2009
|
|
Da Igorrera joan ginan oinez, da Igorren tranbia hartu
|
behar
gindun. Da tranbiek erraile deko, erraile euken, da Igorren akorde jatan:
|
|
Ni negar baten, amari itxi gure ez nik honakin beragaz etorteko. Da, arinago, lehenagoko gurasoak, oingoak be gureko dotsie, baina lehenagokoak koiteduk gura ixen arren etxean, da, bakixu, mantenidu ein
|
behar da
, apareju. Itxi nindun bertan.
|
|
Italian eginiko bidaia da, bai, baina bizitza al du hizpide? Turingo erreportajea bigarrenez irakurrita ohartu nintzen ordea izenburuaren bigarren zatia, «bizitza hizpide», irakurleongan oihartzun segurua
|
behar duen
esapidea dela: Cesare Pavese-ren Il mestiere di vivere (1950), Bizitza lanbide izenburuaren oihartzuna eta omenaldia.
|
|
Davantek seinalatzen du zauria «maiz erraten da euskal literatura pobrea dela... Esplikatu
|
behar litzateke
, gure aitzinekoek biziki ongi eta ederki idatzi baitute. Erraten dituzten gauzak ez dira txarrak, baina barietate guti dute.
|
|
Kontakizunak egiaren zati bat bakarrik azaleratzen duela esaten zaigu (57 or), eta egia horiek antzemateko, literaturak ñabardunak jaso
|
behar dituela
. Horregatik dute hainbesteko pisua eleberri honetan autofikzioak eta metaliteraturak (155 or.), eleberria nola idazten duen etengabe aipatuz, familia bateko hiru belaunaldiei buruz idazten baitu narratzaileak.
|
|
Bat-batean, modu dramatikoenean. Literaturak drama horren intentsitatea sentiarazi
|
behar digu
, nahiz eta jakin testu perfekturik ez dagoela, perfektu izatekotan bizitza bera izango bailitzateke (177 or. «Mapa perfektua, Borgesen arabera, munduaren tamainukoa izango litzateke»).
|
|
Klabea bilatu
|
behar bada
, 52 orrialdean dioena, «Aitaren erantzuna ez zen edonolakoa izan, kontakizun baten bitartez erantzun zidan?», ez da baztertzekoa.
|
|
Hardestyren ustez, Morris Hill hilerriari egotzi
|
behar zaizkio
huts egiteak edo osatu gabe jasoriko datuak. Kantzelergo katolikoaren bulegoko artxiboak izan ziren lagungarrienak, baita Schreiber-McCann-Gibson hileta etxearenak ere; orain, aldiz, Gibson hileta etxearenak eta Idaho Estatuko Historia Elkarteko liburutegi eta artxiboenak.
|
|
Lantzean behin ostatariei zegokien bezeroarentzat medikuarenean hitzordua eskatzea edo, hildakoan, haren elizkizunetarako prestakuntzak antolatzea. Maiz, gaixo zeuden bezeroen gastuak ordaindu
|
behar zituzten
eta, une batean, euren gain hartu zituzten Idahon familiarik ez zuten euskaldunei elizkizunak eta ehorzketa kostuak ordaintzea: gorpua ikusteko moduan uzteko gastuak, ehortziaren jantziak, garraioa, hil-autoa, etab. Xehetasun horiek topa daitezke ehorzketa zerbitzuak eskaintzen dituzten enpresen artxiboetan, han agertzen baitira zerbitzuak eskatu zituen pertsonaren izena eta hildakoaren ehorzketa ordaindu zuenaren izena ere.
|
|
Aforismo bat idazteko, batzuetan nobela oso bat zirriborratu
|
behar da
.
|
|
Zeure burua ezagutzeko hain
|
behar da
denbora gutti, ezen gainerakoena ezagutu nahian pasatzen baitugu bizitza.
|
|
Esan
|
behar duzuna
ez bada isiltasuna baino ede-rragoa, ez zaitez kezkatu. Horretarako daude eskuko telefonoak!
|
|
Entretenimendurako gaien oparotasuna da arazoa? Irakurleak, idazleak, hiritarrak, aukeratu egin
|
behar du
eta bere burua definitu, soslai bat eraiki: ezin zaigu denbora guztian dena gustatu.
|
|
ezin zaigu denbora guztian dena gustatu. Aukeratu egin
|
behar dugu
zer eta noiz, eta poesiaren abantailak saltzen ez gara inoiz trebe izan, ez behintzat poesia etiketaren pean, nahiz eta tresna egokiak baditugun orain sarean: afinitatezko sare sozialak «nire lagunaren etsaiak nire etsaiak dira» edo «nire poeta gustukoenen poetarik gustukoenak nire gustuko poetak dira» gisako formulak.
|
|
Aukeratu egin
|
behar dugu
eta aukeratu dugu: ispilua aukeratu dugu, itzali orduko geure aurpegi gero eta zahartzenagoa islatzen digun pantaila lau distiratsua.
|
|
Alde erantzira begiratu
|
behar genioke
, beharbada, blogen fenomenoari: gaur egun duela hogei urte baino askoz gehiago idazten denez, sasi-idazleak urduri jartzen dira, konpetentzia ikusten dute nonahi, sarkinak, fartsanteak, benetakoak ez diren idazleak?
|
|
Poesiak zer egin
|
behar duen
bizirauteko. Disoluziorantz jotzea da nire proposamena.
|
|
Izan liteke sentimendu bat gutxi-asko agerikoa dena, edo ezkutuan dagoena gutxi-asko, baina intentsitatea non den, han egon liteke poesia ere. Horregatik, poesiak zehatza eta doia izan
|
behar du
. Intentsitateak kontzentrazioa esan nahi du [orduan eta kontzentrazio handiagoa, are eraginkorragoa disolbatzean, erantsiko luke disoluzioaren apologistak], baina honek ez du esan nahi, ezta gutxiagorik ere, poema ulertu egin behar denik.
|
|
Horregatik, poesiak zehatza eta doia izan behar du. Intentsitateak kontzentrazioa esan nahi du [orduan eta kontzentrazio handiagoa, are eraginkorragoa disolbatzean, erantsiko luke disoluzioaren apologistak], baina honek ez du esan nahi, ezta gutxiagorik ere, poema ulertu egin
|
behar denik
. Kontua da zeri esaten ote diogun guk, ulertzea?.
|
|
Kontua da zeri esaten ote diogun guk, ulertzea?. Ferraterrek tranpa egiten zigun poema bat gutun komertzial baten eran ulertu
|
behar zela
esaten zuenean. Esaldia burutsua da, eta denok ulertzen dugu zertaz ari den, baina tranpa egiten duela uste dut, poema bat ulertzea gutun merkantil bat ulertzea baino prozesu konplexuagoa delako.
|
|
zirujauei buruzko telesail amerikarretako kirofanoko sekuentziak dira adibidea, commedia dell'arte berritua. Aurpegia erdi estalita sentimenduak adierazten saiatu
|
behar dute
. Eta posible da, posible izan behar du, nahiz eta guk oraindik ez dakigun, poesiarik gabeko ikuspegi poetiko diluitu eta eraginkorrak ere.
|
|
Aurpegia erdi estalita sentimenduak adierazten saiatu behar dute. Eta posible da, posible izan
|
behar du
, nahiz eta guk oraindik ez dakigun, poesiarik gabeko ikuspegi poetiko diluitu eta eraginkorrak ere. Disoluzioa:
|
|
Zineak ulertu du urtu egin
|
behar duela
eta beste zerbaitekin nahastu, desagertuko ez bada: zinerik gabeko ikuspegi zinematografikoa posible den bezala, ez ote litzateke posible poesiarik gabeko ikuspegi poetiko bat?
|
|
Baina hiru hilabeteren buruan eskuko lotailuak zeharo handituta zeuzkan eta ezin izan zuen horretan jarraitu. Norbaitek gizon bat
|
behar zuen
zaldi basatiak menderatzeko?
|
|
Pete ona zen zaldi gainean, baina lazoa bota
|
behar zionak
, zaldi gaineko mutikoa baino ikaratuago seguru aski, gaizki egindako kibiztoa jaurti zion. Zaldia lurrera erori zen, eta Pete harekin batera.
|
|
Haien bizimoduaz idatzi zuen The Flock (1906) liburuan, Austinek ez du artzainen mundura nostalgiaz begiratzen, iragan denboretako aztarna bat balitz bezala, baizik eta begirunez, bizitzeko eta pentsatzeko modu guztiz desberdin baten eredutzat hartuz. Turismoa eta parke nazionalak bultzatu
|
behar zirela-eta
artzainak lur haietatik bidaltzearen aldekoak gero eta gehiago zirenean, Mary Austinek erromantizismoz kutsatu gabeko errespetuarekin idatzi zuen haien munduaz.
|
|
Han ere gustura ez, eta artzaintzara itzuli zen, aldi hartan Fish Creek izeneko tokira, Nevadan. Tenperaturak 40 zero azpira jaisten dira han neguan, eta ardiei, izoztuta ez hiltzeko, hala ere ez ziren gutxi hiltzen?, aizkoraz kendu
|
behar zien
izotza. Lan gehiagotan ere saiatu zen Pete:
|
|
Aguereberry beste asmo batekin zihoan. Postaz bidali
|
behar zioten
dirua jaso nahi zuen, eta jarraian inguru haietan prospekzio lanari lotu. Aspertuta zegoen besteren kontura lan egiteaz, bere urre-alorra nahi zuen.
|
|
Harrisburg Flaten, bere meatzearen ondoan jasotako etxetxo batean bizi izan zen Pete hil arte, 40 urte luzez. Azken urteetan bere gastu txikietarako dirua
|
behar zuenean
baizik ez zuen lan egiten. Pipkinek diosku gogo onez erakutsi ohi ziela bere jabegoa turistei.
|
|
Heriotza Ibarrean bertan, Shorty Harrisekin egokitu nintzen. Bide bera egin
|
behar genuenez
, elkarrekin joatea pentsatu genuen. Mendien goiko aldean, Shorty aurretik zihoan.
|
|
Surik ez nuela egin konturatu zela esan zidan. Postak ekarri
|
behar zidan
diru pixka baten zain nengoela esan nion. Gizon batzuk atera ziren saloonetik.
|
|
txikitan isil-isilik egon
|
behar genuen
haurrok
|
|
Nahiz eta urte asko lehenago idatzia izan. Baina, aitortu
|
behar dut
, erabat ahaztuta nengoen poemarekin. Olerkiak gure aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia.
|
|
Historian aditua den irakasle bati entzun diot hitzaldian duela gutxi Bristolen. Margaret MacMillan katedraduna da Cambridgen, hasi zaigu galdezka zertarako balio duen egun Historiak, zergatik ikasi
|
behar duen
edonork egun Historia, dena krisiak harrapatuta dagoen une honetan. Oraindik ere Historiak gauza askotarako balio duela esplikatu digu eta horietatik bat, umiltasuna irakasten digula esan du.
|
|
Historiak umilak izaten erakusten digu eta guk geuk horixe ikasi beharko genuke. Hara zer gertatu den hemen eta hemen, hara zergatik gertatu zen hau eta hau, hara zer ez den inoiz egin
|
behar
, bestela hori eta hura gertatuko zaizue, halako haiei garai hartan gertatu zitzaien moduan. Alde horretatik begiratuta, MacMillan katedradunarentzat Historiak balio praktikoa dauka egun ere, beste abantaila gehiagoren artean.
|
|
Esan gabe doa, literaturako, zinemako zein beste edozein arte esparrutako kritikaz dihardugunean, ehunetik laurogei eta zortzitan, komunikabideetan (egunkari, irrati-telebista, aldizkari) gertatzen den jardun sozialaz ari garela. Gertakari sozial horrek bete
|
behar duen
baldintza nagusia informatiboa izatean datza, eta ez da gutxi kontsumismoaren gurpil zoro bezain kitzikagarrian orientabide argigarriren bat eskaini ahal izatea. Unibertsitate mailako kritikaren irispideak apalagoak dira, ez du beraz eragin sozialik, baina funtsezko baliabide bat da, literatura, egile eta obrak instituzionalizatzeko prozesuan.
|
|
Arte kolektiboetan, aldiz, askoz zailagoa bihurtzen da prozesu hori. Jende askoren partaidetza
|
behar denean
, dirutza handiak beharrezko direnean, orduan, gauzak izugarri konplikatzen dira.
|
|
bihurtu izana bera agortze sintoma ere izan daitekeen, argi ibili: marka berriak sortu
|
behar dira
, ongi funtzionatzen dutenak mantenduz. Industria, aldiz, urtetan geldirik egon ondoren apurka-apurka esnatzen ari den dinosauro gisara ikusten dut.
|
|
Belarririk gabeko gidoilariak garela ematen du? Dirulaguntzak eskatzeko egitasmo asko gaztelaniaz egin behar izaten ditugula ez aipatzeagatik, dirua eman edo ez eman deliberatu
|
behar duten
profesionalek askotan ez dakitelako euskaraz. Baina jakina, orain esan ohi den bezala:
|
|
Handiagoak ere aienatu dira iraganean, aztarna handirik utzi gabe. Aurretiaz jakintzat emandakoak ere berraztertu egin
|
behar dituzu
.
|
|
–Mama, avui vaig al cole? (Ama, eskolara joan
|
behar dut
gaur?)
|
|
Espainian kontrakoa gertatzen da. Espainiarrek zintzo eta artez mintzatzen ikasi dute, komunikatu
|
behar dituzten
kontzeptu sinpleak adierazten, eta gainera animatu egiten dituzte beren gogoeta eta sentipenak azaleratu nahian ari diren atzerritarrak berdin jokatzera. Eta hau gertatzen da ideiaren atzean dagoen pertsona ideia bera baino gehiago interesatzen zaielako, eta jakin badakitelako hizkuntzak nekez eman dezakeela halako ezagutza.
|
|
Izan ere, bolada batez «Me cago en la leche» eta horrelako esamolde koloretsuak barra-barra erabiltzen nituen. Gaztelaniaz zehar-esana balioesten da zenbait egoeratan lagun bati irrigarri geratzen ari dela esan
|
behar diozunean
. Berehala harrapatu nuen.
|
|
Ez dira dialektoak, elkarren ondoan garatu diren hizkuntza zeharo bestelakoak baizik, maiz bietako bat ezabatzen alferrik ahalegindu diren arren. Espainiako albiste nazionaletan, esaterako, katalanez mintzo den Kataluniako politikari bati azpitituluak jarri
|
behar zaizkio
.
|
|
Beste batzuen jatorria topatzea errazagoa zait, berriz. Adibidez,«!» hitzena (zer arraio ari haiz?) edo «I want doesn, t get» delakoarena (gauzak, lortuko badira, gizatasunez eskatu
|
behar
). Esaera hauek guztiak burura datozkit; berriro erabiltzen ditut.
|
|
Han bere lehengusu-gusina guztiak ezagutu zituen, eta batik bat, Hammah eta Jemma lehengusinak, bera baino bi urte zaharragoak. Kosta ahala kosta nahi zuen haiekin jolastu eta horretarako zekien ingeles guztia
|
behar zuen
. Oso gauza zailak lehenbizikoz esaten entzun nion.
|
|
Haren oparotasun kutsagarriak aferaz pentsarazi digu. Hizkuntza bat ikasi edo erabili baino gehiago, bizi egin
|
behar duzu
–mahaian gosalorduan, bainugelan, gauerdian, ohean egon nahiago zenukeen orduan?, maite egin behar duzu. Konfiantza horrek eta ez beste ezerk emango dizu hitz bakoitzaren pisua sentitzeko aukera eta beraiekin jolasaraziko.
|
|
Haren oparotasun kutsagarriak aferaz pentsarazi digu. Hizkuntza bat ikasi edo erabili baino gehiago, bizi egin behar duzu, mahaian gosalorduan, bainugelan, gauerdian, ohean egon nahiago zenukeen orduan?, maite egin
|
behar duzu
. Konfiantza horrek eta ez beste ezerk emango dizu hitz bakoitzaren pisua sentitzeko aukera eta beraiekin jolasaraziko.
|
|
Eman nuen hurrengo pausoa, zorabiatu antzean, aitortu
|
behar
–mundu osoa argi berri batez ikustea izan zen.
|
|
Lehenik eta behin eskerrak eman
|
behar dizkiet
antolatzaileei, Alberto Lopez Basagureni bereziki, egin didaten ondragatik. Itzuliko ahal dut gaur nigandik espero duten hondarrik.
|
|
administrazioa sortzen eta euskararen estandar bat indartzen enplegatu ditugu azken urteotako indar nagusiak. Estandarizazioak erantzun bizkorrak eman
|
behar zizkion
administrazioaren hedapenari, eta geure buruak zoriontzeko moduko lorpenak irabazi ditugu bidaia horretan. Baina administrazioaren premia linguistikoei erantzun beharrak izan du eragin kezkagarririk ere.
|
|
Horri erantsi
|
behar zaio
beste kontsiderazio bat ere, kontuan hartzen ez duguna: administrazioko hizkeraren itzala oso-oso luzea da gure hizkuntzan; hedadura handiko hizkuntzetan ez bezalakoa.
|
|
Proportzionalki, administrazioko hizkerak euskaraz idatzitakoaren ehuneko izugarria betetzen du, eta, ezinbestez, euskal administrazioko hizkeraren hedadura sozialak esparru handiak hartzen ditu: administrazioak guztiz elebiduna
|
behar du
legez, elebiduna izan nahi lukeen, baina ez den, herri batean.
|
|
Nirea bezalako hizkuntzetan idazten dugunok nekez ken ditzakegu gainetik gure hizkuntzaren egoera berezkoa eta hizkuntzaren testuingurua. Kaosa ordenatzen saiatzeaz gainera, hizkuntzari erreparatu
|
behar diogu
: zertaz idatzi nahi dudan erabaki bezain pronto, asmatzen hasi behar dut zer hizkera klase erabiliko dudan:
|
|
Kaosa ordenatzen saiatzeaz gainera, hizkuntzari erreparatu behar diogu: zertaz idatzi nahi dudan erabaki bezain pronto, asmatzen hasi
|
behar dut
zer hizkera klase erabiliko dudan: pedal biko bizikleta bat da idazkuntza.
|
|
pedal biko bizikleta bat da idazkuntza. Edo gure esaera batek dioen bezala, zapatak oinaren neurrikoa
|
behar du
; ez handiegia ez txikiegia; ez zabalegia ez estuegia; ez bigunegia ez gogorregia.
|
|
Emanak gara gure hizkuntzen auzia hileta-musikarekin barneratzera; gure hizkuntzen inguruko guztia aldapa, neke eta zailtasun gisa bizitzera; gure problemak modu agoniatsu batean planteatzera eta plazaratzera. Alde onei begiratzen ikasi
|
behar dugu
. Nire idazle-lanera itzuliz:
|
|
«Gure hizkuntza bedeinkatua berritu: abantailaren bat
|
behar genuen
literatura zahar, literatura behin eta berriro landuz landuen aurrean».
|
|
Nire euskarazko tradizioan neuzkan nobela historikoaren jardun apurrek ere ez zuten nik bilatzen nuena betetzen. Hona zer uztartu
|
behar nituen
jario natural batean: alde batetik, euskara batua; bestetik Erdi Aroko jardun halako baten itxura hartuko zuen hizkera bat; hirugarrenik, literatura unibertsaleko hainbat ereduren eitea.
|
|
alde batetik, euskara batua; bestetik Erdi Aroko jardun halako baten itxura hartuko zuen hizkera bat; hirugarrenik, literatura unibertsaleko hainbat ereduren eitea. Nik sinesgarri gisa eraikitzen nuena, sinesgarri
|
behar zuen
irakurleak ere. Itun halako bat sinatu behar nuen berarekin:
|
|
Nik sinesgarri gisa eraikitzen nuena, sinesgarri behar zuen irakurleak ere. Itun halako bat sinatu
|
behar nuen
berarekin: «nik sinesten dudalako, zuk ere sinetsi egin behar duzu».
|
|
Itun halako bat sinatu behar nuen berarekin: «nik sinesten dudalako, zuk ere sinetsi egin
|
behar
duzu».
|
|
Eta hona lan politenetako bat: hitz eta baliabide erretoriko haiek guztiak testuinguru berri batean txertatu
|
behar nituen
: ahal nuen naturalen, egoera bortxatu gabe.
|
|
Txikitan oso baldarra nintzen jolaserako, eta, halakoetan beti gertatzen den bezala, beste abildade batzuekin estali
|
behar nuen
baldarkeria; auto-estimua hauspotu. Gogoan dut sarri samarretan errepikatzen zen eszena bat:
|
|
Lehendabiziko ekintzan, komikiarenean, beste hizkuntza batean jasoa dut nire formazioa; beste hizkuntza bateko informazio, irudi eta formulekin betetzen ari naiz nire ganbara, nire irakurle-altxorra. Baina gero, euskaraz ari naizelarik, neurera ekarri
|
behar ditut
haiek guztiak, moldatu, egokitu, itxuraldatu egin behar ditut (eta, askotan, sortu). Nire idazle-bizitza guztian egin behar izan dut hori:
|
|
Lehendabiziko ekintzan, komikiarenean, beste hizkuntza batean jasoa dut nire formazioa; beste hizkuntza bateko informazio, irudi eta formulekin betetzen ari naiz nire ganbara, nire irakurle-altxorra. Baina gero, euskaraz ari naizelarik, neurera ekarri behar ditut haiek guztiak, moldatu, egokitu, itxuraldatu egin
|
behar ditut
(eta, askotan, sortu). Nire idazle-bizitza guztian egin behar izan dut hori:
|
|
Baina, ordu horretan, badaki ohean jarraitu
|
behar duela
, laster ama hurbilduko zaiola?
|
|
–Berriz ere, enarak ikusten? Jantzi egin
|
behar duzu
, gosaldu, ikastolara joan?
|
|
Eta aitak egunero falta du zerbait! Miaketan ibili
|
behar
. Gatazka.
|
|
Mutikoa, ilunpean, bidea eginez joan zen, zaratarik txikiena atera gabe. Horretarako, pauso bat eman eta itxoin egin
|
behar
. Beste pauso bat eta gelditu, eta zelatan geratu.
|
|
M.B.: Mikelek beti esaten zuen Flemingekin zorretan zegoela eta omenaldi bat egin
|
behar ziola
. Gogoratu behar da Mikel txikitatik osasun kaskarrekoa izan zela, oso kaskarrekoa.
|
|
Mikelek beti esaten zuen Flemingekin zorretan zegoela eta omenaldi bat egin behar ziola. Gogoratu
|
behar da
Mikel txikitatik osasun kaskarrekoa izan zela, oso kaskarrekoa. Hilabete batzuk zituenean hilzorian egon omen zen, amak tifoideak harrapatu zituelako eta berari pasatu.
|
|
Baina Mikel bereziki gogoratzen zen hamar urte inguru zituenean otitis de repetición delakoa izan zuela, eta oso gaizki egon zela. Trepanatu egin
|
behar zuten
, begira zer gauza beldurgarria. Zorionez, garai hartan, juxtu orduan, penizilina komertzializatzen hasi zen estatu frantsesean, eta Frantziatik hona pasatzen zuten.
|
|
Paperezko etxeak egitea ikaragarri gustatzen zitzaion. Eta jakina, horretarako pegamentua
|
behar zuen
. Ba, joan ziren frontoira eta, partidua hasi eta laster, konturatu zen pegamentua bukatuta zeukala eta ezin zuela bere etxea bukatu.
|
|
–Antonio, pegamin
|
behar dut
etxetxoa bukatzeko.
|
|
–Antonio, pegamin
|
behar dut
. Antonio, pegamin behar dut?
|
|
–Antonio, pegamin behar dut. Antonio, pegamin
|
behar dut
–
|
|
Bere lehenengo jaialdia euskaraz, ze lehenengoa Iruñeako Gayarren eman zuen gazteleraz, eman zuen Zaragozako Argensola antzokian, euskal ikasleek antolatuta. Baina kantatzen profesionala izateko karneta
|
behar zen
, karneta atera behar zenuen. Eta klaro, karneta da?
|
|
Bere lehenengo jaialdia euskaraz, ze lehenengoa Iruñeako Gayarren eman zuen gazteleraz, eman zuen Zaragozako Argensola antzokian, euskal ikasleek antolatuta. Baina kantatzen profesionala izateko karneta behar zen, karneta atera
|
behar zenuen
. Eta klaro, karneta da?
|
|
Esate baterako, Baztanera joaten zenean? Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu
|
behar dela
. Arizkunen Xabier Larralde zegoen, hango txistularia zen, eta oso hartu-eman onak zituzten.
|
|
Urteak pasa ziren, eta esan zion Xabier Larralderi: grabatu
|
behar dizkizut
hiru kanta haiek, gogoratzen zara juerga hartan?, ba hango hiru nahi ditut; ikusten ditut kantutegietan publikatuta, baina zuen bertsioa askoz gehiago gustatu zitzaidan. Eta hiru kanta horiek ziren Kantuz, Gaztetasuna eta zahartasuna eta Lore sortu orduko.
|
|
Bestalde, bere ideia musikalak grabatzeko ere erabiltzen zituen Mikelek magnetofoi txikiak. Hori bai, nahiko garbi zituenean bakarrik, ze askotan esaten zuen ideiak en reposo eduki
|
behar zirela
luzaro. Balio baldin bazuten, itzuliko ziren.
|
|
uste dute «euskal gaia», «palestinar gaia», «latinoamerikar gaia» edo besteko arlo zehatzak aztertzeak agenda intelektuala esentzializatzea dakarrela. Haien ustez, gizaki gara denok eta, horrenbestez, unibertsalista izan
|
behar dugu
–Kontua da eztabaida ez dela itxi, eta irtenbide errazik ere ez duela.
|
|
«Douglass Italiara baldin badoa, non edo non Apeninoetan euskaldunak bizi direlako izango da. Kolonia bat egon
|
behar du
han ezkutatuta, Douglassek ez du-eta euskal gaia besterik ikertzen».
|
|
Arroz hutsa dut gustuko, eta osagarririk edo jaki puskarik izan
|
behar badu
, Kataluniaren barnealdeko masietan prestatu eta maniatzen duten bezala. Gerra zibilak beste plazer bat gehitu zion zerrendari:
|
|
Orobat, gure familiak badu sinbolo fisikoen bitartez komunikatzeko era bat, agian batez ere gure artean. Gure ustetan indarrez beteta dauden objektuez inguratzen dugu geure burua,
|
behar den
arreta eskainiz gero haien dohainaz jabetuko garelakoan. Gure familian, errepresentazio fisiko horiek literaturaren moduan jokatzen dute neurri handi batean:
|
|
Liburu-apalategi baten kantoian zintzilikatutako zurdazko soka. Hala esan zidan, desertuan kanpatzerakoan zurdazko soka batez inguratu
|
behar zela
lo-zakua. Zurda zorrotzek uxatu egiten zuten bestela zakuaren epeltasunera hurbilduko zen kriskitin-sugea.
|
|
I, ve lived too much in America ever to go back», esaten dio Robert semeari. Loten alabek bezala, bere egoera onartu
|
behar du
(agindutako lurralde maitea norberak eraikitzen duen ilusioa da) eta aurrera jarraitu. (176)
|
|
Jaiotakoan glaukoma izeneko gaixotasun baten txartela ezarri zidaten medikuek, eta horrekin bizitzen ikasi
|
behar nuela
adierazi zuten. Arazo ikaragarri hura konpontzen ere saiatu ziren, korneako transplante bat eginez, baina alferrik.
|
|
Horietako askotan gorilek eta tximuek mimikaz edo errepikapenak erabiliz platanoak jaten edota zuhaitzetara igotzen ikasten dutela erakutsi digute. Badakigu denok gauza berriak ikasteko lehenengo ikusi, eta gero errepikatu egin
|
behar dituztela
, baina telebistaren aurrean irribarre bat ezpainetan dugula, tximuen tximukeriak ikusten ditugunean, detaile horretan ez dugu erreparatzen, gauza jakin bat bezala prozesatzen du gure buruak.
|
|
Lehenik eta behin, beraiek beste arazo asko dituztelako eta, bestalde, zure arazoak zureak direnez zuk konpondu
|
behar dituzula
pentsatzen dutelako.
|
|
Baina besteon bizitzan ipurtargi bat izatea txikitatik ikasi
|
behar den
gauza da. Neska eta mutilak oso krudelak izan daitezke eta beste iluntasun geruza bat bota gure gehiegi zamatutako motxilan.
|
|
Eta liburuaren azken hitzera iristen garenean, bat-batean, berriz iluntasunaren mundura itzultzen gara. Liburuaren argiak irauten duen arte, eleberri edo istorioko pertsonaien begiekin ikusten jarraitzen dugu, baina gauza on askok bezala argia pixkanaka-pixkanaka itzaliz doa, eta orduan gure beste sentipenekin ikusteari ekin
|
behar diogu
berriro, beste liburu bat esku artean izan arte behintzat.
|
|
Ikurrina modura erabili
|
behar dudan
hitz horrengatik ez balitz, hobeto esanda, hitz horrek niretzat esan nahi duenagatik ez balitz, ezingo nuke jarraitu, gaur egun oraindik iluntasunean bizi beharra dudalako ditudan arazo askorengatik, alaitasunez eta indarrez begirada aurrerakoi batekin begiratzen bizitzari.
|
|
Konparazioak konparazio, tristurak inguratzen nauen egun horietan, nire borrokatzeko gaitasuna, nahia eta beharra direla-eta, gure euskara maiteak borrokatu
|
behar duen
bideaz pentsarazten dit nire bide propioak. Biak antzekoak direla pentsatzen dut eta horrek nire errepidean aurrera jarraitzeko ematen dizkit indarrak, eta buruari hauxe galdetzen diot:
|
|
Horrela nik ere, gure izaeran hain garrantzitsua den altxorra bezala, pausoz pauso ekin
|
behar diot
bideari, inoiz etsi gabe.
|
|
Aurpegiko bi perlekin ikus dezakezuenok itsuon begiak izan
|
behar duzue
. Eta, alderantziz, beste zentzumenen indar handiagoa dugunok zuen belarri, aire eta bizitzaren nondik norakoen hizkuntzaren itzultzaile izan behar dugu.
|
|
Aurpegiko bi perlekin ikus dezakezuenok itsuon begiak izan behar duzue. Eta, alderantziz, beste zentzumenen indar handiagoa dugunok zuen belarri, aire eta bizitzaren nondik norakoen hizkuntzaren itzultzaile izan
|
behar dugu
.
|
|
Agurea jakitun da, nor izanen bada, arraina arerioa, enegarrenez? bere egin
|
behar
duela. Bizitza, beharra eta borroka sinonimoak dira Agurearentzat.
|
|
Borrokak amodioa hala nola herra sorrarazten dizkio, borrokatu daiteke maitasunez hala nola aiherkundez. Borroka du bizirauteko modu bakarra, borrokak duina izan
|
behar du
alabaina.
|