|
2000
|
|
|
|
Lan
honen oinarri gisa erabili dugun inkestaren ondorioen bitartez badakigu Sarrionandiaren liburuak irakasleek 16 urte bitarteko gazteentzat gomendatuenetakoak direla, bereziki gailentzen delarik urteak aurrera egin arren, Narrazioak liburuak izandako arrakasta handia, beste narrazioen aldean, eta olerki nahiz saiakera liburuak oso atzera uzten dituelarik. Gazteek, bestalde, irakurketa hori gustukoa dutela aditzera eman du era berean Mari Jose Olaziregik gazteen irakurketa zaletasunen inguruan egindako ikerketa eta inkesten emaitzak.
|
|
|
Baina, idazleak berak narratzailearekin bat egiten du Abere madarikatuak ipuin bildumari buruz aritzen denean. Liburuan zehar,
|
lan
hau osatzeko izan dituen zailtasunen inguruko aipuak egiten baitira. Gainera, liburua idazten lagundu dion Saizuri idazlumaren istorioa ere kontatzen digu.
|
|
|
Bigarren
|
lan
honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Bi bilduma hauetan errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena. Irratiko
|
lan
honen argitarapena zela-eta honela mintzatu zen Edorta Jimenez:
|
|
|
Geroago, Tuparen seme alabak (1996) deituriko kronika liburua argitaratu zuen. Hala ere, hauek eleberriak ez direnez,
|
lan
honen helburutik kanpo geratzen dira. Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu.
|
|
|
Abertzaletasunaren gorazarre sentikorra da, dudarik gabe, egileak
|
lan
honen bidez egin diguna. Euskal Herriari hainbeste oinaze ekarri zion 1936ko gerran kokatua eta urte batzuk geroagoko ETAren sorrera garaiko, hain zuzen ere bigarren kontaketa batez lagundua.
|
|
|
|
Lan
hau Espainiako Gerra Zibilean Euskal Herriko lurretan kokatuta dago. Hala ere, ez du kokagune bakarra hiru baizik:
|
|
|
...katzeko, eskerrak eman nahiko genizkioke, lehenik, Eusko Jaurlaritzari proiektu hau burutu ahal izateko diru laguntza emateagatik; bigarrenik, Jon Kortazar Uriarteri bidearen nondik norakoa zedarritzeagatik, eginiko zuzenketa eta iradokizunengatik, eta eskainitako konfidantzagatik; baita Mari Jose Olaziregiri sailkapena egiteko garaian eginiko oharrengatik eta Labayru Ikastegiko Igone Etxebarriari
|
lan
honen argitaratzean lan egiteagatik; eta azkenik, Sancho El Sabio eta Koldo Mitxelena liburutegiko langileei, bere pazientzia gure eskariekin agortzeagatik. Mila esker.
|
|
|
Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere
|
lan
honetan ikus dezakegu, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun. Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte.
|
|
|
Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte. Hortaz, ez dagokio
|
lan
honi horrelako sailkapen eztabaidatsuekin hastea. Halere, garrantzia handikoak iruditzen zaizkigu Zalduak esanikoak.
|
|
|
Ondorioz, saiakera eta kronika liburuak esparrutik kanpo utzi ditugu. Gazteen literatura ere
|
lan
honen helburuetatik kanpo utzi dugu, nahiz eta literatura mota hau hamarkada honetan izugarri aberastu den. Bestalde, jatorrizko lanak soilik izango ditugu hizpide, itzulpenen beharra azpimarratzekoa den arren.
|
|
|
(a) Aurretik aipatu dugun bezala,
|
lan
hau beharrezkoa iruditzen zaigu gerora idatziko diren lanen osagarri modura.
|
|
|
(c) Kritikak lanen harrera asko baldintzatzen duenez, beharrezkoa iruditu zaigu kritikak erabiltzen dituen ikuspuntuak aztertzeko hustuketa
|
lan
hau eskaintzea.
|
|
2001
|
|
|
Baina gure helburua" Ikuspuntu pertzeptiboa" edo Fokalizazioa deitu zaiona aztertzea izan denez, eta bestalde, J. M. Lasagabaster-ek II Euskal Mundu Biltzarrean" La novela vasca al borde de la Realidad" izeneko txostenean 100 metro nobelako Polifoniaren berri hain egokiro ematen duenez, gure
|
lan
honetan ukitu gabe geratu diren alderdi horietaz jabetzeko aipatutako artikuluaren irakurketa gomendatzen dugu. Horrela, idazlearen ikuspuntua deitu izan denaren ikuspegi zabalagoa lortzearekin batera, narratzaileak bere esku duen estrategia honen konplexutasuna osotasunean aztertua geratuko litzateke.
|
|
|
Harrera hori kritika mailan ere nolabait islatu dela esan behar. Batetik, zenbait erreseinatan jasotako iritzi bitxiengatik (1983an azaldutako iruzkin batean Ramon bere" birtuosismoaren tranpan" erori zela esaten zen, alegia, ordura artean erakutsitako" teknika esibizioak" goia jo zuela), bestetik, kritikaren esparruan
|
lan
honek sortu duen azterketa urritasunagatik. Argi dagoena da, Lasagabasterren artikuluaz kanpo14, urritasun horren arrazoia nobelaren beraren zailtasunean datzala.
|
|
|
Bukatzen ari gara.
|
Lan
honetan, ikuskizunak irudimenezko hizkuntzaren sorreran nolako eragina izan duen aztertzen saiatu gara. Zinemaren hizkuntzak, bereziki, zerikusi handia izan du abangoardiaren hizkeraren sorreran.
|
|
|
Ez da dudarik,
|
lan
hau lehen poema liburu gainera, areago oihartzunez betea dagoela. Era biko oihartzunak ikusi ditu Aitzpea Azkorbebeitiak.
|
|
|
Eszenatoki hau pantailaren eszenatokia izango da.
|
Lan
honek, une honetan pitin bat bazterturik dagoen (eta Atxagak berak zioen) abangoardia literaturari hurbilketa egin nahi lioke. Mendearen hasieran zinemaren artea zabaltzen hasten den unean, irakurketa berria ikasi behar du jendeak, pantailan gertatzen den narrazioa ulertu nahi badu.
|
|
|
|
Lan
hau burutzerakoan kontuan izan ditut Aizpea Azkorbebeitia ikerlariak egindako zenbait ohar, testuan aipatuko denez. Lan honek ez zuen aurrera egingo Asier Astigarragaren iradokizunak bidean izan ez baziren, berarekin egindako elkarrizketek biribiltasun berezia eman diote nire hainbat iritziri, bera barik liburu hau ez litzateke dena izango.
|
|
|
Lan hau burutzerakoan kontuan izan ditut Aizpea Azkorbebeitia ikerlariak egindako zenbait ohar, testuan aipatuko denez.
|
Lan
honek ez zuen aurrera egingo Asier Astigarragaren iradokizunak bidean izan ez baziren, berarekin egindako elkarrizketek biribiltasun berezia eman diote nire hainbat iritziri, bera barik liburu hau ez litzateke dena izango.
|
|
|
arotza izatearekin. Aitak altzari onak egiten zituen moduan egiten ditu berak poemak,
|
lan
hau eta askotan entzun zaion esaldia da ofizioa baita, ez kondiziorik gabe, baina ikas litekeena ere badena.
|
|
|
|
Lan
honek Joseba Sarrionandiaren poetikaren azterketa du helburutzat, beti ere Hnuy illa nyha majah yahoo liburua azaldu nahiez edo horren irakurketa proposatu nahiez. Liburuak baditu arazoak edizioan, neurri baten aurrez agerturiko poemen bilduma ere badelako, eta aipamen hauekin hasi nahi nuke ezertan baino lehenago.
|
|
|
|
Lan
honen helburua den poetikara itzuliz, tituluan jarri dugun banaketa Ni ez naiz hemengoa liburuko" Poemagintzaren inguruko gogoetak" deituriko aldean oinarritzen da. Sarrionandiak argitaratu du bigarren poetika bat Ocho poetas raros antologian.
|
|
|
Bada heroia beheratzeko modu fina
|
lan
honetan:
|
|
2002
|
|
|
Bekatuaren itzala eleberriarekin 1994ko Txomin Agirre Saria irabazi zuen Mendigurenek. Apaiz batek serorarekin eta haren alabarekin dituen sexugrinak, haragizko bekatuaren aurkako borroka izugarriak, ditu kontagai
|
lan
honek. Tipologiari dagokionez, genero epistolarrean barneratuko genuke lan hau, protagonistak ikaskide izan zuen apaiz bati igortzen dizkion gutunez osatua baita eleberria.
|
|
|
Apaiz batek serorarekin eta haren alabarekin dituen sexugrinak, haragizko bekatuaren aurkako borroka izugarriak, ditu kontagai lan honek. Tipologiari dagokionez, genero epistolarrean barneratuko genuke
|
lan
hau, protagonistak ikaskide izan zuen apaiz bati igortzen dizkion gutunez osatua baita eleberria. Estiloari dagokionez, egileak S. Mitxelenarekin, N. Etxanizekin edo Orixerekin berarekin zituen zorrak aitortu bazituen ere, eleberrian kontatzen denaren intentsitatea izan zen gehien nabarmendu zen ezaugarria.
|
|
|
Irigoienek berak adierazi izan du bere eleberrian landa giroko nobela, karlistaldietan zentratutako nobela historikoa eta euskal kulturaz zenbait antropologok egindako interpretazioak batu nahi izan dituela. Poliedroaren hostoak hartan kontatutakoaren haritik,
|
lan
honek beste hark baino hobeto nobelatzen du Euskal Herriko mundu mitikoa.
|
|
|
1983an, Lertxundik Hamaseigarrenean, aidanez (Erein) argitaratu zuen, 1982ko Jon Mirande Saria eta Kritika Saria irabazi ondoren, eta zinemara eraman zen idazlearen beraren zuzendaritzapean. Orain arte hamaika edizio argitaratu dira liburuarenak, gure literatur historian gehien irakurri diren nobelen artean dago eta
|
lan
honek ekarri zion ospea euskal irakurleen artean. Apustu beldurgarri baten gorabeherak kontatzen dira eleberrian; bertan, protagonista lurrean etzan, taberna bateko barraren aurrean, arnasari helduz, eta diafragma dilatatuta duela lagun batek salto egiten dio barratik sabel gainera.
|
|
|
Obra luzea da, ia 450 orrialdekoa, prosa berrian idatzia, eta aberastasun estilistiko ikaragarria du.
|
Lan
honekin, autoreak urrats garrantzitsua egin zuen bere esperimentazio narratiboan, eta euskal narratiban gutxitan ikusten diren erregistro eta ñabardura ugari lortu zuen. Kritikaren harrera, nola euskal eremuan hala espainierazkoan, ona izan da, eta gaur egun autorearen eleberri goretsienetako bat dugu.
|
|
|
Horrela ikusita, Tigre ehizan protagonista penatu horietako bakoitzaren ilunbeen bihotzera egindako bidaia literario bihurtzen dela esan daiteke.
|
Lan
hau irakurtzean literatura bikaina definitzen duten ezaugarri guztiak dasta daitezke: bizia da, eta irakurlearen oroimenean luze irauten du.
|
|
|
|
Lan
honetan birritan aipatu ditugu merkatuak agintzen duen garaiotan generozko eleberrigintzak izan duen igoera eta garrantzia. Polizi, umore, amodio edo zientzia fikziozko eleberrietan, irakurlea entretenitu egin nahi da, istorio bat kontatuz, haren ardura eta atentzioa bereganatu.
|
|
|
Poeta garaikideen artean, Atxaga, Sarrionandia edo J. M. Lekuona izango lirateke, segur aski, egile aztertuenak. Edonola ere, horrelako baieztapen batek hausnarketa luzeagoa eskatuko lukeenez, irakurleak
|
lan
honen amaieran datorren bibliografiara jo dezake egungo hainbat narratzailek eragin duten azterketa oparoa frogatzeko.9 b) Euskal eleberriari buruzko ikerketak zertan diren
|
|
|
Eleberriaren balizko heriotzaz mintzatu zitzaizkigun, esaterako, XIX. mende amaieran naturalismoari oldartu zitzaizkion hainbat egile (J. K. Huysmans...), edo sinbolismo ostean ironia eta mundu subjektiboak iradoki zizkiguten eleberrigile*
|
Lan
hau 1/ UPV/EHU 00033.130/ 2001 proiektuaren barnean kokatzen da. ak (Dujardin, Gide...)... edo, H. Jamesen esanak irauliz, eleberriari bere narratibotasuna murriztu zioten hamarkadetako egile esperimentalak (Nouveau Roman...). Guztiak ditugu literatur genero honen bilakaeraren adibide eta mugarriak; guztiak, generoa bera ulertzeko modu baliagarriak.
|
|
|
Hau guzti hau esan ondoren, gure
|
lan
honetan euskal eleberriak nahiz eleberri laburrak aztertzeko asmoa dugula esan beharra dugu. Ikusi den modura, bien arteko mugak eztabaidagarriak izanik ere, ipuinaren intentsitatea eta eleberriaren patxada bilatzen duten testuak, hots, eleberri laburrak nahiz eleberriak, izango ditugu aztergai. b) Euskal eleberrigintzaren sorrera eta garapena XX. mendearen lehen erdian.
|
|
|
Género y construcción nacional en las escritoras vascas (2001). Oraindik argitaratu gabe dagoen
|
lan
honen bigarren atalak La defensa cultural del ideal político() izenburu deigarria du eta hona hemen zer esaten duen, laburbilduta:
|
|
|
Rojoren ustetan, badira zenbait ezaugarri eleberri hau alegietan oinarritutako eleberri erromantikoetatik aldentzen dutenak, hala nola, kronologia zehatza eta elementu fantastikoen urritasuna. Lehenengo
|
lan
honen balorazio gisara, eleberrian bereizten diren bi mailen arteko lotura eskasa, hau da, istorioaren eta kontatzen diren gertaera historikoen arteko etena azpimarratzen du Rojok, eta Etxaideren ikaskuntza prozesuan kokatzen lehenengo lan hau.
|
|
|
Rojoren ustetan, badira zenbait ezaugarri eleberri hau alegietan oinarritutako eleberri erromantikoetatik aldentzen dutenak, hala nola, kronologia zehatza eta elementu fantastikoen urritasuna. Lehenengo lan honen balorazio gisara, eleberrian bereizten diren bi mailen arteko lotura eskasa, hau da, istorioaren eta kontatzen diren gertaera historikoen arteko etena azpimarratzen du Rojok, eta Etxaideren ikaskuntza prozesuan kokatzen lehenengo
|
lan
hau.
|
|
|
1975
|
Lan
honen agerpena(" Diez lustros en la villa de Lequeitio," liburuaren hitzaurrea, 1975) 683
|
|
|
|
Lan
honen agerpena(" Diez lustros en la villa de Lequeitio," liburuaren hitzaurrea, 1975) 683
|
|
|
Ez dakigu
|
lan
hau inoiz inprentan jarri dan. Harek berak eskuz egindakoaren xero bat eskuratu deusku, adiguritsu, Arana Martija adiskideak.
|
|
|
Harek berak eskuz egindakoaren xero bat eskuratu deusku, adiguritsu, Arana Martija adiskideak.
|
Lan
hau inoiz ikusi izan genduan Erriberako etxean. Baina, gure kaltetan, ez irakurri.
|
|
|
Eta izpiritu horrek alkarrenganako lilurea, maitakundea eskatzen dau. Alkarpide horretarako, zubigintza horretarako adrilu kozkorra izan bedi
|
lan
hau, eta zer esan bakoa, irakurlearen atseginerako.
|
|
2003
|
|
|
Sarrera labur baina interesgarri bat egin zion narrazioaren itzulpenari, non lexiko alderdian zaindu beharreko zenbait erizpide argitzen dizkigun. Gogora dezagun, bidenabar, idazlea ingelesezko literaturaren miresle handia izanik, itzulpen
|
lan
hau geroago egingo zituen beste batzuk bezala, ondoko itzultzaileei eredu on bat eskaintzeko asmoaz egin zuela. Beste narrazio labur batzuk bezala, VascH ikasliburuan txertatu zuen (II, 248250, 306) irakurgai gisa baliatzeko.
|
|
|
Gimel. Erbestera joan da Juda, saminez eta buztarripean; arrotz artean bizi da, 1
|
Lan
hau lehenengotakoa dogu bilduma honetan, Gasteizko Seminarioan, 1951an egindakoa da. Testua Bibliakoa da, Jeremias profetaren liburuaren eraskina, erostak edo negar kantak deritxona.
|
|
|
1
|
Lan
honek ez dino noizkoa dan, baina, beronen bibliografiak erakusten deuskunez, urteen artekoa da. Derioko Seminarioan bere ikasleei emondako gaien txostena dira hurrengo orrialdeok.
|
|
|
Taldean ontzat hartzen zana, gero bakotxak bere euskalkira egokitzen eban. Lehenengo urteetan, Bizkairako, Linoren eskuetan egon zan egokitze
|
lan
hau. Egia esan, taldearen itzulpenak nasai samar aldatzen zituan bizkaierara, honen berezitasunak eta gure herriak behar dabena kontuan harturik.
|
|
|
Xabier Peñarena, baina ikasgai laburrago ta ugariagotan zatituta. Oker ez banago, samurtze ta errezpide
|
lan
hau Montianok berak egina zan, ikasleentzat mesedegarri zalakoan. Nondik edo handik diru-laguntzak be lortu zituan alkarteak (bazkideen harpidetzaz ganera), eta horra hor Ikas.
|
|
2004
|
|
|
Gure edizioaren oinarritzat lehenengoa erabili dugu, Etor argitaletxeak 1973an kaleratutakoa. Testu horri, hobetu guran beti ere, ukitu batzuk egin dizkiogu, hala eta guzti ere, idazlearen idazkera eredua eta berak batasunerako
|
lan
honen bidez aurkeztu gura izan zuen proposamena aintzat hartuta. Honako aldaketak egin ditugu:
|
|
2005
|
|
|
|
Lan
honetan zehar Bizkaiko idazleez jardun ostean, horietako askok euren lan literarioak bizkaieraz garatu arren bizkaierazko literatura honek ez duela enterik osatzen ikusi dugu. Labayruren Galburua sailak gaur egungo bizkaierazko literatura jaso arren, ia helduentzako bizkaierazko gaurko literatura zabaltzeko plataforma bakarra, hurbilago agertzen da hizkuntza asmoetatik literatura asmoetatik baino.
|
|
|
Gerora egundoko eragina izango zuen Euskal Herri osoko idazle ugarirengan. Horregatik dugu
|
lan
honen lehenengo mugarria. Arestik ipuingintza ere jorratu zuen neurrian, alor honetan eragin eskasa izan bazuen ere, benetako aitzindarien artean koka dezakegu, bere literaturak ekarri zuen berrikuntzarengatik eta ondoren izan zuen eraginarengatik.
|
|
|
|
Lan
honek hurbilpen bat izan nahi du, gutxi gorabehera azken hiru hamarkadetako euskal ipuingintzara egindako hurbilpen partzial bat hain zuzen. Partziala, izan genezakeen corpus osoaren lagin bat baino ez dugulako hartuko, bakarrik Bizkaiko euskal idazleen ipuingintzari dagokiona.
|
|
|
Hala ere, partziala eta mugatua izanagatik ere, jorratuko den lagina nahiko adierazgarria izan da hamarkada horietan euskal literaturaren barruan, bere osotasunean, garatu den genero hau zertan den azaltzeko. Bestalde, ildo horretatik joanez,
|
lan
honek osteko lan osatuagoen lehen oinarria izatea nahiko genukeela aitortu dugu, hemen zabaldutako hari muturretatik tiraka.
|
|
|
Horixe izango da gure xedea.
|
Lan
honetan ez dugu herri ipuina jorratuko, ezta ahozko eta idatzizko ipuingintzen arteko aldeez eztabaidatuko ere, are gutxiago, aipatuko dugun arren, ezta izan litekeen euskal ipuin literario osoaren azterketa egingo ere. Ipuin modernora mugatuko gara, erabat jakitun izanda aurreko bestelako gertaera narratiboetan iragan eta sorrera duena, horratx zaharberrituarena.
|
|
|
Aurrerantzean ere teoria formalen aldetik, euskal literaturaren ikuspegitik nahi bada, ipuinaren izaera zertan den azaltzen segitu da. Gai hori oso azalean ukituko dugu
|
lan
honetan. Gurea atarikotzat jo genezake, ikuspegi zabal batetik bestelako ikerbideak iradokitzeko lehenengo urratsa.
|
|
|
Azkenean bada, ildo nagusi bi ezarri ditugu
|
lan
honetan. Lehenengoa, lanaren hezurdura nagusia eman diguna, bizkai idazleen ipuingintza modernoa gure ustez ahalbidetu duten estetika nagusien azterketa.
|
|
2007
|
|
|
Onekin dizut bukatzen,
|
lan
ontan ez naiz aspertzen. Zuk badirazu barkatzen ondo jarriak ez daude baña a [r] i naiz alegiña egiten.
|
|
|
Abilla ez naiz
|
lan
ontan izan asko ta ondo jartzeko.
|
|
|
Lenengo nere agurra, maiako jaun danak, baita
|
lan
ontan parte, artutzen dutenak. Urrutian gabiltza, zenbait euskaldunak, oroituz Euskalerriz, eta euskaldunak.
|
|
|
Askotan horrela izaten da; eta horrela egin izan dugu behin baino gehiagotan, oraingoan ez, ostera. Zuek, irakurleok, eta gu egileok, aldi berean ari gatzaizkio
|
lan
honi hurbiltzen. Ez zuek, ez guk, ez dakigu oraindik zein izango den gure lan honen ildoa.
|
|
|
Zuek, irakurleok, eta gu egileok, aldi berean ari gatzaizkio lan honi hurbiltzen. Ez zuek, ez guk, ez dakigu oraindik zein izango den gure
|
lan
honen ildoa. Zuek, lana irakurtzeke duzuelako; eta guk, aldiz, idazteke.
|
|
|
Hasieratik hastea erabaki dugu, beraz,
|
lan
honen nondik norakoak azaltzen. Egileak bi gara, bi kontinente desberdinetan bizi garenak, eta bi espezializazio gune desberdinetan dihardugunak.
|
|
2008
|
|
|
erdiguneko eta periferiako idazleak, erdiguneko eta periferiako arau literarioak, obrak, literatur eskolak...
|
Lan
honen lehen helburua da erdiguneen eta periferien eragileak eta ondorioak aztertzea euskal literatur sistemaren baitan, eta etorkizunean kalitatezko lanak bazterrean gera ez daitezen urrats batzuk proposatzea.
|
|
|
Hori dela eta, sistemako osagai bakoitza aztertzeak ahalbidetuko digu euskal literatur sistemaren ikuspegi osoa edukitzea. Nik osagai horietako batean literaturaren didaktikansakonduko dut
|
lan
honetan. Izan ere, ezin dugu ahaztu gaur egun irakurleak literaturarekin daukan lehen harremana eskolaren bidez garatzen duela.
|
|
|
Bukatzeko, eskerrak eman nahi nizkieke liburu honetan aurkezten ditudan ikerketa soziologikoetan parte hartu duten euskal idazle, kritiko eta irakasleei; haien laguntza ezinbestekoa izan dut liburua osatzeko. Eskerrak, halaber, nire tesi zuzendari diren Patxi Juaristi soziologoari eta Jon Kortazar literatur kritikariari, parte hartu baitute
|
lan
honen zuzenketan. Eta nola ez, Iñigo Arteatxi, lan honi egin dizkion ekarpen guztiengatik.
|
|
|
Eskerrak, halaber, nire tesi zuzendari diren Patxi Juaristi soziologoari eta Jon Kortazar literatur kritikariari, parte hartu baitute lan honen zuzenketan. Eta nola ez, Iñigo Arteatxi,
|
lan
honi egin dizkion ekarpen guztiengatik.
|
|
|
Orrialde hauetan zehar deskribatutako ikuspegi sistemikoari atxikiko natzaio
|
lan
honetan, eta literatura askotariko faktoreen indar harremanek definitzen duten sistema gisa aztertuko dut. Horretarako, lehendabizi euskal literatur sisteman eragin nabarmenena duten faktoreak identifikatuko ditut euskal idazle eta kritikariei egindako galdeketa baten bidez, eta ezagutuko dugu literatur faktore bakoitzak (merkatuak, sariketek, kazetariek, kritikariek...) zein eginkizun betetzen duten gure sistemaren baitan, erdigune eta periferien sorreran.
|
|
|
Hemen aurkeztuko ditudan datuak Hego Euskal Herriko hemeretzi literatur irakasleri egindako sakoneko elkarrizketetan daude oinarrituta14 Elkarrizketetan informazio asko eta askotarikoa bildu dut, eta eskertu nahi diet irakasleei ikerketa
|
lan
hau aberasteko egin duten ahalegina. Bestalde, orrialde hauetan zehar irakasle gehienen adostasuna biltzen duten ekarpenak baino ez ditut jaso.
|
|
|
Bestalde,
|
lan
honetan azaleratu da euskal literaturaren irakaskuntzak hausnarketa sakonaren beharra duela; izan ere, arazoa ez da mugatzen urteko irakurgaietan dagoen irizpiderik ezera. Egungo literaturaren irakaskuntzan, metodologiak eta, batez ere, helburuak berritu egin behar dira, ikasleen behar eta ezaugarrietara egokituz.
|
|
|
Txarria hilteagaz zerikusirik ez eukan txahala hilteak. Leon etorten zan ia beti
|
lan
honetara be eta kokoteko bat emonda erasten eban txahal hori.
|
|
2009
|
|
|
Era berean esker ona adierazi gura diet
|
lan
honetan lagundu didaten Adolfo Arejita, Igone Etxebarria eta Akaitze Kamiruagari. Eurek eginiko oharrak, orrazketak eta zuzenketak balio handikoak izan dira.
|
|
|
Baina erremedio guztiak ez dira sinesmenen esparruan sartzen.
|
Lan
honetan jaso dugun informaziorik gehiena erremedio enpirikoak dira; hau da, oinarri materiala duten erremedioak. Oinarri material horrek mineralekin, animaliekin, eta batez ere, landareekin zerikusia dauka.
|
|
|
Dena dela, Jatabeko lekukoen esanetan, XX. mendearen bigarren hamarkadarako sano gutxik egiten zieten gurasoei berorika. Zuka egin izan diete gurasoei
|
lan
hau argitaratzeko elkarrizketatu ditugun jatabear guztiek. Hika etxetik kanpo egiten zen, euren esanean.
|
|
|
Aurretik ere jabetzaren kontzeptuan eragin izugarria izan zuten gertakariak jazo ziren XIX. mendean. Eta
|
lan
honi bide horretatik lar barneratzea ez dagokion arren, ugariak izan dira nekazal gizartea baldintza berrietara egokitzera behartu duten garapen historikoak. Baina XX. mendearen bigarren erdikoa, industrializazioa, abeltzaintza bigarren mailan utzi zuen basogintza politika eta merke erosiz garesti saltzen duten bitartekarien ondorioz, hondoratu egin da aldea etxea.
|
|
|
Erbera barruan sartzen dituztela eta,
|
lan
honetan ere horixe berori adieraztea erabaki dugu guk. Egin dezagun, halere, hurrengo zehetasun hau.
|
|
|
Irratiari bere tartea egin behar zaio Jatabeko herri ondarearen gaineko
|
lan
honetan. Izan ere, komunikabide horrek eragin izugarria izan du etxe barruko kultur transmisioari begira.
|
|
|
Etxeetan egindako berrikuntzak eta sasoi batean halako ikurrei garrantzi urria ematea izan daitezke horren arrazoiak. Marurinagusi etxea erauzirik zegoen ikerketa
|
lan
hau egiterako, beraz, ezin izan dugu begiratu halakorik zuen ala ez.
|
|
|
Egun Lemoiz da lurrez eta orain gutxira arte Mungia izan da. Dena dela errepikatuko ez ditugun arrazoiengatik Jataberi buruzko
|
lan
honetan sartzea erabaki dugu.
|
|
|
Giltzak denbora tarte horretarako lotura izango lirateke. Edozelan ere, argibide orokor batzuk baino ez dira, ez dagokio
|
lan
honi ikonografiaren mundu lausoan gehiago barneratzerik.
|
|
2011
|
|
|
Esana dugu,
|
lan
honen alde teoriko metodologikoan, agente eragilea itzulpenaren bultzatzailea dela, izan jatorrizko kulturako eragilea, xede kulturako eragilea, itzultzailea bera... Agente eragilea zein den, eta haren egoera sozioekonomikoa nolakoa den, halako edo bestelako eragina izango du itzulpenean.
|
|
|
Itzulpeneko Euskadi Saria irabazitako Karlos Zabala itzultzaile trebearen esku utzi du argitaletxeak
|
lan
hau euskarara ekartzeko lana; Marieren aurreko lan euskaratua ere argitaletxe berak plazaratu zuen, baina beste itzultzaile batek emana. Euskal itzulpengintzan gauzak noizbait normaltzen hasten badira, horrelako kontuak ere zaintzen hasi beharrean egongo gara:
|
|
|
Izatearen arintasun jasanezina (Milan Kundera) liburuaz; itz. Karlos Cid: euskarazko
|
lan
hau txukuna dela oso
|
|
|
Baina aztertzen hasiz gero, berehala konturatuko gara ez dela beti hala jazotzen, auzokoek ere badutela txikiengandik zer ikasi. Esku artean dugun
|
lan
hau adibide ederra da. Koldo Izagirrek berak Bazka agerkari digitalean azaldu duenez, itzuli ahala, bertatik konturatu zen zatiak falta zirela espainierazko itzulpenetan frantsesezko edizioarekin alderatuta.
|
|
|
Hiztegia erabili gabe irakurtzeko modukoa, bestalde, itzulpen
|
lan
hau. Alde horretatik, ezer nabarmentzekotan, burutu (moldatu) eta galarazi (molestatu) aditzen esanahi ez ohiko bezain interesgarriak nabarmenduko nituzke.
|
|
|
|
Lan
honen alderdi teoriko metodologikoan genioen Translations studies direlakoen parte direla itzulpenaren teoria, produkzioa eta produktuak. Produktuen deskripzioak, urte tartean argitaratutako literatur itzulpenkritiken deskripzio metodologikoak, kasu honetan, euskal itzulpenaren egoera balioesteko zein euskal literatur sisteman itzulpenak duen lekuaz jabetzeko tresna behar duela, horixe izan da gure hasierako abiapuntua.
|
|
|
Hala ere, desberdintzekoak dira elkarte profesionalaren ekimena eta kritika akademikoa. Bigarren horretan oso lan gutxi eginik dagoela uste dugu; honako
|
lan
honek, kritika akademikoa egin gura bada, zenbait irizpide markatuko dituen iritzikoak gara, arloa guztiz birjina baita gurean: aztertu eta landu gabea.
|
|
|
Itzulpenaren harrera deskribatzeaz gainera, kritika akademikorako lehen pausuak emateko moduan izango ginela genioen sarreran, itzulpen sistemaren kritikaren deskribapena egiten ari garen unetik beretik badugulako jadanik, tapiz osoaren irudi txiki baten argazkia, txikia izanik ere, hurrengoetarako abiapuntutzat balia daitekeena eta tapiz osoaren irudia deskribatzeko ezinbestekoa egingo zaiguna. Izan ere,
|
lan
hau itzulitako literatur sistemaren kritikaren azterketa gauzatzeko hastapena izan da, ez besterik.
|
|
|
Esan genezake, kritika akademikoak berezkoak dituen irizpide teorikometodologikoak betetzen dituela
|
lan
honek, helburuak, hasierako hipotesiak, eta metodologia bezalako atalak zehaztasunez deskribatzen baitira. Baina ez hori bakarrik, ikergai zinez garrantzitsua hautatu du Miren Ibarluzeak, literatur itzulpenaren kritika, hain zuzen, eta bere instituzionalizazioa berma dadin eman beharreko pausoez hausnarketa egiten du.
|
|
|
Itzulpena, baina, ez da soilik testu jakin bat jatorrizko hizkuntzatik xede hizkuntzara igarotzen deneko prozesua; itzulpenean badira hizkuntzaz kanpoko eragileak, ezen itzulpena ekintza kulturala baita, hots, literatura eta kultura jakin batetik bestera egindako zubi lanean parte hartzen duten eragile guztien emaitza, zelanbait esateko. Eragile horietan jarriko dugu, hain zuzen ere,
|
lan
honetan arreta. Eta eragile horien azterketak eskainiko dizkigu literatur itzulpenaren euskal panorama eta, harago joanda, ELSren panoramaren deskripzio egokia egiteko tresnak eta baliabideak.
|
|
|
Sari horretako epaimahaiaren hitzetan, antzezlan hori euskal antzerkigintzaren historian mugarri dugu. Hortaz, hain harrera beroa izan duen antzezlana izanik, poztekoa da Artezblai argitaletxeak
|
lan
hau argitaratzeko asmoari lotu izana, eta antzezpen haren oinarri izandako testua guztion eskura jarri izana. Izan ere, halako argitalpenak euskal antzerkigintzaren historiarako premiazko lekukotzak ditugu.
|
|
|
Lau urte iraun dau
|
lan
honek eta horreetan urteotan hainbat pausu emon dira: barri emoileakaz egon, grabazinoak egin, argazkiak atera eta beste hainbat behar; eta azkenean bildutako material osoa eratu, sailkatu eta aztertu.
|
|
|
Horregaitik ba, ez daukagu besterik, atzera be eskerrak emon guztioi, zuek egin dozuen
|
lan
honek etorkizunean jarraipena izango dauelakoan eta gure herriko berbakuneak bizirik iraungo dauelakoan.
|
|
|
Horixe izan da, ba,
|
lan
honen helburua. Beharrau ahoz emondako informazinoan oinarrituta dago, eta horretarako behar beharrezkoa izan da bertoko lekukoen laguntasuna eta testigantzea.
|
|
|
Zuoi,
|
lan
honen protagonista zarien guztioi, herri ondarea eta zeuen herriko hizkerea hain polito gorde dozuelako, eskerrik asko bihotzez.
|
|
|
Ahozko ondarea batzeko metodologia ezbardinak dagoz. Geu, Labayru Ikastegian, Joxe Miel Barandiaranek sortutako Etniker lantaldeen filosofiaren jarraitzaile modura, konbentziduta gagoz euskal kulturearen ahozko altxorra batzeko metodorik egokiena
|
lan
hau burutzeko erabili dogun etnografikoa dala. Hori dinogu, ahozko ondarea, edozein giza adierazpide legez, bere kultura ingurunean lekutu behar dalako, gizartearen barruan beteten dauan funtzinoa ulertu gura badogu, sikiera.
|
|
2012
|
|
|
4 Mungialdeko erroten ganeko datu gehiago gura izan ezkero. ikusi Unai Alonsoren Mungiako erroten katalogoa.
|
Lan
honetan aurkituko dozue infomiazino zehatzago eta osotuagoa. Mungiako Udala.
|
|
|
Zuoi,
|
lan
honen protagonista zarien guztioi, herri ondarea eta zeuen herriko berbetea hain polito gorde dozuelako, eskerrik asko bihotzez.
|
|
|
Ez dago inora joan beharrik otzaragileen lana ikusteko edo bendejerak ezagutzeko, hondino bere hementxe daukaguz, eta ezin dogu euren ahotik guzti horren lekukotza batzeko aukerea galdu. Gero datozenek dabe
|
lan
hau egin, geuk egin beharrekoa da, euskal kulturari zor deutsagun lana da.
|
|
|
Eskerrik asko bihotzez, neure izenean eta herriarenean,
|
lan
honetan parte hartu dozuen herritar guztioi, egin deuskuzuen harrera onagaitik eta erakutsi dozuen borondateagaitik, izan bere, zuon laguntzinoa izan ez bagendu, ezin izango zan eta behar hau egin.
|
|
|
Horixe izan da
|
lan
honen helburua. Liburuxka hau ahoz emondako informazinoan oinarrituta dago, eta horretarako beharbeharrezkoa izan da bertoko lekukoen laguntasuna eta testigantzea.
|
|
2013
|
|
|
Donostia, Euskaldunen egunkaria. handiagoa ezarri dute gerraren alderdi tekniko eta historikoak deskribatzen, gerrak berak pertsonengan eragindako sufrimendua agertzen baino. Nodstromen hausnarketa ziztakari hori
|
lan
honen diseinutik bertatik atxiki nahi izan nuen, jardun intelektualaren funtsezko eginbeharra zen ustean. Hori horrela, Zapiraindarrekiko eta gerra zibilean sufritu zutenekiko elkartasunetik abiatu naiz ezagutza mundura.
|