|
2008
|
|
|
Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten. Hori gerta ez zedin, garai bakoitzeko artistek artearen helburuak lortu ondoren arte hori bertan behera utzi lukete, garai
|
berri
bati, arte berri bati eta artista berri batzuei lekua uzteko.
|
|
|
Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten. Hori gerta ez zedin, garai bakoitzeko artistek artearen helburuak lortu ondoren arte hori bertan behera utzi lukete, garai berri bati, arte
|
berri
bati eta artista berri batzuei lekua uzteko.
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere hizkuntza plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu behar zuen hizkuntza plastiko
|
berria
. Horregatik erabiltzen zuen reinvención hitza izenburuan.
|
|
|
Aurreko testuetan Oteizak eskultura
|
berriaren
oinarria hutsunean zegoela uste bazuen ere, 1950ean ideia hori bere eskulturaren ezaugarri formal garrantzitsua izaten hasi zen. Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana.
|
|
|
Gaur uste dugu arte kristauaren etorkizuna arte
|
berriarenarekin
loturik dagoela[?] Jainkoarekin komunioan dagoen gizakia adierazteko gai izango del artea entseatzea behar dugu[?] gizakiaren eraldaketaren adierazpena, gizakiaren konbertsio jainkotiarra entseatzeko gai izango den arte bat18.
|
|
|
Jorge Oteizaren Quousque Tandem?! liburuarenen edizio kritikoa argitaratu dela eta, artikulu honetan euskal kulturan hainbesteko eragina izan duen liburuaren irakurketa
|
berri
bat proposatzen da. Ikerketa eta material berriek aukera eskaintzen digute Quousque Tandem?!, eta oro har Oteizaren lan zabala, beste ikuspuntu batetik ulertzeko.
|
|
|
Garai historiko bakoitzak aurreko garaiko produktu artistiko, kultural edo historikoei begirada eta interpretazio
|
berria
ematen die10 Hori jakinda, eta Quousque tandem?! argitaratu zeneko testuinguru politiko berezia ia desagertu dela jakinda, gaur egun Quousque tandem?!
|
|
|
Edonola ere, 1870eko Tratatuaren indarreangotasunaren inguruko jurisprudentzia errealitateak iraulketa
|
berri
bat ezagutuko du 2005 eta 2006 urteetan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada ere, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4 Egoera horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangotasunaren inguruan errealitate araugilearen baitan zegoen gatazka behin betiko azaleratu eta espain...
|
|
|
Aipatutako epea aurrera zihoala inguruabar
|
berri
bat agertu zen orain arte azaldutako panorama horretan. Uruguaiko zenbait biztanle, auzitegietan aurkeztutako lan eta erresidentzia baimenengatiko demandetan, lehenengoz, Estatuaren ondarezko erantzukizuna eskatzen hasiko ziren, beraien baimenak Gobernuak ukatu ondoren auzitegietan aldeko sententziak lortuz gero, kalte ordainak jaso nahian7 Ikuspegi praktiko batetik aztertuta, hori gatazkaren behin betiko ebazpenaren aldeko presio elementu berri gisa eratuko da.
|
|
|
Aipatutako epea aurrera zihoala inguruabar berri bat agertu zen orain arte azaldutako panorama horretan. Uruguaiko zenbait biztanle, auzitegietan aurkeztutako lan eta erresidentzia baimenengatiko demandetan, lehenengoz, Estatuaren ondarezko erantzukizuna eskatzen hasiko ziren, beraien baimenak Gobernuak ukatu ondoren auzitegietan aldeko sententziak lortuz gero, kalte ordainak jaso nahian7 Ikuspegi praktiko batetik aztertuta, hori gatazkaren behin betiko ebazpenaren aldeko presio elementu
|
berri
gisa eratuko da. Modu horretan, bai Espainiako bai Uruguaiko autoritateen geroz eta ardura eza handiago horri aurre eginez.
|
|
|
Denbora luzean zehar, bertan jasotako eskubideak momentu ez hain oparoetan Uruguaira joandako espainiar etorkinei modu zabalean praktikara eramatea onartu zitzaien. Hitzarmen horrek, egun, atentzio
|
berria
sortu du, oraingoan berriz, amerikar kontinentetik Espainiarako bidean gauzatzen diren migrazio fluxuak direla eta. Espainiako autoritateek hitzarmen hau Uruguaiko herritarrei ez aplikatzearen jarrerak erantzun sendoa piztu du uruguaitarren aldetik, bai arlo politikora bai judizialera zabalduz, bi aldeen gobernuei tratatu horren aplikazioa gauza dezaten beharrezko gestioak egin ditzaten eskatuz eta, aldi berean, auzitegietan eskubide horiek galdatuz.
|
|
|
Horrela bada, Belisana Diana bezain arrunta bilaka daiteke. Baten batek aukera lezake izena haren zentzu mugatu eta berezian, jatorri zeltari atxikirik, baina gehienek zentzu arruntez hautatuko lukete, hau da, modan dagoelako, pertsona ospetsu baten izena delako,
|
berria
delako...
|
|
|
– Sabino Aranaren izendegi
|
berria
erabiltzea 1907an Gasteizko apezpikuak debekatu bazuen ere, Vatikanoak zuzenean esku hartu eta baimendu zuen haren erabilera ofiziala. 1932an, Errepublikak euskal izen guztiak erabiltzea legeztatu zuen.
|
|
|
Zentzu berean, debekatuta daude izenen aldaera hipokoristikoak, txikigarriak, familiarrak edo lagunartekoak. Hala ere, herriaren erabilerak izen aldaera hori jatorrizko izenetik askatu edo guztiz bereizi duela frogatuz gero, Erregistroak, izen
|
berria
–onartzen du, horrela onartu dira Lola, Sandra eta, substantzia eta autonomia?
|
|
|
Horregatik, izen
|
berri
gehienak arautzeko, hau da, emakumeentzat edo gizonezkoentzat izango diren erabakitzeko irizpide orokor bat proposatu da: kontsonantez edo i, o, u bokalez bukatutako izenak gizonezkoentzat izango dira, e eta a bokalez bukatutakoak, berriz, emakumeentzat.
|
|
|
11 Izen konposatuak asko murriztu diren arren, agertu dira, merkatu onomastiko? batzuk uztartzen dituzten izen konposatu
|
berriak
, nolabaiteko izen mestizoak edo hibridoak. Askotan guraso eta haurren kultur askotasunaren ondorioak dira (jatorri ezberdineko bikotekideak edo adopzio kasuak):
|
|
|
pastichetik parodiara pasatzen da, narratzaile desberdinak asmatuz, Marko Polo eta Rustichelloren ordez: hastapenean, Marko Polok lehen pertsona erabiltzen du («Nik, Marko Polo[?]», 25 or.), ondotik narratzaile
|
berri
bat mintzo da hirugarren pertsona erabiliz, jatorrizko testuan Rustichello k egiten duen bezala bere buruaz mintzo delarik («Horrela zen Rustichello Pisakoa hasi Marko Polok bizi izan zituen bidaia benturosen izkiriatzen», 25 or.), azken narratzaile orojakile eta A. Arkotxak asmatu bati lekua utzi aitzin, atal bakoitzaren bukaeran («Gero, isildu ziren bazterrak eta loeria Markoz jabetu. Orduan zuen amets bat egin nehoiz Rustichellori aipatu ez ziona», 26 or.); baina atal bakoitzaren barnean, ahots narratiboa anizten da:
|
|
|
2 «Irudiz» bakarrik: subjektibotasun
|
berri
bat «dagoeneko ikusia denaz» harrapatua den guztietan, pertzepzio berritu bat («original») ematen du hortaz, bestela errateko, jatorri («origine») berri bat, antzinako jatorri hatzei gehituko zaiena («suppléer», dio Derrida-k).
|
|
|
2 «Irudiz» bakarrik: subjektibotasun berri bat «dagoeneko ikusia denaz» harrapatua den guztietan, pertzepzio berritu bat («original») ematen du hortaz, bestela errateko, jatorri («origine»)
|
berri
bat, antzinako jatorri hatzei gehituko zaiena («suppléer», dio Derrida-k).
|
|
|
Baina orduan, errealitateak ez badu liburu baterat bururatzekorik, ez baitugu hartaz deus
|
berririk
erraten ahal, zergatik A. Arkotxak oraino idazten ote du. Bi erantzun egoki dira galdera horrentzat.
|
|
|
izendatuko duguna. Ipartasuna posizio
|
berri
bat da euskal literatur sistemaren xake taulan, Iparraldearen egoera marginala sublimatzeko ahalegin geopoetiko ausarta. Hemen Arkotxak bilatzen eta aurkitzen duen posizioaren berritasuna Ternuari etengabe egiten zaion erreferentziak baieztatuko luke, Ternuak iparra sinbolizatzeaz gain, lur berria?
|
|
|
Ipartasuna posizio berri bat da euskal literatur sistemaren xake taulan, Iparraldearen egoera marginala sublimatzeko ahalegin geopoetiko ausarta. Hemen Arkotxak bilatzen eta aurkitzen duen posizioaren berritasuna Ternuari etengabe egiten zaion erreferentziak baieztatuko luke, Ternuak iparra sinbolizatzeaz gain, lur
|
berria
–esan nahi baitu, literalki.
|
|
|
digitalizazio prozesuak edukiak ugarituko dituelako; edukien kontsumoak pertsonalizatzeko joera gailenduko delako, eta, azkenik, soinuari beste elementu batzuk gaineratuko zaizkiolako, datuak eta irudiak, alegia?. Edukien espezializazioa estrategia
|
berria
ez bada ere, kontuan izan behar dugu gaur eguneko bizitza eredua aurrekoak baino azkarragoa, iheskorragoa, dela eta komunikabideak kontsumitzeko gizabanakoak duen denbora estutu egiten dela hainbat eginbehar baititu.
|
|
|
4 Irratiaren testuinguru
|
berria
. Irrati programazio klasikoa eta eduki indibidualen ugalketa
|
|
|
denbora faktorea kontuan hartu gabe. Ikusten denez, denbora lineala, mezuaren iheskortasuna, alegia?, irratiaren ezaugarri nagusietako bat bezala, desagertzear dago diakronia testuinguru
|
berri
bat sortzen delako.
|
|
|
alde batetik, orain arte bezala enpresak irrati programazio eraginkor bat mantendu behar du, entzuleria eta publizitatea?, eta, beste alde batetik, web orrialdeekin elkarreragiten duten gizabanakoentzako erakargarriak izan daitezkeen eduki gehigarriak proposatu behar ditu. Estrategia bikoitz horrekin kontsumo forma
|
berri
bat irekitzen da, non entzuleriak, irrati proposamen ororen objektibo, hartze tradizionala, pasiboa?
|
|
|
elkarrizketa digitalak; edukiekin erlazionatutako Chat, blog eta Foroak; inkestak; zerrendak egiteko eta antolatzeko aukerak; lehiaketak eta zozketak; zundaketak edo galdeketak, eta, iradokizunak, zalantzak eta eskakizunak egiteko aukerak. Horiek guztiek gizabanakoaren eginkizun
|
berri
bat aurreikusten dute zeren erabiltzaileak irrati berriaren eraikuntzan erdizka parte hartzen baitu hedabidearen nondik norakoan nahasiz.
|
|
|
elkarrizketa digitalak; edukiekin erlazionatutako Chat, blog eta Foroak; inkestak; zerrendak egiteko eta antolatzeko aukerak; lehiaketak eta zozketak; zundaketak edo galdeketak, eta, iradokizunak, zalantzak eta eskakizunak egiteko aukerak. Horiek guztiek gizabanakoaren eginkizun berri bat aurreikusten dute zeren erabiltzaileak irrati
|
berriaren
eraikuntzan erdizka parte hartzen baitu hedabidearen nondik norakoan nahasiz.
|
|
|
Zentzu batean, Internet bidezko irratiak atzean uzten du programazio tradizionalean oinarritutako enpresa estrategia bateratzailea. Irrati
|
berria
, betiko programazioan, denbora jakin batean zehar planteatzen diren eduki itxien multzo antolatua, eta eduki eta zerbitzu gehigarrien aniztasunean oinarritzen den hedabidea da.
|
|
|
Internet bidez barreiatzen den irratiaren balioetako bat, hedabidearen gestioan interaktibitateak daukan zereginetik at, eskaintzen dituen entretenimendu eta informaziorako aukera indibidual askotarikoak dira, eduki gehigarriak?. Egoera
|
berri
horrek irrati proposamenaren kudeaketa pertsonala errazten du eta erabiltzailea denbora paraleloen, lineal eta ez lineal, antzeztoki batean kokatzen du non eduki indibidualak, asinkronikoak?
|
|
|
Teknologia berriek zuzeneko eragina daukate irratiaren antolakuntzan. Saio kateaketan oinarritutako irrati programazioaren aurrean Internet bidezko irratiak eduki solteetan egituratutako aukera
|
berri
bat sortu du. Eduki indibidualen antzeztoki berri honek hedabidearen historian zehar antzeman izan den programazioaren zatikatzea erakusten du.
|
|
|
Saio kateaketan oinarritutako irrati programazioaren aurrean Internet bidezko irratiak eduki solteetan egituratutako aukera berri bat sortu du. Eduki indibidualen antzeztoki
|
berri
honek hedabidearen historian zehar antzeman izan den programazioaren zatikatzea erakusten du. Testu hau irrati programazioaren garapenaren inguruko gogoeta bat da eta hedabideak sistema hertziarretik Internetera bizi duen jauzian oinarritzen da.
|
|
|
Prusiarrek preso hartuta, ihes egin zuen StPrivat eko batailaren ondoren eta Parisera itzuli zen Luxenburgo eta Belgikan zehar. Orduan Nogent eko gotorlekura destinatu zuten, baina, eratu
|
berria
zen 138 errejimentura aldatzea eskatu zuen, eta lortu ere; mediku lagun gisara bidali zuten. Errejimentu horrekin Epinay eta Bourguet eko gudu odoltsuetan hartu zuen parte, azken gudu horren ostetik, dirudienez, ohorezko legioaren gurutzerako proposatu zuten (Hiriart Urruti, 1900)?.
|
|
|
Oker ez banago, Eskualduna aldizkariko Goienetxeren lehen aipamena 1887 urteko azaroan agertu da, hau da, astekaria hasi eta handik zortzi hilabetera, baina ordurako Albert Goienetxe alargunduta bide zegoen, ez baita lehen ezkontzaz edota Philomène Londaitz aihertarraren heriotzari buruzko inolako oihartzunik agertzen. Izatez, topatu dugun lehen
|
berri
horretan, dagoenekoz Albert Goienetxe xuri gorrien arteko auzi baten erdian ikusiko dugu. Antza, 1887ko azaroaren hasieran katu batek ausiki zion Maria Umo atso urruñarrari; egin azterketen arabera, katuak ez zuen errabia sintomarik4 Alabaina, Républicain Bayonnaiseko korrespontsalak gertaera hori profitatu zuen Goienetxeren aurka aritzeko, gure mediku donibandarrak Maria Umo delakoa artatu ez zuela argudiatuz, eta EskualdunaÀ Monsieur le Rédacteur du Républicain Bayonnaisko orrialdeetan Albert Goienetxeren erantzun argibideak plazaratu ziren??, azalduz ez zuela ezbeharraren berririk izan5.
|
|
|
Aste bi geroago, 1888.eko maiatzaren 25ean Eskualduna astekariak Donibane Lohizuneko udal kontseilu
|
berriaren
osaketa damaigu8, eta, beraz, Albert Goienetxeren izendapenaren albistea, alkate gisa. Hori dela-eta, gazte talde batek jai alaitsua antolatu zuen; zenbait gorabeheraren ostetik azken momentuan Hendaiako musikariek hartu zuten parte, Klement Hapeten ardurapean.
|
|
|
Eskualduna astekariaren orrialdeetako haritik tiratuz jakin izan dugunez17, 1889ko apirilaren hasieran harrera handia egin zitzaion Elizaga erretore
|
berriari
. Igandearekin batera eta goizeko zortzietan abiatuta, kale nagusietan garaitza arku bi eraiki ziren, lorez jantzita, eta urrezko letrekin idatzita La ville de Saint Jean deLuz à son pasteur eta Ungui ethorri zeramatzatenak; kale bazterretan eta leiho balkoietan jendetza ikaragarria; hirurogei zaldunez osoturiko eskolta bat zetorren, ilara bikainetan, apaiz eta agintari andanaren berebilen aurretik, herriko fanfarriaren doinuez alaituta; segizio luze horren ostetik, freren eta seroren eskoletako umeak, den denak elizarantz.
|
|
|
Maiatzean jai bat egin zioten Albert Goienetxeren ordezko auzapez
|
berriari
, hots, musde Achille Fouquier etxeko jaunari24 Bertan dago Albert Goienetxe, alkate berriaren lagun mina baita udal fanfarriaren ohorezko presidentea izateaz gainera. Goienetxek gorazarrezko diskurtso luzea eskaini zion frantsesez, besteak beste azpimarratuz, jatorriz kanpotarra izan arren, alkate berriak euskara ikasi eta landu egin zuela? «en cultivant et parlant notre langue»?.
|
|
|
Maiatzean jai bat egin zioten Albert Goienetxeren ordezko auzapez berriari, hots, musde Achille Fouquier etxeko jaunari24 Bertan dago Albert Goienetxe, alkate
|
berriaren
lagun mina baita udal fanfarriaren ohorezko presidentea izateaz gainera. Goienetxek gorazarrezko diskurtso luzea eskaini zion frantsesez, besteak beste azpimarratuz, jatorriz kanpotarra izan arren, alkate berriak euskara ikasi eta landu egin zuela? «en cultivant et parlant notre langue»?.
|
|
|
284). Elkarte
|
berri
horrek hainbat errepublikazale eta liberal bildu zituen, hala nola Harriaga Morroxko diputatu hazpandarra, Arturo Campion, Salaberri Mauleko notarioa, Duhart Uztaritzeko alkatea eta Haltsuet Ezpeletako alkatea. Ezaguna denez, elkarte hori, izatez, Anton Abadiaren Euskal Jaien joera gero eta erreakzionarioagoari aurre egiteko sortu zen.
|
|
|
Hari kronologiko horretan aurrera goazelarik, azaroaren 17ko Eskualdunak Semaine de Bayonne delakoak argitaraturiko
|
berri
bat jaso zuen, aditzera emanez Goienetxe medikuak Eskualdun kantaria opuskulua plazaratu zuela42 Izatez, liburuxka horretan hainbat kanta bildu zituen mediku donibandarrak, la grande patrie françaiseren zerbitzura joandakoan euskaldun gazteek bihotzean bizirik manten zitzaten bai la petite patrie basqueren eta bai ere euskararen gomuta. Era horretara, halaber, hiri handietan gelditzeko tentaziotik begiratu nahi ditu.
|
|
|
Baionako astekarian aurkitu dugun Goienetxe medikuaren hurrengo
|
berria
izan da Santa Zezilia jaia dela-eta urtero udal txarangak eginiko ospakizunen kronika luzea43 Hauxe izan bide da 1893 urteko Goienetxe medikuaren azken agerpena.
|
|
|
Ildo horretatik, astekari euskaldunak Elizaga erretorearen alokuzioa azpimarratzen du, antza, patriotismoz eta fedez betea eta euskara ezin hobean jalgia; Eskualdunasick laburtuta ematen du, eta, izatez, erretore berak 1894ko jaietan egin zuen predikuaren ideia nagusiak berresaten ditu. Kronikak, besteak beste, dantzarien
|
berri
dakar, erakustaldiek ohiko arrakasta izan zutela esanez, baina ez soilik egitarauan agertzen ziren Beasaingo dantzarienak, «mais encore et surtout avec ceux de Bilbao que leur curé a eu l, heureuse idée d, amener à l, improviste. C, est une grande et belle figure basque que celle de Don Arcué(;= Ascué?
|
|
|
Dirudienez, euskal liburuen erakusketa bat ere antolatu zen, Parisetik eta Frantziaren lau bazterretarik hurbildu jaun jakintsu handientzat. «Han zituzten bilduak, jaun heier erakusteko, eskuara liburu
|
berri
eta zahar guziak; batzu ederki aphainduak, estalgi ederrez inguratuak; bertze batzu biphiek eta saguek erdi janak, edo hezeduraren ondorioz osoki mutzituak». Dena dela, hitzaldien egitaraua ez omen zen bete:
|
|
|
Alabaina, horren ostetik ere prozesua luzatzen hasia zen burokraziaren esku, eta hori dela-eta Goienetxek gutun suharra idatzi zien, konponketa lanak lehenbailehen abia zitezen. Ildo beretik, urriaren 28ko kronikak dioenez87, herri lanetako ministroak erantzun gutuna bidali zion Donibaneko alkateari, adieraziz Pirinio Apaletako prefetari 30.000 liberako kreditu
|
berri
bat ireki diola, dikeko konponketa lanei berrekiteko. Alabaina, kronikagilea bera arranguratzen da, proiektuaren aurrekontua 240.000 liberakoa izanik, soilik 30.000 libera bideratu baitira.
|
|
|
Hala ere, hurrengo asteko zenbakia kexu agertzen zen97, Donibanen arrakasta gehien eduki zuten hitzaldietariko bi ez baitziren liburuan sartu, alegia, Dibildots apaizaren L. Ame basque eta Pavia jaunaren Marins basques. Bestalde, zenbaki berean irakur daiteke elizan hiru ezkila
|
berri
bataiatu direla, hain zuzen Madeleine, Louise eta Vicenta izenekoak, donibandarren eskuzabaltasunaz lortuak. Besteak beste, Albert Goienetxe eta Urkixo anderea egon ziren aitabitxi amabitxien artean; Jauffret Baionako gotzainak bataiatu zituen.
|
|
|
Rene Goienetxe semea, artean medikuntza ikasten ari zena; gorago agertu zaigun Klement Hapet hendaiarra, arrondizamenduko kontseilaria; Lacombe, gerora euskaltzaina izango zena; Wentworth Webster artzain protestante euskaltzalea Saran 1907an hilko zena, eta Pierre Buruzain euskaltzale hazpandar handia. Halaber, hilerrian hainbat agur mintzaldi egin zitzaizkion alkate zendu
|
berriari
. Kronikak dioenez, hizlari izan ziren:
|
|
|
Badakizue ere zer abantail handiak gure syndicat agricole deitzen den konfardien medioz onesten ditugun ongarri edo ongailuen izaiteko. Ongarri
|
berri
horiek gure errekolta edo uzta suerte guziak emendatu dituzte.
|
|
|
Esperientziak bahetutako (iragazitako) informazioa da. Ezagutza, hortaz, halako nahasketa moduko bat da, esperientzien, balioen, testuinguru jakin bati dagokion informazioaren eta adituikuspegiaren arteko nahasketa bat, alegia?, zeinak esperientzia eta informazio
|
berri
gehiago jaso eta ebaluatzeko eskema bat eskaintzen duen. Hori guztia ezagutzaren jabe direnen burmuinean sortu eta aplikatzen da.
|
|
|
batean gaude, non protagonista nagusiak ezagutza eta ezagutzaren gain informazio eta komunikaziorako teknologiek duten eragin biderkatua baitira. Zenbait aditu, antropozentrismo
|
berri
–batez mintzo dira, bere ibilbideari Errenazimentuan ekin ziona:
|
|
|
6 Azaleratzen ari den antolaketa eredu
|
berria
|
|
|
Erantzuna baiezkoa da: posible ez ezik, guztiz beharrezkoa ere bada beste antolaketa eredu bat, enpresaren kontzeptu
|
berri
bati ekin bahi badiogu behintzat. Tom Peters ek, adibidez,, ezinbesteko desantolaketa?
|
|
|
antolakuntza kultura indartsu bat garatzeko, eta, hartara, enpresari abantaila konpetitibo bereizgarri eta iraunkorrak eskaintzeko. Horretarako, enpresaren antolaketa eredu
|
berrirantz
jotzeko, hiru atal berezi hartu behar dira aintzat, 11 taulak adierazten duen modura: 1) zeregin arrunten kudeaketa (balio erantsiaren atala); 2) berrikuntzaren kudeaketa; eta 3) kultura indartsu baten kudeaketa.
|
|
|
Merkatu
|
berriak
|
|
|
11 taula. Azaleratzen ari den antolaketa eredu
|
berria
.
|
|
|
Azaleratzen ari den antolaketa eredu
|
berrian
, enpresako zuzendaritza taldeak giro aproposa sortu behar du enpresaren baitan talde autoantolatuak behin eta berriro eratu eta garatu daitezen eta ingurunearekin harremana izan dezaten, horixe baita giltzarri nagusia kanpo zein barneko konplexutasunekin era adimentsuan tratatzeko16 Baina horrek ez dakar jarduera enpresarialaren desplazamendu edo nahasketarik; kultura indartsu batek, printzipio e... argitasuna eta gidaritza eskaintzen dizkie eguneroko zereginei.
|
|
|
Honela labur litezke azaleratzen ari den antolaketa eredu
|
berriaren
bereizgarri nagusiak:
|
|
|
Amaitzeko, 12 taulak modu hagitz eskematikoan biltzen eta alderatzen ditu antolaketa eredu tradizionalaren eta
|
berriaren
ezaugarriak. Dena dela, argi gera bedi guk hemen antolaketa eredu berriari buruz planteatzen dugun eskema ez dela, inolaz ere, itxia eta zurruna, beste hainbat eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak?
|
|
|
Amaitzeko, 12 taulak modu hagitz eskematikoan biltzen eta alderatzen ditu antolaketa eredu tradizionalaren eta berriaren ezaugarriak. Dena dela, argi gera bedi guk hemen antolaketa eredu
|
berriari buruz
planteatzen dugun eskema ez dela, inolaz ere, itxia eta zurruna, beste hainbat eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak, bere baitan jaso ditzakeen espazio zabala baizik.
|
|
|
12 taula. Antolaketa eredu tradizionalaren eta
|
berriaren
arteko zenbait desberdintasun.
|
|
|
5 Gaur egungo eta, are gehiago etorkizuneko? erronka nagusietakoa antolaketa eredu
|
berri
bat abiarazi eta indarrean jartzea da, non lidergo faktoreak zeregin erabakigarria izango duen enpresako honako hiru atal hauek kudeatu eta gidatzen: a) balio erantsia, b) berrikuntza, eta c) antolakuntza kultura.
|
|
|
sustatzeko. Artikuluan barrena, ingurumari horretan liderrak betetzen dituen zenbait funtzio berezi deskribatuko ditugu, baita azaleratzen ari den antolaketa eredu
|
berriaren
ezaugarri nagusiak bistaratuko ere. Antolaketa eredu berri hori ez da zurrun eta itxia, beste hainbat eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak?
|
|
|
Artikuluan barrena, ingurumari horretan liderrak betetzen dituen zenbait funtzio berezi deskribatuko ditugu, baita azaleratzen ari den antolaketa eredu berriaren ezaugarri nagusiak bistaratuko ere. Antolaketa eredu
|
berri
hori ez da zurrun eta itxia, beste hainbat eredu, guztiak ere elkarrekin partekatutako oinarrizko dimentsio edo ezaugarri batzuk dauzkatenak, bere baitan jaso ditzakeen espazio zabala baizik.
|
|
|
Bestalde, Sei Sigma enpresa kudeaketarako filosofia gisa defini daiteke; filosofia hori prozesuen hobekuntzan oinarritua da, eta, horretarako, prozesuetatik eskuratutako informazioaren trataera estatistikoa egiten du, betiere prozesuen aldakortasuna murrizteko xedez, eta lortutako produktuek edo zerbitzuek bezeroek espero dutena betetzeko edo hortik gora jotzeko moduan. Ez da kontu berri berria ere, ordea; izan ere, aski ezagunak diren tresna estatistikoak erabiltzen ditu, beste tresna
|
berriago
batzuekin eta egitura berezia eta nomenklatura espezifikoa sortzen dituen antolaketa metodologia batekin batera. Sei Sigma 80ko hamarraldiaren hasieran hasi zen erabiltzen, Motorolan, Mikel Harry ingeniari adituak hainbat prozesuren aldakortasuna ikertzeari ekin zionean.
|
|
|
Argitalpen akademikoetan, ISO 9000 arauei buruzko aipamen kopuruaren gorabeherak ez ziren hainbestekoak izan. Aitzitik, gailurrean egonkortu egin ziren, argitalpen ez akademikoen mailara beranduago heldu ondoren, laurogeita hamarreko hamarkadatik 2002 urtera (agian, arauaren bertsio
|
berriagatik
ere); azken urteetan indarra galdu dute, arinago, ordea.
|
|
|
Edonola dela ere, kudeaketarako teknikak eta tresnak sustatzen dituzten agente batzuek diote kalitateak bereak egin duela eta filosofia
|
berri
bat loratuko dela, sigla berri batzuk, teknika eta tresna hutsezin berriak, funtsean. Kalitate kudeaketaren alorrak berezko dituen tresna eta ereduekin ere antzeko zerbait gertatu da:
|
|
|
Edonola dela ere, kudeaketarako teknikak eta tresnak sustatzen dituzten agente batzuek diote kalitateak bereak egin duela eta filosofia berri bat loratuko dela, sigla
|
berri
batzuk, teknika eta tresna hutsezin berriak, funtsean. Kalitate kudeaketaren alorrak berezko dituen tresna eta ereduekin ere antzeko zerbait gertatu da:
|
|
|
Elosua Nafarrete sektoreko tropek, ordea, kontraerasoa egin zuten Bergara tontorrerantz eta Betolatza herrirantz; ibilaldi azkar bat egitera behartu zuten Alonso Vega-ren zutabea, sortutako zuloak ixteko. Egun horretan bertan laguntza
|
berria
jaso zuten matxinatuek eta Zestafe herria hartu zuten marokoar tropek20.
|
|
|
21 Nafarrete galtzeak polemika
|
berri
bat sortu zuen, nahiz eta gerran zehar izandako beste askoren moduan, ixilean gorde. Gordexola batailoiko konpainia bat Nafarretera heldu zenean, Jakakortaxarena apaizak inguruko tontor bat hartzeko esan zien.
|
|
|
Era horretan, uztailaren 20an Gasteizi eraso egiteko, militarrez, asalto guardiez eta milizianoz osatuta eta Vidal Munarriz teniente koronelaren aginduetara zegoen zutabea antolatu zen. Talde hori uztailaren 24an heldu zen Legutiora, eta topo egin zuten bertara heldu
|
berriak
ziren tropa nazionalekin. Zauriturik utzi ez zuen tiroketa luze baten ondoren, errepublikazaleak Otxandion eta Ubidean babestu ziren eta matxinatuak Gasteizen.
|
|
|
Zauriturik utzi ez zuen tiroketa luze baten ondoren, errepublikazaleak Otxandion eta Ubidean babestu ziren eta matxinatuak Gasteizen. Hurrengo eguneko gertaerak hasi
|
berria
zen gerraren gogortasuna iragarri zuen. Hegazkin batek Otxandio bonbardatu zuen:
|
|
|
Erasoa hasi baino egun batzuk lehenago, Llano de la Encomienda jenerala heldu zen Santanderrera. Ipar Armadaren buru izendatu
|
berria
zen, baina ez dirudi erasoaren proiektuan esku hartu zuenik, ezta gauzatu zuten indarren zuzendaritzan ere.
|
|
|
1990eko hamarkadan, aldiz, lan gutxiago kaleratu ziren, baina agiritegi eta iturri gehiago erabiltzeko aukera izan zuten. Azkeneko urteetan, Frankismoak gauzatutako errepresioaren eta 70 urteurrenaren harira, gaiak bultzada
|
berri
bat jaso du (Pablo, 2003). Bi dira garrantzi berezia hartu duten arloak:
|
|
|
Arlo militarrari dagokionez, fenomeno
|
berri
bat gertatu da. Frankismo osteko lan akademiko gehienek alde batera uzten zuten kontu hau, eta jorratu zutenek historialari militarrek egindako liburuak hartu zituzten erreferentziatzat.
|
|
|
Horiei esker, hobeto ezagutzen hasi gara 1936ko Espainiako Gerra Zibilaren atal ugari. Dena den, lan
|
berri
horiek, badute, nire ustez, gabezia bat; hots, datu berri asko eskuratu arren ez dira behar beste jorratu, eta bereziki, ez da nahiko ahalegin egin inguruarekin konparatzeko. Gabezia horrek, hain zuzen, eraman nau lan hau idaztera, ez hainbeste datu berriak ekartzeko asmotan, badakit hainbat agiritegi begiratu gabe utzi ditudala eta ez dut landu ahozko historia; baizik eta ditugun datuak hobeto ulertzen lagunduko digula uste dudalako.
|
|
|
Horiei esker, hobeto ezagutzen hasi gara 1936ko Espainiako Gerra Zibilaren atal ugari. Dena den, lan berri horiek, badute, nire ustez, gabezia bat; hots, datu
|
berri
asko eskuratu arren ez dira behar beste jorratu, eta bereziki, ez da nahiko ahalegin egin inguruarekin konparatzeko. Gabezia horrek, hain zuzen, eraman nau lan hau idaztera, ez hainbeste datu berriak ekartzeko asmotan, badakit hainbat agiritegi begiratu gabe utzi ditudala eta ez dut landu ahozko historia; baizik eta ditugun datuak hobeto ulertzen lagunduko digula uste dudalako.
|
|
|
Lan honen jatorria 2001 urtean Legutio herrian eman beharreko hitzaldia da. Orduan bertan behera geratu zen, baina hurrengo urteetako irakurgaiek animatu ninduten gaia berraztertzera eta hartutako oharrekin ikerketa
|
berria
egitera. Manex Goihenetxe historialaria eta UEUko lehen zuzendaria hil zenean, euskal erakunde batek haren omenezko liburua kaleratzeko asmoa agertu zuen eta lan hau bidali nien, 2005eko azaroa zen.
|
|
|
Bestetik, etxebizitzen sustapen publikorako lurzorua antolatzeko LAPn, biztanle askoko nukleoetan alokairuaren aldeko ekimenak eta (behar dutenetan) birmoldakuntza jarduerak lehenetsi dira esku hartzeko irizpide gisa. Era berean, gutxiago garatutako eremuetan eta harrera ahalmen handiagoa dutenetan, saltzeko etxebizitza berri gehiago eraikitzea eta lurzoru
|
berria
kalifikatzeko proposamenak lehenestea proposatzen da13 Hau da, eraikuntza berria eta lurzoruaren kalifikazioa gutxien garatuta edo hedatuta dauden eremuetara eraman nahi da. Horren helburua, lurraldearen garapen orekatuagoa eta koherenteagoa lortzea da.
|
|
|
Bestetik, etxebizitzen sustapen publikorako lurzorua antolatzeko LAPn, biztanle askoko nukleoetan alokairuaren aldeko ekimenak eta (behar dutenetan) birmoldakuntza jarduerak lehenetsi dira esku hartzeko irizpide gisa. Era berean, gutxiago garatutako eremuetan eta harrera ahalmen handiagoa dutenetan, saltzeko etxebizitza berri gehiago eraikitzea eta lurzoru berria kalifikatzeko proposamenak lehenestea proposatzen da13 Hau da, eraikuntza
|
berria
eta lurzoruaren kalifikazioa gutxien garatuta edo hedatuta dauden eremuetara eraman nahi da. Horren helburua, lurraldearen garapen orekatuagoa eta koherenteagoa lortzea da.
|
|
|
Azken urteetan eraikuntza
|
berri
dezente egin da, eta batez ere, hiri lurraren hedakuntza garrantzitsua gertatu da EAEn; bai babes ofizialeko merkatura bideratzeko egin diren etxebizitza berrien kopurua dela-eta, baita merkatu librerako egin diren etxebizitza berrien eraginez ere. Horretan eragin dute nola babestutako etxebizitzak sustatzeko politikek, hala lurzoruaren liberalizazio neurriek.
|
|
|
Eta eskainitako etxebizitza kopuruaren% 25etik% 50era etxebizitza berriak izan dira (lau mila eta zortzi mila artean), orotara 66 mila hamar urtean,% 53 pribatua eta% 47 publikoa. Hau da, batez beste 6.000 etxebizitza
|
berri
eraiki dira urtean 1996tik 2006ra EAEn, eta epealdiko azken partean era hazkorrean gainera: 7.831 etxebizitza 2004an, 8.078 2005ean, eta 8.977 2006an.
|
|
|
Hala Abandoibarran16 nola Zorrotza eraberritzeko aurkeztu den proiektuan. Nolanahi ere, lurzoru marroietan garatutako proiektu hauek globalizazio neoliberalaren garaian aplikatutako hiri politika
|
berri
bati erantzuten diote17, eta noski, baita testuinguru horietan eraikitako etxebitza garapenek ere. Ez dira, hain zuzen ere, Bilbao Metropolitarreko etxebizitza beharrei erantzuteko edota etxebizitza sistema orekatuago bat ahalbidetzeko egin, baizik eta bizi dugun globalizazio neoliberalaren garaiko hiri arteko konkurrentzia edo norgehiagokaren logikari eta eliteen lehentasunei erantzuteko egin dira batik bat.
|
|
|
Emaitzei dagokienez, programa hau martxan jarri zenetik 2.000 etxebizitza pasatxo mobilizatu dira (EAEn, azken erroldako datuen arabera, 86.000 etxebizitza huts baino gehiago daude). Babestutako etxebizitzen eraikuntza, berriz, kalatu handiagoko politika izan da; hain zuzen ere, azken gobernualdian 20.000 etxebizitza
|
berri
baino gehiagoren eraikuntza hasi da.
|
|
|
Horrela, brownfields edo lurzoru marroi asko egon da eta dago oraindik ere Bilbo Handian, industria birmoldaketaren ostean libratutako azaleretan. Baina, orain artean etxebizitzetarako erabilerak ez diren lehentasunak izan dira gehienbat halakoetan, eta bitartean, Bilbok handitzen segitu du bere periferian, eraikuntza
|
berriaren
eskutik. Hor gauzatu da, hain zuzen ere, etxebizitza politika, babestutako etxebizitzen eta etxebizitza sozialen eraikuntza, esaterako, sortu berri den Miribila auzoan.
|
|
|
2.3 Donostiako. Antondegi? auzunea, EA-ko garapen iraunkorraren eredu
|
berria
–
|
|
|
18 Hain zuzen ere, baldintza txarretan zeuden eraikinak bota ostean, bertan bizi ziren familia asko Miribila auzora eraman dituzte, Bilbao la Viejatik gora, babestutako etxebizitzak eraikitzen ari diren auzune
|
berri
horretara alegia.
|
|
|
Halaber, auzune
|
berri
hau soslaitzeko orduan aurkeztu ziren egitasmoen artean hiri eredu trinkoena zuena gailendu zen, lurzoruaren erabilera intentsiboa faboratzeko eta bizilekuen dispertsioa ekiditeko. Nolanahi ere, badirudi jasangarritasuna gehiago lotzen dela energiaren erabilerarekin lurzoruaren okupazioarekin baino.
|
|
|
Bitartean, halaber, Donostiako Antondegi auzunearen sustapenen bidetik 27.000 etxebizitza babestu
|
berri
eraikitzeko asmoa azaltzen da 2006 Etxebizitza Bideratzeko Planean, hain justu, 2002 azaldurikoa baino% 67 (16.200 etxebizitza) gehiago eta 2000 azaldurikoa baino% 93 gehiago (14.000 etxebizitza). Hau da, gero eta gehiago eraikitzeko asmoa aitortzen da erakunde publikoetatik behin eta berriz.
|
|
|
Beraz, ikuspuntu horretatik ez litzateke oso prozesu jasangarria abian duguna, funtsean, etxebizitza eta eraikin berrien eraikuntzan oinarritzen baita neurri handi batean oraindik ere. Horrela, datozen urteetan milaka etxe
|
berri
eraikitzeko asmoa azaldu dute Etxebizitza eta Gizarteko Gaietako Sailetik (27.000, hain zuzen ere, indarrean den Etxebizitza Planak dirauen hirurtekoan).
|
|
|
Are gehiago, hiri erdietatik gero eta urrunago dauden eraikuntza
|
berriko
auzoak egitean, bertan biziko den jendearen mugikortasun eta komunikazio kostuak handitu egingo dira. Bai garraio publikoaren sareak zabaldu behar direlako, baina batez ere, auto pribatuarekiko mendekotasunak eta haren erabilera hazkorrak areagotu egiten dutelako mugikortasunaren kostu energetikoa.
|
|
|
Hau da, batetik, jende asko hirigunetik auzo periferikoetara mugitzeak sorturiko fenomenoa gauzatuko da, bertatik eratorritako behar
|
berri
eta ondorioak sortuz. Eta bestetik, auzoan bertan existitzen zen oreka eraldatuko da eta, besteak beste, auzoaren biziberritzeak sortuko duen balio handitzea etorriko da, lehenago beste auzoetan gertau den bezalatsu.
|
|
|
Testuinguru horretan kokatu behar dira etxe hutsen mobilizazioaren inguruko ekimenak. Hain zuzen ere, askoren ustez, existitzen den hiriaren aprobetxamendua maximotzea eta eraikuntza
|
berria
(horrek dakarren hiri lurren gehikuntzarekin) ahalik eta gehien arrazionalizatzea, jasangarritasunerako ezinbesteko baldintza baita.
|
|
|
Dena dela, printzipio hori nolabait ere kontrajarri egiten da gero praktikan orain arteko etxebizitza politikaren muina izan den babestutako etxebizitzen produkzioarekin. Hain zuzen ere, azken urteotako etxebizitza eskaintza aztertzeko unean argi eta garbi ikusten da etxe berrien eraikuntzaren bidetik doala parte hartze pribatu zein publikoen ardatz nagusia (orotara 66 mila etxebizitza
|
berri
hamar urtean), eta beraz, garapen iraunkorrarekin era kontrajarrian.
|
|
|
Horrenbestez, momentuko hainbat eta hainbat pertsonaren ostatu beharretan oinarrituta, babestutako eraikuntza berrien produkzioa azkartzeko baliabide eta erreminta berriak sortzeko garaia bizi dugu. Betiere, nola edo hala etxe
|
berri
gehiagoren produkzioa azkartzea helburu dela.
|
|
|
Hots, hiri garapenak bi multzotan sailkatzen dira: batetik, lur
|
berrian
eginiko hiri garapenak eta, bestetik, lur jadanik urbanoan eginikoak. Edo ingeles terminoetan erabiltzen den moduan, greenfields etan eginikoak eta brownfields etakoak.
|
|
|
Era berean, Etxebizitza Bideratzeko Egitasmoak jasangarritasunaren ikuspegi nahiko zabala agertzen zuen. Belaunaldi arteko elkartasunaren markoan kokatzen zen, eta jasangarritasunerako bidean, eraikuntza
|
berrian
jasangarritasun irizpideak barneratzea eta jadanik eraikita dagoen hiriaren aprobetxamendua ezartzen ziren oinarrizko ildo gisa. Halaber, energia kontsumoari buruzko kezka agerian zegoen eta hiri eredu berriei buruzko hausnarketaren beharra ere aipatzen zen, gainetik bada ere.
|
|
|
Hizkuntza guztiak aldatuz doazela ez da datu
|
berria
, nahiz eta garai batean euskarak jatorrizko ezaugarriei eusten ziela defendatu, bat eta bera zela sortu zenetik hona. Hizkuntzak oso berea du une oro aldatuz joatea, hainbat faktore soziolinguistikok aldatzen baitute hizkuntza, hala nola elebitasunak, estandarrak...
|
|
|
Lanari dagokionez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean% 75,3k lana du. Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren hiru laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte
|
berrian
, bakarrik Latinoamerikako emakumeek dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan egoera ez da berdina denentzat, Latinoamerikako emakume gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
Latinoamerikako eta Magrebeko emakumeek beren familiako pertsona asko dituzte ondoan, hala ere, emigratzean duten garrantzia desberdina da bientzat. Latinoamerikako emakumeei dagokienez, gehinenetan emakumeek prozesua hasten dute, horregatik ezagun horiek ezinbestekoak dira bizi
|
berria
hasteko. Beste aldetik, Magrebeko emakumeak, oro har, familiarekin biltzeko etortzen dira, hori dela eta, senitarteko asko dituzte ondoan, batez ere bikotekidea eta seme alabak.
|
|
|
Magrebeko emakumeek, beren kultura dela-eta, ez dute aldarrikatzen kanpoan lan egitea, betebehartzat jotzen dutelako eta ez eskubide edota desiotzat (Gregorio, 1997; Gregorio eta Ramirez, 2000). Emakume horientzat, herrialde
|
berrian
helburuak eta balioak parekatzen dira, hau da, bizitza hobetu nahi dute, eta horretarako lan produktiboaren munduan sartu behar direla badakite, baina rolen aldaketa eta etxetik kanpo lan egitea, ez dago ongi ikusia jatorrizko lurraldean. Horrek esplika dezake lan rola aldatzearen eta somatizazioaren arteko erlazioa.
|
|
2009
|
|
|
Bi taldetan bana ditzakegu testuak erabili zituzten zenbakikuntza sistemen arabera: [13 ZYA], [23 DAN], [31 ARG] eta [72 NEU] testuek ahozko sistema erabili zuten nagusiki; [14 ZIA], [20 EZB], [32 ZJA], [33 ZJ2] eta [33 ZLI] testuek ahozko sistema eta sistema asmatu
|
berriak
nahasirik erabili zituzten.
|