|
2004
|
|
|
—Serora batek komentuko erregelak obeditu
|
behar
dituzu, baina karitatea mundu huntako gauza ororen aintzinian duzu, Pauline Bernardette —esan zion bere buruari. Handik gutxira, komentuaren atzeko aldeko atetila ireki zien neska mutilei.
|
|
|
—esan zidan Genovevak, eta nik segituan obeditu nion. Baneukan Setatsuak eskatutako datua, banekien non sartzen zituzten gorriak beltzok ukuiluan banketea egin
|
behar
genuenean. Edo non sartuko gintuzten gu, banketea gorriei egokitzen zitzaien egunean.
|
|
|
" Hebendik aintzina ez zira kabalekilan bortura joanen.
|
Behar
duzu Madmoiselle bilakatu, eta sonura joan eta ontsa esposatu".
|
|
|
Zoritxarrez, poz hori hasieran bakarrik izaten da, berehala azaltzen baita Bakardade basamortua zeharkatu
|
behar
dutenen arrisku eta etsairik handiena: Asperkeria.
|
|
|
Bere Ahotsak, garai batean" jo, sartu adarra, alde egin baso itxira" esaten zionak," utzi lagun zaharra eta hartu berriak, pasa basurdeen aldera" esaten zion orain. Ordea bere buruak ezetz esaten zion, bera behia zela eta behi segi
|
behar
zuela.
|
|
|
Dudarik gabe, erotzekoa izan
|
behar
zuen borrokak, eta nahikoa eta gehiegi egiten zuen La Vachek nire ondoan jarraitzearekin. Nik ondo konprenitzen nuen hori.
|
|
|
—Zer egin
|
behar
dugu? —galdetu nion La Vacheri.
|
|
|
—Zer egin
|
behar
dugun! —berresan nion berak mutu segitzen zuela ikusita.
|
|
|
Ederki! —egin zuen berak oihu azenario bati ostiko emanez— Bixtan duzu zer egin
|
behar
duzun. Ez izkriba haboro!
|
|
|
Baina baithako hori plantako bada, ontsa izkribatzeko galtaturen deitzu. Eta zer egin
|
behar
duzu ontsa izkribatzeko?
|
|
|
Apaintu, Mo! Eta hori duzu egin
|
behar
duzuna baitakoari obeditu nahi badeiozu: orain artinoko paperak korrejitu, orraztatu eta apaintu, Mo.
|
|
|
orain artinoko paperak korrejitu, orraztatu eta apaintu, Mo. Badakizua zenbat urte
|
behar
ukan zituen Jaun Done Agustik bere Aitorpenak korreji, orrazta eta apaintzeko?
|
|
|
Bai, konformatu beharra zegoen. Behi izan
|
behar
banuen, behi izango nintzen.
|
|
|
Bat batean, ordu arte beste mundu batean bezala egon ondoren, zaldi gorria irrintzika hasi zen, eta halako modu larrian hasi ere non bertan zendu
|
behar
zuela iruditu baitzitzaidan. Arrazoi zuen nire barruko Setatsuak:
|
|
|
Esaiozu agur edukazio guztiarekin eta zoaz lo goxoa egitera. Gainera, ezagutu egin
|
behar
dituzu Balantzategiko beste behiak.
|
|
|
—Bai, orain isilik eta baketsu dago den dena —jarraitu zuen La Vachek— Baina ikusi egin
|
behar
zenuen orain dela urtebete edo gutxiago. Egunez fusilak tiraka, gauaz fusilak tiraka.
|
|
|
—Gelditzen zaizkigun indarrak enbor horietara iristeko erabili
|
behar
ditugu. Lehenbailehen alde egin beharra daukagu hemendik.
|
|
|
Bistakoa zen amorrarazita zegoela, zeren ez baitzidan bere lagun on ona nintzenik aipatu ere egin. Pentsatzen jarrita, Setatsuak berak ere oso gaztea izan
|
behar
zuen garai hartan, bestela ez zen erantzun txar batengatik haserretu izango. Txarragoak ematen dizkiot orain, eta ez da asko estutzen.
|
|
|
—Laguna, desenkusatu egin
|
behar
duzu nirekin. Elurra zela eta etxeratzeko eskatu dizudanean, obeditu beharrik ez zeneukan.
|
|
|
nekatu egiten nintzen goiko alde hartan eta luze, oso luze, oso oso luze iruditzen zitzaidan denbora. Noiz etorri
|
behar
zuen egunsentiak. Noiz erakutsiko zidan argiak etxerako bidea?
|
|
|
Atzetik joan bai, baina eraso ez. Odol hotza
|
behar
duzu, lagun.
|
|
|
Eta nik diot: inuzentea izan
|
behar
du behiak, ergela izan behar du behiak, kankailua izan behar du behiak, Denbora partitzaileak" mordoxka bat" esan eta berak" eskerrik asko" erantzuteko! Eskerrak eman orduan?
|
|
|
Eta nik diot: inuzentea izan behar du behiak, ergela izan
|
behar
du behiak, kankailua izan behar du behiak, Denbora partitzaileak" mordoxka bat" esan eta berak" eskerrik asko" erantzuteko! Eskerrak eman orduan?
|
|
|
Eta nik diot: inuzentea izan behar du behiak, ergela izan behar du behiak, kankailua izan
|
behar
du behiak, Denbora partitzaileak" mordoxka bat" esan eta berak" eskerrik asko" erantzuteko! Eskerrak eman orduan?
|
|
|
Eta, bitarte horretan guztian, nik apustuak egiten nituen neure buruarekin, baietz gaur arratsalderako beste mantxa bat atera, edo baietz bihar goizean erori. Egia esan
|
behar
badut, asko entretenitzen nintzen horrela, ahaztu egiten zitzaizkidan arazoak. Eta gainera, izugarrizko poza ematen zidan asmatzeak, saltoka eta guzti hasten nintzen.
|
|
|
Altxa eta beragana abiatu nintzen zalaparta batean. Baina alferrik, La Vachek egon
|
behar
zuen tokian ez baitzegoen inor: ez zegoen behirik, ez zegoen lagunik.
|
|
|
—Lagun on ona —entzun nuen orduan, eta aspaldiko partez entzun ere— Orain arte ez dizut ezer esan nahi izan, zeren uste baitut zure bizitza osoa markatu, kutsatu eta bideratuko duen bolada honetan zeuk egin
|
behar
duzula aurrera, zeure ahalez, inoren laguntzarik gabe. Baina hainbeste proba pasa eta gero, eta kontuan harturik, gainera, negua korrika ttikian datorrela, beste denbora pasa bat proposatu nahi dizut.
|
|
|
Eta gainera, urduriegi nengoen ezer gehiago esateko edo galdetzeko. Egia esan
|
behar
badut, berak egindako profezia txarraz ere ez nintzen ohartu.
|
|
|
Armak ote zeuden zaku haietan? Nolanahi ere, oso kargamentu garrantzizkoa izan
|
behar
zuen, bai etxekoentzat eta bai Antiaju Berderentzat. Zeren, dudarik gabe, kargamentu kontu haiengatik egiten baitzuten hortzaundiek beren zainketa.
|
|
|
Eta ukuiluaren atera iristear geundenez— Baina isil gaitezen orain, segituko dugu beste behiok lotan daudenean. Kontuz ibili
|
behar
dugu makal jendearekin. Zerbait entzunez gero, auskalo zer nahasmendu sortuko luketen.
|
|
|
—Eta nondik atera da arroz zaku hori? Zertarako
|
behar
dute hainbeste arroz Balantzategin. Beraientzat?
|
|
|
La Vachek bere teoria azaltzea nahi nuen. Bera zen Balantzategiko arrarotasunaren ikertzaile lehena, eta hartaz hitz egiterakoan berak izan
|
behar
zuen esku.
|
|
|
—esan zidan La Vachek isilik— Harrapatu egingo dituzte mendikoak! Esan nizun Balantzategin tiroak entzun
|
behar
genituela.
|
|
|
Faltan botatzen zituzten pentsu banketeak, faltan baita ere iragan egunetako disko eta musikak, eta hala galdetzen zioten elkarri: noiz itzuli
|
behar
du Genovevak?
|
|
|
Behi makalek ez zuten konprenitu nahi, ez zuten agur hura betirako despedida izan zela ikusi nahi, eta etengabe egiten zuten galde: Noiz itzuli
|
behar
du guregana. Ez al dugu beste pentsu banketerik egin behar?
|
|
|
Ez al dugu beste pentsu banketerik egin behar? Goiko salako diskoek noiz hasi
|
behar
dute ostera?
|
|
|
Setatsuari aitorpen hura entzun ondorenean ez nintzen oso nire onean egon. Inor haraneko bidean azaltzen bazen, Antiaju Berde izan
|
behar
zuela iruditzen zitzaidan, eta egundoko arindua hartzen nuen paseatzaile bat edo inguruetako nekazaria zela ikustean. Eta bien bitartean, halaxe pentsatzen nuen, hamaika larritasun pasatzeko jaiotzen garela mundura.
|
|
2010
|
|
|
Bitartean herriak bere epaia erabaki zuen: Marc Antoine, protestantismoaz arnegatu eta benetako federa bildu
|
behar
zuelako, aitak hil egin zuenez, Marc Antoine martiri bihurtu zuten, eta Jean, aita, heriotzara kondenatu. Epaileek atxilotuei gurpilaren sufrikarioa ezarri zieten, aitak han erailketa aitortuko zuelakoan.
|
|
|
Filosofikoki egiaren edo ongiaren kontzeptua aldatua geratu zen. Egia jada ez zen baldintzagabea, eta borondatezko adostasuna
|
behar
zuen. Erlijioaren gai korapilatsu honetan beste bihurgunetxo bat eragin zuen Lockek:
|
|
|
Aldaketa garaia zen britainiar irletan, eta hango filosofiak aldaketekin batera ibili
|
behar
zuen. Erregea hil egin zuten 1649an eta 1688an Aintzazko iraultza gertatu zen.
|
|
|
Mende hasieran anglikanismoa indartsu zegoen boterean eta eliza ofizialaren nagusigoa beste sinesmenekiko indiferentziaren bitartez nabarmentzen zen; edozein alternatibak ezikusiaren begirada besterik ez zuen jasotzen. Hobbesek, estatu modernoaren diseinatzaileak, estatuak erlijio bat besarkatu
|
behar
zuela defendatzerakoan(" domeinu mundutar eta izpiritualaren arteko bereizpenak ez du lekurik"), estatuaren nagusigoa azpimarratu eta erlijioarena gutxitu nahi zuen. Eremuak ongi bereizten hasi ziren, eta estatuaren sekularizazioan aurrerapauso bat eman zen, elizak haren menpe behar zuela defendatzen zelako.
|
|
|
Hobbesek, estatu modernoaren diseinatzaileak, estatuak erlijio bat besarkatu behar zuela defendatzerakoan(" domeinu mundutar eta izpiritualaren arteko bereizpenak ez du lekurik"), estatuaren nagusigoa azpimarratu eta erlijioarena gutxitu nahi zuen. Eremuak ongi bereizten hasi ziren, eta estatuaren sekularizazioan aurrerapauso bat eman zen, elizak haren menpe
|
behar
zuela defendatzen zelako. Lockek eman zion, berriz ere, honi ere erremate biguna; estatuak ez du eliza erabiliko, ezta elizak estatua ere, bi eremu guztiz desberdinak baitira:
|
|
|
Independentzia garaian inork ez zuen zalantzan jarri errepublikaren oinarrian erlijioak egon
|
behar
zuenik, erlijio kristauak, hain zuzen ere. Gauza zen zimentu ideologiko erlijioso honetatik konstituzio sekular bat atera zela, batek daki zergatik.
|
|
|
Gizakia berez zerbait handia zen eta horrek duintasuna izateko arrazoiak eman zizkion. Moralerako gizakiak Jainkoa gutxieneko baldintza gisa onartu
|
behar
zuen. Askatasuna onartu behar zen bezalaxe, Jainkoa ere bai, baina Jainko horrek gutxi agintzen zuen gizakiengan.
|
|
|
Gizakia bere buruaren jabe zen heinean, babestu beharreko zerbait, inperatibo etiko sendoa ondioriozta zitekeen erraz; gizakia helburu besterik ezin zen izan, sekula ez ezertarako bitarteko. Horratx aniztasunaren errespetuak
|
behar
zuen oinarri teorikoa.
|
|
|
Honela izan al zen? Erantzunak ezezkoa izan
|
behar
du, zeren gizakiaren autonomia morala gizatasun uniformetzaile bihurtu baitzen. Errealitatera lotzen zuten kateak askatuz, ideia orokor batera kateatu zuen gizakia Kantek.
|
|
|
Gainetik zituen zamez arindu arren, beste zama bat ezarri zitzaion gainera, alegia, gizaki guztiok bakarrak gara, eta bakarrak izan
|
behar
dugu derrigorrez. Honen ondorioz, indibidualitateari ideia orokor bezain kontraesankorrak eusten dio:
|
|
|
" kultura horren [iparramerikarra] osagai nagusiak hauexek dira: hizkuntza ingelesa, kristautasuna, konpromiso erlijiosoa, legearen inperioaren kontzeptua gobernarien erantzukizuna eta gizabanakoen eskubideak batera hartzen dituenaeta indibidualismoaren balore protestanteak, lanaren etika eta gizakiek zerua lurrean eraikitzeko ahalmena eta
|
beharra
dutelako ustea".
|
|
|
Hiritarrak batzeko dohaina zuen erlijioak eta, hori zela-eta, mugimendu zentrifugo eta desintegratzaileei aurre egiten zien. Tocquevillerentzat hau kontuan hartzeko moduko gauza zen eta agintariek zentzu praktikoaz baliatu
|
behar
zuten erlijioa, AEBak kutsatzen zituen materialismoaren aurka aritzeko:
|
|
|
" Elizaren eta Estatuaren erabateko banaketari egozten zioten guztiek herrialde hartan [AEBetan] erlijioak duen aginte baketsua", hau da, erlijioak eragin positiboa izateko estatutik aldendu
|
behar
zuen ezinbestean. Honela, erlijio eta sinesmen aniztasunak ez zuen desegonkortasunik eragingo.
|
|
|
Hau guztia kontuan hartuta, identitatearen aurkako diskurtso batzuk azkukre koxkorra bezala desegiten dira beren kontraesanetan. Kultura diferente askotatik datorren jendeari zaila egiten zaio ulertzea proposatzen zaien hiritartasun abstraktu hori; haien identitate zati garrantzitsuak alde batera utzi
|
behar
dituztelako, eta, pixka bat arakatuz gero, sekularizazio azal baten azpian balore erlijioso zehatzak berehala agertzen direlako.
|
|
|
Perfekzionismoak eduki trinkoak izan ditzake (demagun, Erdi Aroko kristautasunarenak bezalakoxeak) ala, bestela, balore arin eta guztientzat onargarriak bultza ditzake (autonomia moral hutsa indartzen dutenak, esaterako). Antiperfekzionismoak, bere aldetik, muga batzuk jarri
|
behar
ditu bizikidetza bermatuko bada (legearen agintea, bestearekiko errespetua...), eta muga horiek pisu morala daukatenez, gizakia ere ideia baten ildora bultzatuko du.
|
|
|
" erlijio sainduaren gehiegikeriak berebiziko krimena eragin du. Gizateriari dagokio, beraz, erlijioak karitatezko ala ankerra izan
|
behar
duen erabakitzea".
|
|
|
Tolosako herriak, ordea, ez zuen sinetsi suizidioarena. Kaleetan norbaitek oihu egin zuen aitak, Jean Calasek alegia, urkatu egingo zuela semea, biharamunean katolizismora konbertitu
|
behar
zuelako edo. Jende oldeak sinetsi egin zuen azalpen berri hura, eta etxe atariraino joan zen mendeku eske.
|
|
|
Batek esaten dio materialista historiko bati bere munduaren ikuskera ezin duela argudio politikoetan erabili! Edo neoliberal bati bere gizakiaren kontzeptu atomista alde batera utzi
|
behar
duela besteen beharrak eta eskariak juzgatzerakoan!
|
|
|
Eskakizun hauei entzungor egitea badago, aurka ere bai, edo guztien interesak bateratzen saiatu. Okerrena eskakizunei legitimitatea kentzea izango litzateke, eta, kanpotik datozela eta, gizarte honetan nahasian eta asimilatuak
|
behar
dutela agintzea. Laster eskakizun horiek aldarrikapen tinko bihurtzeko bidea har dezakete eta gizarte oparoetan gertatzen diren eztanda sozialak ikusi.
|
|
|
gizabanako eta taldeen eskubideak, eta jarrera teoriko tolerante eta koherente bat. Eskubideak, jakina, ez dira absolutuak eta guztien artean, puzzlearen zatiak bezala, konponketa aproposa
|
behar
dute. Konponketa ez da, baina, eskakizunei legitimitatea kentzea.
|
|
|
Inperioko erresumetako eta printzerrietako buruak ziren erlijio askatasunaren jabe bakarrak. Gainontzekoek txintik ere esan gabe norbere agintariaren erlijioa besarkatu
|
behar
zuten: cuius regio, eius religio.
|
|
|
Hau ez zen aurrerapen txikia. Bide beretik, Spinoza juduak ere liburu sakratuak interpretazio dogmatikoetatik ateratzea gomendatu zuen, eta moralaren dimentsio publikoa (zuzenbidearekin zerikusia duena) eta dimentsio pribatua (nork bere kolkorako gorde
|
behar
duena) bereizi zituen. Erlijioa bigarren honetan kokatu zuen, isla publikorik behar ez duen dimentsioan, alegia.
|
|
|
Zergatik aitortu ezer gezurretan bizi denari? Egiara bildu
|
behar
luke, eta setati jarriz gero, egiara bildu arazi. Nork jarri hau zalantzan egia bakar eta berdaderoaren eremuan?
|
|
|
Honengatik guztiarengatik ongi asko ikusten da neoliberalismoaren askatasunaren definizioa helburu ekonomiko eta kultural zehatzen zerbitzurako dagoela, ez beste ezertarako. Dirua da askea den bakarra, gizabanakoak muga itxien barnean gehiengoaren kultura estuan egon
|
behar
duen bitartean.
|
|
|
ez dago merkatu librerik, ezta gizarte librerik ere, arau moralik ez badago. Gizarteak berez, merkatuak bezalaxe, antolatua
|
behar
du, eta antolaketa horrek morala izan behar du, hots, onetsitako balore batzuen araberakoa. Denak balio du leloa ez da askatzailea, eta oroitzapen txarrak dakarzkigu.
|
|
|
ez dago merkatu librerik, ezta gizarte librerik ere, arau moralik ez badago. Gizarteak berez, merkatuak bezalaxe, antolatua behar du, eta antolaketa horrek morala izan
|
behar
du, hots, onetsitako balore batzuen araberakoa. Denak balio du leloa ez da askatzailea, eta oroitzapen txarrak dakarzkigu.
|
|
|
Eremu honetan hainbeste gauza dago jokoan, ezen arrazoitzeko modu berezi bat eskatuko baitio. Erlijioak eta beste edozein teoria filosofikotatik urrun egon
|
behar
duen arrazoimen publikoa eskatuko du teoria politiko bateratzaile honek. Honen ondorioz, arrazoi politikoak, ez erlijiosoak edo metafisikoak, erabil daitezke elkarrizketa publikoan.
|
|
|
Publikotasunaren zainketa zorrotz honek nonbait oinarritu
|
behar
du, bertan ikuspegi guztien adostasuna lortu nahi baitu. Horretarako berrikuntza epistemologiko bat du beharrezko.
|
|
|
Gizakiaren ahalmen linguistikoan oinarritutako teoriak dira hauek, hots, arrazoimena bestearen aurrean elkarrizketaren bitartez erakutsi behar izatean oinarritzen dira. Rawlsek, zor filosofiko horiek ezkutatuz, teoria orohartzaileek teoria politiko hutsak garatu
|
behar
dituztela eskatzen du. Teoria politiko horietan derrigorrez bestearen arrazoiak hartu dira kontuan.
|
|
|
Irizpide hau ez da oso garbia, baina Rawlsen teorian guztiz erabakigarria da, honen gainean eraikitzen baitu balizko adostasun politikoa. Adostasun honetan sartuko diren teoriek arrazoizkoak izan
|
behar
dute derrigorrez. Teoriaren batek bestearen arrazoiak entzun eta aintzat hartu behar direla onartzen ez badu, adostasunetik kanpora geratuko da.
|
|
|
Arrazoiz uste izan genezake haien senideen egoera ez dela nasaia izango, eta ez dutela premiazko baliagairik edukiko gaixoak
|
behar
duten guztiaz hornitzeko, zeren hala balitz ez baitzuten urratuko Ameriketarako bidaia fortuna bila. Egoera horrela, horrelakoxea izaten baita, zein babes, zein sokorri nahi dute sorterrian topatu?
|
|
|
Nolatan ba, zuen darwinismoak kutsatu Lotilandiako umore sanoa? Nork ulertu
|
behar
zuen irri solas fedegabe hori. Euskaldun xumeek?
|
|
|
" Sinetsi
|
behar
dituen egiek ez diote gogoa tapatzen, ez hertsitzen, bainan hazten: adimendua harmatzen diote filosofia zabal bati buruz, erakusten diotelarik nundik sortua den mundua, nork derabilan, zertarako den gizona bizirat deitua, eta zer ontasun baliosa den berekin daukan bethiereko arima...
|
|
|
Erakaspen horiek ez dakarkete ez itsumendurik, ez etsimendurik: girichtinoaren arabera, zeru lurrak adimenduari idekiak daude, adimendu batek eginak direnaz geroz, eta beraz jakintsunek ez dute zeren duda beren iker-lanetan; hala hala, bizia ez zaio biharamunik gabeko ziliporta ez deus bat, bainan Jainko on baten gerizapean baliatu
|
behar
duen arte saindu bat. Zoin urrun giren gogo ilhun eta kechu batzuen elhe beltzetarik!".
|
|
|
Bizente Aizpururen ustez, kristautasunaren etika jentilen etikarengandik bereizten bada, kastitatearen kontuan da bereziki. Izatez, bertute hori da bere burua kristautzat daukan euskal gazteak mantendu
|
behar
duena, eta beharleku horretan ezer gutxi lagunduko dio bekatua apaizari aitortzeak, zeren, barkamenaren erraztasunak berak gurikeriara bideratuko baitu. Ostera, bertutean sendotzeko biderik seguruena, Aizpururen aburuz, sexu grina borondatearen indarrez menperatzea litzateke, autosugestioz ahalegintzea.
|
|
|
...ko, gure eliztarrei bekatu mortalpean debekatzen diegu, debekatu behar diegunez, GAZTE, GARBIKIZAN deritzon liburua irakurri, erosi, gorde, saldu, itzuli edo argitaratzea, eta era bereko debekua ezartzen dugu larritasun osoz gaztelaniazko JOVENES, SED CASTOS bertsiorako ere, bi biak ere Bizente Aizpuruk idatziak; oro bat, liburu horren aleren bat dutenei ohartarazten diegu, bada, berehala suntsitu
|
behar
dutela, edo, bestela, zuzenean guri bidali, edo guri helarazi norberaren herriko apaizen bidez.
|
|
|
Daviden laginketa mota agortzailea zen, hots, denetarik biltzen zuen eta kopuru handitan zakuratzen, Charles Darwinek edota Alfred Wallacek egin bezala. Edozelan ere, Armand David irus sentituko zen halako leku batean non hainbeste bizidun apart eta eder ikusi baitzituen lehen aldiz, eta seguru pozez beteko zitzaiola bihotza, ze, bai horixe, edozein naturalistarentzat arras gogo atsegingarria izan
|
behar
du esploratu gabeko lurralde batean murgiltzeak, zeinean egun birik behin eskuratzen duen altxor berriren bat, edo egunero ia.
|
|
|
Hortaz, Europako egonaldia amaituta, 1872ko urtarrilean Marseillatik Txinarantz abiatu zen atzera ere, indarberrituta eta darwinismoaren ideiaz gogoberrituta. Horrela delarik, faisaiek eman zizkioten Armand Davidi darwinismoaren ondadea onesteko
|
behar
zituen datu zehatzak: faisaiak giltzarri suertatu ziren.
|
|
|
Bada, bertako parrokiaren Gure Etchea aretoan egin ziren mintzaldi bi: " Origine de Ihomme", Jean Sorrek Baionako Seminario Handiko Bibliako irakasleakegun bitan zehar garatu
|
behar
zuena, eta" Avenir de Ihomme", Pierre Manterolak Teologia irakasle apaizgaitegian eta jatorriz Donibane Lohizuneko euskaldunabeste ekitaldi bitan, 1948ko urtarrilean zehar. Dirudienez, Orixek sekulako bihotzondokoa hartu zuen, eta lur jota geratu zen, hamabost egunean dozena erdi kilo argalduta.
|
|
|
Beste artikulu batzuetan, ganaduak bazkatzeko erabilgarriak izan zitezkeen bertako eta atzerriko landareez dihardu, belardi artifizialak eratzeko asmoarekin. Nolanahi, Aretxabaletak ikuspegi deskriptibo eta taxonomiko batetik jorratu zuen Uruguaiko landaredia, hau da, zientzia puru gisara, eta alor horretan kokatu
|
behar
ditugu bere ekarpen nagusiak: Las gramineas uruguayas, Flora uruguaya eta Cactdceas del Uruguay.
|
|
|
Hau da, badoazen euskaldunen uholdeari erreparatuta Hiribarrenek arriskupean dakusa euskaldun izaera eta Euskal Herria bera. Horrela segituz gero erreka zola jo
|
behar
zuten ezinbestean ordura arteko gizartearen egiturek, ekonomiaren oinarriek eta euskaldunen fedeak, eta hondamendi masibo horren aurrean, bat egin zuten agintari politikoek, ideologia guztietako prentsak eta bai Elizak ere. Makina bat arrazoi sozio-ekonomikok piztu eta hauspotu zuten jende uholde hori, baina, arrazoiak arrazoi, bazirudien Euskal Herria odolustu egingo zena.
|
|
|
Argazki asko egin zizkiguten ikasturte hartan, eta orain, aurrenekoaren ostean, bost hilabete geroagoko beste bat daukat eskuan, gehien interesatzen zaidana, edo hobe, gehien
|
behar
dudana nire bizitzaren kontaerarekin jarraitzeko. 1966ko maiatzaren 3koa da, Adrianen tailer berria inauguratu genuen egunekoa, zerrategia baino bi kilometro gorago, erreka jaiotzen zen lekutik aski hurbil.
|
|
|
Bultzada ere bai." Joseba hurbildu zitzaigun. " Noiz joan
|
behar
duk Teresarengana, Martin?", galdetu zion. " Oraintxe bertan."" Ba eman animoak gure partetik.
|
|
|
Tonto baten jokaera zela nirea. Eta, beraz, ahalegindu egin
|
behar
nuela aldentzen, tarte batez behinik behin, arratsalde batez; arratsalde bat hartu eta bisita egin behar niola Teresari. Tontoa ez ezik, nirekoia sentitzen nintzen, ankerra, adiskide eskasa.
|
|
|
Soinuarekin eta jendez inguratuta, denbora hori. Eta Teresak ordu erdia
|
behar
zuen tarte hura hiru aldiz ibiltzeko. Herren egingo zuela pentsatu nuen, edo oso ahul egongo zela.
|
|
|
Autoen motor hotsa iristen zitzaigun orain hoteleko aparkalekutik. Bazkaltzeko ordua izan
|
behar
zuela pentsatu nuen, baina ez nintzen erloj ua begiratzera ausartu. Teresak zaindu egiten ninduen.
|
|
|
" Gerran hildako guztien izenak jarriko balituzte, ondo legoke esan zuen Susanak— Baina alde batekoak bakarrik jarriko dituzte, eta hori nazkagarria da." Udako soineko bat zeraman, laranja kolorekoa; oinetan, apreta soil batzuk, kolore zurikoak. Bazirudien beste kezka batzuetako pertsona izan
|
behar
zuela, bere itxuraz arduratua soil soilik; baina, Martinek esan izango zukeen bezala," gerra galdutako pertsona" baten alaba zen, eta ez alferrik. " Arrazoi guztia du Susanak —esan nuen— Obaban fusilatuta hil zirenen izenek behintzat bertan egon lukete." Esaldia bukatu orduko, koadernoko zerrenda ikusi nuen, begien aurrean baneuka bezala:
|
|
|
Redin Cesarrengana hurbildu zen: " Isilago hitz egin
|
behar
duzu, Cesar. Ezustekoren bat izan dezakegu, bestela".
|
|
|
" Azeitunak", esan genion Cesarrek eta biok batera. " Nik ipuin bat egin
|
behar
banu, bera hartuko nuke pertsonaia nagusitzat", gaineratu zuen Cesarrek Susanak entzuteko moduan. Susanak burua astindu zuen azeituna platertxoa hartuz batera.
|
|
|
Nire ondoan neukan neska hura, Virginia, ezkontzera zihoan, eta bere jarrera txeratsuak bukaera ematen zion gu bion arteko harreman xeheari; ez zen, inola ere, tratabide estuago baten lehen pausoa. " Non jarri
|
behar
duzue bizitzen?", galdetu nion. Berriro ere, ez nuen indarrik sentitzen belaunetan.
|
|
|
Virginiaren eta marinelaren arteko ezkontzak iragarria egon
|
behar
zuen Obabako elizan. Gainera, Virginiaren adinagatik, oso gaztea zelako, hogei urte bete berria, Obabako denda eta taberna guztietan izango zen bere ezkontza hizpide.
|
|
|
Zubiaren petrilerantz egin zuen, eta marrubi ziria hartu. " Soinujole bat
|
behar
dugu ezteietarako, eta zuri esatea pentsatu nuen aurrena. Baina ez zitzaidan egokia iruditu, eta beste bati deitu diot."" Zein egunetan duzu ezkontza?"" Abuztuaren 1ean."" Segituan, orduan."" Aurrerantzean ere lagun izatea espero dut, David."" Nik ere bai." Gehixeago urrundu zen, zubiaren erdian zegoen.
|
|
|
Besteak, berriz, ez. Baina polizia narrazioen lexikoarekin adierazita— froga gehiago
|
behar
nituen. Eta ezin nituen lortu.
|
|
|
Jantzi gabe al zaude oraindik?" Ez nuela zeremoniara joateko asmorik esan nion. " Nork jo
|
behar
du orduan elizako harmonioa?"" Eta niri zer esaten didazu!", zapuztu nintzen.
|
|
|
Ordubete geroago etxeko telefonoa hoska hasi zen, eta ama ote zen pentsatu nuen, edo don Hipolito bera, Virginiaren ezkontzan harmonioa jo
|
behar
zuenak ez zuela agiririk eman eta nik haren ordezkoa egin nezala eskatzeko. Nire benetako desira zen, agian.
|
|
|
Nire galderaren zain geratu zen. " Zertarako
|
behar
duk dirua?", galdetu nion amore emanez. Barre txiki bat egin zuen:
|
|
|
Zer joera egin zidan bazkarian! Genevieve esan eta esan zebilek orduz gero, prostituta etxe baterako berak ez didala dirurik utziko." Klasearekin jarraitu
|
behar
genuela esan nion, iraileko azterketak gainditzea ere beharrezkoa zitzaiola. " Egia duk.
|
|
|
Ez nuen behin ere ikusten hotelean, eta kezka sortu zitzaidan, ez ote zegoen, Jainkoarekin ez ezik, denokin haserretuta, baita nirekin ere udako bisita bakarraren ostean gehiago azaldu ez nintzaiolako. Aitzakia bat erabili eta Berlinoren gutunak Martinen bitartez lortzea ere pentsatu nuen, grafologia ikasten ari nintzela esanda, adibidez, eta ahalik eta pertsona gehienen letra
|
behar
nuela ariketa praktikoak egiteko. Etsitzen hasia nengoenean, Teresa hoteleko aparkalekuan azaldu zitzaidan.
|
|
|
Oso epela zegoen. " Hurrengo batean igo egin
|
behar
dugu", esan nion. " Zertara?
|
|
|
Bere ezpainek tabakoaren zaporea zeukaten. " Zer egin
|
behar
zuten gure familiakoek Madrilen?", galdetu nion. " Boxeolari ospetsu horrekin hitz egin.
|
|
|
" Eusebio" eta" Portaburu", berriz, ez ziren bere eskukoak. Angel bere adiskide minak idatzitakoak
|
behar
zuten izan. Arrazoizko erantzun bakar hori aurkitzen nuen nire gogoan.
|
|
|
Baina ez zegoen irin arrastorik, eta tresneriarik ere ez. Aspaldi utzitako errota izan
|
behar
zuen. Leku txarra zen gordetzeko.
|
|
|
Litekeena zen, halaber, Jainkoak lagundu nahi ez izatea, hil egin zuelako, berak ere lagun hurkoaren odola isuri zuelako. Abeli heriotza ematen zionari Kain deitzen zitzaion, baina Kain hiltzen zuenak, zer izen
|
behar
zuen. Pentsamendu haiek biraka zebilzkion buruan, sukarrarekin balego bezala, eta musua freskatu zuen errekako urarekin.
|