|
2013
|
|
|
Hamarkada hartan Interneten, posta elektronikoaren eta mugikorraren erabilera nabarmen hedatu zen eta hark eragin erabakigarri eta neurtzen zaila dena izan du modu askotara euskararen ezagutzen eta
|
erabiltzen
.
|
|
|
Hezkuntza Sailean diharduen EIMAko Ikasmaterialen Aholku Batzordea aipatu nahi dut, EIMA berorrek aurretik abiatutako lana sakontzen lagundu duena zenbait lan tresna argitaratuz eta euskal irakaskuntzako testuen zuzentasun eta egokitasuna zainduz. Aipaturiko Ikasmaterialen Aholku Batzordearen lanari esker, orain arte honako liburu hauek argitaratu dira: Ortotipografia, Kalko okerrak, Letra larriak
|
erabiltzeko
irizpideak, Onomastika, Izen zerrendak, Morfosintaxiaren inguruko zalantzak eta argibideak, Estandarizatu gabeko solasak..., Puntuazioa eta laster agertzekoak dira Ahoskera eta lanak ere, besteak beste.
|
|
|
Betondo ilunez galdetu eustan: . Honeek dira
|
erabili
beharreko berbak. Hau poesia ete da ba?!?.
|
|
|
Borrokatzen duen euskara, aldiz, euskara jasoa da, kultua, kultur tresna gisa
|
erabili
nahi dena. Izan ere, frankismoak euskarari eman dion egitekoa oso bazterrekoa da, folklorikoa, familia barnekoa, hilzorian dagoen gizataldeek bakarrik erabiltzekoa.
|
|
|
Baina gauzak bere neurrian: A. Arruek ez zuen, dakigunez, bere abokatu lanean inoiz
|
erabili
euskara, eta ezta inoiz aipatu ere horrelakorik egin behar zenik, hots, euskara arlo guztietara zabaldu, beste batzuek egin zuten bezala; Euzko Gogoa koek egin bezala. Bere ideologiak eta erregimenean zuen lekuak galarazten zion osoki.
|
|
|
ta, ll?
|
erabiltzen
, zoritxarrez nere liburuan. Ai, ene, bada ta!
|
|
|
Simone de Beauvoirrek egindako amatasunaren azterketak balirudike alde ezkorrak baino ez dituela uzten agerian. Zailtasun edota alde negatibo horiek, ordea, Linda Zirellirentzat (1996), Beauvoirrek
|
erabilitako
estrategiak dira. Beauvoirrek nahitaezko amatasuna kritikatzen zuen, eta estrategia horretan, Zirelliren hitzetan, apaizentzat, filosofoentzat eta zientzia gizonentzat amatasuna ekoizpen biologikoaren hautu bakarra eta zoriontasun paradigma zen bezala, Beauvoirrentzat, gatazka eta diferentzia gunea zen.
|
|
|
Beraz, proposaturiko irakurketan, batetik, Firestonek eta berdintasunaren feminismoak izendatutako hainbat zehaztapen ezkor begi bistan jarriko dira, eta, bestetik, amatasuna norberaren esperientzien sorburu eta identitate eraikitzaile gisa azalduko da. Teresa del Vallek (1995) esaten duen bezala, amatasuna gorputzaren ezagutzatik abiatuta eraikitzen da eta emakume askok horretan oinarrituta eraikitzen dute euren identitatea eta
|
erabiltzen
dute euren memoria.
|
|
|
Olaziregik dio nobela honetan, emakumezkoek idatzitako kontakizun askotan bezala, genero autobiografikoa protagonistaren egonezina azaltzeko forma narratiboa bilakatzen dela. Pertsonaien barne solasa testu atzekoa, zehar estiloa eta zehar estilo askea
|
darabiltza
narratzaileak, gehienetan aditza ezabatuz eta erritmo arinari eutsiz. Baina Olaziregik dio guztiarekin ere amatasunaren alderdi fisikoaz nahiz psikologikoaz haratago joaten ahalegintzen dela nobela hau, eta amatasunaren alderdi soziala edo politikoa ere azaleratzen saiatzen dela (Olaziregi, 2002:
|
|
|
Mercedes Ugaldek esan ohi du emakumearen rola amatasunera mugatzen dela, baina emakumeak euskal naziogintzan agenteak direla eta zeharkako estrategiak
|
erabili
ohi dituztela (edo, emakumea euskal... agentea dela eta zeharkako... dituela): erresistentzia egoeretan atzera eginez eta egoera egokiak aurrera egiteko aprobetxatuz.
|
|
|
153). Zergatik panpox en
|
erabiltzen
den hizkuntzan umearekiko hurbilpena dago. Berdintasunaren feminismoak, ordea, amek umeak ulertzeko erabilitako hizkera gutxietsi egin ohi du, betiere amaren nortasuna gutxitzen eta ezabatzen duelakoan.
|
|
|
Zergatik panpox en erabiltzen den hizkuntzan umearekiko hurbilpena dago. Berdintasunaren feminismoak, ordea, amek umeak ulertzeko
|
erabilitako
hizkera gutxietsi egin ohi du, betiere amaren nortasuna gutxitzen eta ezabatzen duelakoan. Diferentziaren feminismoak, aldiz, Luisa Muraroren teoriei jarraituz, umeak ulertzeko amek erabiltzen duten hizkuntza beste modu batera ikusi da.
|
|
|
Berdintasunaren feminismoak, ordea, amek umeak ulertzeko erabilitako hizkera gutxietsi egin ohi du, betiere amaren nortasuna gutxitzen eta ezabatzen duelakoan. Diferentziaren feminismoak, aldiz, Luisa Muraroren teoriei jarraituz, umeak ulertzeko amek
|
erabiltzen
duten hizkuntza beste modu batera ikusi da. Amak, umeen hizkera erabilita, gutxietsi beharrean egokitu egiten direla dio Murarok.
|
|
|
Diferentziaren feminismoak, aldiz, Luisa Muraroren teoriei jarraituz, umeak ulertzeko amek erabiltzen duten hizkuntza beste modu batera ikusi da. Amak, umeen hizkera
|
erabilita
, gutxietsi beharrean egokitu egiten direla dio Murarok. Amek euren boterea gutxitzekoasmoz, hizkuntza estrategia berezi bat abian jartzen dutela dio Murarok.
|
|
|
Zergatik panpox eko ama euskal literaturako lehen protagonista femenino modernoa da, bera da kontalaria, berak
|
erabiltzen
du ikuspuntua eta pentsamenduen jarioa, stream consciousnessteknikaren bidez. Paradigma aktantzialean subjektu nagusia da, eta 70eko hamarkadan emakumezkoaren askapen mugimenduarekin lotuta zeuden hainbat gai ditu objektutzat: bikote harremanak, amatasuna, emakumezkoen gorputza, emakumezkoen ahotsa, antisorgailuak, egunerokotasunaren zama?
|
|
|
Kontaketa prozedura berdinez baliatuz, mundu ikuskera bera adieraziko du. Halere, eleberrigintza honek
|
erabili
ez zituen osagai batzuk gehitzen ditu: dela ezkutuan gorde den gai bati heldu izana, dela pertsonaia nagusia bere bizitzaren aldi batean ereduzko bizimodutik urrun ibili izana, dela hiztegi mailan mailegu gordin gordinei muzin ez egitea...
|
|
|
1958ko Domingo Agirre nobela saria irabazi eta, handik lau urtera argitaratutako Eusebio Erkiagaren Araibar zalduna (1962) eleberriak jorratzen duen gaia 6 eta 9 aginduek eragindako nahaspilak dira. Hona, eleberriak kontatzen duen istorioa ixteko
|
erabiltzen
diren azken hitzak:
|
|
|
aurreko eleberrigintzaren tradizioan ez zegoen hiria bizilekutzat zuen pertsonaia nagusirik. Horrela, eleberri tradizionalaren sustraietan elikatuz, nahasketa berezia egiten du
|
erabilitako
osagaietan.
|
|
|
Bereizten hasten da izen deituren jabe den bakarra izateagatik, besteak, izen propioaren jabe izatera iristen ez direnean edo, abizenik gabe, izen soilean gelditzen direnean. Izen soilaz izendatutakoentzat, izenik hedatuenak baztertu eta izen deigarriren bat
|
erabiltzen
du: Mimex, Ani, Nini.
|
|
|
Horiek horrela, bistakoa da XIX XX. mendeen arteko mugan abian jarritako eleberrigintzak
|
erabilitako
prozedurak bereganatzen dituela Erkiagak. Prozedura narratiboak hautatzea, egia esan, ez da ekintza inozoa.
|
|
|
Hirurogei urtez eraikitzen joan den tradizioan txertatzen da Erkiagaren eleberria, zalantzarik gabe. Eleberrigintza horrek
|
erabilitako
teknikak darabiltza, eleberrigintza horrek bezala giza jokabideak arautu nahi ditu, eleberrigintza horrek adierazitako mundu ikuskera adierazten du...
|
|
|
Hirurogei urtez eraikitzen joan den tradizioan txertatzen da Erkiagaren eleberria, zalantzarik gabe. Eleberrigintza horrek erabilitako teknikak
|
darabiltza
, eleberrigintza horrek bezala giza jokabideak arautu nahi ditu, eleberrigintza horrek adierazitako mundu ikuskera adierazten du...
|
|
|
Literaturan,
|
erabilitako
gaia baino gaia erabiltzeko modua erabakigarriago dela onartuz, gaiak berak ere izan dezake garrantzirik: pedofilia harreman baten kasuan kolpe handiagoa jasango du decorum ak andrezale baten harremanen kasuan baino.
|
|
|
Literaturan, erabilitako gaia baino gaia
|
erabiltzeko
modua erabakigarriago dela onartuz, gaiak berak ere izan dezake garrantzirik: pedofilia harreman baten kasuan kolpe handiagoa jasango du decorum ak andrezale baten harremanen kasuan baino.
|
|
|
Gakoa, nola ez, testuan zegoen: gaian eta gaia
|
erabiltzeko
moduan.
|
|
|
Miranderenak Erkiagarenak baino askoz nabarmenagoa, noski. Hasteko, oraindik ezkutuago gorde beharreko gaia
|
zerabilelako
. Lotsa onekoa zen literaturarako pedofilia harremanez jarduteak, andrezale baten ibilerez jarduteak baino arau urraketa askoz sakonagoa zekarren.
|
|
|
(102) edo gaztelaniaz dagoen kantarik (134). Badira, halaber, euskal eleberrigintzan ordu arte
|
erabili
gabeko hitzak: popo (12), igande baterako plana (26), tebeo (33), ponpis, bikini, slip, short (102), exotiko (105), exitu (109), vedette (120), kupo (126), tonua (132), atmosferarik (135)...
|
|
|
beribilla, urrutizkiña, akeita, zapata adarrak, orlegia, urrutizkin belarria... Dena den, erreferente bera izendatzeko nola mailegua hala neologismoa
|
erabiltzen
dira: adibidez,, bikini, rekin batera, biko?
|
|
|
Hori gutxi ez dela, egiten dituen negozio guztiak ere ez dira garbiak... Eredugarri ez zena eredugarri zena nabarmentzeko bitarteko moduan bakarrik
|
erabili
duen eleberrigintzaren aurrean, autonomia ematen dio zuzena ez den jokabidea adierazteari: Araibar zaldunaren ondoan ez da taxutzen zaldun eredugarria irudikatuko lukeen pertsonaia.
|
|
|
Araibar zaldunaren ondoan ez da taxutzen zaldun eredugarria irudikatuko lukeen pertsonaia. Jada istorioa ere ez du kontatzen?
|
erabili
litzatekeen, euskara darabilen kontalari batek:
|
|
|
Jada istorioa ere ez du kontatzen, erabili litzatekeen? euskara
|
darabilen
kontalari batek: giro hiritarreko pertsonaia baten berri emateko motz gelditzen zen euskal hiztegiari aurre egiten dio neologismoaren ondoan mailegu gordinaz baliatuz...
|
|
|
Arestian aipatu gutunean,
|
darabilen
gaia zehaztu ondoren,, euskerazko Lolita bat, eransten du:
|
|
|
Ezaugarritze hori osatzeko, ordea, ezinbestekoa da birformulatzaile horien erabilera eta balioak banan banan eta sakonago aztertzea; horretarako testuetara jo behar da, haiek ematen baitute hizkuntzaren ekoizpen enpirikoetan gertatzen denaren testigantza. Hori da, hain zuzen, lan honen helburua, testuetan, oro har, markatzaile horiek nola
|
erabiltzen
diren eta hartzen dituzten balioak aztertzea; horregatik, lan hau, nolabait, aurrekoa osatzera dator eta, hala, ekarpen xume bat egitera euskarazko diskurtso markatzaileen analisiari.
|
|
|
Sailkapenak sailkapen, hizpide ditugun birformulatzaile urruntzaile horiek balio bat baino gehiago bereganatzen dutela erakustea du helburu lan honek, eta horretarako, erabileran eta diskurtsoan har ditzaketen balio ezberdinak aztertuko dira. Analisia egiteko, sarean eskuragarri dagoen euskarazko corpusaez ezik, EUDIMA proiekturako apropos egokitutako tresnaere
|
erabiliko
da hemen.
|
|
|
Era berean, dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan eremarkatzaileak erabilera eta balio berdinekin agertzen diren eta sinonimotzat har daitezkeen argitzen ahaleginduko gara. Analisia egiteko, alderdi diskurtsibo pragmatikoaren azterketa sistematizatzen lagunduko digun metodologia
|
erabiliko
dugu.
|
|
|
Bi ideia jartzen ditu aurrez aurre, eta horrenbestez, aurkaritza kutsu nabarmenagoa hartzen du. Bestalde, adibide horietan agertzen diren markatzaileak elkarren artean trukatuz gero, ez da zentzua aldatzen eta, alde horretatik, balio berdinarekin
|
erabil
daitezkeela esan daiteke.
|
|
|
Jarritako adibide horietan egileek ez dute ezabatzen aurretik esan dutena, baina markatzaileak
|
erabilita
, arreta bigarren zatian jarri behar dela adierazten dute, hau da, ezin dela interpretazio zuzena egin lehendabiziko zatian adierazten diren gertakarietatik soilik ondorioak aterata. Aurreko formulazioarekiko ikuspegi berria aurkezten dute eta, alde horretatik, sarritan, izaera polifonikoa (Bakhtine, 1978; Ducrot, 1984) bereganatzen dute markatzaileok.
|
|
|
Adibideen erauzketa bi bidetatik egin da. Alde batetik, sarean eskuragarri dauden euskarazko corpusak
|
erabili
dira, eta bestetik, EUDIMA proiekturako apropos egokitutako tresna. Biak ala biak zehaztasun eta adierazgarritasun handikoak.
|
|
|
Larringanek (1996, 2007) testuaren eta diskurtsoaren ikuspegitik egiten du analisia eta testu antolatzaileen alderdi testuala(
|
erabiltzen
den marka formala); alderdi semantiko enuntziatiboa; bideratzen diren operazio eta estrategia diskurtsiboak eta planifikazioa aztertzen ditu, baina ez digu zerrenda edo sailkapen zehatzik eskaintzen hemen aztergai ditugun elementuei dagokienez.
|
|
|
Lan honetan, birformulazioa diskurtso fenomenotzat hartzen denez, eta bere erabilerak enuntziazio ikuspuntuaren aldaketa dakarrela (Roulet, 1987, 111) onartzen denez, ahal den neurrian, Larringanek
|
erabiltzen
dituen urratsei jarraiki egingo dugu azterketa, batez ere balio diskurtsiboan indarra jarrita, eta erakutsiko dugu aztergai ditugun birformulatzaile urruntzaileok ezaugarri eta zeregin nagusi batzuk baldin badituzte ere, diskurtsoaren ikuspegitik balio anitz har ditzaketela. Horretaz gain, Garcések (2008) aipatzen dituen zeregin ezberdinak ere kontuan hartuko dira, bereziki, aztertzen ari garen elementuen kasuan berak aipatzen dituen erabilerak gauzatzen diren ala ez ikusteko.
|
|
|
Epaiak, jurisprudentzia aipatuz, Euskal Herria terminoa
|
erabiltzea
Zuzenbidearen araberakoa dela berretsi du, eta dekretuan ageri den definizioa Gernikako Estatutuaren lehen eta bigarren artikuluekin bat datorrela argudiatu du. Dena den, kontzeptuak «zama ideologikoa» duela erantsi du:
|
|
|
Jakin badakigu hizkuntzaren erabileran jokoan jartzen diren estrategiak oso konplexuak direla, eta hiztunak estrategia eta intentzionalitate ezberdinak
|
erabil
ditzakeela esaten duenari eman nahi dion zentzuaren arabera eta hartzailearengan eragin nahi duen efektuaren arabera, eta horrela ikusten da ekarri diren adibideotan ere.
|
|
|
Horretaz gain, Garcésen (2008) sailkapena aintzat hartuz gero, laurok izango lirateke arazorik gabe gaztelaniaren de todas maneras, de todos modos, de todas formas markatzaileen baliokide, haiek bezala aurreko formulazioaren indarra eta handik atera daitezkeen inferentziak mugatzen baitituzte, eta gainera, nolabaiteko indiferentzia adieraz dezakete aurreko formulazioan esaten denarekiko. Dena dela, dena den, edonola ereeta edozelan erebirformulatzaile urruntzaileak Garcések (2008) gaztelaniazkoentzat egiten dituen hiru sailetan koka daitezkeela dirudi, baina honek azterketa sakonagoa luke, baita ahozko bat bateko solasaldiak kontuan hartzea ere, izan ere,
|
erabili
diren corpusetan biltzen diren ahozko mintza jarduerak idatzian oinarritzen dira, beste era batera esanda, ahozkoaren itxura egiten dute edo ahoz esateko idatzi dira (Garcia Azkoaga 2007, 178).
|
|
|
aztergaiak uztartu ditugu. Zehatzago esanda, euskarazko diskurtso juridikoan azalpenezko birformulazioak zer nolako pisua duen eta birformulatzaile esplikatiboak (alegia, hau da, hots?) nola
|
erabiltzen
diren ikertu dugu.
|
|
|
Bigarren atalean, birformulazioa zer den, nola gauzatzen den eta zer egitura duen azaldu dugu; orobat azaldu dugu zein diren birformulazio mota nagusiak eta zein diren euskarazko birformulatzaile nagusiak. Hirugarren atalean, corpus zabal batean oinarriturik, estatistikoki eta kualitatiboki aztertu da nola
|
erabiltzen
diren hizkera juridikoan (lege testuetan eta testu akademikoetan) eta hizkera orokorrean birformulatzaile esplikatiboak. Laugarren atala, azkenik, ondorioei eskainita dago:
|
|
|
Laugarren atala, azkenik, ondorioei eskainita dago: azalpenezko diskurtso juridikoan (testu akademikoetan, bereziki) maiz jotzen da birformulaziora eta birformulatzaile esplikatiboak
|
erabiltzera
; egiaztatu dugunez, birformulatzaile jakin batzuk dira erabilienak eta haien agerpen maiztasuna aldatu egiten da alorraren arabera eta generoaren arabera; bestalde, birformulatzaile esplikatiboen agerpena eta eginkizun diskurtsiboak aldatu egiten dira testu motaren arabera (hots, lege testuetatik testu akademikoetara).
|
|
|
Bi helburu nagusi ditu gure ikerlanak: a) birformulatzaile esplikatiboak aldagai edo parametrotzat harturik eta jomugan diskurtso juridikoko bi testu mota (lege testuak eta testu akademikoak) izanik, egiaztatzea ea ba ote dagoen nolabaiteko korrelaziorik testu motaren eta birformulatzaileen erabileren artean; b) deskribatzea eta azaltzea nola eta zer eginkizun diskurtsibotarako
|
erabiltzen
diren birformulatzaile esplikatiboak lege testuetan eta zuzenbideko testu akademikoetan, eta erabilerok hizkera orokorrekoekin alderatzea, bai kuantitatiboki eta bai kualitatiboki. Azken batean, helburu orokorra da birformulatzaile esplikatiboen azterketaz baliatzea diskurtso juridikoa ezaugarritzeko.
|
|
|
Euskarazko bibliografian biziki azpimarratu da aspaldi honetan (Esnal, 2002a, 2002b; Euskaltzaindia, 2008; Urrutia, 2008) nola
|
erabil
daitezkeen modu estrategikoan diskurtso markatzaileak komunikazio eraginkorragoa lortzeko (atzera kargaren arazoa konpontzeko, perpausen segmentazioa markatzeko?). Orobat azpimarratu da zer nolako garrantzia duten markatzaileek testuaren, arkitekturan?.
|
|
|
Artikulua honela egituratuta dago: lehen atalean ikerlanaren nondik norakoak aurkeztu ditugu; bigarren atalean, birformulazioari eta birformulatzaileei buruzko sarrera orokor bat eskaintzen dugu; hirugarren atalean, estatistikoki eta kualitatiboki aztertu da nola
|
erabiltzen
diren hizkera juridikoan (lege testuetan eta testu akademikoetan) eta hizkera orokorrean birformulatzaile esplikatiboak; laugarren atala, azkenik, ondorioei eskainita dago.
|
|
|
Euskaraz eta euskarari buruzko bibliografian, inguruko hizkuntzetan bezalatsu? termino bat baino gehiago
|
erabili
izan dira kategoria bera izendatzeko: diskurtso markatzaileak (Euskaltzaindia, 2008), testu markatzaileak (Euskaltzaindia, 2008), testu antolatzaileak (Larringan, 1996; Larringan, 2007; Euskaltzaindia, 2008)?
|
|
|
Egia esan, ez da beti ezinbestekoa birformulatzaileak
|
erabiltzea
birformulazioa gauzatu dadin. Birformulatzaile esplikatiboak errazago ken daitezke baldin eta bi atalen artean baliokidetasun semantikoa badago; ezin dira ezabatu, ordea, inferentzia erlazioa egonez gero.
|
|
|
bihurtzen da biformulazioaren helburu: horixe gertatzen da, esate baterako, hobeto esanda, hobeki esanda eta antzerako birformulatzaile zuzentzaileak edota labur esanda moduko birformulatzaileak
|
erabiltzen
direnean (ikus Garcés, 2008: 78).
|
|
|
halakoetan atal birformulatzailean argiagotu egiten da birformulakizunean adierazitakoa. Euskaraz honelako birformulatzaileak
|
erabili
ohi ditugu azalpenezko birformulazioak bideratzeko: alegia, hau da, hots, erran nahi baita, bestela esanda?
|
|
|
Azalpenezko birformulazioak bideratzeko
|
erabiltzen
dira birformulatzaile esplikatiboak: hots, aurreragoko diskurtso atal batean adierazitakoa azaltzera, argitzera, osatzera edo zehaztera datorren diskurtso atal bati bide egiteko.
|
|
|
Honetan datza birformulazio prozesua: birformulatzailearen bidez birformulakizunari erreferentzia jakin bat esleitzen zaio atal birformulatzailean; hots, identifikazio edo zehaztapen bati bide egiteko
|
erabiltzen
da. Denborazko eta lekuzko esapideak argitzeko erabiltzen da, edota deiktikoen eta sintagma zehaztugabeen erreferentzia identifikatzeko edo zehazteko.
|
|
|
birformulatzailearen bidez birformulakizunari erreferentzia jakin bat esleitzen zaio atal birformulatzailean; hots, identifikazio edo zehaztapen bati bide egiteko erabiltzen da. Denborazko eta lekuzko esapideak argitzeko
|
erabiltzen
da, edota deiktikoen eta sintagma zehaztugabeen erreferentzia identifikatzeko edo zehazteko.
|
|
|
Honetan datza birformulazio prozesua: birformulatzailearen bidez birformulakizunaren esanahia edo zentzua argitzen da atal birformulatzailean; hots, azalpen bati bide egiteko
|
erabiltzen
da. Alde batetik, hitzen esanahia argitzeko erabiltzen da (neologismoak, hitz ezezagun edo teknikoak, atzerriko hizkuntzetakoak, latinetikakoak, eta abar).
|
|
|
birformulatzailearen bidez birformulakizunaren esanahia edo zentzua argitzen da atal birformulatzailean; hots, azalpen bati bide egiteko erabiltzen da. Alde batetik, hitzen esanahia argitzeko
|
erabiltzen
da (neologismoak, hitz ezezagun edo teknikoak, atzerriko hizkuntzetakoak, latinetikakoak, eta abar). Bestetik, aurreragoko enuntziatu oso baten zentzua edo interpretazioa argitzeko erabiltzen da.
|
|
|
Alde batetik, hitzen esanahia argitzeko erabiltzen da (neologismoak, hitz ezezagun edo teknikoak, atzerriko hizkuntzetakoak, latinetikakoak, eta abar). Bestetik, aurreragoko enuntziatu oso baten zentzua edo interpretazioa argitzeko
|
erabiltzen
da.
|
|
|
Honetan datza birformulazio prozesua: birformulatzailearen bidez birformulakizuna definitzen da atal birformulatzailean; hots, definizio bati bide egiteko
|
erabiltzen
da. Batez ere, terminoak definitzeko erabiltzen da.
|
|
|
birformulatzailearen bidez birformulakizuna definitzen da atal birformulatzailean; hots, definizio bati bide egiteko erabiltzen da. Batez ere, terminoak definitzeko
|
erabiltzen
da.
|
|
|
Honetan datza birformulazio prozesua: birformulatzailea
|
erabiliz
termino bakar batera ekartzen da atal birformulatzailean birformulakizuneko formulazio luzea; hots, birformulakizuna laburbiltzen duen deitura edo termino bati bide egiteko erabiltzen da birformulatzaile esplikatiboa.
|
|
|
Honetan datza birformulazio prozesua: birformulatzailea erabiliz termino bakar batera ekartzen da atal birformulatzailean birformulakizuneko formulazio luzea; hots, birformulakizuna laburbiltzen duen deitura edo termino bati bide egiteko
|
erabiltzen
da birformulatzaile esplikatiboa.
|
|
|
Zenbaitetan eragiketa testual argumentatiboak betetzeko
|
erabiltzen
dira birformulatzaile esplikatiboak: batez ere, ondorioa eta konklusioa adierazteko.
|
|
|
Inferentziazko prozesua gertatzen denean ondorio edo dedukzio bati bide egiteko
|
erabiltzen
da birformulatzaile esplikatiboa: ondorio subjektiboa, emaitza, dedukzioa?
|
|
|
Ondorengo laburpen taulan ikus daitekeenez (ikus 3 taula), birformulatzaile esplikatiboek funtzio metadiskurtsiboak betetzen dituzte batik bat: hiztunak bere jarduera diskurtsiboaren kontzientzia dauka eta diskurtsoaren interpretazio zuzena egin dadin kontrolatu eta gidatu nahi du diskurtsoa; aurreko diskurtso atalaren formulazio argiago edo egokiago bat lortzeko
|
erabiltzen
dituen, bide seinale, modukoak dira birformulatzaile esplikatiboak.
|
|
|
Esanak esan, zenbaitetan eragiketa testual argumentatiboak betetzeko
|
erabiltzen
dira birformulatzaile esplikatiboak: batez ere, ondorioa eta konklusioa adierazteko.
|
|
|
Birformulatzaile esplikatiboek perpausaren esparruan nahiz perpausetik gorako mailan betetzen dute beren eginkizun diskurtsiboa. Alde batetik, perpaus baten barruan, elementu baten eta elementu hori azaltzera edo zabaltzera datorren iruzkin baten arteko lotura semantiko pragmatikoa ezartzeko
|
erabiltzen
dira (erabileraaposatua). Beste alde batetik, testu bateko perpaus biren (edo gehiagoren) arteko lotura semantiko pragmatikoa (birformulazioa) ezartzeko erabiltzen dira (erabilera aposatu gabea).
|
|
|
Alde batetik, perpaus baten barruan, elementu baten eta elementu hori azaltzera edo zabaltzera datorren iruzkin baten arteko lotura semantiko pragmatikoa ezartzeko erabiltzen dira (erabileraaposatua). Beste alde batetik, testu bateko perpaus biren (edo gehiagoren) arteko lotura semantiko pragmatikoa (birformulazioa) ezartzeko
|
erabiltzen
dira (erabilera aposatu gabea).
|
|
|
Lege testuetan maiztasun erlatibo txikia dute (testu orokorretan dutenaren antzekoa). Zuzenbideko testu akademikoetan, berriz, birformulatzaile hauek askoz ere maizago
|
erabiltzen
dira, eta joera hori Giza eta Gizarte Zientzietako testuetan atzematen denaren antzekoa da, itxura denez. Erregresioaren datuak (R2= 0,9103) berresten du banaketa hori irmoa dela, eta, ondorioz, birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasunak zerikusia izan dezakeela jakintza arloarekin, eta, zuzenbideko testuen kasuan behintzat, baita testu generoarekin ere.
|
|
|
Hirugarren multzoan, azkenik, lerro etenetik eskuinera sakabanatuak agertzen dira unibertsitateko eskuliburu gehienak. Multzo honetan birformulatzaile esplikatiboen maiztasunak are handiagoak dira, baina, lan batzuetan hau da eta beste hitz batzuetan dira nagusi (goialdean kokatutako horietan) eta beste batzuetan, berriz, hots eta alegia
|
erabiltzen
dira gehienbat (behean eskuinean kokatutako lanetan).
|
|
|
Azalpenezko birformulazio sekuentzia horiek bideratzeko, lan honetan aztertutako lau markatzaileak
|
erabiltzen
dira (hau da, alegia, hots eta bestela esanda). Hala ere, 5 taulan ikus daitekeenez, hau da markatzaileak besteek baino joera nabarmenagoa du azalpenezko birformulazio aposatu gabeak bideratzeko.
|
|
|
Joera horren indarra argiago ikusten da 6 taulan. Bertan ikus daiteke zenbat kasutan
|
erabiltzen
den partikula bakoitza birformulazio esplikatibo ez aposatuak markatzeko eta zein den, horrenbestez, bakoitzaren erabilera erlatiboa laginez lagin.
|
|
|
6 taula. Azalpenezko birformulazio aposatu gabeei bide egiteko
|
erabilitako
markatzaileen ehunekoa:
|
|
|
Ikusten denez, lagin guztietan hau da markatzailea da, alde handiz, gehien
|
erabiltzen
dena azalpenezko birformulazio aposatu gabeei diskurtsoan bide egiteko. Hala ere, hau da markatzailea ez da zeregin horretarako erabiltzen den bakarra eta, lehen esan denez, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu hau da birformulatzaileak.
|
|
|
Ikusten denez, lagin guztietan hau da markatzailea da, alde handiz, gehien erabiltzen dena azalpenezko birformulazio aposatu gabeei diskurtsoan bide egiteko. Hala ere, hau da markatzailea ez da zeregin horretarako
|
erabiltzen
den bakarra eta, lehen esan denez, beste funtzio batzuk ere betetzen ditu hau da birformulatzaileak.
|
|
|
Haatik, agerpen maiztasun horiek testu orokorretan atzematen direnen paretsuak dira. Izan ere, lege testuetan birformulatzaile esplikatiboak gehienbat lege testuen hitzaurreetan eta zioen atalean agertzen dira (20) (21) eta gutxiagotan
|
erabiltzen
dira lege testuaren artikuluetan bertan (22) (33).
|
|
|
(32) Aldeek konpromisoa hartu dute ezabatzeko, oraindik egin ez badute, eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntza bat
|
erabiltzeko
egon daitezkeen bereizketa, bazterkeria, murriztapen edo lehentasun justifikatu gabe oro, alegia, hizkuntza hori ahultzea edo hori mantendu edo garatzea arriskuan jartzea eragin dezaketenak [ZCP Lt, Hizkuntza Zuzenbidea: Testu bilduma euskaraz, Euskaltzaindia (2007)]
|
|
|
Aztertutako corpusetik bildutako adibideek erakusten dutenez, funtzio horiek guztiak betetzen dituzte hiru birformulatzaile esplikatibo nagusiek (hau da, alegia eta hots); hau da, ez dirudi inolako espezializazio funtzionala dutenik. Alabaina, geroratu ordez, birformulazioa perpausean aposizio gisa txertatzen denean (sintagma baten birformulazio gisa eskuarki), hots markatzailea besteak baino maizago
|
erabiltzen
da (34) (35).
|
|
|
Bestalde, lehenago ere esan denez, azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kasuan maizago
|
erabiltzen
da hau da markatzailea beste hirurak baino (30). Bestela esanda eta horren kideek ere funtzio metadiskurtsiboak zein funtzio argumentatiboak betetzen dituzte lege testuetan atzemandako adibideetan.
|
|
|
Laburbilduz, nahiz eta birformulatzaile esplikatiboek lege testuetan agerpen maiztasun txikiagoak dituzten beste alor batzuetako testuetan zein alor bereko zuzenbideko testu akademikoetan baino, birformulatzaileek kategoria honi, oro har, egozten zaizkion funtzio nagusi guztiak betetzen dituzte lege diskurtsoan. Nolanahi ere, ez dirudi hau da, hots eta alegiamarkatzaileek inolako espezializaziorik dutenik, hirurak
|
erabiltzen
baitira lege testuetan orotariko birformulazio esplikatiboak bideratzeko (erreferentziazkoak, azalpenezkoak, definizio bidezkoak?). Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da (alegia, erreferentzia esleitzea, esanahia argitzea, definitzea, izendapena); bakana da azalpenezko funtzioa birformulakizuna perpausa denean, eta are bakanagoa funtzio argumentatibo edo inferentziazkoa.
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da (alegia, erreferentzia esleitzea, esanahia argitzea, definitzea, izendapena); bakana da azalpenezko funtzioa birformulakizuna perpausa denean, eta are bakanagoa funtzio argumentatibo edo inferentziazkoa. Hala ere, badirudi atal birformulatzailea perpausean tarteki gisa txertatzen denean hotsmaizago
|
erabiltzen
dela beste markatzaileak baino, eta azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kasuan maizago erabiltzen dela hau da beste markatzaileak baino. Betiere, EUDIMA corpusean bildutako lege testuetan atzemandako joerak dira horiek.
|
|
|
Bestalde, lege testuetan atzemandako ia adibide guztietan birformulatzaile esplikatiboen funtzioa metadiskurtsiboa da (alegia, erreferentzia esleitzea, esanahia argitzea, definitzea, izendapena); bakana da azalpenezko funtzioa birformulakizuna perpausa denean, eta are bakanagoa funtzio argumentatibo edo inferentziazkoa. Hala ere, badirudi atal birformulatzailea perpausean tarteki gisa txertatzen denean hotsmaizago erabiltzen dela beste markatzaileak baino, eta azalpenezko birformulazio aposatu gabeen kasuan maizago
|
erabiltzen
dela hau da beste markatzaileak baino. Betiere, EUDIMA corpusean bildutako lege testuetan atzemandako joerak dira horiek.
|
|
|
Horrela, bada, identifikazio balioa duten erreferentziazko birformulazio esplikatiboek, esaterako, legeek, teoriek edota adituek diotenaren erreferentziak emateko
|
erabiltzen
dira eskuarki (36), (37), (38). Horrelako kasuetan, atal birformulatzailea? (e) la menderagailua duen perpaus konpletiboa izan ohi da (36), (37); baina, batzuetan, aipamena ez da zehar estiloan ematen (38).
|
|
|
Horrez gain, legeek diotena zehazki jasotzeko ere
|
erabiltzen
dira (39) (40) eta baita lege erreferentziak zehaztasun handiagoz emateko ere (41). Erreferentzia horiek gehienetan euskaraz emanak datoz (39) (41); baina zenbait kasutan gaztelaniaz ematen dira (40).
|
|
|
Zehaztapen funtzioa duten erreferentzia esleitzeko birformulazio esplikatiboak, bestalde, berbaldira ekarri nahi den gai, informazio edota datu berriren bati bidea egiteko estrategia gisa
|
erabiltzen
dira; alegia, estrategia honen bidez irakurlearen (ikaslearen) arreta bideratzen da atal birformulatzailean jasotako informaziora (42) (43). Zenbaitetan enumerazioei bide egiteko erabiltzen da (44).
|
|
|
Zehaztapen funtzioa duten erreferentzia esleitzeko birformulazio esplikatiboak, bestalde, berbaldira ekarri nahi den gai, informazio edota datu berriren bati bidea egiteko estrategia gisa erabiltzen dira; alegia, estrategia honen bidez irakurlearen (ikaslearen) arreta bideratzen da atal birformulatzailean jasotako informaziora (42) (43). Zenbaitetan enumerazioei bide egiteko
|
erabiltzen
da (44).
|
|
|
Definiziozko birformulazioak, bestalde, maiz samar
|
erabiltzen
dira zuzenbideko testu akademikoetan kontzeptu juridikoen adiera zehatza emateko (45) (46), kontzeptu juridikoen adiera modu samurrean emateko (47) (48) eta latinez emandako kontzeptuen esanahia argitzeko (49) (50) berbaldi pasarteetan. Definizioa emateko edota adiera argitzeko, askotariko egitura sintaktikoak erabiltzen dira.
|
|
|
Definiziozko birformulazioak, bestalde, maiz samar erabiltzen dira zuzenbideko testu akademikoetan kontzeptu juridikoen adiera zehatza emateko (45) (46), kontzeptu juridikoen adiera modu samurrean emateko (47) (48) eta latinez emandako kontzeptuen esanahia argitzeko (49) (50) berbaldi pasarteetan. Definizioa emateko edota adiera argitzeko, askotariko egitura sintaktikoak
|
erabiltzen
dira.
|
|
|
Definizio bati zer kontzeptu juridiko dagokion adierazteko (51), edo termino juridikoen aldaerak aipatzeko (52) edo beste hizkuntzetan emandako kontzeptuen euskarazko baliokideak emateko (53), berriz, izendapenezko birformulazioak
|
erabiltzen
dira. Izendapenezko birformulazioak maiz samar erabiltzen dira, halaber, kontzeptu baten azpikategorizazioei berbaldian bide egiteko ere (54).
|
|
|
Definizio bati zer kontzeptu juridiko dagokion adierazteko (51), edo termino juridikoen aldaerak aipatzeko (52) edo beste hizkuntzetan emandako kontzeptuen euskarazko baliokideak emateko (53), berriz, izendapenezko birformulazioak erabiltzen dira. Izendapenezko birformulazioak maiz samar
|
erabiltzen
dira, halaber, kontzeptu baten azpikategorizazioei berbaldian bide egiteko ere (54).
|
|
|
Azalpenezko birformulazio esplikatiboak ere maiz
|
erabiltzen
dira kontzeptu juridikoen esanahia argitzeko. Zeregin honetarako azalpenezko birformulazio aposatu gabeak erabiltzen dira gehienbat (55) (56).
|
|
|
Azalpenezko birformulazio esplikatiboak ere maiz erabiltzen dira kontzeptu juridikoen esanahia argitzeko. Zeregin honetarako azalpenezko birformulazio aposatu gabeak
|
erabiltzen
dira gehienbat (55) (56).
|
|
|
Era berean, azalpenezko birformulazio aposatu gabeak
|
erabiltzen
dira, halaber, lege edota printzipio juridikoen interpretazioei (57) (58) edota inplikazioei (59) (60) bide egiteko ere.
|
|
|
Bestetik, berariazko zereginak dituzte ideia eta kontzeptu esangarriak berbaldira ekartzeko; teorien eta legeen erreferentziak diskurtsoan txertatzeko; kontzeptu eta terminoen aldaerak eta hizkuntza desberdinetako ordainak emateko; zuzenbidearen printzipioen eta kontzeptuen esanahiak argitzeko; eta printzipio zein kontzeptu juridiko horien inplikazioak azaltzeko. Eragiketa horiek burutzeko erreferentziazko, definiziozko, izendapenezko eta azalpenezko birformulazioak
|
erabiltzen
dira. Alabaina, aztertutako testu akademikoetan maizago agertzen dira kontzeptuak eta printzipioak argitzeko eta haien inplikazioak azaltzeko pasarteak, bestelakoak baino (definiziozkoak, ordainak ematekoak?).
|
|
|
Alabaina, aztertutako testu akademikoetan maizago agertzen dira kontzeptuak eta printzipioak argitzeko eta haien inplikazioak azaltzeko pasarteak, bestelakoak baino (definiziozkoak, ordainak ematekoak?). Ondorioz, birformulazio markatzaile esplikatiboak maizago
|
erabiltzen
dira aposatu gabeko azalpenei bide egiteko zereginean, beste eginkizun batzuetan baino. Horrek argituko luke lege testuen eta testu akademikoen artean atzemandako alde estatistikoen arrazoia.
|
|
|
Alde horretatik, baliagarriak izan daitezke testu akademikoek duten helburu komunikatiboa erdiesten laguntzeko, hau da, irakurleentzat (ikasleentzat, alegia) ezezagunak edota ulergaitzak izan daitezkeen ideiak edota kontzeptuak ulergarriagoak egiten laguntzeko. Alde horretatik ere logikoa dirudi zuzenbideko testu akademikoetan (zientzia eta teknologiako zabalkundeko testuetan bezala) diskurtso markatzaile hauek gehiagotan
|
erabiltzeak
, lege testuetan edota zabalkunde asmoa ez duten bestelako testuetan baino.
|
|
|
Lan honetanaurkeztu ditugun datuek zein adibideek erakusten dutenez, birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasunek eta erabilerek lotura estua dute diskurtsoaren nolakotasunarekin. Izan ere,
|
erabilitako
datu estatistikoek adierazten dutenez, birformulatzaile esplikatiboen agerpen maiztasunek korrelazio esangarria dute bai eremu diskurtsiboarekin eta baita, arlo juridikoko testuen kasuan behintzat, testu generoekin ere.
|
|
|
Bestelako eremu diskurtsiboetan bezalaxe, testu juridikoetan lau markatzaile
|
erabiltzen
dira nagusiki birfomulazio esplikatiboei bide egiteko: alegia, hau da, hots eta bestela esanda.
|
|
|
Hala ere, azterlan honetan egiaztatu dugunez, lege testuetan birformulazio esplikatibo gehienak aposizio moduan agertzen dira (sintagma soil baten birformulazio gisa eskuarki) eta horien artean ugariak dira birformulakizunaren enuntziatuan tarteki gisa txertaturik ematen direnak. Bada, EUDIMA corpuseko adibidetegian ikusi dugunez, inguramendu horretan lau markatzaileak ageri badaitezke ere (alegia, hau da, hots zein bestela esanda), lege testuen kasuan hots
|
erabiltzeko
joera egiaztatzen da. Testu akademikoetan, berriz, nabarmen ugariagoak dira azalpenezko birformulazio esplikatibo aposatu gabeak, eta, corpuseko datuen arabera, inguramendu horretan maizago erabiltzen da hau da beste hiru markatzaileak baino.
|