|
2007
|
|
|
Mesedez, faborez eta karitatez eskatuko nieke irakasle eta idazleei, errespetatu gura badute ahozko (eta idatzizko) tradizioa, ahalik eta aurreren
|
erabiltzeko
aditza, eta ez tematzeko zelan ipiniko galdegaia aditz aurrean (batez ere txikia ez bada). Hala eginez gero, ahozko eta idatzizko testuak arinagoak gertatuko dira irakurle eta entzuleentzat, eta mesedegarriagoak euskararentzat.
|
|
|
Bestalde, joera lar gogorra dago gaur egun t (z) eko osagarrietan azken lekuan
|
erabiltzeko
aditza eta semaforoa (t (z) eko atzizkia). Esaterako:
|
|
|
Segitzen dugu lehenengo perpausa (1b) erraz erraz erraz irakurtzen; bigarrena (2b), ostera, nekez ere nekez. Guk uste, argi geratu da perpaus konpletiboek,
|
erabiliz gero
aditz nagusiaren ezkerretara, problemak sortzen dituztela komunikazioan; testuek koxo edo herren egiten dutela komunikagarritasun aldetik (errazago edo nekezago irakurri). Ostera, perpaus osagarriak paratuz gero perpaus nagusiaren ostean, erraz ere erraz irakurtzen dira.
|
|
|
Nor edo nork itaun lezake ea hain garrantzitsua ote den galdegaia
|
erabiltzea
aditz aurrean edo ostean. Galdegaia txikia bada, ez dauka hainbesteko garrantzirik aditz aurrean egon ala atzean, baina zenbat eta luzeagoa izan galdegaia, orduan eta penazago irakurtzen da eta berba egiten.
|
|
|
Baina zer dauka galdegaiak, beraren gainean idatzi baitira tesi doktoral bi eta hainbat artikulu? Erreparatuz gero zer dioen galdegaiaren legeak (galdegaia kokatu behar dela aditzaren ezkerrean, berari itsatsita) ez dauka eduki ezer txarrik tentuz eta neurrian
|
erabiliz gero
aditz aurrean, hau da, galdegaia txikia bada edo elementu bakarrekoa, baina luzea eta konplexua bada, nekagarria bihur dezake perpausaren irakurketa.
|
|
|
J. B. Agirrek, gaurko idazle askotxok ez legez, beti
|
darabil
aditza aurrera perpausean, galdegaia kokatuta dagoela aditz aurrean zein atzean. Eta horrela lortzen ditu narrazio irakurri erraz errazak.
|
|
|
6 Gogoeta bat: idazten dugunean, zergatik ez idatzi J. B. Agirrek (eta beste askok) bezala, aditza ahalik eta aurreren dagoela perpausean (eta galdegaia tentuz
|
erabilita
aditz aurrean edo atzean), horrela prozesatzen badugu errazen?
|
|
|
Perpaus bat, oro har, errazago irakurtzen da, aiseago prozesatzen da, galdegaia aditz ostean
|
erabilita
aditz aurrean erabilita baino; are gehiago, galdegaia bada osagai askokoa edota konplexua. Berbarako, errazago irakurtzen dira lehenengo multzoko perpausak bigarren multzokoak baino, aditza aurrerago baitute (eta galdegaia aditz ostean):
|
|
|
Hortaz, argi dago perpaus bateko informazio gunea aditza bada, berau zenbat eta aurrerago egon perpausean, orduan eta lehenago irakurriko dela mezu nagusia, eta ondorioz, errazago perpaus osoa; eta, alderantziz, zenbat eta urrunago kokatu aditza, hainbat eta beranduago irakurriko dela mezu nagusia, eta ondorioz, nekezago perpaus osoa. Beraz, itzelezko garrantzia dauka, ondo eta erraz prozesatuko bada perpaus bat, albait aurreren
|
erabiltzea
aditza. Horrexegatik beragatik (1) eko perpausak errazago irakurtzen dira, aiseago prozesatu (2) koak baino.
|
|
2012
|
|
|
Ez gehiengo sindikalaren hausturak, ez lan erreformaren ondorioek ez dute aldatu erantzunen tonua. Erreformak langileei nola eragingo dien neurtzeko orduan
|
erabilitako
aditzak adierazgarriak dira: suntsitu, birrindu eta makurtu.
|
|
|
Datuen arabera, E1 oinarrizko enuntziatuen %95 indikatiboan darabil (ahaleran dauden lau adibideetan izan ezik) eta E2 enuntziatu parentetikoan
|
darabilen
aditza ere %86.58 indikatiboan dago, nahiz eta badiren ahalerazko (%7.5), subjuntibozko (%3.75) eta aginterazko (%2.5) formak ere.
|
|
2014
|
|
|
Nola josten dituzte esaldiak? Nola
|
erabiltzen
aditzak. Etazein aldaera?
|
|
|
(2) ko esaldiak interpretazio xumea du, bai subjektu bai objektuak mundu errealetikharturiko erreferentzia zehatzak dituztelako, eta
|
erabilitako
aditzak erreferentehorien arteko erlazio bat baino ez duelako ezartzen.
|
|
2015
|
|
|
Entzun bai, baina nekez entendituko nuen ezer. Gaiak eta garaiak ez ezik, gramatika ere nahasten zitzaion, eta aditzak jartzen zituen subjektuen lekuan, eta izenondoak
|
zerabiltzan
aditzei laguntzeko.
|
|
2016
|
|
|
Hautagai batek darabil bere diskurtsoetan euskararen gaia gehien (ergatiboa gorabehera), eta ez hain zuzen ere euskararen aldeko apologia egiteko. Oharkabean pasa ez dadin,
|
erabili
aditzaren trinkoa beren beregi darabilt neuk ere.
|
|
|
Lokamuts edo amets giroko idatzi batekin egin zion gorazarre. Alde askotatik azter daitekeen testua da, hasi darabiltzan ezohiko adizkietatik. Leizarragak
|
erabilitako
aditz sistema bereziaren imitazioa dirudite horko adizkiek?, eta iruditeriaraino, deigarrien horietxek gertatzen baitira: irudiak.
|
|
2017
|
|
|
1 irudiko hirugarren lerroan txakur hitzak hartu eta
|
erabili
aditzekin izandako ko okurrentziekinxtxakur bektorea osatu dezakegu. Beste berba guztiekin ere, noski, gauza bera egin dezakegu.
|
|
2019
|
|
|
Beste proiektu filologiko batzuk ere bete gabe geratu ziren: Erdi Aroko euskal onomastika edota J. Leiçarragak (1571)
|
erabilitako
aditz formak jasotzea. Euzkadiko mapa linguistikoa burutzeko asmoa agertu zuten, halaber, Autonomia Estatutuaren araudi linguistikoa aplikatzeko ezinbestekoa zena.
|
|
|
IXA taldeko Agirrezabal et al. (2014) izan ziren lehenak, beste zenbait ezaugarriren artean hitanoaren erabilera neurtzen. 1986tik 2013ra bitarteko Bertsolari Txapelketa Nagusiei erreparatu zieten, eta ikusi zuten 1986an eta 1989an
|
erabilitako
aditz formen %10 izan zirela hika, baina handik aurrera nabarmen behera egin eta %3, 5 artean oszilatu zuela.
|
|
|
Metaforikoki
|
erabilitako
aditzei dagokienez, azpimarratzekoa da abrasaredota arder aditzen erabilera; izan ere, Eliza Katolikoak sexu grinarekin lotzen ditu erre adieradun aditzak: «El apóstol [San Pablo], prima Corinthiorum, capítulo séptimo, el desseo de los carnales ayuntamientos llamó quemamiento diziendo:
|
|
|
Bada, bere beharra eta deklinabidearen beharra dira auzi honetan sartzen diren kontuak, horiek eta dira adizkiarena doike, eta ezinezkoa egiten zaigu Erdi Arora arte artikulurik gabe ibiltzea. Gainera, badugu garrantzi handiko argudio bat frogatzeko plurala ez zutela soilik
|
erabiltzen
aditzaren barruan, izen sintagman ere erabiltzen zutela frogatutzat eman dugu: gu eta zu pertsona izenordainak dira horren seinale.
|
|
|
Gaur egun ere, sua hil, argizaria hil, baita argia (elektrikoa) hil, irratia hil... diote Bakaikuko zaharrenek. Gure aurrekoek euskaraz pentsatu eta betiko suarekin
|
erabili
aditza, berria zitzaien elektrizitateari (argiari, baita tresna elektrikoei ere) egokitzen jakin izan zuten.
|
|
|
Beste batek: " Etxen ikasi duenak eta ez dena alfabetatua (anitz badira 40 urtetik harat, Lapurdi barnealde, B. Nafarroan eta Xiberun), horiek ez dakite nola
|
erabili
aditz bat. Adibidez" eginen dizut" erraiteko orde" eginen dautzut" erranen dute ez baitakite dizut erabiltzen denik ere.
|
|
2021
|
|
|
Distantzia unitateaz den bezainbestean, ikerketa honetan erabilitako distantzia RIV izan da. Distantziaunitate hori ondo egokitzen zaie lan honetan
|
erabilitako
aditz aldagaien ezaugarriei. Metodologia atalean aipatu denez, ikerketan erabilitako aditz aldagaiak aldez aurretik etiketatuak izan dira.
|
|
|
Distantziaunitate hori ondo egokitzen zaie lan honetan erabilitako aditz aldagaien ezaugarriei. Metodologia atalean aipatu denez, ikerketan
|
erabilitako
aditz aldagaiak aldez aurretik etiketatuak izan dira. Etiketatze horretan bildu diren aditz aldaerak osatzen dituzten morfemak baino ez dira kontuan hartu; hortaz, kontuan hartu diren aditzaldaerak, adizkietako morfemen erabileragatik edo erabilerarik ezagatik bereizten dira euren artean.
|
|
2022
|
|
|
bertan eta behera. Euretariko bakoitza bai
|
badarabilgu
aditza era tortzeko. Bertan horretatik erakarriak dira bertaratu edo bertakotu aditzak.
|
|
|
Agirrezabal eta beste (2014) izan ziren lehenak bertsolaritzan hitanoaren erabilera neurtzen. 1986tik 2013ra bitarteko Txapelketa Nagusiei erreparatuta, ikusi zuten 1986an eta 1989an
|
erabilitako
aditz formen% 10 pasatxo izan zirela hika, baina handik aurrera nabarmen egin zuela behera. Azterketa hori abiapuntu hartuta, Muguruzak (2019) ikertu zuen 1986tik 2017rainoko Bertsolari Txapelketa Nagusietan hitanoak hartutako lekua, botatako bertsoak aztertuz eta protagonistetako batzuk elkarrizketatuz.
|
|
|
(78nmr/ 2/ 5 78nmr/ 2/ 10). Beharrezko iritzi diogunean, egileak edo beronen senarrak arreta faltagatik eginiko huts edo okerrak zuzendu ditugu (ahazturiko artikuluren bat, oker jarritako puntuazio markaren bat, gaizki
|
erabilitako
aditz denboraren bat). Zuzenketa horiek inolako zalantzarik gabeak ziren kasuetan, ez zaigu beharrezkoa iruditu inolako azalpen oharrik sartzea.
|
|
|
Mugimendu zehatz bakoitzean errepikatzen den aditzik ba al dagoen ikusi da. Horretarako,
|
erabilitako
aditz nagusi guztiak identifikatu eta zerrendatu dira, eta aditz bakoitza erabili den maiztasuna kalkulatu da, mugimenduz mugimendu. Batetik, mugimendu bakoitzean gehien erabili diren aditzak zeintzuk izan diren ikusi da; bestetik, erabili diren aditzetan aniztasunik ba al dagoen ikusi da.
|
|
|
Laburpenetan erabili diren aditz nagusiak zein denboratakoak izan diren ikusi da. Horretarako,
|
erabilitako
aditz nagusi guztiak identifikatu eta aztertu dira. Adibidez:
|
|
|
Laburpenetako mugimenduak idazteko erabili diren aditz nagusietan egilearen markarik agertzen den ala ez aztertu da; alegia, aditzak pertsonalizatuta jokatu diren ala despertsonalizatu egin diren. Horretarako, laburpenetan
|
erabilitako
aditz nagusiak identifikatu eta aztertu dira. Adibidez:
|
|
|
Artikulu zientifikoetako laburpenak eraikitzeko idazten diren mugimenduetan erabili diren aditz nagusien hiru alderdi aztertu ditugu: (1) mugimenduen arabera aditzak errepikatzen al diren edo askotariko aditzak erabiltzen al diren; (2)
|
erabilitako
aditzak zein denboratan jokatu diren; eta (3) erabilitako aditzetan autorearen zantzurik agertzen al den.
|
|
|
Ia mugimendu guztietan gehien erabili dena izan aditza izan da (Antolaketa mugimenduan izan ezik, gainontzeko mugimendu guztietan). Baina, horrekin batera, nabarmentzekoa iruditu zaigu Helburua mugimenduan aztertu eta aurkeztu aditzak ere behin baino gehiagotan erabili direla eta Metodologia mugimenduan beste horrenbeste gertatzen dela eman eta
|
erabili
aditzekin. Hona hemen aipatutakoen adibideak, hurrenez hurren:
|
|
|
Bai orokorrean eta bai zenbait mugimendutan aditz jakin batzuk maiztasun handiagoz erabili diren arren,
|
erabilitako
aditzen aniztasuna ere azpimarratzekoa da. Hona hemen mugimendu bakoitzean erabilitako aditz guztiak (alfabetikoki ordenatuta): Sarrera:
|
|
|
Bai orokorrean eta bai zenbait mugimendutan aditz jakin batzuk maiztasun handiagoz erabili diren arren, erabilitako aditzen aniztasuna ere azpimarratzekoa da. Hona hemen mugimendu bakoitzean
|
erabilitako
aditz guztiak (alfabetikoki ordenatuta): Sarrera: abiatu, argitaratu, aurkitu, baldintzatu, balio, bete, bihurtu, dokumentatu, egon, erabaki, erabili, eragin, gertatu, hitz egin, ikertu, interesa izan, izan, jardun, jarraitu, kokatu, mailegatu, marraztu, osatu, prestatu, sinatu, sortu, tzat jo, ukan, eta uste izan. Helburua:
|
|
2023
|
|
|
Asko aldiz, zerbait azpimarratu nahi duenean, Maria Karmenek izenak
|
darabiltza
aditzari dagokion ekintza adierazteko, batzuetan, perpausa era berezian josiz: Izangoa beize noiz june (izango da berriz ere joateko aukera); Onek artuko ziñan garbittue!
|