|
2000
|
|
|
Bi aurkezpen saio horien arteko urtebete horretan Nafarroako euskal letretan aipuak izan ditu Castillo Suarez altsasuar gazteak. Egile berrientzako Iruñeko udalaren saria lehendabizi, eta Ernestina de Chamburci deritzana irabazi ondoren, Mugarri estaliak liburuan argitara
|
eman
ditu bere olerkiak. Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi:
|
|
|
Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi: Hego Nafarroako ingurumen sozialaren barnetik sekula emakume batek idatziriko kreaziozko lehen euskal liburua
|
eman
digu 2000 urteak.
|
|
|
Promozio sareen bazter batean, Igela argitaletxea literatura ingeleseko perla bitxiak ale aleka ekartzen ari zaigu aspaldian, builarik gabe, bazka harrigarriro gozoa
|
emanez
irakurzaleei. Ford Madox Forden Historiarik goibelena da lanmolde emankor horren adibide bat.
|
|
|
Diru pribatuek hornituko dute orain sona handia izateko bidean jarri duten Juan Zelaia saiakera saria. Pamiela etxearen produktua da, euskaldun jendea buruari hazka jarri nahi duena, ile kalpar azpian pentsamendu edo iritzi, analisi edo proposamenik topatzerik bat ote den jakitera
|
emanen
diguna.
|
|
|
Gazteleraz
|
emaniko
nafar literaturan, lan bereizgarria da Sanchez OstizenLa flecha del miedo nobela mardula. Obsesio pertsonalei behin betiko kitto emateko ariketa da, mendekantza gupidagabea.
|
|
|
Gazteleraz emaniko nafar literaturan, lan bereizgarria da Sanchez OstizenLa flecha del miedo nobela mardula. Obsesio pertsonalei behin betiko kitto
|
emateko
ariketa da, mendekantza gupidagabea. Beti ere, tamaina txikiagokoa izanagatik interes handiagokoa da agian Sanchez Ostizen beraren esku artetik atera den beste lan bat.
|
|
|
Lan honek ahanzturatik atera digu Gabriel de Biurrun Garmendiaren oroitzapena. Iruñeko idazle, pentsamenduz eta sentimenduz euskaltzale, nazional faxisten mendeko Iruñean
|
eman
zuen argitara bere titulurik ezagunena, El coqueto Don San cho Sanchez. Altxamendu frankistaren garaipen giro hartako Iruñean zebiltzan intelektual falangista gazte ezagun andana ageri da Sanchez Ostizek prestaturiko Los barrun tos de la botica azterlanean.
|
|
|
(Lam Entralgo, Torrente Ballester, Antonio Tovar, Foxa, Cunqueiro, Eugenio d’Ors, Garda Serrano...), amets egin zuten Iruñea Atenas espainiar bihurtzearekin estatu kolpe beltzari gurutzada sainduaren izena
|
eman
ondotik. Haietako batzuek frankismotik urruntzen jakin zuten gero.
|
|
|
Horren ondotik historiaren kontuaz hots asaldatuak aditu ziren Madril aldetik. Oihartzun zabala
|
eman
zieten Historia Akademiaren esanei hemengo zenbait hedabidek. Euskal ikastoletan Espainiako historia era baldarrean irakasten omen da.
|
|
|
Bertsio ofizial eta bakarra, udazkenerako argia ikusi duena, Roman Felones eta Fermin Miranda irakasleek izenpeturik. Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan bezala aurrez
|
emaniko
hipotesia egiaztatua gelditzen dena. Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak eman behar izan, bestelakoak badirela isilduz.
|
|
|
Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan bezala aurrez emaniko hipotesia egiaztatua gelditzen dena. Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak
|
eman
behar izan, bestelakoak badirela isilduz. Historiak erakusten dituen une eta gertaera eztabaidatuei garaileen komenentzien araberako bertsioa eman eta hori dogma bihurtu.
|
|
|
Nahiz eta horretarako gertaeren interpretazio interesatuak eman behar izan, bestelakoak badirela isilduz. Historiak erakusten dituen une eta gertaera eztabaidatuei garaileen komenentzien araberako bertsioa
|
eman
eta hori dogma bihurtu. Badakizue, gauzak horrela dira, horrela izatea komeni bada.
|
|
|
Geronimo de Ustaritz Institutuak 2000ko azaroan antolaturiko Historia Biltzarrak XX. mende agortuari begirada
|
eman
dio. Ataletako bat kulturaren bilakaerari eskaini diote eta horren barrenean, Nafar Instituzioen Politika Kulturala aztertu dute.
|
|
|
Eta bide batez, 2000ko Nafarroako Jaialdiak aspaldian ez bezain koherenteak gertatu dira, aurrekontuetan motzago izan arren. Munduaren bazter bateko kulturaren adierazpideei aterpe eta agerlekua
|
eman
zaie. Balkanetako kulturetara hurbilpena proposatu dute.
|
|
|
Lege berri hobe baten proposamenari aupada
|
emanez
hasi zuten urtea Nafarroako euskal jendeek. Ekimena oraindik euskaltzaleen esku.
|
|
|
Ez oso luzerako hala ere. Euskal Irakaskuntzaren izen onaren kanpainatxo bat lehenik, historia agintariek nahi bezala
|
ematen
ez den aitzakian; matrikulazioan mezu instituzionalik bat ere ez euskarazko ereduen alde, gero. Kontraerasoa diputazioburuak gidatu du.
|
|
|
Aldaketa handia
|
eman
da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa emateko lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk.
|
|
|
Aldaketa handia eman da urtebetean nafar gizartearen dinamikan. Eta egia izanik ere zenbait pentsalari artikulistak egina zutela euskararen aurkako erauntsiari koN bertura ideologikoa
|
emateko
lana, euskaltzaleen ahalak egiazki ahuldu dituen faktorea beste alde batean ageri da. sEuskaltasunaren izenean joka, hilka, ari dira batzuk. Eus kalerroa duen guztia kutsatua dago.
|
|
|
N Ez dizuet eskatzen —horretan sartuko ez naizela argi utzi baitut— Ibarretxeren gobernuari lagun diezaiozuen," bai ordea hiru (edo zenbat behar dira? 2, 4..) legebiltzarkide bidaltzea" euskararen azpiegiturazkoak" diren bozketetan EAJ, EA eta EB/ IUrekin boza
|
ematera
joan daitezen, halakoetan gure hizkuntzaren arerioek ezin garai dezaten. Are gehiago, era horretan are nabariago gertatuko litzateke Ibarretxeren gobernuari egin gura diozuen kritika politikoa.
|
|
|
Amaitzea besterik ez zait geratzen: halako gazi gozotasun batez, baina egia esanda, nahikoa etsita gurasoek
|
eman
zigutena salbatzen jakinen ote dugun.j
|
|
|
Historian zehar beti izan dira euskaldunak alderdiotan. Eta Ipar Euskal Herrian bezala, horien guztien gaur egungo isiltasun eta kontzientzia faltak
|
ematen
du zer pentsa (abertzaleon ardura bera ere ahaztu gabe). Areago historian zenbait eskualdetan euskal kontzientzia izan duten sozialisten kasuan.
|
|
|
Era berean, garrantzi handia du erakunde publikoen laguntzak. Nagusia Eusko Jaurlaritzak urtero
|
ematen
duena da, Sarea osatuta, dirulaguntzaz gain hainbat antzokitara iritsi ahal izatea bermatzen duena. Eta txalogarria da gero eta proiektu gehiago aurkezten dela ikustea, batetik, eta laguntzak, beraz, garai batean baino banatuago ematea, bestetik.
|
|
|
Nagusia Eusko Jaurlaritzak urtero ematen duena da, Sarea osatuta, dirulaguntzaz gain hainbat antzokitara iritsi ahal izatea bermatzen duena. Eta txalogarria da gero eta proiektu gehiago aurkezten dela ikustea, batetik, eta laguntzak, beraz, garai batean baino banatuago
|
ematea
, bestetik.
|
|
|
Baina enpresa egitura sortuz antzerki taldeek profesio honetan arituta bizi nahi badute, derrigorrezkoa da kanpora ateratzea. Alde batetik oso ona da, beste lekuetako antzerkigintzarekin parekatzeko aukera
|
ematen
baitu. Eta ezin ukatuko da euskal taldeen maila bikaina dela, jasotako sariak eta ikusle kopuruari begira, Estatu mailan puntan dagoela.
|
|
|
Oso garrantzitsua da zirkulua osatzea lortzen delako: idazteari bidea
|
eman
, saritu, gehienetan antzezten ez diren sariketetara aurkezturiko sorkuntzazko lanei antzerkigintza profesionalean leku egin eta salmenta bermatu. Finantza erakundeek, erakunde publikoek eta besteek badute eredurik euskaraz sorturiko antzerkigintza sustatzeko.
|
|
|
Horren adibide garbia Azpeitiko Antzerki Jaialdia da, antzerki amateurraren berariazko eremua izana, gaur egun ia testimoniala bihurtu da euren parte hartzea eta antzerki talde profesionalek osatzen dute ia guztiz kartelera. Arrazoiak
|
ematea
ez da zaila. Gero eta gutxiago egiten da.
|
|
|
Gero eta gutxiago egiten da. Gero eta zailagoa da horrelako tradizioa duen funtzionamenduari jarraipena
|
ematea
. Baina azken batean, hori dena gertatzearen arrazoia, erakunde publikoen babes falta da eta, era berean, halako taldeentzako antzoki sare bat ez antolatzea, prestatzen diren lanak eskaintzeko aukera izateko.
|
|
|
Antzerki eskolen egoera hobetzen ari dela
|
ematen
du. Egiten duten lanaren errekonozimenduak klandestinitatearen esparrua gainditzen lagundu die eta homologazioa, mailakatzea, bateragarritasuna eta antzerkia unibertsitateko karrera izatea bilatu behar da gaur egun. Talde profesionalak, erakunde publikoak eta ikus entzunezko komunikabideak jabetuta daude beharrak asetzeko adina aktore prestatzeko duten gaitasunaz eta ez litzateke txarra bide honetatik esfortzuak bateratzea eta, era berean, antzerki amateurrari bere esparrua errespetatuta, haien osagarri edo unibertsitate eta antzerki eskolen eremuan zirkuitu propioa izatea.
|
|
|
Agiri baten sinatzaileei egindako kritikak, eta kritikei
|
emandako
erantzunak giroa garraztu dutela pentsa liteke, eta garraztasuna ez dela ona. Baina nik ez dut uste txarra denik.
|
|
|
Dibortzioa sumatzen da sortzaileen eta ikertzaileen artean. Egia da euskal literaturaz arduratzen den prentsa apurrean, plazaratzen diren liburuen berri
|
eman
egiten dela, baina askotan kontrazalean datorren (eta editoreak gehiago saltzeko idatzi duen) aipua izaten da. Beste askotan, ordea, hiru egunetan eta enkarguz kolaboratzaileak idatzi behar izan duen azalpen laburra eskaintzen da.
|
|
|
Idazle eta editoreen eskaerari erantzun dio, azkenik, Jaurlaritzak, 3 milioi (HIRU!)
|
emanez
liburuak itzultzeko. Hasiera batean, gainera, Baskongadetako idazleenak itzultzeko eskaini du dirua, baina kritika jaso ondoren atzera egin behar izan du:
|
|
|
Benetan, alimaleko lana egin dute, bai egoitzako eraberritze lanetan, sbai kanpainako jardueretan eta hau guztia dohaintasun osoz, jakina. Bere euskaltasunari zentzu bat
|
ematen
dion gazteria bat da, zinez, Muskildikoa, eta Xiberoko Botzaren egonleku berria ikuskatzerat etorriko zaretenok, muskildiar gazte horien esku hartze oso handiaz gogoratuko zaretelakoan nago. Bisitaldi horretan erakutsiko dizuete, ziur aski, emanaldiak jendaurrean egiteko gela handia.
|
|
|
Edukiak, beraz, bazekarren bere garramuratxoa. Menturaz, argitalpen harrigarriren bat ere tartean izan zitekeen, titulu handi mandi baten azpian hutsik eta deus gabe orri zuriak
|
ematen
dituzten horietakoa. Agian, gaztelaniaz ezagutu genuen Calendario Zaragozano hura ere, urrundik baino, hur hurretik zuen gure eskuarteko horrek.
|
|
|
Esku artean dudan horrek, hala ere, ez dit horrenbesterako abagunerik eskaintzen. Izan ere, entzuna nuen almanakek kontu arrazoiak
|
ematen
zituztela, itsasgorak eta itsasbeherak, eguratsaren nondik norakoak eta eguneko santuen izenak. Osokoenak ere, ez edozelakoak.
|
|
|
Azala bata; mamia, bestea. Badaezpada, giharrekoa eta barrukoa
|
emango
dizkizut, irakurle, gure gaurko honi, beteen egokitzen zaizkionak horiexek direla hala iritzita.
|
|
|
Hor izan luke zinezko —eta ez itxurazko— habia eta egonlekua euskal kultura anitz eta zabalak, aukera bakarrekoa baino, euskarari berari bide desberdinak eskain diezazkiokeena. Horretarako, alabaina, Euskaltzaindiak bereganatu behar ditu hizkeraren neurria
|
emateko
ardura eta kezka, historiatik, tradiziotik eta lanetik datorkionari eutsita.
|
|
|
Euskarazko kultura berriak, bistan da, ezin euskararen aje horiei sendabelar hutsak
|
eman
; gaitza, zoritxarrez, aspaldikoagoa eta trinkoagoa da euskararen baitan. Erradiografiak beharrezko, eta terapia egokiak, are beharrezkoagoak.
|
|
|
2000 urtea (ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago
|
eman
hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki. Bigarren kultur ekitaldia bertsolaritzaren bidetik joan zen Zumaian, omenaldia ongi merezita zuen euskaltzale bati bertso aste osoa eskainiz, bazkaria barne.
|
|
|
Nire iritziz, aurreko adibideok franko ongi adierazten dituzte euskarazko kulturaren ezaugarri batzuk. Begiratu arina egiten badugu, nabarmena da gipuzkoarren
|
eman
eta ekarri oparoa, bertsolaritzaren pisua, eta Eusko Jaurlaritzaren sos banatzaile funtzioa, hiritar guztiongandik bildutako zergak laguntza deituraz gizarteratuz.
|
|
|
Hirurogeita hamarren bukaeran oihartzun handia eragin zuten prentsan Adolfo Suarez Espainiako orduko lehendakariaren esanek, hots, irrigarria iruditzen zitzaiola, ezinezkoa baitzen, fisika euskaraz irakatsi nahi izatea. Horrek halako eskandalu txikia sorrarazi zuen, eta berehala erantzun zioten gure unibertsitateko irakasle batzuek, irakasgai hori euskaraz aspaldian
|
ematen
zihardutenek. Bide berean, duela bi urte, Madrilen, Kultura Ministerioan nengoela, mahai gainean nuen Euskaldu non Egunkaria ikustean, espainol idazle ezagun batek kortesiaz galdetu zidan —nolabaiteko lotsa aitortuz baina— ea egiazki euskara jadanik informazio bide egokia izateko egoeran aurkitzen ote zen.
|
|
|
Zentzuzkoagoa litzateke gertakari haiek bestela ulertzea, hots, nabarmentzeko ohi zuen bide epatant harekin, kritika horien bidez Unamunok, sibilak bezain maltzurki, bere herritarrei erronka egiten ziela pentsatzea, euskararen aurkako erasoekin min
|
emanez
, hala, haserrez eta kontrakarrean, haiek, eginekin, euskara zientziaren zehaztasuna eta filosofi mintzabidearen xehetasunak oro adierazteko egiazki gai zela frogatzen ahalegin zitezen, bera oker zegoela erakutsi arte. Izan ere, Salbatore Mitxelenak berak ongi aurpegiratu zionez, euskara baztertzeko zergati nagusia, logika hotzaren arrazoia bazen, ironiaz Unamunoren beraren argudioak erabiliz, horri euskaldunek erraz kontrajar ziezaioketen sentimenduaren logika beroa.
|
|
|
Salbatore Mitxelenak irudimenez egin zion elkarrizketa zirraragarri hartan, Unamunok beste mundutik euskara berpizten ikusten zuen atseginez. Nik ere uste dut bilbotar argia, edonon delarik ere, pozik dagokeela bere obretarik bi berak bere gaztaroan bultzatu zuen hizkuntzan argitaraturik12 eta UPV/ Euskal Herriko Unibertsitatean honezkero enborreko irakasgaien% 50 euskaraz
|
ematen
direla ikustean, mintzaira hori, bere kritika zorrotzei esker, hirugarren milurtekoaren hasieran, jakite hegoek igoa, jadanik kultur hizkuntza izateraino heldurik. Horrela bete da, gainera, lehen euskal idazleak, Bernard Etxeparek, 1545.ean profetikoki aldarrikatu zigun nahi zaharra:
|
|
|
12 Klasikoak fundazioak, giza zientzietako autore nabarmenen pentsaera eta zientzi lanak euskaraz argitaratzeko xedeari jarraikiz, 1994.ean Unamunoren Del sentimiento tragico de la vida liburua
|
eman
zuen argitara Bizitzaren sentimendu tragikoaz izenburuarekin. Bestaldetik, Elkar editorialak 1996.ean autore beraren beste obra bat argitaratu zuen, Kristautasunaren agonia, alegia.
|
|
|
Unamunok eginiko hitzaldian bere herkideei, bere anfitrioiei, belarriondoko ederra
|
eman
zien; eta beren etxean bertan. Sabino Aranak esango zuen bezala:
|
|
|
Sabino Aranak esango zuen bezala: " bere jendeari giharrik sentiberenean min
|
emanez
", haien norW Xabier Kintana euskaltzaina eta EHUko Euskararako Kabinete Teknikoko zuzendaria da. tasuna bera mespreziatuz: " Joan zoazen herria zara.
|
|
|
" Joan zoazen herria zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten diozu, alde egin behar duzu, hil behar duzu, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen herriari
|
emanez
". Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz:
|
|
|
Alde batetik, latindar edo indoeuropar jatorrizkoa ez zenez gero, uste zuen —horretan behintzat Azkue eta Sabino Aranarekin bat etorriz— horrek euskarari galarazi egiten ziola Europako kultur hizkuntza guztiek darabilten goi mailako terminologia greko latindarraz baliatzeko aukera. Bestaldetik, horien ordez neologismoak asmatu eta erabiltzeko eskubiderik ere ez zion
|
ematen
, hau da, euskal erroz eta elementuz osaturiko hitz berriak — Larramendik, Aranak eta Azkuek, adibidez, horien alde egin arren—, baina Unamunok, berba berriak eratzeko prozedurari badaezpadako zeritzolako, asmakari guztiak gaitzetsi etaterm inach o tzat arbuiatzen zituen.
|
|
|
Poema definitorio hartaz gain Harri eta Herri n mailua aipatzen duen bakarrean," Kantabriako itsasoa kolpeka jotzeko" darabil Arestik. Ez dezagun, beraz, poetak hitzari
|
eman
dion balioa makestu, mailuak goragoko zerbait adierazten du. Estetika obrerista baten aldekoa dirudien deklarazio honek badu barnean egia sakon bat.
|
|
|
Ez al da honen aldaera bat Laboak kantatzen duen Manex Pagolaren letra hura? Maitearen begiak oso gai errepikatua dugu lirika guztietan, liluratzeko baitira begiak, baita min
|
emateko
ere, edo liluratuz malerusteko... " Berritzen ar’iz, Xuria/ Nitan, egun guziez,/ Noizten begiez/ Egin erautan zauria...", kexatzen zen Oihenarte.
|
|
|
" Zure begiak eneetan" edo" zure begietan eneak" dioenean transzendentzia bati ari zaio Artze, Espriuk —erreprotxe izpi batean, ene ustez—" betazalik gabeko begia" esaten zion berari... Artzek poema hau argitaratu zuen urte berean
|
eman
zuen ezagutzera Patziku Perurenak bere Emily liburua, eta hartan irudi berdina erabili zuen, bitxia da," zureetan eneak", hitanoz baina:
|
|
|
Halako jakinduriaz non esan bailiteke gure ruralismo guztiak deskubritu ezin izan zuen Naturaren kantore handi bat dugula bere obra. Ez ordea jarrera ideologiko edo aldeaurreko hautu baten ondorioz; ez dugu haren lanetan deus aurkituko elaborazio hutsez egina, dena
|
ematen
zaigu lehenagoko hausnartze zuhur baten ostean —hitzaren adiera jatorrean," auzmartze" baten ostean, berak esanen lukeen gisan—, Perurena zentzumenen poeta delako lehenik: berezko dohain garesti horixe dauka.
|
|
|
Elementu gutxi eta oso aukeraturikoren inpresionismo bat da Otamendiren lehen poesiaroa. Azkenaldiko poesigintzan berriz elementuz hornituago
|
ematen
digu bere lirika, eta joera barroko hau ez da metatze hutsa, sentimenduen konplexutasunak behartzen duen argitze saio bat baizik, menturaz debaldetakoa:
|
|
|
Maite zaitudala badiot min
|
eman
nahi dizut Iritsi garela dirudi hilkintza amaituko da
|
|
|
Min
|
eman
nahi dizut poema bateko trintxera estalgarritik Ezpaldutako arbolen etorbideak dauzkat, zeru bat
|
|
|
Eta nik min
|
eman
nahi dizut maite zaitudanean
|
|
|
Inon diren edertasunen miresle," baina" hark bideratzen du idaztera, badakielako" hiri berrien promesa" ez dela kimera bat, beharrezko utopia baizik. Horrek
|
ematen
dio oroitzapena etorkizunetik datorrela baieztatzeko kuraia. Horregatik gainditzen du kultismoa, horregatik ez da apaingarri hutsa ageri duen dotorezia.
|
|
|
Badaramate zuhaitza noski, eta adarrak kenduta enborra
|
emanen
diote zerrari, ez zaigu besterik esaten. Lizardiren poema Arestik jarraitu zuen, dokumental beraren hurrengo sekuentzia balitz bezalaxe.
|
|
|
Arestik ez digu zerraren hotsa entzunarazten, trontzalarien biraoak baizik, handik Anton, hemendik Gilen, biak berdin madarikatzen... Eta eszena horren aurrean, Lizardiren kontenplazioa ukatzen du Arestik, ikusle pasibo izatetik poemaren zati izatera
|
ematen
du urrats poetak, enborraren izariak hartzen ditu okerbidearen handia neurtzeko. Pauso horretan, sinbolismotik errealismora dagoen aldea iragaten du euskal poesiak, mende honetan gure poesiak ezagutu dituen iraultzetarik bat ekarriz.
|
|
|
1 XX. Mendeko Poesia Kaierak bildumaren bigarren emanaldia aurkezteko Koldo Izagirrek
|
eman
zuen hitzaldia().
|
|
|
Horrela, olerkariek mende erdi eta gehiagoan ezin egin izan zutena burutu zuen Lizardik: " bezala"," iduri"," antzo"," hala" moduko alderagailuak eta gidoi parentesiak baliatuz, gure poesiaren garapena azkartzeko baitezpadako tresna
|
eman
zigun: analogia poetikoa.
|
|
|
Liturgiaren kantu lasaiak bukatzean buruko zapia egokitzen du atsoak, eta nik, antzera, behar den hitza atontzen etxera aurretik ogia eta gurina erosteko indar doia
|
emango
diguna, etxera aurretik barnea eta keinua maskaratzeko kemena emango diguna.
|
|
|
Liturgiaren kantu lasaiak bukatzean buruko zapia egokitzen du atsoak, eta nik, antzera, behar den hitza atontzen etxera aurretik ogia eta gurina erosteko indar doia emango diguna, etxera aurretik barnea eta keinua maskaratzeko kemena
|
emango
diguna.
|
|
|
Edonola ere, ez diot meritu fitsik kendu nahi Chillida lekuri. Nik bisitatu nuenean, urria ongi aurrera ordurako, Euskal Herriko kostaldeak tarteka, udazkenetan,
|
eman
ohi dizkigun lainoz zipriztindutako zeru urdina nagusitu zen, eta hankapeko belardian nabaria zen freskura, eta gorriaren gama pil pilean zegoen aurretik izandako berdea arboletako hostoetatik desagertzen ari zen bitartean. Eta hantxe zeuden Chillidaren eskultura handiak, beti han egon balira bezala, betiko han baleude bezala, euren tokia, artistak sortu zituenetik, hura izan balitz bezala, eta orain arte esanahi osoa erakusteko gauza izan ez balira bezala.
|
|
|
Urteak pasa ahala, eta gertaera historikoak atzean utzi eta ahaztu egiten diren neurrian, orduan itzultzen da artearen benetako balioa lehen planora. Eta bitartean, gertaera historiko horiek ahaztu gabe daudenean, autorearen pentsamolde eta jokaerak pil pilean dauden bitartean, orduan artelan bati buruzko benetako balioa juzkatzea —edo artista jakin baten inguruko iritzi zehatza botatzea— gehiegi baldintzatzen da, nahikoa baita kritiko papera duenak artista jakin bat garaikide eta laguna izatea, askoren aurrean berak
|
eman
dezakeen iritziak balio guztia gal dezan.
|
|
|
Aurkezpenaren egunean Venezuelan
|
eman
zituen hilabeteetan liburu aurkezpenen batean egon izana frogatu bazuen, Venezuelako gizartera samurtasunez egindako hurbilketa den liburuan, herrialde honetako aro politiko berriaren testigantza zuzena ematen digu Pako Aristik. Testigantza ez da ordea hotz hotzean egindako analisi edo elkarrizketa sail hutsa, berak han bizi izandakoez erabat baitago liburua bustia (nire aleari ere hogeigarren orrialdetik aurrera hasi nintzen ron usaina hartzen).
|
|
|
Aurkezpenaren egunean Venezuelan eman zituen hilabeteetan liburu aurkezpenen batean egon izana frogatu bazuen, Venezuelako gizartera samurtasunez egindako hurbilketa den liburuan, herrialde honetako aro politiko berriaren testigantza zuzena
|
ematen
digu Pako Aristik. Testigantza ez da ordea hotz hotzean egindako analisi edo elkarrizketa sail hutsa, berak han bizi izandakoez erabat baitago liburua bustia (nire aleari ere hogeigarren orrialdetik aurrera hasi nintzen ron usaina hartzen).
|
|
|
Kazetaritza lana literaturarekin uztartzen duen liburu honek berdin biltzen ditu bere orrietara Caracasko egunkarietako kontaktu orrialdeetako iragarki xelebreak nahiz titular handiak. Aristi erreportaietan trebatutako idazlea da, eta ironiaren irazitik pasata
|
damaigu
oraingoan ere Venezuelako bere ikuspegi guztiz pertsonalaren berri:
|
|
|
liburuaren amaieran ohikoa den bibliografiaz aparte, autorearen diskografia jasotzea, alegia. Horrela,
|
eman
dezagun, Itxaro Bordaren poesiaren zale denak musikatuak izan diren bere poema guztien berri zehatza izango du. Akats bakar bezain saihestezina du bildumak:
|
|
|
espirala omen da Irigoienen obsesioetako bat liburu honetan. Ez dakigu askoz gehiago Elkarlanean etxeak argitara
|
emango
duen liburu honi buruz, jende asko zain daukala beste.
|
|
|
Terrorismoaren kontrako" kolpe erabakigarriak"
|
ematea
ezinbestekotzat egiten zaienean, emango dituzte bai. Negargarria.
|
|
|
Terrorismoaren kontrako" kolpe erabakigarriak" ematea ezinbestekotzat egiten zaienean,
|
emango
dituzte bai. Negargarria.
|
|
|
Eta, gero, Gasteizko alkateak hiriko kioskoei
|
eman
dien agindua daukagu: ezin dela titipuntarik erakutsi aldizkari azaletan!
|
|
|
Eraikuntza nazionala motel dabil. ezinbiltzan. lizarrako euforiak ahaztuta, etsipena nagusi orain. Hala ere, une honetan lehenago bezala, Euskal Herrian benetako erreferentzia nazionalak hedabideetan nork
|
ematen
dituen begi bistakoa da: Euskaldunon Egunkaria.
|
|
|
Nahi dutena esango dute abertzaletasuna deabrutzeko, baina Egunkaria ren kirol jarraipena nazionalista dela egia izanik, askoz nazionalistagoa da gainerako telebista eta medio ia guztiek
|
ematen
dutena. Frantziak zenbat domina eta Espainiak zenbat domina, beste konturik ez zekarten Sydneytik.
|
|
|
Giro nolabait hotzago honetan, euskal panoramak motel samar segitzen du sarean. Ekimen publiko batzuk iragartzen dira, baina ez dakigu oso ondo zer
|
emango
duten. EAEko Hezkuntza sailburuak Internetera konektatutako ordenadorez bete nahi ditu ikastetxeak.
|
|
|
gazteleraz eta katalanez. Adobe Acrobat Reader programa erabiliz bere azala PDF formatuan ikusteko aukera
|
ematen
du; hau da, paperean agertzen den bezalaxe. " Viajes on line" izenburupean mundu osoko herrialdeen zerrenda luze bat eskaintzen du tokian tokiko ezaugarri nagusienak azaltzen dituelarik.
|
|
|
" Canal de cine" epigrafean, 55 hirietako zinema karteldegietan arakatzeko aukera
|
ematen
zaigu.
|
|
|
Beste webgune batzuen artean USA Today ren eredua hartu zuten lanaren oinarri gisa, on line arloan zuten eskarmentu eza gainditu nahian. Lanari ekin zioten negozio berri bati erantzun zuzena
|
emateko
asmotan, kontuan izanik produktuen aniztasuna derrigorrezkoa zela kudeaketaren ikuspegitik.
|
|
|
egunkari digitalaren atzean proiektu osoaren audientzia eta gizartean duen eragina hedatzeko asmoa agertzen da, eta helburu hori lortzeko Internet bezalako komunikazio tresna bat erabiltzea oso egokia da. Honek abangoardiako teknologien erronkari erabilpen zuzena
|
ematea
eskatzen digu, eta bidenabar, aukera paregabea dugu gizartean izen ona lortu duen komunikabide berriaren inguruan sor daitezkeen diru iturri berriak aztertzen ikasteko.
|
|
|
Betiko hedabideek dituzten hesiak, espazioa/ denbora binomioari dagokionean, apurtzera datoz. Ez dute muga geografikorik eta gaurkotzeko aukera
|
ematen
dute, gertakarien premiek agintzen dutenaren esku gelditzen direlarik. Gaur egunean, komunikazio mota berri hau aurrerapen teknologikoen ekarpenen menpe dago bere baitan daramatzan ahalmen guztiak gauzatzeko asmoz.
|
|
|
Webguneen lasterketa abiatu da, baina amarauna azkartzeko gertatuko diren aldaketen zain dago bere benetako potentziala erakusteko. Lurreko komunikazioetan
|
ematen
ari diren aurrerapenak, zuntz optikoaren hedapena eta gero eta modernoagoak diren sateliteak, norabide horretatik doaz. Eta honen guztiaren froga argiena Estatu Batuetan oraindik garatzen ari den Internet aurki dezakegu.
|
|
|
On line egiten den kazetaritzaren ezaugarririk preziatuena elkarrekintza dela esan dezakegu. Bi norabideko komunikazio prozesuan
|
ematen
denfeedback ak sekulako baliabideak ematen dizkio igorleari bere mezua azkar eta etengabe zuzentzeko bere helburuen bila, hau da, egunkaria eta zibernatuaren artean sortzen den harremana zerbitzu gisa planteatzeko.
|
|
|
On line egiten den kazetaritzaren ezaugarririk preziatuena elkarrekintza dela esan dezakegu. Bi norabideko komunikazio prozesuan ematen denfeedback ak sekulako baliabideak
|
ematen
dizkio igorleari bere mezua azkar eta etengabe zuzentzeko bere helburuen bila, hau da, egunkaria eta zibernatuaren artean sortzen den harremana zerbitzu gisa planteatzeko.
|
|
|
HTML lengoaiak eskaintzen dituen lotura hipertestualak, orain dela urte gutxira arte pentsaezinak ziren aukerak
|
ematen
ditu. Hau dela eta, behin eta berriz entzun dugun" egunkari pertsonalizatuari" buruzko leloak inoiz baino gaurkotasun handiagoa hartzen du eta beste dimentsio berri batean sartzen da.
|
|
|
Autonomia Erkidegoen artean
|
ematen
diren desberdintasunak nabarmenak dira. Honela, Katalunian internauten portzentajea% 12,8 den bitartean, Kantabrian% 3,9 soilik konektatzen da sarera.
|
|
|
EGMren inkestaren arabera Estatuko populazioaren% 25,9k (8,9 milioi inguru) badu ordenadorea. Datu honek
|
eman
diezazkiguke, epe labur bati begira, Interneten hazkundearen aukerak.
|
|
|
Baina sistema honekin sare osoko bisitaldiak bat bakarra bailiran kontatzen dira.
|
Demagun
unibertsitate batean Internet erabiltzaile guztiek goizero Mar ca irakurtzen dutela. Euren konexioa proxy baten bitartez egiten bada, Ma rca ren webguneko log delakoak bisitaldi bakarra kontatuko du.
|
|
|
1994an Daily Tele graphegunkari britainiarra edizio digitalen aitzindari bihurtu zen bere Elect ronic Telegraph ekin; bertan, informazioei berezko tratamendua
|
ematen
zitzaien, euskarri digitalera egokitzeko xedearekin. Estatu Batuetan, San Jose Mercu ry News kazeta izan zen lehen osoko egunkari elektronikoa 1994an.
|
|
|
Agian horregatik, Estatuko egunkari nagusien artean El Periodico k eta El Mundo k soilik erabiltzen dute aipatutako lengoaia. Une honetan
|
ematen
du egunkari elektronikoek oraindik ez dutela aurkitu berezko lengoaia euren edukiak Interneten aurkezteko. Oraingoz, hainbeste entzuten den multimedia kontzeptua (bideoa, irudia eta soinua testuarekin konbinatuta) ez da iritsi egunkarien web orrialdeetara.
|
|
|
amaraunean sartzen den publizitatearekin bakarrik berma al daiteke prentsa elektronikoaren etorkizuna? Edo
|
ematen
duen bezala, beste zerbitzu batzuetara (telerosketa, bilaketak berezko bannerrekin...) jo dute egunkariek euren iraupena ziurtatzeko?
|
|
|
Estatu espainiarrean gertatutako aurrerapen digitalaren abiapuntua bilatzeko 1995 urtera jo behar dugu. Baliabide telematiko berrien informazio uholdea egunkarietako erredakzioetara ailegatzen den heinean, kazetariak behartuta sentitzen dira erantzun bat
|
ematera
. Hilabete batzuk pasa ondoren, 1996 urtean zehar, gai hau egunkari guztien orrialdeetan azalduko da sakonki jorratuta.
|
|
|
Haietatik guztietatik, egin duen gutxiengo kulturalen defentsagatik nabarmendu da azken urteotan Kymlicka filosofo kanadarra, liberalismoaren parametroen barne beti ere (1989, 1996) 7 Autore honen ustez, gutxiengo nazionalek8 aldarrikatzen dituzten eskubide kolektiboak liberalek horrenbeste estimatzen dituzten eskubide indibidualekin bateragarriak dira, nork bere bizitza onaz aukeratzea ahalbidetzen dituzten eskubideak, hain zuzen ere. Eskubide kolektiboak eta indibidualak, orduan, ez lirateke elkarren kontra egongo, eguneroko diskurtsoetan hainbat ahotsek behin eta berriro kontrakoa aditzera
|
ematen
duten arren.
|
|
|
fisikoa eta psikologikoa. Azkenengo biolentzia psikologiko hau, zeharka
|
ematen
denean, orduan biolentzia kulturala edota sinbolikoa dela esaten da (Galtung, 1976). Gutxiengo kulturalen sinboloak debekaturik daudenean edo, maila orokorrago batean, gehiengo kulturalak gutxiengo kulturalaren bereizgarriak gutxiesten dituenean, orduan umiliagarritzat jo daitekeen egoera baten aurrean gaude.
|
|
|
Gizaki jakin bat jokabide umiliagarriaren biktima zuzena ez bada ere, biktimekin identifikatzen ahal da, adibidez talde kultural bereko kideak direlako. Esate baterako, bere ikasketa guztiak hizkuntza gutxiagotuan burutu dituzten ikasleak unibertsitatera iristen direnean eta han ezin dutenean beraien hizkuntzan estudiatzen segitu(
|
demagun
legediak eskubide hori errekonozitzen duela), orduan ikasle horiek umiliaturik sentitzeko arrazoi sendoak dituzte. Eta ez soilik ikasleek; gutxiengo kulturaleko kideak direnak ere umiliaturik senti daitezke, nahiz eta unibertsitatean ez egon eta inoiz egon ez izan, lehen aipaturiko izaera kutsagarriari esker.
|
|
|
1 Hortik liberalek heziketa, adierazpen, prentsa eta abar bezalako askatasunei
|
ematen
dieten garrantzia, honako askatasun hauek posible egiten baitute gure bizitzan baliotsu eta desiragarri denaz deliberatzeko eta, horrela, ongi pentsaturiko, arduratsua den, norabide bat hartzeko.
|
|
|
3 Horrela, Taylorrek gizabanakoaren nortasuna prozesu" elkarrizketatu" (dialogico) baten emaitza dela dio, eta ez, liberalismoak aditzera
|
ematen
duen bezala, prozesu" bakarrizketatu" (monologico) baten ondorioa. Ikus Taylor, 1993:
|
|
|
Liberalismoa eta kultura aur egun, liberalismoak kulturari bizkarra
|
ematen
diola esan daiteke. Idazki honetan, bien arteko harremana funtsatzen duen gizabanakoaren ikuskera aztertuko dugu.
|
|
|
Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide hauek aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak
|
ematen
dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip hop a edota b...
|
|
|
Alderantziz, aztergai ditugun liberal hauek, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat, ezin baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera
|
eman
bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke. Halako portaera bat onartezina izango litzateke ikuspuntu liberal batetik, ez bailuke errespetatuko gizakien autodeterminazio ahalmena, nork bere aldetik bizimodu ona aukeratzeko duen gaitasuna, alegia.
|
|
|
Merkatua bera, eta ez estatua, gizarte batean estimatuak diren bizimoduak mantentzeaz arduratuko da (1971: 331) 5 Komunitaristek, hala nola perfekzionistak diren liberalek (Raz, Kymlicka), aitzitik, bizimodu onaren horizonteak
|
ematen
dizkigun ingurune kulturala babestu beharreko ondarea dela argudiatzen dute, gizabanakoa benetan autodetermina dadin nahi badugu, behintzat. Xede hori abiapuntutzat hartuta, estatuak esku hartu luke gizabanako guztien autodeterminazioa praktikan bermatzeko, eta ez soilik dagoeneko merkatu soziokulturalaren aldetik babesturik dagoen talde kulturaletako kideena.
|