, gainera, presio hori nahitaezkotzat zuen, euskalduntzeak aurreraegiteko37 Beren heziketa prozesua
|
euskaraz
egiten ari ziren ikasleek, neurrihandian, unibertsitatera heltzean hizkuntza horretan jarraitu nahi zuten ikasten.Zentro desberdinetako ikasleen Euskara Batzordeek, ordura arte eduki ez zutenkoordinazio eta kemena erakutsi zuten. 1985eko udazkenean sortu zen. Unibertsitateko Euskal Taldeen Koordinakundea?.
|
|
|
1982/ 83 ikasturtean EAEko unibertsitate aurreko mailetan 63.699 ikaslek(% 12,2k) aukeratu zuten eredua, hamar urte beranduago 102.287 ziren (%24, 3) 42 Joera hori areagotuegin da azken urteotan. 1994an ikasleen %25ek Unibertsitatean sartzeko hautaproba
|
euskaraz
egin zuten; 1997an %31 izan ziren aukera hori egin zutenak (II.Plangintza, 1999: 23).
|
|
|
Kongresu honen antolatzaileek hitz gutxitan definitu digute. EuskalUnibertsitatea?; unibertsitate hori, euskarazko unibertsitate modura ulertzen da, zentzu zabalean,
|
euskaraz
egindako unibertsitateko irakaskuntza, ikerkuntza, kudeaketa eta egitura oro barnean hartuz?. Nahiz eta definizio hau lagungarriaizan, eta gaur egun bizi dugun errealitatetik hurbil egon, historiara jotzen duguneannahasle bilakatzen zaigu, denboran zehar izen beraren azpian. EuskalUnibertsitatea?
|
|
|
Azken urteotan aplikatutako irizpide orokorra hauxe izan da: gaztelaniakoprestakuntzari eutsiz, unibertsitate ikasketak
|
euskaraz
egiteko aukera eskaintzeahorrela eskatzen duten ikasle gehienei; baina horrela, hizkuntza lerro, paraleloaksortu behar izan dira eta, ondorioz, unibertsitate ikasketak bitan banandu.
|
|
|
Horiez gain, ikerkuntza talde batzuek
|
euskaraz
egiten dute lan Euskal Herriko Unibertsitatean, beren ikerkuntza aurrera ateratzeko orduan. Horien artean:
|
|
|
Informatika Fakultate horretan, beste talde Ixii/ uek ere
|
euskaraz
egiten duteikerkuntza, euskararako ahots ezagutzan eta beste zenbait arlotan. Euskarazegindako karrera amaierako proiektuak eta artikuluak ugari dira.
|
|
|
Gizarteak planteatzen dituen beharrei erantzun egokia ematea da une honetanunibertsitateen erronka garrantzitsu bat. Euskararen arloan batik bat, unibertsitateetara hurbiltzen diren ikasleetatik ikasketak
|
euskaraz
egiteko prestatuta daudenikasleen portzentajea gero eta handiagoa da. Teknika eta teknologia zientzienalorrean, euskaraz aritzeko tradizio handirik ez dugunez eta gehien gehiena egingabe dagoenez, unibertsitateak eta irakaskuntza behar den neurrian moldatu beharditugu gizartearen egoera berri horri erantzuteko.
|
|
|
– Gizartearen beste esparruetan
|
euskararen alde
egin den apustua Unibertsitateak bere egin behar du; are gehiago, publikoa izanik.
|
|
|
Lehenago esan bezala, euskal irakasleek erdarazko ikerkuntza proiektuetanhartzen dute parte gehienbat, eta horregatik dira hain gutxi
|
euskaraz
egindako ikerketa proiektuak. Alor honetan bizkortu egin behar da euskarazko ikerketa proiektuen kopurua.
|
|
|
Doktoretza tesiei dagokienez, giza eta gizarte zientzietako jakintza arloetandoktoretza tesia
|
euskaraz
egin eta euskaraz epaitua izateko aukera dago jadanik, ezoso handia hala ere (kazetaritza, soziologia, psikologia, filologia, etab.).
|
|
|
Beste kasu batzuetan, nahiz eta proiektuko ikertzaile guztiak euskaldunak izan, proiektua erdaraz garatzen da, komunitate zientifikoan hedapen eta eragin handiagoa izango duelakoan. Ahulune hori gainditzeko,
|
euskaraz
egindako ikerkuntza, horren zati bat behintzat, nazioarteko aldizkarietan ere argitaratu edo ezagutzera eman litzateke.
|
|
|
Euskal Herrian
|
euskaraz
egiten den kreditu eskaintza osoa, %100, UPVEHUren eskuetan dago, nahiz eta erdarazko titulazioen kredituetan %63 izanunibertsitate horrek. Baina hori horrela izanik ere, UPV EHUren euskarazkoeskaintza %20 bakarrik da bere erdarazko eskaintzarekin alderatuz.
|
|
|
Unibertsitate honek ez du ikasleen soslai linguistikoari buruzko daturik, bainajatorriari dagokionez, lehen eta bigarren zikloko ikasleen %38 nafarrak dira, eta%29 Euskal Autonomia Erkidegokoak. Jakinik azken deialdian nafarren %15eketa EAEko ikasleen %30ek selektibitatea
|
euskaraz
egin zutela, NUko ikasleeuskaldunen kopurua kalkula genezake (4 taula). Biologian euskarazko talde batsortzeko adina ikasle euskaldun badago, baina besteetan kopuruak oso txikiak dirahorretarako, ikasle apur horiek bost ikasturtetan sakabanatuta baitaude.
|
|
|
Natur Zientzietako ikasle euskaldunen proportzioa handia da, oro har, nahizeta horietako batzuk, selektibitatea
|
euskaraz
egin dutenak, erdarazko lerroanmatrikulatzea hautatu.
|
|
|
Izatez, oso zailada ikerketa talde euskaldunak sortzea, aski baita taldekide bat euskalduna ez izateahizkuntza horren erabilpena asko mugatzeko. Zenbait kasutan lan hizkuntza erdaraduen talde baten baitan azpitalde euskaldunak sortzen dira, lanaren atal bat
|
euskaraz
egingo dutenak, baina talde osoarekin erdaraz komunikatuko direnak. Puntubat azpimarratu nahi dugu honetan:
|
|
|
Orduan ikertzaileek euskaraz ere gai horri buruzko goi mailako testuak idaztea posible zela frogatu nahi izaten zuten. Gaur egun agiangehiago gertatzen da kontrakoa, alegia, lana
|
euskaraz
egin, baina tesia gaztelaniazedo ingelesez aldeztea edo defenditzea. Izan ere, euskara esparru guztietara hedadaitekeela ez du inork zalantzan jartzen, eta tesiak euskaraz aldeztu nahiak askotanzenbait arazo dakartza, adibidez kanpoko epaimahaikideei itzuli beharra.
|
|
|
Kontuanhartu behar dugu, geroago eta joera handiagoa dagoela tesiak epaitzera munduosoko adituak biltzeko, ikerketak duen nazioarteko joeraren seinale. Beraz, tesiakeuskaraz ez idazteak atzerapausoa dirudien arren, aurrerapausoen seinale ere izandaiteke, garrantzitsuagoa baita lana bera
|
euskaraz
egitea txostena euskaraz idazteabaino. Dena den, eta joera horren eraginez, ez ditugu baloratu nahi izan euskarazirakurtzen diren tesinen eta tesien kopuruak eta horien bilakaera, esan bezala, kopuru horiek ez baitira ikerketa egin deneko hizkuntzaren adierazle zuzenak.
|
|
|
Ikasle euskaldunei dagokienez, kontuan hartu behar da ezen 1989 urteanselektibitateko ikasleen arteko %33, 2k
|
euskaraz
egin zutela hautaproba hori EAEneta %15ek Nafarroan. 1994 urtetik hona EAEn urtero 1500 ikasle gehitu diraurtero, nahiz eta guztira ikasleria gutxitu den, gainbehera demografikoa dela eta.
|
|
|
«Beste aldetik, Irakasle titulazio guztiak euskaraz eskaintzea, GasteizkoHaur Hezkuntzakoa izan ezik. Titulu hori, dena den,
|
euskaraz
egin daitekebai Bilbon eta bai Donostian. Beraz, Irakasleen ikasketetan ia %100areneskaintza elebiduna dela onar daiteke» (UPV/EHUko Euskara Errektoreordetza, 1998:
|
|
|
Gaur egun, II. Plangintzan, Irakasle Eskoletako ikasketak
|
euskaraz
egitea helburu nagusia izanik, euskarazko irakas eskaintzaren nondik norakoak finkatzeko, ikasleak ikasketak amaitzeko bete behar dituzten kredituen portzentajeak erabilikodira, helburuen adierazle gisa.
|
|
|
DonostiakoIrakasle Eskolaren apustu? idazkian adierazitakoa, zentroko zuzendaritza talde berriak garatzeko asmoa du ikasturtean; hain zuzen, ikasleerdaldunei irakasgairen bat edo beste
|
euskaraz
egiteko aukera emanez.
|
|
|
izenburua daraman 2 gaian. Lanketa berezi hori dela eta,, praktikak?
|
euskaraz
egitea eraginkorrago eta motibagarriago suertatzen zaie erdal lerroetakoikasleei.
|
|
|
Zazpi titulaziotan ikasle euskaldunen kopurua %20tik gorakoa zen, eta gainerakoetan %15en ingurukoa. Batzordearen inkestaren arabera, ikasleriaren %24euskaraz zerbait ikasteko prest zegoen (2.540 ikasle) baina, beti ere inkestatzaileeniritziz, ikasketak
|
euskaraz
egiteko gai zirenen egiazko kopurua %18koa zen (1.900ikasle). Ikasturte berean maila ez unibertsitarioan ikasketak euskaraz eginakzituztenen kopurua% 12koa zen? 1.270 ikasle osotara?.
|
|
|
Eginkizuna: Saileko bileretan, zuzendariaren txostenak
|
euskaraz
egitea
|
|
|
Ebaluazio adierazleakSaileko bileretan galdetuko da (inkesta baten bidez) jendea nola sentitu den.Dokumentuak elebidunak izan dira. Aurkezpenak
|
euskaraz
egin dira?
|
|
|
Biren arteko tratua da. . Gure artean
|
euskaraz
egingo dugu?,, gutako bat erdaraz aritu arren, besteak euskaraz erantzungo dio?,, orduerditxo bat euskaraz arituko gara?, horrelako formulazio sinpleetan oinarritulitezke tratuok. Hau ere, noski, borondatezkoa da, eta tratuan nahi adinañabardura, salbuespen eta xehetasun jar litezke.
|
|
|
Beste titulazio baten kasuan. Elektrizitatean, hain zuzen ere? lehen urteanbaino ezin da euskaraz ikasi, nahiz eta 1999ko ekainaren 29an Eskola Batzarrakerabaki zuen moduan, Euskararako Errektoreordetzari ikasturtean bigarren eta hirugarren ikasmailetako enborrezko eta derrigorrezko irakasgaiak
|
euskaraz
egiten hastea eskatu.
|
|
|
Ba al dago aukerarik irakasgai hautazkoak, zerrenda irekikoak edo aukeraketa librekoak
|
euskaraz
egiteko?
|
|
|
Elebiduna, hasteko, legeak agintzen digulako, herritarrek, erkidego autonomoko herritarrek? edozein erakunderekin harremanak
|
euskaraz
egiteko eskubideadutelako eta ikasleek hizkuntza bietan irakaskuntza jasotzeko eskubidea dutelako.Eta ildo horretatik jarraituz, lehen Mikel Aizpuruk oso ondo azaldu du horrenhistoria?, Euskal Herriko Unibertsitateko estatutuetan hizkuntza bien erabilerabermatzen da. Laburbilduz, azken batean, geu gara irakaskuntza euskaraz eskaintzeko betebeharra, legezko betebeharra?
|
|
|
B, aina badaude beste problema batzuk ere; adibidez, badaude jakintza arlo batzuk, non oso zaila den irakasleak eta irakaslegaiakaurkitzea. Espezialitate batzuetan hori oso zaila da, eta horretarako programaespezifikoak behar dira, hala nola bekak tesiak
|
euskaraz
egin daitezen, bekakjadanik dauzkagun irakasleek beren euskara hobetu dezaten, edo liberazioakeuskaldundu daitezen. Plan orokorraz gain, plan espezifikoagoak daude jakintza arlo horietarako.
|
|
|
B, aina badaude beste problema batzuk ere; adibidez, badaude jakintza arlo batzuk, non oso zaila den irakasleak eta irakaslegaiakaurkitzea. Espezialitate batzuetan hori oso zaila da, eta horretarako programaespezifikoak behar dira, hala nola bekak tesiak
|
euskaraz
egin daitezen, bekakjadanik dauzkagun irakasleek beren euskara hobetu dezaten, edo liberazioakeuskaldundu daitezen. Plan orokorraz gain, plan espezifikoagoak daude jakintza arlo horietarako.
|
|
|
Xuxen zuzentzaile ortografikoa.Unibertsitatetik egindako ekarpen handia da euskararen normalizazioarako, dudarik ez; baina ezinezkoa izango litzateke horrelako tresna sortzea, atzeanunibertsitario euskaldun prestuak ez baleude. EGA edo titulazio baliokidealizentziaturaren edo diplomaturaren osagarri egokia da, baina ezin izan dezakehiru, bost urte edo gehiago ikasketak
|
euskaraz
eginez lorturiko tituluak baino baliohandiagoa. Badakigu, jakin, unibertsitarioen hizkuntza maila hobetu behar dugula, baina horren aitzakian ezin jar dezakegu zalantzan unibertsitatearen beraren xedea.Geure ikasleak euskaraz jarduteko ondoen prestatutakoak direla guk geuk, unibertsitatean euskaraz dihardugunok?
|
|
|
Ez nator gerrarako deirik egitera, ezta gutxiagorik ere. Esan guradudana hauxe da, alegia, alor horretan ere
|
euskaraz
egitea eta eragitea guztiz delabeharrezkoa, gero eta jende gehiago baitago, maila ertaineko unibertsitate ikasketak egitekotan dagoena nahiz eta bestelako lan batean jardun; eta geroago etajende gehiago baitago, arrazoi desberdinengatik bere etxean ikastea nahiago duena.Eta jende horiei guztiei euskaraz egiteko ahalbidea eman behar zaie. Ezin diogumerkatua erdarari libre utzi, are gehiago horretarako ahalmena daukagunean, Udako Euskal Unibertsitateak duen moduan.
|
|
|
Ez nator gerrarako deirik egitera, ezta gutxiagorik ere. Esan guradudana hauxe da, alegia, alor horretan ere euskaraz egitea eta eragitea guztiz delabeharrezkoa, gero eta jende gehiago baitago, maila ertaineko unibertsitate ikasketak egitekotan dagoena nahiz eta bestelako lan batean jardun; eta geroago etajende gehiago baitago, arrazoi desberdinengatik bere etxean ikastea nahiago duena.Eta jende horiei guztiei
|
euskaraz
egiteko ahalbidea eman behar zaie. Ezin diogumerkatua erdarari libre utzi, are gehiago horretarako ahalmena daukagunean, Udako Euskal Unibertsitateak duen moduan.
|
|
|
Premiazkoa da ikerketak
|
euskaraz
egitea, horretarako euskaraz lan egitekoikertzaile taldeak sortuz unibertsitate bakoitzean eta euskal unibertsitate desberdinetako ikertzaileen artean; gero ikerketetan agertutako ezaguerak ikasleei zeingizarteari bideratzeko.
|
|
|
Premiazkoa da, halaber, euskal unibertsitateek euskal kultura bultzatu nahidutenean
|
euskaraz
egin dezaten, arrotza edo hankamotz izango baitzen kulturanorberaren hizkuntza barik.
|
|
|
Xede taldea merkatariek osatzen dute; merkatari hauek, euskarari dagokionez, ez dute euren lana
|
euskaraz
egin ahal izateko hizkuntza mailarik (euskalduntze hasierako maila).
|
|
|
Ezezagunen aurrean
|
euskaraz
egitea (hitzaldietan, bileretan, eztabaidetan...)
|
|
|
(?) helburu nagusiena horixe izan da, gero eta euskara gehiago sartzea eta gero eta maila handiagokoa. Programa egin nahi duenak, euskalduna baldin bada, saioa
|
euskaraz
egin behar du. Programazioaren erdia baino gehiago euskaraz egiten da, ea jende gehiago animatzen den9.
|
|
|
Programa egin nahi duenak, euskalduna baldin bada, saioa euskaraz egin behar du. Programazioaren erdia baino gehiago
|
euskaraz
egiten da, ea jende gehiago animatzen den9.
|
|
|
Izan ere, Lekunberrin esate baterako, gazte gehienek ez dakite euskaraz? Azkenean garbi ikusi zen eguneroko programazioa euskaldun batek egin behar zuela eta dena
|
euskaraz
egitea. Gai interesgarriren bat izatekotan, eta euskaldunik ez tartean, erdaraz ere egingo litzatele.
|
|
|
bai barruko lan harremanetan, baita emanaldietan ere, euskaraz arituko zirela. Era berean, egitasmo irekia izateko asmoa zutenez, herritarren zein erakundeen parte hartzea bultzatu zuten, eta horretarako baldintzak
|
euskaraz
egitea eta hartutako konpromisoa mantentzea ziren. Beraz, asmo horiekin Txolarre Elkarteak egoitza eskatu zion Anoetako udalari, eta tresneria Billabonakoari, zeinak Loatzo Irratiarena izan zena erabiltzeko baimena eman zion.
|
|
|
Beste aldetik, asko ziren sermoi eta platiketan euskara erabiltzen zutenak, eta, beraz, euskaraz mintzo ziren irratian eskaintzen zituzten mintzaldietan. Programazioa
|
euskaraz
egiteak arazo asko sortu zituen elizaren irratien arduradunen eta ministerioaren agintarien arabera. Sánchez Redondo-k azaltzen duenez, elizaren eta gobernuaren arteko harremanak gaiztotu egin ziren 1961ean; egoeraren okertze horren arrazoien artean euskal irrati parrokial batzuek euskaraz emititzen zutelako ministerioak egindako salaketa zegoen (Sánchez Redondo, 2001:
|
|
|
Baina zalantzarik gabe,
|
euskaraz
egindako irratsaiorik aipagarriena 24 orduak euskaraz emankizun berezia izan zen, Trantsizio Politikoaren garaian kokatua. Donostia, Loiola, Iruñea eta Bilboko Herri Irratiaren iniziatibaz eta Jose Ramon Belokik zuzenduta, 1976ko martxoaren 27an ekitaldia antolatu zen Donostian.
|
|
|
Arazo horiei aurre egiteko asmoz eta euskarazko irratigintza bultzatzeko helburuz, Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak
|
euskaraz
egindako irratsaioentzako diru-laguntzak eskaini zituzten 1980ko hamarkadaren hasieran. Hori zela eta, gaztelaniazko programazioa zuten emisora pribatu batzuek euskarazko tarteak sartu zituzten parrillan.
|
|
|
Baina Euskal Herrian
|
euskaraz
egiten den kulturak, babesa eskain diezaiokeen lurralde administratibo komunik ez badu ere, fisikoki nazio muga ezaguturik ez badu ere, fikziozko eta sentipenen bidezko lurraldea eraikitzen du euskaldunen artean.
|
|
|
Ondoko kapituluetan aztertuko da
|
euskararako
egin den hiru urratsetako deskribapena: euskara estandarra lehen mailan, aldaera dialektalak eta desbiderapenak bigarrenean, eta gainontzeko fenomenoak hirugarrenean.
|
|
|
Gainsorkuntza gertatzen da hizkuntzan existitzen ez diren hitzak sortu edo analizatzen direnean. Adibidez,
|
euskaraz
egin eta ten morfemak kateatzean egiten sortu behar da, baina sistema batean gerta liteke egiten zein* eginten onartzea (analizatzea edota sortzea) eta kasu horretan gainsorkuntza gertatuko litzateke. Deskribapen morfologiko sinpleetan gainsorkuntza eragin ohi da, baina deskribapen zehatzetan hori ekiditea da helburu nagusietako bat, batez ere sorkuntza egiteko erabiliko bada.
|
|
2003
|
|
|
Urte horretan bertan indartu ziren Euskal Unibertsitatearen aldeko zantzuak. Ikastoletako ume kopuruak ere gora egin zuen nabarmen eta oinarrizko hezkuntza osoa
|
euskaraz
egindako lehen belaunaldiak agertu ziren. Gai horri helduta, artikulu interesgarria kaleratu zuen Zeruko Argia aldizkariak:
|
|
|
Ez zuen aipatu UEUrekin izandako bilera, baina era desberdinetan uler zitekeen mezua bota zuen: Euskal Unibertsitateak zuen premia nagusia elkarrengana biltzea zen, «elkarrekin ondo konponduko bagina, gauzak hobeto joango lirateke»69 Orbek, bere aldetik, unibertsitatean
|
euskaraz
egiten ziren gauza gehienak unibertsitatetik kanpo jaiotakoak zirela gogoratu ondoren, UEUren aldaketa azaldu zuen, lehen urteetan unibertsitate paraleloaren taxua edukitzetik, izaera osagarria izatera pasatu zela nabarmenduz. Baina:
|
|
|
Kalzadaren kasuan, liburua Zamorako kartzelan idatzi zuen, eta liburuak ibilbide luzea egin zuen bost urte geroago UEUk argitaratu arte145 Antzeko azalpena dute UEUko ikerketa lanek (jarduera hori azpimarratu zuen Martin Orbek Iruñeko udalak eskainitako harreran). Izan ere, tesina horiek Bilboko Unibertsitatean landu eta aurkeztu ziren, nahiz eta egileek aitortu zutenez, U.E.U.ko giroak eta berotasunak bultzatu
|
euskaraz
egitera.
|
|
|
Jose Ramon Etxebarriaren hitzetan, UEUk frogatu zuen unibertsitatearen prozesu guztia
|
euskaraz
egin zitekeela, eta horrek eragina izango zuen unibertsitate ofizialean. Baina, azken hori nekez izan zitekeen Euskal Unibertsitatea, zenbait osagarrik huts egiten baitzuten.
|
|
|
Errektoreak berak, abuztu bukaeran, huts egitea onartu zuen eta hurrengo urtean euskarazko eskaintza zabala egongo zen hitza eman zuen90 Horretarako, Luis Mari Bandresi eskaini zion Ikastaroen zuzendaritza eta hark onartu baldintza batekin, 1984ko ikastaroen %25 euskaraz izatea. Hurrengo urteetan, ordea, asko jaitsi zen
|
euskaraz
egindako ikastaroen kopurua, nahiz eta orokorrean askoz ere ikastaro gehiago izan. Bandresek (UEUkide historikoa eta antolaketa lanetan ari zena) Donostiako eta Iruñeko ikastaroen arteko desberdintasunak azpimarratu zituen.
|
|
|
Egin,. Unibertsitateak ez ditu ikasketak
|
euskaraz
egiteko dituen ahalbideak erabiltzen?.
|
|
|
ere aipatu zuten ikasleak urruntzeko arrazoi moduan. Edozein kasutan, «UEU, zientzia,
|
euskaraz
egiten ari garenon edo egin nahi dugunon topaleku eta erreferentzia zuhurra bezain bazterrezina bilakatu da»52 Dena den, La Voz de Euskadi-n beste arrazoi bat bota zuten, hurrengo urteetan zenbait sailetan arazo handiagoa bilakatu zena, urtean zehar unibertsitate ofizialean zientziak euskaraz ikasten ari ziren asko ez zirela UEUra hurbiltzen edota beste sail batzuetan ematen zutela izena53....
|
|
|
28 iparraldekoak, 163 gipuzkoar, 116 bizkaitar, 24 nafar eta arabar bat; 25 urtekoak, batez beste; %54 gizonezkoak izan ziren, hiritar jatorrikoak %75, eta ikastolako maisu eta unibertsitateko ikasleak ziren gehienak. Lehenengo aldiz nabarmendu zen parte hartzaileetako batzuek heziketa prozesuko zenbait ikasketa, behintzat,
|
euskaraz
egindakoak zirela. Beste berrehundik gora hurbildu ziren Uztaritzera hitzaldi bat edo beste entzutera edota bertako giroa bizitzera, zenbait errefuxiatu beraien artean.
|
|
|
Bi urte geroago, 1964an, El Español astekari frankistak ETAri buruzko erreportaje bat argitaratu zuen ETAren izena eta izaera Espainia osoan zabalduz; horri erantzunez EAJk kaleratutako txostenean,
|
euskararen alde
egindako lanari garrantzi berezia eman zion. Jeltzaleen ustez, errepublika garaian beren eraginez berpiztu zen euskara, eta Estatutuari esker eskolan, institutuetan eta Euskal Unibertsitatean euskarak tokia izan zuen.
|
|
2004
|
|
|
Inazio Zendoiak Aro Modernoa inork baino hobeto ezagutzen zuen, batez ereEuskal Herrikoa, bere tesia frantziskotarren komentuetako artearen gainean idatzibaitzuen. Gainera, beste askok bezala, gaztelaniaz lan egitearen oztopoa gainditubehar izan zuen euskaraz eskolak eman ahal izateko, kontuan izanda gure belaunaldiak unibertsitate mailako ikasketak
|
euskaraz
egiteko aukerarik ez zuelaizan.
|
|
|
Gure proiektuaren helburunagusia hau da: filosofia
|
euskaraz
egiten dugunon artean erreferentziak eta metodologiabateratzea. Horretarako Filosofiako ikasketetan estandar bihurtu diren gaiak etametodologia modu bateratuan aurkezten dituen Filosofiako Gida?
|
|
|
Liburuaren bertuterik handienetakoa, gure ustez,
|
euskaraz
egiten den filosofia garaikidearen hainbat joera, jatorri, eskolaedota tradiziotako jendea proiektu kolektibo honetan biltzeada, Liburua beste era batera egin bazitekeen erc, nahitaez beharrezkoa zen aditu talde handibaten parte hartzea eta laguntza, horri eskerrak lortu baita jatorrizko testu guztiak euskarazidaztea.
|
|
2005
|
|
|
Batuaren eta euskalkien arteko laguntza sinonimoen bidez egitea aberasgarria da kazetariarentzat, hizkerari freskotasun handiagoa ematen baitio horrela. Elkarrizketa egiterakoan, kazetariaren galderei erantzundakoan elkarrizketatuak tokiko
|
euskaran
egitea gomendatzen da baita. Zilegi deritzot eta hainbat profesionalen iritzia delakoan nago.
|
|
2006
|
|
|
Jakina, mapa historiografikoa eta didaktikoa da, eta ez dokumentu historikoa; beraz, historialari batek edo talde batek sortua da hiribilduen fenomenoa hobeto ulertzeko era grafiko batean. Atlas baterako egina izan zen mapa hau 1982an, Erein argitaletxean, eta behin eta berriro erabilia izan da (Lurrek ere erabiltzen baitu, adibidez, 1982ko bertsio hau); 1994ko 3 argitalpenean zuzendu zuten154 Bietan garai hartako Euskaltzaindiaren udalen izendegia erabili zuten (lehen argitalpenean 1979koa eta bigarrenean egokituta daude 1994ra) 155 Oinarrizko atlasa izan da urtetan,
|
euskaraz
egindako lehena baita. Ereinen ohiko eta hasierako betebeharra material didaktikoa sortzea izan da, ikastoletarako batik bat, lehen eta bigarren hezkuntza mailetan, eta hau horretarako sortutakoa da, eskuliburuekin batera material osagarri gisa.
|
|
|
Egin den azkenetakoa da(
|
euskaraz
egin den bakarra eta behin eta berriro erabili dena), hobetu beharra duen arren euskara aldetik (ez bakarrik izendegia arautu delako azken urteotan, erdara ageri duelako ere bai eta koherentzia aldetik zenbait herriren izenak euskaratzean) eta ematen duen informazioaren zehaztasunaren aldetik (hala nola, falta diren hiribilduak jarriz, aurkitu eta zehaztu diren hiri gutunak jarriz, bereiziz hirib...
|
|
|
Lan honen asmoa iruzkinak
|
euskaraz
egiteko eredu xume batzuk eskaintzea da, guztiz exhaustiboak izan gabe eta ahalik eta ikuspegi zabalena erabiliz.
|
|
|
Unibertsitatean, aldiz,
|
euskaraz
egin litezke publizitate ikasketak. Horretarako sortu zen, hain zuzen ere, Euskal Adarra.
|
|
2007
|
|
|
|
Euskaraz
egitearen garrantzia
|
|
|
Jakin badakigu zein egoeratan dauden euskararen ezaguera eta erabilera.Gehienetan,
|
euskaraz
egitea ez da lana erraztea, biderkatzea baizik; baina gurekulturaren bilketa, azalpen eta jorratze lanetan ez badugu euskara erabiltzen, ezdugu inoiz arlo horiek duten euskal sakontasuna ikertuko, ez azalduko. Gure gorputza ez badugu euskaraz ezagutzen, bere atalak, egiten diren lanak, gaixotasunak, arlo horiei buruz euskarak dituen ikuspegi eta jokaerak ez ditugu ezagutuko.
|
|
|
Gure kultura bilduko eta eraikiko badugu, kosta ahala kosta,
|
euskaraz
eginbeharko dugu. Amaieran behintzat beti.
|
|
|
3
|
Euskaraz
egin behar den zerbait da. Baina euskaraz jartze hutsarekinkultura euskaratu egiten da, ez euskaldundu.
|
|
|
Hiper errealitatea diskurtsoabide da. Diskurtsoetan mundua ondo argudiaturik eta koherentziaz jantzirik dugu: euskaldunek
|
euskaraz
egiten dute diskurtsoan eta errealitatean eta simulakroidentitarioetan, berriz, hizkuntza inertzia gainditzeko ezgauzak dira, diskurtsoanabertzaleak euskara ikasi eta erabiltzen du, errealean zenbat abertzale bizi da, hiper errealaren, altzoan babesturik, berori gauzatu barik?
|
|
|
Benetan eta bizi bizian ari da, esaterako, bere burua arroztuz euskaraz mintzoden euskaldun berria, euren seme alabei
|
euskaraz
egiten dieten guraso, edo inguruko indarrari aurre eginez erdal inguruetan bizi garen euskaldunok, euskarari eusten diogun neurrian. Ez da batere, naturala?, ez da berehalakoeta ararte gabeko bizipen bat, jarduera ondo pentsatua da, hots, gogotik ekiten diogueuskaraz egiteari:
|
|
|
Egin diren ikerketak berrikusiz, esan genezake euskara dela euskal kulturadefinitzeko ardatza. Azken urteotan,
|
euskararen alde
egindako lanak bideratu etaizanarazi du euskal kultura. Gauza bat euskal kulturari dagokion ala ez erabakibehar izanez gero, euskararekin duen lotura aztertuko da lehendabizi eta ondoren, euskararekin lotura zuzenik ez badu, lurraldearekin:
|
|
|
euskal herritarrada Euskal Herrian bere lan indarra saltzen duen oro, zioen garaiko lelo marxistak.Marxismoaren diskurtso eta erretorikaren atzean euskal herritartasuna baldintzaitxietatik norberarengan ezarri ahal ziren baldintzetara igarotzeko nahia antzemandaiteke (euskara bera ere, horretarako giltza izan da:
|
euskaraz
egiten duen oro daeuskaldun eta euskaldunok horrela definitu ditugu gure herrikideak). Izan ere, orduan euskal herritarra izatea, euskalduna izatea bezalaxe, lan pertsonal bat omenzen.
|
|
|
Adibide ñimiño bat jarriko dizuet: erdal inguruneetan bizi garenok gure
|
euskaraz
egiten diegunean, inguruneak inposatutako naturaltasuna hautsibehar dugu, geure buru linguistikoa arroztu behar dugu eta besteen jardun normalizatzaileari (hots, erdararen aldeko jardun oharkabeari) aurre egin behar diogu. Osomodu nabarian eta artifizialean aritu behar dugu, eta berdin da euskarari eustekoedo geure buruari eusteko egiten dugun, ez baita egiten berez horrela darigulako.Asmo sendo bat behar da horretarako.
|
|
|
ez, inondik inoraere, ez. Bide batez, esan dezagun, euskararen normalizazioaz ari garenean, erdararen eta erdal hiztunaren estatus corpusaren egoera izan genukeela gidarieta erreferente, ez
|
euskararen alde
egindako edozein aurrerapauso. Gaur egun izanere normalizaziotik deusik ez duen euskalgintzako ezein ekintzari eransten diogubekokian normalizazioaren etiketa.
|
|
|
Euskarari zor gatzaizkio,
|
euskarak
egiten gaituelako euskaldun, aldian aldikoeta tokian tokiko kultura historiko, politiko eta sozialen gainetik eta azpitik.Soziolinguistikaren irakaspen bat da. Funtseko irakaspena.
|