|
2000
|
|
|
Baina, idazleak berak narratzailearekin bat egiten du Abere madarikatuak ipuin bildumari buruz aritzen denean. Liburuan zehar,
|
lan
hau osatzeko izan dituen zailtasunen inguruko aipuak egiten baitira. Gainera, liburua idazten lagundu dion Saizuri idazlumaren istorioa ere kontatzen digu.
|
|
|
Bigarren
|
lan
honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Bi bilduma hauetan errealitatea irudikatzeko irudimenaren gailentzea da azpimarragarriena. Irratiko
|
lan
honen argitarapena zela-eta honela mintzatu zen Edorta Jimenez:
|
|
|
Geroago, Tuparen seme alabak (1996) deituriko kronika liburua argitaratu zuen. Hala ere, hauek eleberriak ez direnez,
|
lan
honen helburutik kanpo geratzen dira. Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu.
|
|
|
Abertzaletasunaren gorazarre sentikorra da, dudarik gabe, egileak
|
lan
honen bidez egin diguna. Euskal Herriari hainbeste oinaze ekarri zion 1936ko gerran kokatua eta urte batzuk geroagoko ETAren sorrera garaiko, hain zuzen ere bigarren kontaketa batez lagundua.
|
|
|
...katzeko, eskerrak eman nahiko genizkioke, lehenik, Eusko Jaurlaritzari proiektu hau burutu ahal izateko diru laguntza emateagatik; bigarrenik, Jon Kortazar Uriarteri bidearen nondik norakoa zedarritzeagatik, eginiko zuzenketa eta iradokizunengatik, eta eskainitako konfidantzagatik; baita Mari Jose Olaziregiri sailkapena egiteko garaian eginiko oharrengatik eta Labayru Ikastegiko Igone Etxebarriari
|
lan
honen argitaratzean lan egiteagatik; eta azkenik, Sancho El Sabio eta Koldo Mitxelena liburutegiko langileei, bere pazientzia gure eskariekin agortzeagatik. Mila esker.
|
|
|
Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere
|
lan
honetan ikus dezakegu, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun. Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte.
|
|
|
Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte. Hortaz, ez dagokio
|
lan
honi horrelako sailkapen eztabaidatsuekin hastea. Halere, garrantzia handikoak iruditzen zaizkigu Zalduak esanikoak.
|
|
|
Ondorioz, saiakera eta kronika liburuak esparrutik kanpo utzi ditugu. Gazteen literatura ere
|
lan
honen helburuetatik kanpo utzi dugu, nahiz eta literatura mota hau hamarkada honetan izugarri aberastu den. Bestalde, jatorrizko lanak soilik izango ditugu hizpide, itzulpenen beharra azpimarratzekoa den arren.
|
|
|
(a) Aurretik aipatu dugun bezala,
|
lan
hau beharrezkoa iruditzen zaigu gerora idatziko diren lanen osagarri modura.
|
|
|
(c) Kritikak lanen harrera asko baldintzatzen duenez, beharrezkoa iruditu zaigu kritikak erabiltzen dituen ikuspuntuak aztertzeko hustuketa
|
lan
hau eskaintzea.
|
|
2001
|
|
|
Baina gure helburua" Ikuspuntu pertzeptiboa" edo Fokalizazioa deitu zaiona aztertzea izan denez, eta bestalde, J. M. Lasagabaster-ek II Euskal Mundu Biltzarrean" La novela vasca al borde de la Realidad" izeneko txostenean 100 metro nobelako Polifoniaren berri hain egokiro ematen duenez, gure
|
lan
honetan ukitu gabe geratu diren alderdi horietaz jabetzeko aipatutako artikuluaren irakurketa gomendatzen dugu. Horrela, idazlearen ikuspuntua deitu izan denaren ikuspegi zabalagoa lortzearekin batera, narratzaileak bere esku duen estrategia honen konplexutasuna osotasunean aztertua geratuko litzateke.
|
|
|
Harrera hori kritika mailan ere nolabait islatu dela esan behar. Batetik, zenbait erreseinatan jasotako iritzi bitxiengatik (1983an azaldutako iruzkin batean Ramon bere" birtuosismoaren tranpan" erori zela esaten zen, alegia, ordura artean erakutsitako" teknika esibizioak" goia jo zuela), bestetik, kritikaren esparruan
|
lan
honek sortu duen azterketa urritasunagatik. Argi dagoena da, Lasagabasterren artikuluaz kanpo14, urritasun horren arrazoia nobelaren beraren zailtasunean datzala.
|
|
|
Ez da dudarik,
|
lan
hau lehen poema liburu gainera, areago oihartzunez betea dagoela. Era biko oihartzunak ikusi ditu Aitzpea Azkorbebeitiak.
|
|
|
arotza izatearekin. Aitak altzari onak egiten zituen moduan egiten ditu berak poemak,
|
lan
hau eta askotan entzun zaion esaldia da ofizioa baita, ez kondiziorik gabe, baina ikas litekeena ere badena.
|
|
|
Bada heroia beheratzeko modu fina
|
lan
honetan:
|
|
2002
|
|
|
Bekatuaren itzala eleberriarekin 1994ko Txomin Agirre Saria irabazi zuen Mendigurenek. Apaiz batek serorarekin eta haren alabarekin dituen sexugrinak, haragizko bekatuaren aurkako borroka izugarriak, ditu kontagai
|
lan
honek. Tipologiari dagokionez, genero epistolarrean barneratuko genuke lan hau, protagonistak ikaskide izan zuen apaiz bati igortzen dizkion gutunez osatua baita eleberria.
|
|
|
Apaiz batek serorarekin eta haren alabarekin dituen sexugrinak, haragizko bekatuaren aurkako borroka izugarriak, ditu kontagai lan honek. Tipologiari dagokionez, genero epistolarrean barneratuko genuke
|
lan
hau, protagonistak ikaskide izan zuen apaiz bati igortzen dizkion gutunez osatua baita eleberria. Estiloari dagokionez, egileak S. Mitxelenarekin, N. Etxanizekin edo Orixerekin berarekin zituen zorrak aitortu bazituen ere, eleberrian kontatzen denaren intentsitatea izan zen gehien nabarmendu zen ezaugarria.
|
|
|
Irigoienek berak adierazi izan du bere eleberrian landa giroko nobela, karlistaldietan zentratutako nobela historikoa eta euskal kulturaz zenbait antropologok egindako interpretazioak batu nahi izan dituela. Poliedroaren hostoak hartan kontatutakoaren haritik,
|
lan
honek beste hark baino hobeto nobelatzen du Euskal Herriko mundu mitikoa.
|
|
|
1983an, Lertxundik Hamaseigarrenean, aidanez (Erein) argitaratu zuen, 1982ko Jon Mirande Saria eta Kritika Saria irabazi ondoren, eta zinemara eraman zen idazlearen beraren zuzendaritzapean. Orain arte hamaika edizio argitaratu dira liburuarenak, gure literatur historian gehien irakurri diren nobelen artean dago eta
|
lan
honek ekarri zion ospea euskal irakurleen artean. Apustu beldurgarri baten gorabeherak kontatzen dira eleberrian; bertan, protagonista lurrean etzan, taberna bateko barraren aurrean, arnasari helduz, eta diafragma dilatatuta duela lagun batek salto egiten dio barratik sabel gainera.
|
|
|
Poeta garaikideen artean, Atxaga, Sarrionandia edo J. M. Lekuona izango lirateke, segur aski, egile aztertuenak. Edonola ere, horrelako baieztapen batek hausnarketa luzeagoa eskatuko lukeenez, irakurleak
|
lan
honen amaieran datorren bibliografiara jo dezake egungo hainbat narratzailek eragin duten azterketa oparoa frogatzeko.9 b) Euskal eleberriari buruzko ikerketak zertan diren
|
|
|
Hau guzti hau esan ondoren, gure
|
lan
honetan euskal eleberriak nahiz eleberri laburrak aztertzeko asmoa dugula esan beharra dugu. Ikusi den modura, bien arteko mugak eztabaidagarriak izanik ere, ipuinaren intentsitatea eta eleberriaren patxada bilatzen duten testuak, hots, eleberri laburrak nahiz eleberriak, izango ditugu aztergai. b) Euskal eleberrigintzaren sorrera eta garapena XX. mendearen lehen erdian.
|
|
|
Género y construcción nacional en las escritoras vascas (2001). Oraindik argitaratu gabe dagoen
|
lan
honen bigarren atalak La defensa cultural del ideal político() izenburu deigarria du eta hona hemen zer esaten duen, laburbilduta:
|
|
|
Rojoren ustetan, badira zenbait ezaugarri eleberri hau alegietan oinarritutako eleberri erromantikoetatik aldentzen dutenak, hala nola, kronologia zehatza eta elementu fantastikoen urritasuna. Lehenengo
|
lan
honen balorazio gisara, eleberrian bereizten diren bi mailen arteko lotura eskasa, hau da, istorioaren eta kontatzen diren gertaera historikoen arteko etena azpimarratzen du Rojok, eta Etxaideren ikaskuntza prozesuan kokatzen lehenengo lan hau.
|
|
|
Rojoren ustetan, badira zenbait ezaugarri eleberri hau alegietan oinarritutako eleberri erromantikoetatik aldentzen dutenak, hala nola, kronologia zehatza eta elementu fantastikoen urritasuna. Lehenengo lan honen balorazio gisara, eleberrian bereizten diren bi mailen arteko lotura eskasa, hau da, istorioaren eta kontatzen diren gertaera historikoen arteko etena azpimarratzen du Rojok, eta Etxaideren ikaskuntza prozesuan kokatzen lehenengo
|
lan
hau.
|
|
|
Ez dakigu
|
lan
hau inoiz inprentan jarri dan. Harek berak eskuz egindakoaren xero bat eskuratu deusku, adiguritsu, Arana Martija adiskideak.
|
|
|
Eta izpiritu horrek alkarrenganako lilurea, maitakundea eskatzen dau. Alkarpide horretarako, zubigintza horretarako adrilu kozkorra izan bedi
|
lan
hau, eta zer esan bakoa, irakurlearen atseginerako.
|
|
2003
|
|
|
Sarrera labur baina interesgarri bat egin zion narrazioaren itzulpenari, non lexiko alderdian zaindu beharreko zenbait erizpide argitzen dizkigun. Gogora dezagun, bidenabar, idazlea ingelesezko literaturaren miresle handia izanik, itzulpen
|
lan
hau geroago egingo zituen beste batzuk bezala, ondoko itzultzaileei eredu on bat eskaintzeko asmoaz egin zuela. Beste narrazio labur batzuk bezala, VascH ikasliburuan txertatu zuen (II, 248250, 306) irakurgai gisa baliatzeko.
|
|
|
Taldean ontzat hartzen zana, gero bakotxak bere euskalkira egokitzen eban. Lehenengo urteetan, Bizkairako, Linoren eskuetan egon zan egokitze
|
lan
hau. Egia esan, taldearen itzulpenak nasai samar aldatzen zituan bizkaierara, honen berezitasunak eta gure herriak behar dabena kontuan harturik.
|
|
|
Xabier Peñarena, baina ikasgai laburrago ta ugariagotan zatituta. Oker ez banago, samurtze ta errezpide
|
lan
hau Montianok berak egina zan, ikasleentzat mesedegarri zalakoan. Nondik edo handik diru-laguntzak be lortu zituan alkarteak (bazkideen harpidetzaz ganera), eta horra hor Ikas.
|
|
2004
|
|
|
Gure edizioaren oinarritzat lehenengoa erabili dugu, Etor argitaletxeak 1973an kaleratutakoa. Testu horri, hobetu guran beti ere, ukitu batzuk egin dizkiogu, hala eta guzti ere, idazlearen idazkera eredua eta berak batasunerako
|
lan
honen bidez aurkeztu gura izan zuen proposamena aintzat hartuta. Honako aldaketak egin ditugu:
|
|
2005
|
|
|
Gerora egundoko eragina izango zuen Euskal Herri osoko idazle ugarirengan. Horregatik dugu
|
lan
honen lehenengo mugarria. Arestik ipuingintza ere jorratu zuen neurrian, alor honetan eragin eskasa izan bazuen ere, benetako aitzindarien artean koka dezakegu, bere literaturak ekarri zuen berrikuntzarengatik eta ondoren izan zuen eraginarengatik.
|
|
|
Hala ere, partziala eta mugatua izanagatik ere, jorratuko den lagina nahiko adierazgarria izan da hamarkada horietan euskal literaturaren barruan, bere osotasunean, garatu den genero hau zertan den azaltzeko. Bestalde, ildo horretatik joanez,
|
lan
honek osteko lan osatuagoen lehen oinarria izatea nahiko genukeela aitortu dugu, hemen zabaldutako hari muturretatik tiraka.
|
|
|
Aurrerantzean ere teoria formalen aldetik, euskal literaturaren ikuspegitik nahi bada, ipuinaren izaera zertan den azaltzen segitu da. Gai hori oso azalean ukituko dugu
|
lan
honetan. Gurea atarikotzat jo genezake, ikuspegi zabal batetik bestelako ikerbideak iradokitzeko lehenengo urratsa.
|
|
|
Azkenean bada, ildo nagusi bi ezarri ditugu
|
lan
honetan. Lehenengoa, lanaren hezurdura nagusia eman diguna, bizkai idazleen ipuingintza modernoa gure ustez ahalbidetu duten estetika nagusien azterketa.
|
|
2007
|
|
|
Onekin dizut bukatzen,
|
lan
ontan ez naiz aspertzen. Zuk badirazu barkatzen ondo jarriak ez daude baña a [r] i naiz alegiña egiten.
|
|
|
Abilla ez naiz
|
lan
ontan izan asko ta ondo jartzeko.
|
|
|
Lenengo nere agurra, maiako jaun danak, baita
|
lan
ontan parte, artutzen dutenak. Urrutian gabiltza, zenbait euskaldunak, oroituz Euskalerriz, eta euskaldunak.
|
|
|
Askotan horrela izaten da; eta horrela egin izan dugu behin baino gehiagotan, oraingoan ez, ostera. Zuek, irakurleok, eta gu egileok, aldi berean ari gatzaizkio
|
lan
honi hurbiltzen. Ez zuek, ez guk, ez dakigu oraindik zein izango den gure lan honen ildoa.
|
|
|
Zuek, irakurleok, eta gu egileok, aldi berean ari gatzaizkio lan honi hurbiltzen. Ez zuek, ez guk, ez dakigu oraindik zein izango den gure
|
lan
honen ildoa. Zuek, lana irakurtzeke duzuelako; eta guk, aldiz, idazteke.
|
|
|
Hasieratik hastea erabaki dugu, beraz,
|
lan
honen nondik norakoak azaltzen. Egileak bi gara, bi kontinente desberdinetan bizi garenak, eta bi espezializazio gune desberdinetan dihardugunak.
|
|
2008
|
|
|
Hori dela eta, sistemako osagai bakoitza aztertzeak ahalbidetuko digu euskal literatur sistemaren ikuspegi osoa edukitzea. Nik osagai horietako batean literaturaren didaktikansakonduko dut
|
lan
honetan. Izan ere, ezin dugu ahaztu gaur egun irakurleak literaturarekin daukan lehen harremana eskolaren bidez garatzen duela.
|
|
|
Bukatzeko, eskerrak eman nahi nizkieke liburu honetan aurkezten ditudan ikerketa soziologikoetan parte hartu duten euskal idazle, kritiko eta irakasleei; haien laguntza ezinbestekoa izan dut liburua osatzeko. Eskerrak, halaber, nire tesi zuzendari diren Patxi Juaristi soziologoari eta Jon Kortazar literatur kritikariari, parte hartu baitute
|
lan
honen zuzenketan. Eta nola ez, Iñigo Arteatxi, lan honi egin dizkion ekarpen guztiengatik.
|
|
|
Eskerrak, halaber, nire tesi zuzendari diren Patxi Juaristi soziologoari eta Jon Kortazar literatur kritikariari, parte hartu baitute lan honen zuzenketan. Eta nola ez, Iñigo Arteatxi,
|
lan
honi egin dizkion ekarpen guztiengatik.
|
|
|
Orrialde hauetan zehar deskribatutako ikuspegi sistemikoari atxikiko natzaio
|
lan
honetan, eta literatura askotariko faktoreen indar harremanek definitzen duten sistema gisa aztertuko dut. Horretarako, lehendabizi euskal literatur sisteman eragin nabarmenena duten faktoreak identifikatuko ditut euskal idazle eta kritikariei egindako galdeketa baten bidez, eta ezagutuko dugu literatur faktore bakoitzak (merkatuak, sariketek, kazetariek, kritikariek...) zein eginkizun betetzen duten gure sistemaren baitan, erdigune eta periferien sorreran.
|
|
|
Hemen aurkeztuko ditudan datuak Hego Euskal Herriko hemeretzi literatur irakasleri egindako sakoneko elkarrizketetan daude oinarrituta14 Elkarrizketetan informazio asko eta askotarikoa bildu dut, eta eskertu nahi diet irakasleei ikerketa
|
lan
hau aberasteko egin duten ahalegina. Bestalde, orrialde hauetan zehar irakasle gehienen adostasuna biltzen duten ekarpenak baino ez ditut jaso.
|
|
|
Bestalde,
|
lan
honetan azaleratu da euskal literaturaren irakaskuntzak hausnarketa sakonaren beharra duela; izan ere, arazoa ez da mugatzen urteko irakurgaietan dagoen irizpiderik ezera. Egungo literaturaren irakaskuntzan, metodologiak eta, batez ere, helburuak berritu egin behar dira, ikasleen behar eta ezaugarrietara egokituz.
|
|
|
Txarria hilteagaz zerikusirik ez eukan txahala hilteak. Leon etorten zan ia beti
|
lan
honetara be eta kokoteko bat emonda erasten eban txahal hori.
|
|
2009
|
|
|
Era berean esker ona adierazi gura diet
|
lan
honetan lagundu didaten Adolfo Arejita, Igone Etxebarria eta Akaitze Kamiruagari. Eurek eginiko oharrak, orrazketak eta zuzenketak balio handikoak izan dira.
|
|
|
Dena dela, Jatabeko lekukoen esanetan, XX. mendearen bigarren hamarkadarako sano gutxik egiten zieten gurasoei berorika. Zuka egin izan diete gurasoei
|
lan
hau argitaratzeko elkarrizketatu ditugun jatabear guztiek. Hika etxetik kanpo egiten zen, euren esanean.
|
|
|
Aurretik ere jabetzaren kontzeptuan eragin izugarria izan zuten gertakariak jazo ziren XIX. mendean. Eta
|
lan
honi bide horretatik lar barneratzea ez dagokion arren, ugariak izan dira nekazal gizartea baldintza berrietara egokitzera behartu duten garapen historikoak. Baina XX. mendearen bigarren erdikoa, industrializazioa, abeltzaintza bigarren mailan utzi zuen basogintza politika eta merke erosiz garesti saltzen duten bitartekarien ondorioz, hondoratu egin da aldea etxea.
|
|
|
Erbera barruan sartzen dituztela eta,
|
lan
honetan ere horixe berori adieraztea erabaki dugu guk. Egin dezagun, halere, hurrengo zehetasun hau.
|
|
|
Irratiari bere tartea egin behar zaio Jatabeko herri ondarearen gaineko
|
lan
honetan. Izan ere, komunikabide horrek eragin izugarria izan du etxe barruko kultur transmisioari begira.
|
|
|
Etxeetan egindako berrikuntzak eta sasoi batean halako ikurrei garrantzi urria ematea izan daitezke horren arrazoiak. Marurinagusi etxea erauzirik zegoen ikerketa
|
lan
hau egiterako, beraz, ezin izan dugu begiratu halakorik zuen ala ez.
|
|
|
Egun Lemoiz da lurrez eta orain gutxira arte Mungia izan da. Dena dela errepikatuko ez ditugun arrazoiengatik Jataberi buruzko
|
lan
honetan sartzea erabaki dugu.
|
|
|
Giltzak denbora tarte horretarako lotura izango lirateke. Edozelan ere, argibide orokor batzuk baino ez dira, ez dagokio
|
lan
honi ikonografiaren mundu lausoan gehiago barneratzerik.
|
|
2011
|
|
|
Esana dugu,
|
lan
honen alde teoriko metodologikoan, agente eragilea itzulpenaren bultzatzailea dela, izan jatorrizko kulturako eragilea, xede kulturako eragilea, itzultzailea bera... Agente eragilea zein den, eta haren egoera sozioekonomikoa nolakoa den, halako edo bestelako eragina izango du itzulpenean.
|
|
|
Itzulpeneko Euskadi Saria irabazitako Karlos Zabala itzultzaile trebearen esku utzi du argitaletxeak
|
lan
hau euskarara ekartzeko lana; Marieren aurreko lan euskaratua ere argitaletxe berak plazaratu zuen, baina beste itzultzaile batek emana. Euskal itzulpengintzan gauzak noizbait normaltzen hasten badira, horrelako kontuak ere zaintzen hasi beharrean egongo gara:
|
|
|
Izatearen arintasun jasanezina (Milan Kundera) liburuaz; itz. Karlos Cid: euskarazko
|
lan
hau txukuna dela oso
|
|
|
Baina aztertzen hasiz gero, berehala konturatuko gara ez dela beti hala jazotzen, auzokoek ere badutela txikiengandik zer ikasi. Esku artean dugun
|
lan
hau adibide ederra da. Koldo Izagirrek berak Bazka agerkari digitalean azaldu duenez, itzuli ahala, bertatik konturatu zen zatiak falta zirela espainierazko itzulpenetan frantsesezko edizioarekin alderatuta.
|
|
|
Hiztegia erabili gabe irakurtzeko modukoa, bestalde, itzulpen
|
lan
hau. Alde horretatik, ezer nabarmentzekotan, burutu (moldatu) eta galarazi (molestatu) aditzen esanahi ez ohiko bezain interesgarriak nabarmenduko nituzke.
|
|
|
Hala ere, desberdintzekoak dira elkarte profesionalaren ekimena eta kritika akademikoa. Bigarren horretan oso lan gutxi eginik dagoela uste dugu; honako
|
lan
honek, kritika akademikoa egin gura bada, zenbait irizpide markatuko dituen iritzikoak gara, arloa guztiz birjina baita gurean: aztertu eta landu gabea.
|
|
|
Itzulpenaren harrera deskribatzeaz gainera, kritika akademikorako lehen pausuak emateko moduan izango ginela genioen sarreran, itzulpen sistemaren kritikaren deskribapena egiten ari garen unetik beretik badugulako jadanik, tapiz osoaren irudi txiki baten argazkia, txikia izanik ere, hurrengoetarako abiapuntutzat balia daitekeena eta tapiz osoaren irudia deskribatzeko ezinbestekoa egingo zaiguna. Izan ere,
|
lan
hau itzulitako literatur sistemaren kritikaren azterketa gauzatzeko hastapena izan da, ez besterik.
|
|
|
Esan genezake, kritika akademikoak berezkoak dituen irizpide teorikometodologikoak betetzen dituela
|
lan
honek, helburuak, hasierako hipotesiak, eta metodologia bezalako atalak zehaztasunez deskribatzen baitira. Baina ez hori bakarrik, ikergai zinez garrantzitsua hautatu du Miren Ibarluzeak, literatur itzulpenaren kritika, hain zuzen, eta bere instituzionalizazioa berma dadin eman beharreko pausoez hausnarketa egiten du.
|
|
|
Itzulpena, baina, ez da soilik testu jakin bat jatorrizko hizkuntzatik xede hizkuntzara igarotzen deneko prozesua; itzulpenean badira hizkuntzaz kanpoko eragileak, ezen itzulpena ekintza kulturala baita, hots, literatura eta kultura jakin batetik bestera egindako zubi lanean parte hartzen duten eragile guztien emaitza, zelanbait esateko. Eragile horietan jarriko dugu, hain zuzen ere,
|
lan
honetan arreta. Eta eragile horien azterketak eskainiko dizkigu literatur itzulpenaren euskal panorama eta, harago joanda, ELSren panoramaren deskripzio egokia egiteko tresnak eta baliabideak.
|
|
|
Sari horretako epaimahaiaren hitzetan, antzezlan hori euskal antzerkigintzaren historian mugarri dugu. Hortaz, hain harrera beroa izan duen antzezlana izanik, poztekoa da Artezblai argitaletxeak
|
lan
hau argitaratzeko asmoari lotu izana, eta antzezpen haren oinarri izandako testua guztion eskura jarri izana. Izan ere, halako argitalpenak euskal antzerkigintzaren historiarako premiazko lekukotzak ditugu.
|
|
|
Lau urte iraun dau
|
lan
honek eta horreetan urteotan hainbat pausu emon dira: barri emoileakaz egon, grabazinoak egin, argazkiak atera eta beste hainbat behar; eta azkenean bildutako material osoa eratu, sailkatu eta aztertu.
|
|
|
Horregaitik ba, ez daukagu besterik, atzera be eskerrak emon guztioi, zuek egin dozuen
|
lan
honek etorkizunean jarraipena izango dauelakoan eta gure herriko berbakuneak bizirik iraungo dauelakoan.
|
|
|
Horixe izan da, ba,
|
lan
honen helburua. Beharrau ahoz emondako informazinoan oinarrituta dago, eta horretarako behar beharrezkoa izan da bertoko lekukoen laguntasuna eta testigantzea.
|
|
|
Zuoi,
|
lan
honen protagonista zarien guztioi, herri ondarea eta zeuen herriko hizkerea hain polito gorde dozuelako, eskerrik asko bihotzez.
|
|
|
Ahozko ondarea batzeko metodologia ezbardinak dagoz. Geu, Labayru Ikastegian, Joxe Miel Barandiaranek sortutako Etniker lantaldeen filosofiaren jarraitzaile modura, konbentziduta gagoz euskal kulturearen ahozko altxorra batzeko metodorik egokiena
|
lan
hau burutzeko erabili dogun etnografikoa dala. Hori dinogu, ahozko ondarea, edozein giza adierazpide legez, bere kultura ingurunean lekutu behar dalako, gizartearen barruan beteten dauan funtzinoa ulertu gura badogu, sikiera.
|
|
2012
|
|
|
Zuoi,
|
lan
honen protagonista zarien guztioi, herri ondarea eta zeuen herriko berbetea hain polito gorde dozuelako, eskerrik asko bihotzez.
|
|
|
Ez dago inora joan beharrik otzaragileen lana ikusteko edo bendejerak ezagutzeko, hondino bere hementxe daukaguz, eta ezin dogu euren ahotik guzti horren lekukotza batzeko aukerea galdu. Gero datozenek dabe
|
lan
hau egin, geuk egin beharrekoa da, euskal kulturari zor deutsagun lana da.
|
|
|
Eskerrik asko bihotzez, neure izenean eta herriarenean,
|
lan
honetan parte hartu dozuen herritar guztioi, egin deuskuzuen harrera onagaitik eta erakutsi dozuen borondateagaitik, izan bere, zuon laguntzinoa izan ez bagendu, ezin izango zan eta behar hau egin.
|
|
|
Horixe izan da
|
lan
honen helburua. Liburuxka hau ahoz emondako informazinoan oinarrituta dago, eta horretarako beharbeharrezkoa izan da bertoko lekukoen laguntasuna eta testigantzea.
|
|
2013
|
|
|
Donostia, Euskaldunen egunkaria. handiagoa ezarri dute gerraren alderdi tekniko eta historikoak deskribatzen, gerrak berak pertsonengan eragindako sufrimendua agertzen baino. Nodstromen hausnarketa ziztakari hori
|
lan
honen diseinutik bertatik atxiki nahi izan nuen, jardun intelektualaren funtsezko eginbeharra zen ustean. Hori horrela, Zapiraindarrekiko eta gerra zibilean sufritu zutenekiko elkartasunetik abiatu naiz ezagutza mundura.
|
|
|
Ezin izan ditut erabili
|
lan
honetan Gizarte Antropologiako ikerketetan erabiltzen diren ohiko lanabes metodologikoak: behaketa parte hartzailea edo lekuan lekuko lana.
|
|
|
Egutegiaren barruan urteko zati hori aztertuko dugu
|
lan
honetan.
|
|
|
Horrela jarri diote izena Igone Etxebarria eta Akaitze Kamiruaga Labayru Ikastegiko ikertzaileek bilduma honetako bederatzigarren aleari. Hain zuzen ere,
|
lan
honen edukiak bildumako zortzigarren zenbakian udaberri eta udako jai ohiturei buruz jorratutakoen osagarriak dira.
|
|
|
Aratusteen ezaugarriak, bereizgarriak, herririk herriko ospatzeko moduak, ohitura galduak, biziak, eta bizibarrituak... batzeko ahalegina da
|
lan
hau. Liburuan azalpenak emoten dira, han hor hemen batutako informazinoagaz horniduta.
|
|
|
Aratusteak gure inguruan ezagunagoak dira beste herri batzuetan, Nafarroan kasurako. Baina bere neurrian gure lurraldean be badago gai horretaz zer esan eta zer erakutsi, eta horretara dator
|
lan
hau. Aurrerantzean beste gai batzuk be etorriko dira.
|
|
|
Aratusteak, inauteriak, kamabalak hartuko ditugu aztergai
|
lan
honetan. Urteko egutegiaren barruan, urtez urte errepikatzen dan jaia da, baina ez jaiegun bakarra, ziklo osoa baino.
|
|
|
1 Inauteria Europako erregea II izenburupean Bilboko Euskal Museoan 2012ko maiatzaren lln egin ziran Jardunaldietan Adolfo Arejitak aurkeztu eban ponentzia da
|
lan
honen oinarria. Ponentziaren izenburua" Aratusteak Bizkaiko herritarren berbetan" izan zan eta argitaratuta dago Euskal Museoaren.
|
|
|
Eskerrak emon behar deutsueguz zuen pazientziagaz
|
lan
honetarako informazinoa emoten lagundu dozuen guztioi eta argazkiak lortzen etxeko albumak eta kajoiak arakatzen ibili zarienoi. Zuei esker heldu ahal izan gara emaitza honetara.
|
|
|
Horrez ganera mendearen azken hamarkadak ez dagoz zehatz jasota. Esan daiteke
|
lan
honetan mendearen erdia dagoala ondoen erakutsita.
|
|
|
Bediako herriaren barri lehenago be aztertu izan da,
|
lan
honek aurrekoak daukaz. 1922 bitartean Tiburcio Ispizua zanak ikerketa lan batzuk egin ebazan.
|
|
|
Tartean auzo guztietakoak dagoz, andrak eta gizonak, bizimodu edo beharleku ezbardinekoak. Danakaz herriaren barri orokorra emotea izan da
|
lan
honen helburua; eurak bizirik dagozala euren bizitza herrian zelangoa izan dan batu, eta herria bera zetan aldatu dan ikusi.
|
|
|
Jaso,
|
lan
honen helburua da atzetik datozanak horren barri eukitea, eurei eskura ipintea aldi bateko bizimodua, nondik gatozan jakiteko, eta oraingo hainbat kontu hobeto ulertu eta interpretau ahal izateko.
|
|
|
Amaitzeko eskerrak emon behar deutseguz
|
lan
honetarako izan doguzan lekukoei eta zetan edo hatan lagundu daben guztiei. Baita Bediako Udalari be egitasmo hau aurrera aterateko egin dauan ahaleginagaitik, eta horretarako gugana jo dauelako.
|
|
|
Gure iragan hurbila ezagutzeko balioko ahal dau
|
lan
honek.
|
|
|
Zuoi,
|
lan
honen protagonista zarien guztioi, herri ondarea eta zeuen herriko hiz kerea hain polito gorde dozuelako, eskerrik asko bihotzez.
|
|
2015
|
|
|
Oh! Euzkadiko eta
|
lan
honetan aztertutako gainerako aldizkarietan hain presente zegoen estilo bizi eta ironikoan dago idatzia.
|
|
|
Ondo definitzen du, baiki, Bainaren belaunaldia horrek Oh! Euzkadikoen izpiritua, eta oro har,
|
lan
honetan aztertutako aldizkariena, eta horregatik jaso dugu adierazpidea taldeok ezaugarritzeko. Testua, ordea, Argian argitaratutako beste bati erantzuna zen.
|
|
|
Mesopotamia zaharrean metodo berbera enplegatzen omen zuten gorpuak berpizteko, eta ez da harritzekoa. Kritiko literarioak, adibidez, apartak dira
|
lan
honetarako.
|
|
|
Zer pentsatua ematen du nola 1980an Tropikalak, inolako babes instituzionalik gabeko aldizkari underground batek, 2000 aleko tirada izan zuen eta hiru hamarkada geroago Euskaltzaindiak publikatutako literatur aldizkari batek, ordukoaren zuzendari bera duenak, 1700ekoa duen. Ez da
|
lan
honen xedea horren balizko kausak aztertzea, baina dudarik gabe badago zer ikertua euskararen normalizazioaren, literaturaren sozializazioaren, euskal literatur sistemaren garapenaren, Euskal Herriko hezkuntzaren ibilbidearen, kultur laguntzen politikaren, eta gisako beste hainbat gairen inguruan.
|
|
|
Nomenklatura arazoak gorabehera, atzean dagoen eztabaida, neurri batean behintzat, literatur sistema eta literatura nazionalari buruzko kontzepzioari dagokio. Horren inguruan gehiago luzatu zen Gabilondo aipatu liburuan (1719) eta ez da
|
lan
honen helburua eztabaidan sakontzea baina aipa dezagun behinik behin, kontzepzio horrek asko izaten duela gehienetan (Potten eta Estibalitz Ezkerra kasu) ikusmolde hegoaldezentristatik; hots, mugimendu kontzeptuala espainieraz idazten duten idazleak euskal literaturan sartzeko egiten dela funtsean. Ikustea besterik ez dago Potten aipatzen ziren erdaraz idazten zuten euskal idazleak espainieraz idazten zutenak zirela, eta Ezkerrak idatzitako eskuliburuan frantsesez (eta zer esanik ez ingelesez) idazten duten idazleen tartea nabarmenki murritza dela espainieraz idazten dutenen aldean.
|
|
|
64 Zazpi urte lehenago argitaratua zen, 1973an, baina garai hartan, euskal literatura sistema garapen bizian zela, zazpi urte denbora mordoa zen
|
lan
honetan bertan ikus daitekeen moduan.
|
|
|
Hau da, esan daiteke euskal sistema literarioko zutabe nagusiak
|
lan
honetan aztertutako denbora tartean, urte tartean, sortu zirela, eta honenbestez, urte horietatik aurrera hitz egin daitekeela, zehaztasunez, euskal literatur sistemaz. Jon Kortazarrek ere periodizazio antzekoa erabiltzen du.
|
|
|
Atxagak" anarkoidetzat" jotzen duen mugimendu alternatibo hori artista erradikal eta gisa guztietako saboteatzailez josia zegoen, bada. Ez da
|
lan
honen egitekoa Bilboko mugimendu zabal hori xeheki aztertzea, baina, dudarik gabe, lan ederra litzateke horren guztiaren historia eta analisi bat egitea.
|
|
|
Egiatan, berau frankismoaren amaiera aldera gorpuztu zen, hain justu
|
lan
honetan aztertutako aldizkariei eta haien inguruan sortutako taldeei esker. Lur argitaletxearen inguruan sortutako indarra Ustelarekin biltzen denean (Saizarbitoria katebegia dela) sortzen da historian lehen aldiz euskal literatur sistema edo esparru autonomo bat, gero azalduko den moduan.
|