|
2000
|
|
|
Gai arturikoak Narrazioak liburuaren hurrengo ipuin kolekzioetan ere agertzen dira, eta liburu honetan tematika ezagunaren eta protagonista literario legendario horien inguruko gertaerak testuinguru gisa
|
erabiltzen
ditu une eta egoera partikularrak aurkezteko. Poesiaz hitz egiterakoan aipatu dugun metaliteraturaren erabileraren adibiderik egokiena bilakatzen dira, ez baitu egileak gai arturikoen bertsioak eginez giro heroikoak berreraikitzeko asmorik, berez aurkako zentzuan erabilita daude.
|
|
|
Gai arturikoak Narrazioak liburuaren hurrengo ipuin kolekzioetan ere agertzen dira, eta liburu honetan tematika ezagunaren eta protagonista literario legendario horien inguruko gertaerak testuinguru gisa erabiltzen ditu une eta egoera partikularrak aurkezteko. Poesiaz hitz egiterakoan aipatu dugun metaliteraturaren erabileraren adibiderik egokiena bilakatzen dira, ez baitu egileak gai arturikoen bertsioak eginez giro heroikoak berreraikitzeko asmorik, berez aurkako zentzuan
|
erabilita
daude. Jose Luis Mendozak (Pamiela," En el principio fue el mito", 9.or.) narrazio arturiko hauen erabileraz idatzi zuen moduan:
|
|
|
Jose Luis Mendozak (Pamiela," En el principio fue el mito", 9.or.) narrazio arturiko hauen erabileraz idatzi zuen moduan: " la literatura novelesca ha creado un espejismo fascinante y su nostálgica atracción viene doblada por su irrealidad." Sarrionandiarentzat aldiz, mundu heroiko eta legendario hori nostalgia, desesperantza ororen marko egoki bihurtzen da, iraganaren edo erreferentzia heroikoen ezinezkotasuna azpimarratzeko
|
erabil
baitezake eta amaieren fataltasun ezaguna eta aldatu ezina nabarmenago egiten dutenez.
|
|
|
Ipuin sortari buruzko kazetari oharrei begiratuz, aldiz, Joxean Muñoz(" Ifar aldeko orduak", Habe, 1990, 177 alea, 29 or.) bere erreseinan, hamar ipuinok euren dibertsitatearen azpitik zer duten komunik bilatzen saiatzen da, eta bere ustez, batasun hori euren mamian, giro minberaz," lekuz beste egin beharra" z mintzatzen da egilea: " Norberaren sorterritik, etxetik eta haurtzarotik, senide, adiskide eta burkideengandik edo norberaren baitatik lekuz beste egin beharra edo egin behar izana
|
darabilte
airean ipar aldeko ipuin hauek. Aitzakiaz, gaiez, garaiz eta lekuz arras desberdin izan arren, giroan, irakurlearengan utzi duten gogo giroan badute batasuna."
|
|
|
Narratzaileek gehienetan hirugarren pertsonan hitz egiten dute, eta narratzailea ipuinetik at dago liburuetako ipuin gehienetan. Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik
|
erabiltzen
dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako batzuk lehen pertsonan idatzirik daude:
|
|
|
Horretarako
|
erabiltzen
duen mintzaira literarioak erro sakonak ditu bere formazio filologikoan. Euskal klasikoen ezagutza sakonari gehitzen zaio Miranderen prosa narratiboaren eragin handiari, moldaketa pertsonal batean aleaturik bere oinarrizko euskalki bizkaitarraren arragoan.
|
|
|
Joan San Martinen(" Joseba Sarrionandia...", Egan, 1986, 3 alea, 203 or.) iruzkinak liburuaren balorazio orokorra egitera jotzen du. Alde batetik,
|
darabiltzan
gaiak askotarikoak izanik, gure mendeko kezkak sakontzen, aztertzen eta planteatzen dituela esaten du, baina ez direla saio sakonak aurreratzen du, azaletik eginak, subjektibotasunez beteak direla dio eta hausnarketa sakonak baino gehiago, iradokizunak direla esaten du. Gaiek eta ideiek elkartasunik ez dutenez," kuriositatez beteriko liburua" dela esaten du baina zehaztasuna eta sakontasuna falta zaiola gehienetan.
|
|
|
Ainhoari gutunak liburuari buruzko zenbait aipamen periodistiko, erreseina edo aipamen aurki litezke. Edorta Jimenezek(" Ereduak" izenburuaz Zabalik en XX, 25 or.) aipamen laburra egiten du, esanez, gutun erara idatziriko lantxo hauetan beste zenbait liburutan
|
erabiliriko
gai berberak direla funtsean: irakurritako ipuinak, ikusitako filmeak, filosofia, umetako jokoak eta abar.
|
|
|
Bigarrena aldiz, autoreak bizi duen egoera erreal eta jakin baten azalpena egiten du, kronika bat da, zigor ziega batean eginiko boladaren kronika zehatza eta esplizitoa, baina literarioa era berean. Izenburua kartzela aldi horretan eskuartean
|
darabilen
Shakespeareren Hamleten esaera baten zatia da: " Intxaur azal baten barruan ere espazio amaigabeen erregetzat nengoke, amets goibel hauek ez banitu" erantzuten du lagunak esaten dionean Danimarkari kartzela deritzola bere asmoak soberazkoak direlako.
|
|
|
Susako komentariogileak (Susa, 1989, 23, 7 orr.) narrazio honetan Sarrionandiak
|
darabiltzan
osagaiak jasotzen ditu, baloraziorik egin gabe: " Hamlet irakurtzen segitu, zeldarik zelda airean gurutzatzen diren elkarrizketak, oroitzapenak, haurtzaroa, kontzientziaren ernalgarria izan zen Burgosko epaiketa, armetako borroka...
|
|
|
Liburu horren aipamena egiterakoan, kritikatu eta baloratu egiten du egilearen eginahala eta fruituaren arteko harremana. Sarrionandiak inoiz idaztea sinesgarri litzatekeen testuak dira berez, tankeraz, aipatzen dituen autoreengatik,
|
erabiltzen
dituen gaien taxuarengatik, baina ez dira idatziak dituen liburu horretakoen aipamen zuzentzat jo behar. Zehaztasunak, izenburu eta data zertzeladak emanez, sinesgarria den entorno literario bat sortu nahi du.
|
|
|
Liburu honi buruzko komentariogileek (Jose Mari Iturraldek epilogoan, G. Markuletak...) liburuaren garraztasuna azpimarratu dute etengabe," baltza, latza eta garratza" da, Markuletaren artikuluaren izenburuko hitzak
|
erabiliz
(El Diario Vasco, Zabalik,, 3 or.). Egile honek garraztasun hori kartzelako esperientziaren isla" zuzenegia" izateari egozten diotela aurreratzen du.
|
|
|
Sarrionandiaren epe honetako kartzelako poemei, liburu honetakoei eta Marinel Zaharrak en zeudenei," poesia militante" edo" konprometitua" bezalako etiketak jarri izana Azkorbebeitiak arbuiatzen du, aurreiritzietan oinarritzen direlako bere ustez, gaiaren erabilerak obraren asmoa bera ez baitu ukatzen. Lan literarioa" planteamendu ideologiko horren alde egiteko bitartekotzat
|
erabiltzen
omen baita eta" konpromezu" horren zerbitzutan jartzen." (J.S.Irakurketa proposamen bat, 76 or.)
|
|
|
Liburuan
|
darabiltzan
gaiak (euskara, hizkuntza eta kromatismoa, literatura, eta bestelakoak) aipatzean, helburu bat omen du Sarrionandiak, hots, euskal kulturaren osagai tradizionala eta unibertsala dena ezkontzea.
|
|
|
Irakurketa proposamen bat. Labayru, 1998) oraindainokoan Sarrionandiaren obra osoaren ikuspegirik zabalena eta ondo ehundua argitaratua du, haren ideia poetikoen azterketarako" harrera teoria" ri atxikitako metodologia
|
erabiliz
. Liburu honi dagokionez, bere ustez, bidaia liburuaren egituraren bizkarrezurra bada ere," poesia honen iturburuan dagoen deserrotzearen sentimenduaren ondorioa ere bada." (70 or.)" Poetak bilaketari ekiten dio, euskal literatura eta kultura lur agorrak eta panorama desolagarria" gertatzen omen zaizkiolako.
|
|
|
Sarrionandiaren estiloak euskal literatura klasikoarengan tinkatzen ditu sustraiak eta Jon Miranderen errefinamendu estetikoarekin moldatua dakar, baina beti
|
erabiltzen
du adierazbidetzat Sarrionandiaren beraren ama hizkuntzaren mintzamoldea. Sarrionandiarengana ere heltzen da Verlainez geroztiko agindua:
|
|
|
Aberatsa da teknika arlo honetan: badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen dutenak, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen dutenak, hitz jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika
|
erabiltzen
dutenak. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko erabili den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen dutenak, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen dutenak, hitz jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika erabiltzen dutenak. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko
|
erabili
den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
Lan honen oinarri gisa
|
erabili
dugun inkestaren ondorioen bitartez badakigu Sarrionandiaren liburuak irakasleek 16 urte bitarteko gazteentzat gomendatuenetakoak direla, bereziki gailentzen delarik urteak aurrera egin arren, Narrazioak liburuak izandako arrakasta handia, beste narrazioen aldean, eta olerki nahiz saiakera liburuak oso atzera uzten dituelarik. Gazteek, bestalde, irakurketa hori gustukoa dutela aditzera eman du era berean Mari Jose Olaziregik gazteen irakurketa zaletasunen inguruan egindako ikerketa eta inkesten emaitzak.
|
|
|
Honen guztiaren berri emateko, batzuetan kronotopo zehaztua eta besteetan zehazgabea
|
darabil
. Zehazgabetasuna batez ere historiaurreko pasarteetan ikus daiteke, eta zehaztasuna garaikideak diren pasarteetan.
|
|
|
elkarrizketak, irakas metodoak, galde erantzun gisara eraturiko irakasaldiak, hiztegiak... Hartara, aniztasun honek askotan irakurketa zailduko du, izan ere, batzuetan istorioaren berri emateko hainbeste itzulinguru
|
erabiltzen
dituenez, badirudi irakurlea galtzeko arriskua dagoela. Askotan zaila dirudi loturak egitea, eta hausnarketa eta gogoeta batzuen aurrean egoteko sentsazioa besterik ez zaigu geratzen.
|
|
|
Istorio honen berri emateko idazleak hirugarren pertsonan mintzatzen den narraziotik at dagoen narratzaile orojakilea
|
darabil
, narratzaile estradiegetikoa. Modu honetara, fokalizazioaren bidez, bi maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa.
|
|
|
Gertakizunak sinesgarriak gertatzeko, denbora eta leku jakin eta ezagunetan kokatu ditu: hots, kronotopo determinatua
|
erabili
du. Amodiozko istorio hau gaur egungo giro batean kokatu nahi izan duenez, garaiko ezaugarri askoren inguruko aipamenak egiten ditu:
|
|
|
Ondoren, idaztankera izango dugu komentagai. Eleberria egituratzeko estilo irakurterraza
|
darabil
. Edorta Jimenezek honela goraipatzen du Linazisororen lorpena:
|
|
|
Bukatzeko, hendaiarrak erabilitako euskalkia izango dugu komentagai: " kostaldeko euskalkia
|
erabiltzen
du idazle Hendaiarrak, bainan ez da traba handirik alde hortarik eta kondaketan sartuz gero, ororen buru, irakurt errexa da testoa." (Maiatz 22)
|
|
|
Esan bezala, horretarako hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa
|
darabil
. Honek fokalizazioaren bidez hiru pertsonaia ezberdin hauen sentimendu eta egoeren berri emango digu.
|
|
|
Gorrindok bere bigarren eleberri laburrean, Amaren begietan eleberrian, berriro ere pertsonaia baten sentimenduetan sakontzen saiatu da. Eleberri honen istorioa kontatzeko berriro ere hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa
|
darabilen arren
, amaren ikuspuntutik kontaturiko narrazio baten aurrean gaude: pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko batik bat barne fokalizazioa erabiliz.
|
|
|
Eleberri honen istorioa kontatzeko berriro ere hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa darabilen arren, amaren ikuspuntutik kontaturiko narrazio baten aurrean gaude: pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko batik bat barne fokalizazioa
|
erabiliz
. Honela, bi seme alaba dituen andre baten bizipenak aipatuko ditu:
|
|
|
Hau guztia ikusirik, bakarrizketa luze baten aurrean gaudela esan genezake. Gainera, narratzaileak eleberri psikologikoetan ohikoa den bezala, barne fokalizazioa
|
darabil
pertsonaiaren barne munduaren berri emateko. Kasu honetan, barne fokalizazio hori iraunkorra da, Alvaro izango baita fokoa eleberri osoan zehar.
|
|
|
" Eskualde hori bilakatu da norberaren axioma existentzialak egiaztatzeko inguru egokiena. Naturaleza malkar eta elkor horretan beste nehon baino eskuera handiagoa du norbere ahalmenak oro, hala nola asmamena, adimena, jakin mina...
|
erabiltzeko
." (Habe 295) Horregatik, lurralde horretatik ezin izango du ihes egin eta erabaki bat hartu du. Irakurleoi erabakia zein izango den izenburutik bertatik adierazten zaigunez, idazleak erabakiari berari garrantzia eman baino, nahiago izan du patrimonioa salgai jartzeak pertsonaiari sortarazi dizkion sentimendu, oroitzapen eta gogoetak islatzen saiatzea.
|
|
|
Irakurleoi erabakia zein izango den izenburutik bertatik adierazten zaigunez, idazleak erabakiari berari garrantzia eman baino, nahiago izan du patrimonioa salgai jartzeak pertsonaiari sortarazi dizkion sentimendu, oroitzapen eta gogoetak islatzen saiatzea. Hori lortzeko" hainbat gairi buruzko aipamen eta hausnarketak ere, Saint John Perse nobel saridun poeta frantsesaren aipuekin eta Jaun Notarioaren ikuspuntu existentzialista ezezkorrarekin nahastuta"
|
darabiltza
. (Benito, Jon:
|
|
|
hauetan atzera saltoak nabariak dira, noski. Kasu gehienetan, kanpo analepsiak
|
erabiltzen
ditu, erabakia hartu aurreko gertaeren berri emanez. Epe labur horretan ez da gauza gehiegirik gertatzen, ekintzak baino, pertsonaiaren barne mundua baita garrantzitsuena:
|
|
|
hizkera. Izan ere, aho hizkeratik urrun dagoen idazmoldea
|
erabili
du bere lana osatzeko. Hona hemen Mendiguren Elizegik eginiko azalpena:
|
|
|
Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha taldeko kidea dela (edo zela; ez dakit sortzailea hilez geroztik taldeak jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du: hizkuntza kultua, periodo luzeetakoa, mailegu anitz
|
darabiltzana
, zehaztasun lexikal eta sintaktikoaren onetan, euskara batuaren arauak betez nolanahi ere. Efektua bitxi samarra da, aitortu behar dut, baina gutxi gorabehera horrelatsu imajina liteke izango litekeela euskara idatzia Joanes Leizarragaren bideak aurrera egin balu.
|
|
|
Beraz, istoriaren pertsonaia nagusia izango litzateke eleberri honetako narratario intradiegetikoa. Bestalde, narratzaile honek batzuetan fokalizazioa
|
erabiltzen
du beste pertsonaien gogoeten berri emateko. Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko darabil narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria.
|
|
|
Bestalde, narratzaile honek batzuetan fokalizazioa erabiltzen du beste pertsonaien gogoeten berri emateko. Itxuraz, gainerako pertsonaien sentsazioak adierazi ahal izateko
|
darabil
narratzaile orojakilea, eta ez lehenengo pertsonan diharduen kontalaria. Izan ere, lehengo pertsonako narratzaile baten bidez hirugarren pertsonako narratzailearekin baino gehiago murrizten baita esparrua.
|
|
|
Perpaus laburrak, eskematikoak, baina indartsuak. Hitz joko ugari ere
|
erabiltzeko
joera erakutsi du. Gainera, han hemenka irudiz osaturiko poema modura antolaturiko zatiak oso iradokitzaileak dira.
|
|
|
Baliabide literario moduan
|
erabili
du, gainera, oraingoan behartu gabeko etorri hori, harantzago eramanez hitz jarioaren iturria, protagonista nagusiaren (Teresa) pentsamenduak ahalik eta modu natural eta egiazkoagoan eskaini ahal izateko irakurleari." Izan ere, gogoeta jarioak" ez du hizkera kargaturik onartzen, pedantekerian ez erortzearren. Narrazioaren pultsu bizkorrak plano aldaketak jostun gisa harilkatzera behartu du idazlea, eta ez da makal ibili.
|
|
|
Honela, hasiera eta amaierako bi ipuinek Berardoren istorioa kontatzen digute, eta beste guztiek Berardoren nobela amaigabearen zati lirateke. Beraz, besteak beste, ipuin arteko lotura istorio honek sorturiko marko narratiboan, ildo bereko gaia
|
erabiltzean
eta absurdurako duen joeran dakuskegu. Izan ere," azalpen bestelakorik gabe gertaera ezusteko bat aurkezten dute, sarritan absurdoa eta patuaren erruduna, pertsonaiak mugaegoera izugarri batean murgiltzeraino." (Egunkaria XII)
|
|
|
Haatik, estilo desberdin horiek beti ere giro iluna eratzeko
|
erabiliko
ditu. Felipe Juaristiren aburuz," Giro itxia da nagusi.
|
|
|
Estiloari dagokionez, lehen bilduman erakutsi zuen hizkera bizi eta joria
|
erabiliz
jarraitzen du. Zabalak" Linazasororen prosa erraz eta jariakorra" dela adierazi zuen.
|
|
|
Hortaz, ipuin hauetan aurreko bildumako ipuinen ezaugarri bertsuak aurki daitezke. " Ipuinek badute gu harritzeko gaitasuna,
|
darabilten
umore beltza dela eta (zenbait kasutan makabroa ere badena), fantasiaren eta errealitatearen arteko mugan baitaude, bukaerako ustekabeak harritzen gaituelako." (Egunkaria VII) Ondorioz, aurreko bildumari buruz esanikoa bilduma honi buruz hitz egiteko ere erabil dezakegu.
|
|
|
Hortaz, ipuin hauetan aurreko bildumako ipuinen ezaugarri bertsuak aurki daitezke. " Ipuinek badute gu harritzeko gaitasuna, darabilten umore beltza dela eta (zenbait kasutan makabroa ere badena), fantasiaren eta errealitatearen arteko mugan baitaude, bukaerako ustekabeak harritzen gaituelako." (Egunkaria VII) Ondorioz, aurreko bildumari buruz esanikoa bilduma honi buruz hitz egiteko ere
|
erabil
dezakegu.
|
|
|
Beste batzuetan, ordea, argi dago narratzailea beste pertsonaia bat dela. Bestalde, askotan pertsonaia narratzaileak fokalizazioa
|
darabil
beste pertsonaia batzuen lekukotasunak hurbilagotik ematearren.
|
|
|
Giroz batasuna izateaz gain, estiloz ere batasuna duen liburua da: hizkera landua
|
darabil
bere lehen liburu honetan. Metaforak, konparaketak, erregistro ezberdinak,... erabiliz hizkera aberatsa sortu du.
|
|
|
hizkera landua darabil bere lehen liburu honetan. Metaforak, konparaketak, erregistro ezberdinak,...
|
erabiliz
hizkera aberatsa sortu du.
|
|
|
Ondorioz, kronotopo determinatua
|
darabil
: lekuari dagokionez, narrazioak Gasteizen girotu dituela aipatu dugu, eta garaiari dagokionez 1937 urtetik gaur egunera arteko bidaia egiten digu.
|
|
|
Batzuetan, bi plano hauek leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak. Kronologia nahiz topologia
|
darabil
hauek azpimarratzeko.
|
|
|
Idaztankerari bagagozkio, estilo erraza eta zuzena hautatu du idazteko. Elkarrizketetan, bestalde, euskalki ezberdinak
|
erabili
dituela aipatu beharra dago: zuberera, bizkaiera,...
|
|
|
(1996) eta Whiskey koloreko gauak (1999). Bilduma hauetako ipuinetan gai eta estilo bertsuak
|
darabiltza
. Ipuin hauetako gai aipagarrienak:
|
|
|
Estiloari dagokionez, oso tonu subjektiboan idatziriko ipuinak dira. Nahi duena adierazteko estilo zuzena, hizkera lotsagabea, gordina
|
erabiliz
. " Idazkera laua da, hau da, gauzak modu errealean daude idatzita.
|
|
|
" Idazkera laua da, hau da, gauzak modu errealean daude idatzita. Era berean, idazkera sutsua da, pasioa agertzen dute hitzek." (Egunkaria XI) Gainera, elkarrizketa biziak eta kaleko hizkera
|
darabiltza
narrazioaren erritmoa bizkortzeko.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen pertsona
|
darabil
, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan erabili ohi du, izan ere, pertsonaiek bere inguruan ikusten dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera baitute:
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen pertsona darabil, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan
|
erabili
ohi du, izan ere, pertsonaiek bere inguruan ikusten dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera baitute: eta hauengana hurbilduko gaitu narratzailea.
|
|
|
Lehendik zeuden horiek idatzirik eta, argitaratzeak ez dio talentuan murrizketarik eragingo egileari. Auzia beste bat da hemen, nik uste; hain zuzen ere, idazkuntzatik bizi nahi duen euskal idazleak non eta zelan
|
erabili
behar duen bere talentua. Edo beste modu batera esanda, Canok eta bestek erakusten duten bokazio sendoak zein etorkizun duen hedabideetatik kanpo geratuz gero.
|
|
|
Estiloari dagokionez, bere gainerako lanetan bezala, honetan ere ironia
|
darabil
.
|
|
|
Luzera ezberdineko ipuin hauen artean ez dago lotura garbirik. Hala ere, ipuin guztietan Harkaitz Canok berezkoa duen estiloa
|
darabil
, narratiba poetiko bikaina eskainiz. Are gehiago, poesiak ere han hemenka tartekatzen ditu.
|
|
|
Gaztea zelarik, Ionesco irakurri izanaren eragina aipatzen du. Baina, zentzugabekeria hau irudikatzeko metafora iradokitzaileak, irudi bitxiak, konparaketa etengabeak,...
|
darabiltza
. Zentzugabekeriaren erabileraren bidez, interpretazio anitzeko irudiak sortuko ditu, irakurleon irudimena aktibaraziz.
|
|
|
baita beldurra ere; izan ere, denboraren joana kontrolatu ezinaren aurrean sortzen den ikara azpimarratzen da. Gainera, bidearen irudia ere askotan
|
darabil
. Aniztasun honetan, beraz, ikuspuntu ugari darabiltza.
|
|
|
Gainera, bidearen irudia ere askotan darabil. Aniztasun honetan, beraz, ikuspuntu ugari
|
darabiltza
.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, Jasone Osorok ipuin tradizionalei buelta emateko zuen joera Legorburuk ere badu. Beraz, ipuin ezagun asko
|
erabiliko
ditu hauekin jolas bitxiak sortzeko: ohikotasunari ezohikotasuna erantsiz.
|
|
|
Bestalde, ipuin guztietan idazkera mota bera aurki daiteke: " zalua, baino ez arina." (El Diario Vasco VI) Felipek dioen bezala, era berean, herriko hizkera bizia
|
erabiliko
du. Hala ere, ipuin guztiek ez dute lorpen maila bera.
|
|
|
Hortaz, aniztasuna izan du gidari bilbotarrak: hartara, ahalik eta genero ezberdinenak
|
erabili
ditu bilduma osatzeko: hitzaldi baten grabazioa, telefono elkarrizketak, gutunak, ikasleei zuzenduriko saioa...
|
|
|
Bilduma honetan, gure aburuz,
|
erabili
dituen genero aniztasun horietan asmatu izana da lorpenik aipagarriena. Izan ere, ipuin oso labur horiek aspergarriak bilakatzeko duten arriskua egoki gainditu baitu aniztasun horren bidez.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narrazio hauetan zehar narratzaile mota ezberdinak
|
darabiltzala
aipatu behar da. Hirugarren, bigarren zein lehenengo pertsona; narrazioko pertsonaia nahiz ez;... Gainera, ipuin batzuetan plano ezberdinak erabiltzen ditu.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, narrazio hauetan zehar narratzaile mota ezberdinak darabiltzala aipatu behar da. Hirugarren, bigarren zein lehenengo pertsona; narrazioko pertsonaia nahiz ez;... Gainera, ipuin batzuetan plano ezberdinak
|
erabiltzen
ditu.
|
|
|
Denbora lantzeko ere modu ezberdinak
|
erabiltzen
ditu. Ipuin batzuetan flash back ak ugariak dira, besteetan ez...
|
|
|
Cid ek dioen bezala, musika, pintura, literatura eta zinemaz baliatu da narrazio hauek osatzeko orduan. Genero mota ezberdin ugari
|
darabiltza
: eskutitzak, hitzaldi grabatuak, klase bateko bakarrizketa, filmeetako pasarte egokituak,... Aniztasuna maila guztietan, beraz.
|
|
|
" Lehenik, barrurako bidaiak direla. Bigarrenik, bidaia horretan abiatu ahal izateko idazleak
|
erabiltzen
dituen garraiobideen egokitasuna. Azkenik, moralkeriarik eza." (Egunkaria III) Guk, ordea, ez dugu hain garbi ikusten barrurako bidaiak direnik, izan ere, eguneroko egoeren aurkezpenak baitira ipuin gehienak.
|
|
|
Idazkera, berriz, freskoa, arina eta jostalaria da; iradokizuna
|
erabiltzen
du une oro idazle gazte honek, erdi esanak eta esan gabe ulertu behar direnak; badu malezia punttu bat, eta badu erotismo ukitu bat ere pasarte askotan. (Aizu!
|
|
|
Hala ere, gure aburuz, ez ditu beti irudi iradokitzaileak
|
erabiltzen
, adierazi nahi duena hainbatetan zuzenean aipatzen du. Iturberen ipuinetan bezala, ipuinotan ere elkarrizketek garrantzia handia dute, narrazioari bizitasuna eransten baitiote.
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen hitzak bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez badu ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia
|
erabiltzen
du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Izan ere," Kontatzen zaizkigun amodio istorioak beltzak dira, obsesioz josiak, sexua modu patologikoan biziz eta beti ukitu erotikoekin tartekatuz. Grinak nabariak dira, baina inoiz ez espresuki, zuzenki adieraziz, zeharkako bideak
|
erabiliz
baizik, azpikojoa estilo bihurtuz, genero beltzean ohi den bezala." (Egunkaria VI)
|
|
|
Idaztankerari begiratuz, oso hizkera aberatsa
|
darabilela
aipatu behar dugu, baina, era berean irakurterraza. Gainera, ironia zorrotza lantzea ederki lortu du.
|
|
|
Gainera, ironia zorrotza lantzea ederki lortu du. Bestalde, irudi ugari
|
darabiltza
behatzailearen begi zorrotza agerian utziz. Hala ere, ironia da idazle honen baliabiderik erabiliena.
|
|
|
Hala ere, estilo aniztasuna nabaria da. Gure ustez, bada nolabaiteko gradazioa (edertasunetik gordintasunera), hasieran amaieran baino irudi ederragoak
|
baitarabiltza
(beti ere errealitate mingotsarekin kontrastea sortzeko): ametsetako hondartzak, gau izartsuak, naturaren aipamen etengabea, sinestesiak Bestalde, ipuin gehienetan errepikatzen diren irudiak ere badira:
|
|
|
Liburu honetan azaltzen diren pertsonaiak kondenaturik daude, kondena hori zenbaitetan jatorritik datorkie umezurtzak izaten dira (I eta II atalean batez ere) eta heldutasunean badirudi, irtenbide bezala, suntsipena
|
erabili
behar dutela; erahilketa, suizidioa. Besteetan, pertsonaiek errealitatea, interpretapen eta bizipen distortsionatu batetik, desarroilatzen dute, eldarnioan murgildurik daude, giro etsai honek pertsonaiei oso baliabide urriak horni diezazkieke, beraz, kanpotik datorrena traumatikoa izan ohi da, edota pertsonaiak berak badu bere baitan zerbait traumatikoa dena.
|
|
|
Bigarren eldarnioan batez ere heriotzaren inguruko ipuinak kontatzen zaizkigu. Izan ere, pertsonaiak egoera edo arazo larri baten ondorioz, indarkeria
|
erabiltzera
joko du: hilketa, heriotza, bere buruaz beste egitea,...
|
|
|
Pertsonaiek beraien artean dutenean, egileak bere buruz hitzegin dezaten uzten ditu, ez du hizkunerik
|
erabiltzen
, kontalariaren ausentziari esker, gertakariak eskenatokian egongo bailiran suertatzen dira, arintasuna emanez. (Egan 49)
|
|
|
Gainera, ipuin honen amaieran ere narratzaileak irakurleari zuzenean hitz egingo dio. Bigarren ipuinean ere eskutitzen bidez maila intradiegetikoa
|
erabiliko
du.
|
|
|
Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du. Beraz, espazioa irudikatzeko
|
darabilen
zehaztasun eza ere denboran ikus dezakegu. Hots, ez digu gertaera noiz gerta daitekeen susmatzeko daturik eskaintzen.
|
|
|
Desioen hiri hau eraikitzeko Rikartek" estilo erraza eta eraginkorra" hautatu du: " Nere kezketako bat izan da hitzak soberan ez izatea, esaldi, hitz eta narrazio egokiak
|
erabiltzea
". (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Gure ustetan, baita lortu ere.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez aniztasuna badakusagu ere, ipuin guztietan antzeko estiloa
|
darabil
: hizkera bizia.
|
|
|
Giro hau islatzeko hizkera bizia eta aberatsa
|
erabili
ditu. " Hizkeraren aldetik, euskarak orain artean behintzat oso berezkoak izan ez dituen giro ilun eta gordinenetara egokitzeko saio orekatua egin du Edorta Jimenezek, nola araztasun garbiegitik hala zabarkeria lotsagabetik ihesi." (Egunkaria I)
|
|
|
Bestalde, Zabalak Jimenezen asmo berri honen inguruan honakoa dio: " Raymond Carverren soiltasun argumentalaren bidetik jorik batzuetan, formula esperimentalak
|
erabiliz
beste batzuetan." (Egunkaria I)
|
|
|
Ipuin hauetako gertakizunak josteko hiztegi aberats eta idazkera trinkoa
|
erabili
ditu. Gure aburuz, oso emaitza ederra lortu badu ere, Javier Rojok bestelako iritzia du:
|
|
|
Izan ere, itsaso giroko hiztegia ez da asko landu eta horregatik, batik bat, itsaso zabaleko kontuei buruzko hiztegia aukeratzean izan ditu zailtasunak. Gainera, metaforak sortzeko garaian itsasoko elementuak
|
erabili
ohi ditu.
|
|
|
Baina Ostegunak ipuin bildumarekin alderatuz gero, aipatu egun aldaketa da Arretxeren azken liburu honetan azaltzen den berritasun bakarrenetakoa, beste guztia oso antzekoa baita, bai
|
erabiltzen
den umorearengatik (axolagabea, zoro, beltz eta krudela) bai hizkuntza erraza eta zuzenagatik, liburua ongi pasatzeko burututa baitago. (...)
|
|
|
Bi istorio hauek kontatzeko bi plano ezberdin
|
erabiltzen
ditu: batean 1930eko gertaeraren berri ematen digu; bestean, 1960ko gertaerak kontatzen ditu:
|
|
|
Lehenengo, atal bikoitietan zehar, Galán eta García Hernández Kapitainek zuzendutako Jakako altxamenduaren eta haren porrotaren disekzioa egiten digu Egañak, pausoz pauso, 1930eko abenduaren 12tik 15era (epilogo moduko bat gehitzen dio, hamaseigarren atalean); kapitulu hauetan hirugarren pertsona
|
erabiltzen
du narrazioaren gidari gisa.
|
|
|
Beraz, ikuspuntu ezberdinak
|
darabiltza
bi plano hauek bereizteko: 1930eko gertaeren berri narratzaile estradiegetiko batek emango digu; 1960koez, ostera, narratzaile autodiegetiko batek.
|
|
|
Frantziaren alde borrokan, gerra haren ankerkeriaren oihala josteko
|
erabiltzen
ditu bi pertsonaia horiek gasteiztar idazleak. Bizirik irautea helburu bakar bilakatzen den uneetan gizakiak erakuts ditzakeen jarrerak ikusgai.
|
|
|
Izan ere, giroa irudikatzeak du lehentasuna; hau da, lubakietako lekukotasunaren argazki bat aurkeztea. Giro horretara hurbiltzeko, beraz, orainaldia eta etengabeko elkarrizketak
|
darabiltza
. Orainaren erabileraren bidez, bertan egoteko sentsazioa geuregana dezakegu irakurleok.
|
|
|
Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu. Beraz, bidaia aitzakiatzat
|
erabiliz
eraiki dituen bere bi eleberriak izango ditugu mintzagai bere eleberrigintzaz aritzean.
|
|
|
Urrezko triangelua (1995) eta Oroituz (1998). Hortaz, bi eleberri hauetan kronotopo zehaztua
|
darabil
, batik bat lekuaren zehaztasunari garrantzia ematen badio ere.
|
|
|
Hala ere, azken plano honetan, batzuetan beste pertsonaia batzuek ere hainbat istorio kontatzen dizkigute: beraz, maila metadiegetikoa ere
|
badarabil
.
|
|
|
Horregatik, narratzaileak kanpo fokalizazioaren bidez ematen digu hauen berri. Gainera, kanpo fokalizazio hori
|
erabilita
kamararen lana egin dezake fokoak pertsonaia batetik bestera aldatuz, eta beraz, intrigaren nondik norakoak bata bestearen ondoan txertatzen diren eszena ezberdinen arabera irudikatuz.
|
|
|
Hala ere, aipu hauek guztiek narrazioa girotzeko baliagarriak diren arren, ez dute istorioaren nondik norakoa bideratzen, izan ere, istorio bera beste lekuren batean ere irudika baikenezake. Ondorioz, istorioa idazteko garaian, errealismoa aukeratu duen arren, ez du istorioa herri jakin batean kokatzen, kronotopo indeterminatua
|
baitarabil
. Egiten dituen aipamenen arabera, Donostiatik gertu dagoen herri bat izan daitekeela iradoki egiten zaigu.
|
|
|
Hain ezberdinak eta ugariak diren pertsonaien gertaeren berri emateko narratzaile orojakilea
|
darabil
idazleak. Era berean, narratzaile honek ikuspegi aldaketa eginez pertsonaia ororen berri emango digu:
|
|
|
Kasu honetan ere, narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digu intrigazko istorioa, honela narratzaile guztiahalduna pertsonaia guztiengana hurbil baitaiteke. Egile honek ere kanpo fokalizazioa
|
darabil
gertaeren berri emateko. Izan ere, mota honetako eleberrietan batik bat kontatzen den istorioa da garrantzia duena, ekintzak ez pertsonaien barne egoera.
|