|
2003
|
|
|
...Madrilenmaiatzaren22an bertanidatzia.Ezezkoaizanarren, ezzenguztiz itxia, hauda, MenéndezPidalekezinzuenEtxeparebereondoankokatu, baina, bai, beharbada, inguruan, JuntaparaAmpliación deEstudios en, mediku gisa.GestiohoriegitekotanlotuzenAzkuerekin, bainaartxibategianezdagordebestelakoeskutitzik, gestiohorrenemaitzarenberri damaigunik.Halaere, azkenekohoriizangoda, ziurrenez, Etxeparekeskutitzean
|
adierazitakoa
.
|
|
|
Pasartehorrekhainbatiruzkinmerezibaditu ere, hemenbizpahirueginendizkiogulaburzurrean.Lehenengo etabehin, aipatubehardaletra etzananikjarria dela, etabai, bestalde, isolazionismoa edo
|
adierazteko
Villasantekdarabilen, bakar bide, horiizatezAltuberen jatorrizkoakberak dakarrela.Bigarrenik, KO utzinauena: Altubekingelesarenbideaproposatuzuen, noiz eta1922an, etanikneuk, gaianguztizinteresatutabibliografiaeraiasistematikobatezirakurridudanhonek, 2004anedukiduthorren berri, txiripahutsezgainera.ErantsikodugunazkeniruzkinaVillasanterena da (etaletraetzananirea):. Hiztegi legehauekezditugu seku...
|
|
|
NikolasOrmaetxeaOrixe (Orexa, 1888; Añorga, 1961). ...anistikosakonalortu zuen.Jesuitakutzita, 1923 tarteanBilbon biziizanzen, etaeuskallanetanmurgildu zenburu belarri: EuskaltzaindianAzkuelaguntzen zuen, Euzkadiegunkarian euskalatalarenardurahartu zuenKirikiñorenondoren, itzulpenak, poemaketabestehainbatsorkuntza lan idatzizituen.36kogerla aurreko belaunaldiarentzat Orixe zeneuskalgauzetako jakintsurikhandienaeta baitaidazleegokienaere, euskalarima
|
?
adierazteko. Orixe euskararenlehenliberatuadugu: Aberriarenpizkundeanlagundukozuen poemanazionala egiteko. Euskaldunak?, Aitzolen enkarguzerretiratuzenBilbotikOrexara, 1931n.
|
|
|
1935ean, JulesMoulierOxobik. Beribilez: idaztibat, gorphutz etajauntzi, arrasona, idatzizuenGureHerrian, Etxeparerenheriotzarenkarietara. Halaber, aipagarria daJeanElizaldeZerbitzariren 1955ekoiruzkina:, irakurtzenduturtheanbizpahiruetanBeribilez.Bertzerikeginezbalu ereJean Etcheparemirikuak, etzuenebatsiko egungogorespena.Segur!?. Alabaina, JonCasenavek
|
adierazi
bezala, gehienek. Lafitte ezbada. Aldudekomedikuakegingogozuenarenordez, bestezerbaitirakurrizuten, alegia, Euskal Herriarengaindiautozburutuitzuligoxobat, besterikez.
|
|
|
Huxley-k 1870ean dinosauroensailkapenaz idatzi zuen, orduan ezaguturiko hamasei generoak aintzat hartuz; hala ere, ez zuen txintik esan euren suntsipenaz. Othniel C. Marsh paleontologo amerikarrak 46 dinosauro genero zerrendatu zituen 1882an, eta soilik
|
adierazi
zuen euren kopurua urrituz joan zela, harik eta Kretazeoaren amaieran erabat desagertu arte. Geroago, 1895ean, 68 genero zerrendatu zituen, baina suntsipenik inola ere aipatu barik.
|
|
|
...ak izandirennarrastierraldoiak, klima aldaketakgaindituzituztenakkontinenteengorakadaketabeherakadakgainditu bezalaxe, azkeneanbeldar apal apalekakabatuzituztenamenbatean.Goragoaitortudutosobegikoa izandudalabetidanikhipotesitxolinhau, izanere, soilikizenburuairakurri etadagoenekozgogokoabainuen: DidtheCaterpillarExterminate theGiant Reptile. BehingoagatikDavidekGoliatbentzutudu, edobesteerabatera
|
adierazita
, munduakademikoanbehingoagatik ornogabe ziztrinbatek ornodunamakurrarazidu.Osonekezikustenda horrelakorik.
|
|
|
Herbiboroeta, batezere, karniboroterminoenegokitasunadela eta eztabaidaluzeaegonda, baikontrakoetabaialdekoarrazoiaketadesarrazoiakplazaratuz.Eztabaidahorretarako argigarriadaikustea, Abadiakbelarjalenoiz eta1892an erabilizuela, etazer eta, herbiboro
|
?
adierazteko, etaez, barau egilea, esateko, etaez, zehazki,, graminiboro?(= grass eating) esatekoere.
|
|
2007
|
|
|
La, ttek Pierre Lhande ezagutu zuen hitzaldi baten, Beloken ikasle zegoenean. La, tteri hitzaldia gustatu zitzaion eta eskutitzez
|
adierazi
zion Lhanderi. La, tte Gure> Herrian idazten hasi zenean, Lhandek eskutitz bat idatzi zion La, tteri adieraziz oso hiztegi aberatsa zeukala eta ea bidaliko zion bildutako hitz mordoa Hiztegi bat osatzeko.
|
|
|
La, tteri hitzaldia gustatu zitzaion eta eskutitzez adierazi zion Lhanderi. La, tte Gure> Herrian idazten hasi zenean, Lhandek eskutitz bat idatzi zion La, tteri
|
adieraziz
oso hiztegi aberatsa zeukala eta ea bidaliko zion bildutako hitz mordoa Hiztegi bat osatzeko. La, ttek bildutako
|
|
|
1944ko abenduaren 28ko Herriaren alean La, ttek dei bat zabaldu zuen demokraziaren izenean oraindik Erresistentzian ari zirenei,
|
adieraziz
ekintzok ezinbestekoak izan baziren ere garai baten, ordua zela ekintza horiek utzi eta Gobernu berriari gobernatzen utz ziezaioten, La, tte, P.: Vers la démocratie, Herria, > 1944ko abenduaren 28a.
|
|
|
Ordre> nouveau; mugimendu federalista izan zen Ordre> Nouveau> eskualdeen berezitasun eta eskubieei eustearen alde agertu zen. La, ttek berak aipatu zuen Ropsek 1932an egindako bilerak izan zuen eragina,
|
adieraziz
Aintzina> deitu kazeta ttipiak biltzar hortarik jalgi zituela bere funtsezko ideiak68.
|
|
|
Ostera, buruzagiez gain, kide bakan batzuk baino ez ziren azaldu bileretara (harrigarria da 1923ko alean
|
adierazitakoa
, hau da, 80 partaide baino gehiago izan zirela bileretan): Edouard Casedevant 24 bider, Joachim Labrouche 23, Duvot 19 eta F. Lefort 18 Maiz joan ziren hauek ere:
|
|
|
1894ko bozketen ostean astekariak aurrera jo zuelarik, arduradunek
|
adierazi
zuten hauteskundeak amaiturik zeuden legez, politika pixka bat alde batera utziko zutela, laborari eta familien gaietara mugatuz125 Horrela, Eskualdunaren hedapena eta eragina herritarrengan handia izatera heldu zen, sortu zenetik irakurleen kopuruak gorantz eginik: 850 1880ean, 950 1889an, 1200 1890ean eta 1300 1891n126.
|
|
|
Louis Etcheverry, ostera, ez zen Hiriart Urrutyren berrikuntzekin ados agertu149; kontrakotasuna
|
adierazteko
ez zuen utzi astekaria Eskualduna> izenaz izan zedin argitaratua. Beraz, 1904an Eskualdun> Ona> izen berria erabili zuten, Hiriart Urrutyk bere gain hartuz astekariaren kudeaketa.
|
|
|
Jean Goyhenetchek
|
adierazi
duenez, Jean Hiriart Urruty bazen euskalzalea, baina professe un nationalisme français, cocardier, réactionnaire; Goyenetche, J.: Idéologies culturelles.et espace social en Pays Basque de France à la veille de la première guerre mondiale, La> roduction> sociale> des> espaces, C.N.R.S., 87 or.
|
|
|
Hala ere, hainbat batzarkide ez zegoen ados deialdia euskaltzale ez ikasiei bidaltzeaz. Horrela, Guilbeauk Daranatzi honako hau
|
adierazi
zion:
|
|
|
Jean Goyhenechek
|
adierazi
duenez, Bigarren Mundu Gerraren ostean Eskualzaleen Biltzarrak biltzeari ekin zion berriro, baina buruturiko ekintzek aurrekoek baino eraginkortasun gutxiago izan zuten: ses activités se limitent toujours à un banquet an
|
|
|
Eskualzaleen Biltzarraren kideak ez ziren maiz joaten elkartearen bileretara; Lauren Apestéguyk horrelaxe
|
adierazi
zuen Gure> Herria> aldizkarian:
|
|
|
Bileren partaidetzari buruz
|
adierazi
duguna errepikatu egiten da aldizkarietan idazteari dagokionez: Hegoaldeko RIEVen Hegoaldekoek idazten zuten eta Iparraldeko SSLAB> eta Eskualdunan Ipartarrek.
|
|
|
Baina 1919ko batzarra burutu baino lehen, Azkuek buru belarri ekin zion nortzuk izan litezkeen zortzi euskaltzain berriak erabakitzeari. Lau hautagai baino ez zituela ezagutzen
|
adierazi
zion eskutitzez Pierre Broussain lagunari: Jose Agerre, Aspiazu linguista donostiarra, Pierre Broussain bera eta Raimundo Olabide.
|
|
|
Erantzunean Broussainek
|
adierazi
zion Azkueri Georges Lacombe zela ezagutzen zuen Iparraldeko, lologo eta linguista bakarra281 (Lacombe Broussainen ordezko euskaltzain izan zen 1920an hil zenean). Dena dela, bazekien Broussainek oztopoak izango zirela Lacombe euskaltzain izendatzeko, ez baitzuen Akademiaren baldintza betetzen:
|
|
|
Jean Barbierrek, bataio izenaz gain, Ganich, Nehor eta Haurmaite goitizenak erabili zituen Gure> Herriaren artikuluak sinatzeko. La, ttek
|
adierazi
zuen aipatu ezizenak Babierrenak zirela; La, tte, P.: Euskal> literaturaz, > Donostia, Erein, 1990, 290 or.
|
|
|
Gure> Herriak Eskualdunarekin> zituen harreman komunen berri eman zuen,
|
adieraziz
: Gure ustez segurik Gure Herria hartzen duten gutiz gehienek Eskualduna irakurtzen dute317 Beste aldetik, Dominique Soubelet zoriondu egin zuen Jean Elissaldek Gure> Herriaren orrialdeetan, kaleratu berri baitzuen sei orriko Eskualduna:
|
|
|
Are gehiago, Laurent Apestéguyk
|
adierazi
zuen aldizkari biak baino besterik ez zegoela irakurtzeko garai hartan:
|
|
|
Louis Colasek Julien Vinsonen pentsamoldearen berri eman zuen,, nkatu eta aldaezin bezala (nous connaisions tous ses idées très arrêtées354). Louis Dassancek aipatu egin zuen Vinsonek adeitasunez
|
adierazitako
oharra355 Henri Dopek, ostera, Vinsonek folklorez idatzirikoa mesprezatu egin zuen: Ne sont guère quun recueil de ces légendes ou de ces dévinettes populaires, gaineratuz:
|
|
|
On comprend par suite combien sont incomplètes les études folkloriques tentées jusquà nos jours de ce côté ci des Pyrénées356 Gilberte Guillaumie Reicherek Victor Hugoren teoriarekin agertu zen ados?, eguraldia gaiztoa frantsesera itzuli orduko?, Julien Vinsonena baztertuz (Jai le regret de ne pas donner raison à Vinson, mais à Hugo357). Georges Hérrellek Vinsonez
|
adierazi
zuelarik: Presque toujours bien informé au point de vue bibliographique358, kasuren baten Vinsonek esandakoaren kontra agertu zen:
|
|
|
Laminak> eta Lamies> pertsonaia desberdinak ziren Colasen ustez eta berdinak Barbieren aburuz430 Charles dElbéek Jean Barbierek, mon excellant ami? kontaturiko pasadizoa aipatu zuen431 Jean Etcheparek, ostera, Barbierek kaleraturiko liburu batez
|
adierazi
zuen: Bi akats handiskoak edireiten daizkogu, baina gaineratu zuen:
|
|
|
Beignatbordek eta Julien Vinsonek Rabelais en testuari buruz interpretazio bana azaldu zutelarik, Jean Saint Pierrek
|
adierazi
zuen: Jenclinerais par lire comme Vinson...
|
|
|
José Eizagirre adizkidea z honako hau
|
adierazi
zuen Jules Moulierek: Nehork egitekotz, jaun horrek goretsiko dauku, behar bezala, donostiarren lana439.
|
|
|
Jules Moulierek mirespenez hitz egin zuen Jean Saint Pierrez,
|
adieraziz
:
|
|
|
Azkenez Piarres La, ttek Leónen liburuaz
|
adierazi
zuen: Léon Jauna aphezak lan eder eta ona egin dauku...
|
|
|
Kritikak laukiz
|
adieraziz gero
:
|
|
|
Jean Saint Pierre Telesforo Aranzadik esandakoaren kontra agertu zen, beronek
|
adierazi
zuelarik euskal arbasoen ezaugarri bereziak nabaritu ezinezkoak zirela ordurako: ezin ezagutuzkoak hoin bertze nahasketen erdian450.
|
|
|
Albert Léonez
|
adierazi
zuen Jean Saroïhandyk Henri Gavelen digne émule zela, euskal zein hispaniar gaiei zegokienez456.
|
|
|
Izan ere, Raymond Saint Jeanek
|
adierazi
zuen bezala, euskara batuak zalantzatan uzten zuen La, tte: Le basque uni? é le laissait perplexe462.
|
|
|
Piarres> La, tte> ados zegoen, ostera, gra, a zuberotarraren murrizketarekin, le, n zuberotar Jean de Jauréguiberryk horixe bera
|
adierazi
zion legez463 Azken baten, La, tte ez zegoen euskalkiak hurbiltzearen kontra, baizik eta neurri gogorregien aurka:
|
|
|
Baina Gavelen lana ez zen baliagarri suertatu batua Iparraldeko euskalkiez hornitzeko: Txostena Euskaltzaindiari aurkezturik, akademiakideek egokiago ikusi zuten baztertzea, euskaltzain aranistek gustuko ez luketelakoan468 Henri Gavelek berak harriturik
|
adierazi
zuen: Les idées de Sabino Arana (qui nétait pas un linguiste) ont prevalu469.
|
|
|
Izan ere, handia izan zen aranazaleen pentsamoldearen pisua garai hartako Euskaltzaindiaren erabakietan, Iparraldeko idazleen ikuspuntuetatik urrunduz. Horrela, La, tte aranisten idazkera atsegin ez zuenetariko bat izan zen eta, atsekabez
|
adierazi
zuen Aranaren ortogra, a berritzailea, adoptée on ne sait pourquoi par lAcadémie Basque470. Hegoaldeko kazeta gehienetara zegoela hedaturik, Iparraldean eskura zuten bitartean un système orthographique plus traditionnel, celui de lEskualduna471 La, tteren aburuz, sistema tradizionalak abantaila zuen Aranak sorturikoaren aurrean:
|
|
|
Charles dElbeek oso gizon dokumentatua zela
|
adierazi
zuen: Sur la question et chez qui je puiserais largement499, dit très justement...
|
|
|
Harira berriro etorriz, hainbat intelektualek
|
adierazi
zuten Euskaltzaindia sortzen ari zen euskara batua ulergaitz gertatuko zitzaiela herritarrei. Konkretuki, kritikak jaso zituzten euskaltzainek Iparraldeko pentsalariengandik, are gehiago Euskaltzaindiaren izenean bertoko idazleei adierazi zienean:
|
|
|
Harira berriro etorriz, hainbat intelektualek adierazi zuten Euskaltzaindia sortzen ari zen euskara batua ulergaitz gertatuko zitzaiela herritarrei. Konkretuki, kritikak jaso zituzten euskaltzainek Iparraldeko pentsalariengandik, are gehiago Euskaltzaindiaren izenean bertoko idazleei
|
adierazi
zienean: Euskaltzaindiaren idazkera artzen ez badute, ez dutela beronen laguntzarik izango506.
|
|
|
Donostia musikariarentzat travailleur infatigable512 zen Azkue. Henri Gavelek honako hau
|
adierazi
zuen Azkueren Hiztegiaz: conçu dans un esprit à la fois scienti, que et pratique513.
|
|
|
Georges Lacombek, Azkueren Hiztegiaz honako hau
|
adierazi
bazuen ere: Il a limmense mérite de navoir négligé aucun des dialectes515, iturrieri dagokienez, idatzizkoetatik erdia baino ez erabiltzea egotzi zion eta ahozkoetatik ere gutxi.
|
|
|
Eta Piarres La, ttek
|
adierazi
zuena adierazi zuela, Pierre Lhandek ere Hiztegi bat osatzeari ekin zion, bakarrik Iparraldeko euskalkiez horniturik523 Lhanderen Hiztegiaz eta gainontzeko lanez daturen bat ematearren:
|
|
|
Eta Piarres La, ttek adierazi zuena
|
adierazi
zuela, Pierre Lhandek ere Hiztegi bat osatzeari ekin zion, bakarrik Iparraldeko euskalkiez horniturik523 Lhanderen Hiztegiaz eta gainontzeko lanez daturen bat ematearren:
|
|
|
Louis Dassancek
|
adierazi
zuen:
|
|
|
Dibildos Abateak Lhanderen lanaz atseginez
|
adierazi
zuen berritzailea izango zela: Sera objectif tout en donant à son oeuvre un caractère nouveau, puisquil la fait non suivant la méthode527.
|
|
|
Madeleine de Jaureguiberry zuberotarrak Begiraleen arautegia prestatu zuen550, Hegoaldeko Emakume Abertzale Batzaren arautegian oinarriturik; bertan
|
adierazi
zuen Begiraleak emakumezkoen taldea erregionalista zen eta euskara hizkuntza eta euskal ohitura zaharrak zaintzeko asmoa zuen. Beste aldetik, Begiraleak taldea euskaltzalea ere bazen; beraz, talde horren kidea izateko derrigorrezkoa zen euskalduna izatea, edo euskaltzalea behinik behin.
|
|
|
Donibane Lohizuneko Begiraleen taldea Madeleine de Jaureguiberryk berak sortu zuen, 1935ean560 Jeanne Salhak561
|
adierazi
digunez, bi anderekin elkartu zen Madeleine, Elise Arramendy562 eta Madeleine Bribetekin; elizako gela bat Gure Etxea deitu zuten563 eta teatroa euskaraz egiten hasi ziren, des> tableaux> deitzen zena564 Komediak, poema liriko eta klasikoak antzeztu zituzten, honako hauek idatzitakoak: Hillau emakumea, Leon Léon, Domingo Soubelet, Jean Barbier, Xabier Diharce, Pierre La, tte, Pierre Larzabal, Ttanpik eta Elise Arramendyren iloba zen Janick Arramendyk (Otegi izengoitiaz) 565 José Eizagirre apainketa lanean ari izan zen566 eta Lebout, Donostia eta Lertxundik lan egin zuten musika alorrean.
|
|
|
Taldeko partaideak izan ziren hauek ere: Xabier Diharce570. Pierre eta Michel bere anaiak zaharragoak ziren?, Jean de Jaureguiberryren bi semeak. Saint Louis de Gonzaguen ikasle zeudenak?, Tito eta Maurice Lissarague, Michel Limonaire, Auguste Bapseres eta Hirigoyen571 Piarres La, ttek etsipenez
|
adierazi
ei zion Mestelani euskaldun gutxi zegoela Menditarrak gazte taldean:
|
|
|
Menditarrak Parisen ere sortzen saiatu ziren, hiri hartako gazteak biltzea zaila bazen ere. Deialdia Aintzinan argitaratu zuten 1936ko martxoan, Piarres Haritzandirekin kontaktuan jartzeko576
|
adieraziz
. Jean Claude Larrondek Jean Richter aipatu du Pariseko talde horren bultzatzaile bezala, Piarres Haritzandirekin batera577.
|
|
|
Aintzinan argitaraturiko berri hartan argi
|
adierazi
zuten partidu politiko moduan aritzeko asmoa zutela. Helburu berbera azaldu zuten bultzatzaileetariko batzuek idatzi zituzten eskutitzetan:
|
|
|
1933ko abenduaren 3an elkartu ziren berriro euskaltzaleak604 Batzar hartarako Chapelet jauna, André Ospital, Felix Ospital honen anaia eta Arocena jauna izan ziren gonbidatuak. Chapeletek, hasiera baten euskalzaleen mugimendua mes, dantzaz begiratu bazuen ere, Piarres La, tte eta Philippe Aranarterek konbentzitu egin zuten partaide bihurtzeko605 Beraz, bileran egon zen Chapelet, baita André eta Felix Ospital ere606, Arocenak joan ezina
|
adierazi
zuen bitartean607.
|
|
|
Félix Ospitalek gustura hartuko zuela parte baina ez zela joango esan zion La, tteri, horrelako batzar batean parte hartzea ez zielako komeni ez berari ezta bere familiari ere612; hala ere, langile sutsua izango zela ziurtatu zion. Maurice Olphe Galliardek, bere aldetik, uste zuen goizegi zela bilera publiko bat egiteko; egokiago ikusten zuen batzar pribatu bat antolatu eta taldearen oinarriak eta helburuak zehaztea613 Blainville Olphe Galliard lagunak esandakoarekin ados agertu zen eta batzarrera ez zela joango
|
adierazi
zion La, tteri614.
|
|
|
Aipatu arreba Mayi Diharce zela iruditzen zaigu, zeukan bigarren arrebak 9 urte baino ez zituelako ordurako. Eskutitz hartan Michelek Pariseko Massillon eskolan zegoela
|
adierazten
zuen, nongo zaindaria Pierre bere anaia zen.
|
|
|
Felix Ospitalek idatzitako eskutitza, Donibane Lohitzune, 1934ko martxoaren 16a (Pierre La, tteri zuzenduriko eskutitza dela suposa genezake, zeren eta Cher Monsieur lAbbé esanez hasten baita). Bertan Félix Ospitalek
|
adierazi
zuen arazoak edukiko zituela jendaurrean euskalzale bezala agertzekotan; aurreko urtean André bere anaiak agertu zuen gauza bera, jadanik aipatu dugun bezala.
|
|
|
Are gehiago, Eugène Goyhenechek Hegoaldeko mitinen baten parte hartu zuen, eskutitz batek
|
adierazten
digunez:
|
|
|
Dena dela, Felix Ospitalek, batasunak indarra dakarrelakoan, beharrezko ikusten zuen eskuindarren batasuna biltzea, hau da, euskaltzaleen egitarauak eskuinerantz jotzen zuten partiduen begikotasuna zain zezan. Horrela
|
adierazi
zion Piarres La, tteri:
|
|
|
Azkenez,
|
adierazi
du Kepa Sudupek, La, tte kulturalki harremanetan zegoela Hegoaldeko nazionalistekin eta karlistekin, baina politika mailan Frantziako erregionalistekin; Sudupe, P.: Kazetari lan> hautatuak... aipatu liburua, 66 or.
|
|
|
J. C: Larrondek
|
adierazitakoa
, Larronde, J. C.: Eskualerri zaleen> Biltzarra... > aipatu liburua, 148 orr.
|
|
|
Larrondek 1933ko martxoaren 20ko La, tteren eskutitza aipatu du, non Goyhenecheri
|
adierazi
zion La, ttek erabakia zuela Jean Elissalde Zerbitzari eta Jules Moulier Oxobi apaizei mugimendu euskalzaleari buruz hitz egiteko, Larronde, J.: Eugène Goyheneche un militant... aipatu artikulua, 102 or.
|
|
|
Zentralizazioaren kontrakoak izatearekin batera, euskaltzaleak ez ziren sozialismoaren aldekoak. Hori zela eta, 1935eko maiatzeko udal hauteskundeetan sozialistek irabazi zutenean honako hau
|
adierazi
zuten etsipenez Aintzina> aldizkarian: damurik aithortu behar dugu zozialistak gure eskualdetan nausitzen ari direla673.
|
|
|
Horrela, 1936ko martxo eta maiatzeko hauteskunde legislatiboetarako Aintzinan gomendioa eman zuten botoa emateko Ybarnegarayri674 Beraz, euskaltzaleen Ybarnégarayrekiko gorrotoa begikotasun bihurtu zen. Ezin jakin, hala ere, Ybarnégarayri zuzenduriko laudorioak zintzotasunez
|
adierazita
zeudenentz; ezetz, euskalzaleen hasierako Ybarnégarayrekiko harreman txarrei begiratuz gero. Hala ere, euskaltzaleek Ybarnégarayrentzako botoak eskatu zituzten, aseguratu nahi baitzituzten eskuindarren botoak sozialismoari aurre egiteko.
|
|
|
Euskaltzalearen sentipen abertzaleari buruz
|
adierazi
du Piarres Xarrittonek Iparraldeko euskaltzaleak euskal nazioa kontzeptuaren aldekoak zirela baina, konturaturik garai hartan Franzia kontzeptua ezin ukituzkoa zela, derrigorrezko ikusi zuten euskal nazioaren kontzeptua alde batera utzi eta erregionalismoaren eremuan kokatzea685 Era berean, egitarau erregionalista garatzen saiatu baziren ere, hau da, politika alorreko asmoak izan bazituzten ere?,...
|
|
|
Aldizkaria saltzeko egin zuten propaganda handia izan zen697, Camille Dargainsi
|
adierazi
ziotenari jarraituz:
|
|
|
Andiazabalek dituen La, tteren eskutitzetan ikusi ahal izan dugun bezala, honako irakurle hauek
|
adierazi
zuten Aintzina> jaso nahi zutela: Goyhenechek Parisetik, A. Etcheberryk Angersetik, Jaucine jaunak (propaganda jaso zuen), Justomari Mocoroak Iruñetik, Martin Istilartek Podensactik, Francisco Mª de Berazalucek Donostiatik, Jesús de Basozabalek Mundakatik, Miren de Lopeteguik Sondikatik, Andoni Iralak Bilbotik, Lucio García Echeverriak Gasteiztik, Pierre Puchuluk Ustaritzetik, Bernard Insoussarryk (Apezgaitegi Txikiko irakaslea), Jose A. Mugicak Logroñotik, Pedro de Olazabalek Donostiatik, Jean Harambourek Baigorritik, Julian Ormaecheak Bilbotik, Dominica Pagolak Lekeitiotik, Francisco Barandiaranek Bilbotik, J. E. Goenagak Bilbotik, Léon Lassallek (Aintzina> eskatu zuen Aguerre izeneko batek elizan sal zezan), Eusko Ikaskuntzako Pedro Garmendiak (euren aldizkariarekin truke egiteko), Maria Ariztiak Saratik Bouda jaunaren izenean, J. Abandok Londresetik, Canon Beholak (propaganda jaso zuen), Etcheparek Atarratzetik, José Aguerrek Irunatik, Jaureguiberry doktoreak, Bilbao Nicolasek Donibane Lohizunetik, Goyhenek Atarratzetik, Mendiondok Atarratzetik, Larramendik Donostiatik, Urrutigaray emakumeak Atarratzetik, Pierre Echeberryk Mauletik, Jauretchek Baionatik, Jean R.
|
|
|
Camille Dargainsek idatzitako gutuna, Donibane Lohizune, 1934ko azaroaren 26a. Camille Dargainseri berari emankor iruditu zitzaion propaganda, eskutitz berean
|
adierazi
zuen moduan: je pense que cette campagne de publicité portera du fruit.
|
|
|
Horrela, harmonizazio bat hilabetero bidaliko zuela
|
adierazi
zuen Narbaitzek:
|
|
|
Gure> Herriarekiko ezaugarri komunei dagokienez, beronek bezala, Aintzinak euskal folkloreari buruzko berriak argitaratzen zituen, era ulerterraz eta erakargarrian idatzirik. Izan ere, La, tteren jarduera ikasleen artean bilakatu zen, irakaslea baitzen; ohikoa litzateke berarengan, beraz, era konprenigarriaz
|
adieraz
zitzan mezuak.
|
|
|
Marc eta Jacques Legassek, Legasse familiaren sei neba arrebetatik abertzaleenak zirenak eta dirua zutenak721, aldizkari bat argitaratzea erabaki zuten. Horrela, Xabier Diharceri722
|
adierazi ostean
, La, tteren bila abiatu ziren horren berri emateko; Piarres Xarrittoni ere zuten asmoa aurkeztu zioten723 Baina Bigarren Mundu Gerraren garai hartan Frantzia alemanenmende zegoen eta aldizkari kulturalak baino ezin zitezkeen argitaratu; zaila zatekeen ere izen berriko aldizkari bat kaleratzeko baimena lortzea. Hori guztia zela eta, Gure> Herria> aldizkari kulturala birsortzea erabaki zuten, 1936tik argitaratzen ez baitzen.
|
|
|
Argitalpena argitaratzen jarraitzeko Hazparnen bikario zegoen Pierre Lartzabali eskatu zioten Aintzinaren> zuzendari izan zedin. Hala ere, Lartzabalek Aintzinaz arduratzeko nagusien baimena behar zuen; eta lortzeko eskatu zioten Lartzabali eta gauzak garbi izan zitezen742 aldizkarian argitara zezala artikulu bat,
|
adieraziz
aldizkariak ez zuela kutsu abertzale, komunista edo ezkertiarrik. Larzabal prest zegoen delako artikulua egiteko, baina Piarres Xarritton, Marc Legasse eta André Ospital abertzaletasuna ukatuko zuen artikulurik argitaratzearen kontra zeuden743.
|
|
|
Xarritton eta Xabier Diharcek
|
adierazi
digute Alur Roger Etchegaray zela.
|
|
|
Dena dela, tartetxoren bat eskaini zioten politikari776, lehenengoan bezala, erregionalismoari atxikimendua
|
adierazteko
. Are gehiago, Bigarren Mundu Gerraren garai hartan, Aintzinak artikulu baten islatu zuen aldizkariaren pentsamoldeak bat egiten zuela Pétainek bultzatu zuen Révolution> ationalaren printzipioekin, zeinetan iraganaren eta baserri giroarean mina islatu zuten.
|
|
|
Eta lehenengo eta bigarren Aintzinak konparatzen hasi garelarik, denetariko iritziak eman dituzte garaikideek aro bietako Aintzinari buruz: ...arc Legassen ikuspuntutik, bigarrena lehenengoa baino eskuindarragoa izan zen, Front> populaireri aurre egitea helburu baitzuen779 Philippe Oyhambururen ustez, ostera, bigarrena aurrekoa baino abertzaleagoa izan zen, lehenengoa erregionalista baino ez baitzen izan780 Azkenez, Jacques Mestelanen aburuz, bigarren Aintzina> lehenengoa baino ezkertiarragoa izan zen, baina ezin izan zuten
|
adierazi
, Iparraldeko Euskal Herria Pétainen gobernupean baitzegoen781.
|
|
|
Diru emaileak bereziki Telesforo Monzon eta Manu de La Sota izan ziren (20 libera hilero807). Herriaren lehenengo eta bigarren zenbakiak batera kaleratu zituzten 1944ko azaroaren 16an808, lankideei
|
adieraziz
ez luketela sinadurarik gabeko artikulurik onartuko, ezta Alemaniaren aldeko idazkirik ere809.
|
|
|
Emile Larrek
|
adierazi
duenez: ez genuke nahi, ez La, ttek ez zuen nahi, Euskal Prentsak 100 urte... aipatu artikulua, 245 or.
|
|
|
Ikusten dugu, beraz, Herriak erakarri zituen aldaketak ez zirela hain erabatekoak izan; horrela, Herria> Elizaren menpean argitaratzen jarraitzeaz gain, gobernu frantziarraren menpekotasunean argitaratu zutela
|
adierazi
zuten. Izan ere, aldizkariaren hasierako izenburua Herria.> Eskualdunen> rriketaria> izan bazen ere, hirugarren zenbakitik 900 zenbakiraino Herria.> Journal> basque français> domadaire> izatera pasatu zen, 887 zenbakitik aurrera Herria.
|
|
|
La, ttek
|
adierazi
ere egin zuen Herria> ez zegoela Elizaren menpean: En 1967 il mest arrivé une histoire intéressante avec Monseigneur Gouyon.
|
|
|
Fellaga hitz arabiarra da, Ipar Afrikako talde iraultzaile armatuen kideak
|
adierazteko
erabilia.
|
|
|
1933ko apirilean euskaltzaleek batzar erdi publiko bat egin zuten, non Pierre Amoçain eta Eugène Goyhenechek Eskual> Herriaren> lde> taldearen egitaraua aurkeztu zuten836; Piarres La, ttek, taldearen sortzailea eta gidaria izan bazen ere,
|
adierazi
zuen baietza ematen ziola mugimendu euskaltzalea sortzeari baina, apaiza zenez gero, jendaurreko ekintzetatik bazterturik izango zela. Talderako kideak lortzeko, La, ttek ideia abertzaleak bota zituen Apaizgaitegi Txikiko bere ikasleen artean, argiegi adierazi barik, jakinik ideiok norbaitengana helduko zirela eta irakaslearengana hurbilduko zirelako jakin minaz.
|
|
|
1933ko apirilean euskaltzaleek batzar erdi publiko bat egin zuten, non Pierre Amoçain eta Eugène Goyhenechek Eskual> Herriaren> lde> taldearen egitaraua aurkeztu zuten836; Piarres La, ttek, taldearen sortzailea eta gidaria izan bazen ere, adierazi zuen baietza ematen ziola mugimendu euskaltzalea sortzeari baina, apaiza zenez gero, jendaurreko ekintzetatik bazterturik izango zela. Talderako kideak lortzeko, La, ttek ideia abertzaleak bota zituen Apaizgaitegi Txikiko bere ikasleen artean, argiegi
|
adierazi
barik, jakinik ideiok norbaitengana helduko zirela eta irakaslearengana hurbilduko zirelako jakin minaz. Horrela jaso zuten pentsamolde euskalzalearen berri Pierre Amoçain, Fabien Dargains, Michel eta Xabier Diharce, Jean Hastoy, Jacques Mestelan eta Piarres Xarrittonek.
|
|
|
Elizarekiko loturari dagokionez, hasiera baten Euskalzaleek ez zuten talde erlijioso bezala espresuki aritzeko asmorik838; mugimenduaren jardueran, ostera, ikusten da euskalzaleek leial jarraitu ziotela pentsaera kristauari (La, ttek berak Aintzinan
|
adierazi
zuen apezpikua herrietako zaindari onena izango zela839). Gai horretan bat gatoz Malherberekin, beronek dioenean talde euskalzaleak, Elizarengandik independiente aritzeko asmoa izan bazuen ere, Elizaren babesa bilatu zuen gero, taktika moduan, Action> çaiseren gaitzespenaren ostean arriskutsua izango litzatekeelako Elizaren hierarkiatik at aritzea840.
|
|
|
1931ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian azpimarratu zuen La, ttek Jean Barbierrek herri literatura tradiziozko erara idazten bazekiela. 1932ko martxoa apirilaren Gure> errian
|
adierazi
zuen La, ttek Georges Lacombe zela, Julio Urquijorekin batera, gizon jakintsuena euskal gaietan. 1932ko maiatza ekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egin zuen.
|
|
|
1933ko urtarrilaotsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek. 1936ko martxoa apirilaren Gure> Herrian
|
adierazi
zuen La, ttek Gilbert Guillaumie Reicheren lanaz zoragarria eta irakurtzeko atsegina zela.
|
|
|
1931ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian azpimarratu zuen La, ttek Jean Barbierrek herri literatura tradiziozko erara idazten bazekiela. 1932ko martxoa apirilaren Gure> Herrian
|
adierazi
zuen La, ttek Georges Lacombe zela, Julio Urquijorekin batera, gizon jakintsuena euskal gaietan. 1932ko maiatzaekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egan zuen.
|
|
|
1933ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek. 1936ko martxoa apirilaren Gure> Herrian
|
adierazi
zuen La, ttek Gilbert Guillaumie Reicheren lana zoragarria eta irakurtzeko atsegina zela zela.
|
|
|
1931ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian azpimarratu zuen La, ttek Jean Barbierek herri literatura tradiziozko erara idazten bazekiela. 1932ko martxoa apirilaren Gure> Herrian
|
adierazi
zuen La, ttek Georges Lacombe zela, Julio Urquijorekin batera, gizon jakintsuena euskal gaietan. 1932ko maiatza ekainaren Gure> Herrian La, ttek Jean Etchepareren maila intelektual handia goraipatu egin zuen.
|
|
|
1933ko urtarrila otsailaren Gure> Herrian René Cuzacqen jakituria nabarmendu zuen La, ttek. 1936ko martxoa apirilaren Gure> > Herrian
|
adierazi
zuen La, ttek GilberteGuillaumie Reicheren lana zoragarria eta irakurtzeko atsegina zela.
|
|
|
Bide batez, eta amaitzeko esango dugu laukiko zortzi intelektual horietariko bostek, euren ekintza intelektualen barruan, maiz argitaratu zituztela euren iritzi intelektualak Gure> Herria> aldizkarian, bide nagusia izan baitzen intelektualek kultura mailan zituzten pentsamenduak
|
adieraz
zitzaten: Bost horiek hauexek izan ziren:
|
|
|
Jean Barbierrek, bataio izenaz gain, Ganich, Nehor eta Haurmaite goitizenak erabili zituen Gure> Herriaren artikuluak sinatzeko. La, ttek
|
adierazi
zigun aipatu ezizenak Babierrenak zirela; La, tte, P.: Euskal> literaturaz, > Donostia, Erein, 1990, 290 or.
|
|
2008
|
|
|
Bertan, delako laguntzaile mota bakoitzarekin aldi berean topa daitezkeen kasuak markatuko ditugu arestiko puntuetan
|
adierazitako
gida-lerroei jarraituz. Hala, aldi bereko konbinazio bakoitzeko fitxa berri bat irekiko dugu; bestela esanda,
|
|
|
abestu,
|
adierazi
, afaldu, agertu, ahaztu, aldatu, amaitu, argitu, asmatu, atera, aurkeztu,
|
|
|
Horietako batzuk inkoatibo dei tzen ditugu. Aditz inkoatiboak dira egoera aldaketa bat
|
adierazten
dutenak edo ekintza ren hasiera adierazten dutenak: ontzia> diogunean edo aitona> diogunean, argi ikusten da hor egoera aldaketa bat suertatu dela:
|
|
|
Horietako batzuk inkoatibo dei tzen ditugu. Aditz inkoatiboak dira egoera aldaketa bat adierazten dutenak edo ekintza ren hasiera
|
adierazten
dutenak: ontzia> diogunean edo aitona> diogunean, argi ikusten da hor egoera aldaketa bat suertatu dela:
|
|
|
Sarasolak bost laguntzaile mota bereizten ditu: DA, DU, DA DU, DIO eta ZAIO; non, DAk aditz iragangaitz arrunta
|
adierazten
duen, DUk aditz iragankor arrunta nahiz aipatu ditugun nor nork azpimotak, DA DUk erabilera iragankorra nahiz iragangaitza dutenak, DIOk objektu ageririk gabeko NOR NORI NORK aditzak, eta ZAIOk, azkenik, NOR NORI aditzak. Horiekin batera, batzuetan zenbait zehaztapen morfosintaktiko ere adierazten dira.
|
|
|
DA, DU, DA DU, DIO eta ZAIO; non, DAk aditz iragangaitz arrunta adierazten duen, DUk aditz iragankor arrunta nahiz aipatu ditugun nor nork azpimotak, DA DUk erabilera iragankorra nahiz iragangaitza dutenak, DIOk objektu ageririk gabeko NOR NORI NORK aditzak, eta ZAIOk, azkenik, NOR NORI aditzak. Horiekin batera, batzuetan zenbait zehaztapen morfosintaktiko ere
|
adierazten
dira. Halere, nahiz eta aditz bakoitzaren adiera desberdinei zein laguntzaile mota dagokion espe zifikatu, adiera zeren arabera bereizten den ez da esplizituki ageri.
|
|
|
Beste batzuetan, berriz, ez dakigu zeren arabera bereizten dituen sailak; edota, hobeto esan, sailak zein alternantziak bereizten dituen; esaterako, 9.1 (Put>) eta 10.1 (Remove>) aditzek onartzen dituzten eta onartzen ez dituzten alternantziei begiratzen badiegu, bi aditz sailek alter nantzia berak erakusten dituzte; ordea, 9.1 sailekoek, put an entity at some location?
|
adierazten
dute, eta 10.1 sailekoek, berriz,, remove an entity from a location?. Eta hori, azken batean, aditzok hartzen dituzten sintagmek hautatzen duten preposizio desberdinek adierazten digute.
|
|
|
adierazten dute, eta 10.1 sailekoek, berriz,, remove an entity from a location?. Eta hori, azken batean, aditzok hartzen dituzten sintagmek hautatzen duten preposizio desberdinek
|
adierazten
digute.
|
|
|
– Erreziprokotasuna> ere
|
adieraz
dezake, beti ere pluralean ageri delarik:
|
|
|
Esaterako, inkoatiboan nahiz inpertsonalean, aditz laguntzailea iragangaitz bihurtzen da, iragankortasuna
|
adierazten
duen elementua, kasu ergatiboduna, des agertu egiten delako.
|