|
2000
|
|
|
Inoiz lehorreratu ez den arren, badaki nolakoa den Parisko Point Neuf zubitik" Bateau Mouche" ak (untziak) pasatzen ikusten egotea.Bederatziehunentzat emakume bat ezagutu, ezkondu eta seme alabak munduratzearen plana ez da batere kilikagarria. Berak dioen moduan" nire mundua pianoaren teklak dira"," ni ezin naiz
|
munduaz
jabetu tekla gehiegi dituelako" eta" mundua teklatu bat da non bakarrik Jaungoikoak jotzen duen".
|
|
|
Adimenaren espetxetik ateratzeko balio dizu hizkuntza batek. Mintzaira bat baino gehiago jakitean izugarri zabaltzen zaizu
|
munduaz
duzun ikuspegia, hala da, mundua leku garaiago batetik ikusteko parada ematen baitizu. Komunikazioa ez ezik, ikusmolde bat, logika bat ere baduelako.
|
|
|
Bada, haatik, eremu guztiz inportante bat non euskarak orain arte ez duensartzerik izan. Lan
|
munduaz
ari naiz, hain zuzen ere, eta nago arlo horretan euskarakbazterturik irauten duen bitartean haren normalizazioaz mintzatzea utopia hutsa ez oteden. Lehia eta norgehiagoka, numero, etekin eta irabazien gizartean bizi gara, nahi edonahi ez.
|
|
|
–Munduaz dugun ikuskera, dugun hizkuntzak noraiño mugatzen eta baldintzen digun, orain ikasi duguneurtzen... Pertsonak
|
munduaz
mamituko duen bere ideia gintzan, funtsez, ingurutikhartu ditugun mintzaira moldeek eta estrukturekprestatzen dute? (1966a, 429).
|
|
|
Eta zein urrun gertatu zitzazkidan aita Bartolomeren hitzak, noiz eta egun batean emaztekien
|
munduaz
aritu baitzitzaidan...! Zeren eta ongi baino hobeki baitzekien hark ere zer bertze piku izan nitzakeen nik gogoan, pikutan ikusten ninduen bakoitzean:
|
|
|
Baina estatu hartan Pedro ez zen gogara sentitzen... Eta ikusten zuen, bertzalde, ezen gure amak ez zuela, pinturaz eta pinturaren
|
munduaz
denaz bezainbatean, aitak zuen zaletasuna, eta, hala, egun batean, inguruko jauntxoen bertze hamaika eskaintza onartzen zituela, Ubarnetik alde egin zuen, ama eta lehengusina berarekin zeramatzala, harik eta azkenean Iruñan fintkatu zen arte.
|
|
|
Jende gehiena pausan egoten deneko denbora berreskuraezin hori lanaren uztarpean egin beharrak, ezari ezarian, higadura berdinduezina goldatzen du kaxko barnean, eta hura sakonagoa egiten albistearen ondotik urte kopuruak hazi arauz. Iruzurtuak sentitzen gara, edo ergelak, edo —arruntagoan— iruzurtuak eta ergelak, bi biak, eta horri gaineratzen bazaizkio are iruzurtuagoak eta are ergelagoak sentitzeko bertze arrazoi batzuk —nireak, kasu—, arratsalde baketsu bat, hagitz hagitz baketsua gero, izaten ahal da
|
munduaz
bertze egitetik begiratzen ahal gaituen gauza bakarra.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herriak hain berezko duen mundu horren urruntasunaz berbetan, Joserra Bilbao bermeotarrak eman zuen ikuspuntua aurtengo Mendebaldeko jardunaldietan. Noiz eta, Gotzon Garatek euskara zuzenaz eta hainbeste urtetan euskal baserrietan bildutakoaz ziharduela, itsasoko
|
munduaz
galdetu ziotelarik, Garatek baserrikoarekin bakarrik lan eskerga bazeukala esan zuela. Bilbaok hitza hartu zuen eta bere ustea azaldu:
|
|
|
Lan
|
munduaz
eta emakumeen eginbehar eta eskubideez ziharduen apirileko ale hark. Gizartean eman ziren aldaketen artean eztabaida ugari sortu zuen honek.
|
|
|
IPESeko bulegoetan jarraitu dugu, oraingoan aldez aurretik jakinarazitako gidoiaren gainean. Arabista da Aisa eta gidoian aurreikusitakoa baino gehiago jardun dugu islamaren
|
munduaz
; ez dira makalak izan moderatzaileak egin beharreko ahaleginak egungo gerra egoera eta bere ondorio zuzenetara eramateko. Martorellek, besteak beste, lekukotasuna eskaintzen du, Ekialde Erdian eta nagusiki Kurdistanen sarritan egon izan delako.
|
|
|
Dagoeneko subjektu objektu dikotomia apurtua dagoenez, hiz11 Mende hasiera honetan" begiaren diktadura" horren kontrako erasoak Arte guztietan ikus daitezke. Adibide bat jartzekotan, Zinemaren kasuan aipagarria da dagoeneko 1929an Buñuelen" opera prima" n, Un chien andalous filman," begiak" jasaten duen erasoa. kuntzak
|
munduaz
hitz egin ez diezagukeen moduan (cf. Wittgenstein,) Literaturak gizakiok" munduan egote" fenomenologikoa azaldu besterik du egin, horretarako, nobelaren" forma" edo egitura izango delarik oinarri.
|
|
|
Testua prozesatu eta aztertzen duen irakurle aktiboaz ari gara,
|
munduaz
etaerrealitateaz ezagutza jakin batzuk dituen irakurleari buruz. Testua irakurtzean, direlako ezagutza horiek aktibatu eta testuari aplikatu dizkio.
|
|
|
Historiako irakasleok Goi Erdi Aroari buruz hitz egin behar dugunean, Erromantizismotik gaur egun arte azaldutako iturrien lelo topikoak eta ilunak apurtzensaiatzen gara. Hala eta guztiz ere, ikerketa mota hauetan ezinezkoa zaigu garaihonetako legendazko ikuspegia aldatzea, pentsamolde erlijiosoaren
|
munduaz
aribagara bereziki.
|
|
|
«conjunto de practicas sociales quecaracterizan a un grupo particular», eta suposatzen dute «que todo encuentro entreindividuos implica un grado mayor o menor de interculturalidad» (209 or.). Sarbaugh i (1987) jarraituz, interkulturalitatearen gradua lau faktoreren menpeegongo da: 1) Bizitzaz eta
|
munduaz
taldeak daukan irudia (usteak). Hofstede ren (1980) iritziz, kulturak ondorengo dimentsioetan bereizten dira:
|
|
|
‘Hominidoen sasoia baino lehenagokoak, dinosauroak
|
munduaz
jabetu baino lehenagokoak.’
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea euskaraz ez dakiten euskal herritarrek euskal
|
munduaz
duten irudia eta euskal munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
Lagun Aphez eta fraide
|
munduaz
vkhatuac,
|
|
|
Lehenik, eztabaida baten baitan eta eztabaidaren baitatik sortzen da: pentsalaria ez da bere buruarekin duen bakarrizketa bati esker
|
munduaz
jabetzen, teoria alternatiboekin duen eztabaida bati esker baizik; filosofia elkarrizketa bat da. Eta lorpen hori eskuratzeko baldintza batzuk bete behar dira, eztabaida orok ez baitu ezagutzara bideratzen.
|
|
|
Grazia egin omen zion komunitateari nire izaerak, itsusi mortala izan arren arlo fisikoan, gehiegi maite ez nautenek diotenez, eta ez hain azkarra izpirituzkoan, eta inude batenean hazi ondoren, mundu anker hau ez zela niretzat iritzirik, nonbait, Arantzazuko fraideek hartu ninduten besoetako. Eta hantxe pasatu nuen nire gaztaroa, lehen ikasle eta gero baratzezain,
|
munduaz
eta bere ponperiaz deus jakin gabe, hogeita bost urteko adina bete nuen arte; orduan, nahi izan zuen halabeharrak ni aizkolari australiar baten erakustaldian suertatzea, eta ni neu aizkorarekin nahikoa trebea izaki, euskal ebakera erakusteko aitzakiarekin Australiara joan nintzen; han hamabost urtez, munduaren maleziak oro ikasi nituen; gerora, baina, munduaz enoaturik, Arantzazura itzuli nintzen...
|
|
|
Grazia egin omen zion komunitateari nire izaerak, itsusi mortala izan arren arlo fisikoan, gehiegi maite ez nautenek diotenez, eta ez hain azkarra izpirituzkoan, eta inude batenean hazi ondoren, mundu anker hau ez zela niretzat iritzirik, nonbait, Arantzazuko fraideek hartu ninduten besoetako. ...oa, lehen ikasle eta gero baratzezain, munduaz eta bere ponperiaz deus jakin gabe, hogeita bost urteko adina bete nuen arte; orduan, nahi izan zuen halabeharrak ni aizkolari australiar baten erakustaldian suertatzea, eta ni neu aizkorarekin nahikoa trebea izaki, euskal ebakera erakusteko aitzakiarekin Australiara joan nintzen; han hamabost urtez, munduaren maleziak oro ikasi nituen; gerora, baina,
|
munduaz
enoaturik, Arantzazura itzuli nintzen, non seme bati egiten zaion bezalako harrera egin baitzidaten, eta berriz hartu bainuen lehengo lana, baratzezaina, fraideen komunitatearen oniritziaz eta abegi onaz.
|
|
2002
|
|
|
Donostiako kasua aztertua dut eta adibide ona iruditzen zait: euskaldun euskaltzaleak nahiko etsita sentitzen dira erdal
|
munduaz
inguratuta daudelako. Eskualdeburu euskaldunetan, aldiz, harremanak euskaraz garatzea errazagoa da.
|
|
|
Nagusiki baliabide kontua izan da, eta ahal izan dugun lekuetan eragin da. Orain kontzientzia handia hartu dugu lan
|
munduaz
, seguruenik beste alor batzuetan urratsak eman direlako eta orduan hurrengo urratsak hobeto ikusten direlako. Lan munduan sartzeko baliabideak behar dira.
|
|
|
Navajas) edo" gizatasunik gabekoa" (ik. Gil Casado) deitu izan zaion eleberrigintza honek
|
munduaz
hausnarketa egin ordez, bere buruaz egiten du, idazketaz beraz, alegia. Horretarako, eleberriak narrazioestrategiak berritu zituen eta kontamolde anitzekin esperimentatu.
|
|
|
Dirudienez, margolari prerrafaelitek modeloei eskatzen zieten itxura argal, zurbil eta heriotzezkoa lortzeko itzelezko baraualdiak egitera, gerruntzea estutzera edo ozpina edatera behartzen zituzten. Bere posesiorik preziatuena bailitzan, etxean,
|
munduaz
isolatua gorde zuen Rossettik Siddal, eta hilik jaio zitzaion lehenengo umearen ostean ere, bere amoranteekin jarraitu zuen emaztea etxean depresio bortitzak jota zegoela jakinda ere. Rossetti-ren arte sentsualak, emakumezkoaren gorespen mistiko eta masokista egiten du, Ama edo" femme fatale" gisara azaltzen den emakumezkoaren gorespena (ik.
|
|
|
Istorioa landa giroan gertatzen da, baina giro horren aurkezpen ohiturazkoari ihes egiten dio. Eleberriak dituen hiru atalen hasieran agertzen diren C. Paveseren aipuek adierazten digute Lertxundik landa
|
munduaz
batere arkadiarra ez zen idazle italiarraren perspektiba bere egiten duela. Muga aldizkarian argitaratu zuenaren moduko artikuluek (ik.
|
|
|
Azkenean, irabazten atera nintzen, askorekin gainera, emaitzengatik eta esperientzia horiek pertsona hezi egiten dutelako; asko ikasten da norbere buruaz eta inguruko
|
munduaz
.
|
|
|
Beste hitz batzuetan, aukeratzeko beharra dago baina aukerak arriskua berariazkoa du. Gauzak horrela, tradizioarekiko loturak apurtzeak, eta ondorioz
|
munduaz
zehaztasun ezak, bere burua irudikatzea beharrezkoa egiten du. Berariazko euskarriak sortu behar ditu.
|
|
|
bidetik gauzatzeko joerak bazter guztietatik nagusitu dira. Sistema batek totalitatearen ordezkaritza ezin dezakeela izan argudiatuko den bezala lanaren ondoko orrialdeetan, pertsona bakoitzak, eta bere kasuan komunitate bakoitzak,
|
munduaz
duen ikuspegia ere partikularra dela onartu behar da.50
|
|
|
ez baitu asebetetzen irakurlearen jakin mina ingurukoaren ezagutzan. Portaera anekdotikoaren aurrean, irakurlea derrigorturik dago hizkuntza gutxituan idatzi ez diren albisteak irakurtzera, baldin eta inguratzen duen
|
munduaz
modu moderno batean informaturik egon gura baldin badu. Kasu honetan, hizkuntza gutxituak medioan duen agerpena detektaerrazagoa den arren, konplimenduzko jarrera baino ez da islatzen.
|
|
|
Atal honetakoa litzatekeen egunkariak hizkuntza gutxituan idatzitako artikuluen bidez irakurlea modu minimo batez edukiko luke informaturik
|
munduaz
, nahiz eta, jakina, hizkuntza nagusiko irakurlea askoz hobeki informatuko lukeen. Kasu honetan, batetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteek multzo detektaerraza osatzen dute egunkariaren orrialdeetan, eta, bestetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albiste horiek egunkariaren atal guztietan aurki daitezke, eta ez hizkuntza gutxituarentzat sortutako atal espezializatu batean, non kokatzen baitira era eta tankera desberdinetako artikulu ia ia guztiak.
|
|
|
Nork bere ikuskera berezia eta propioa du inguratzen duen
|
munduaz
eta inguratzen duten gizakiez. Hori horrela da eta ezin esan ona ala txarra den.
|
|
|
gizarteak biltzen eta uniformizatzen ditu; bai eta apartatzen ere. Hizkuntza bereko hiztunak zeinuteria komun oso bat dute
|
munduaz
eta zeruaz, errelaz eta irrealaz. Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du.
|
|
|
Hizkuntzari esker, gizakiak
|
munduaz
daki, jakin: hura izan den moduan ikus dezake, hura ezagut dezake orain den moduan eta bihar hura izango den moduaz pentsa dezake.
|
|
|
Kanpoko
|
munduaz
dakigun apurra, hedabideek esana dakigu. Munduaz dakigunaren iturri nagusia, hedabideak dira:
|
|
|
Albisteak kontatzeaz gain, egitate eta gertakizun guztien artean albiste zein diren erabakitzen dutenez?, munduan garrantzitsua zer den eta zer ez den esaten dute hedabideek. Errepikapenaren ondorioz, jendeak ikasi egiten du handia zer den eta txikia zer, eta, gero, horren arabera funtzionatzen du bere bizitza arruntean; beraz, informatzeaz gain, hedabideek gure buruak eratu eta konformatzen dituzte eta gure pentsatzeko erak eta moduak sortzen dituzte;
|
munduaz
informatzeaz gain, hedabideek mundua bera eratzen dute.
|
|
|
Gaur egun, sinesgarritasun handiagoa dio gizarteak, masak? hedabide erraldoiek
|
munduaz
diotenari, informatzaile partikularrek, inoiz familiakoek, diotenari baino.
|
|
|
Hizkuntzatzat hartzen dugun hori, azken finean,
|
munduaz
dugun kontzeptzio bat da, baita mundu horretan aktuatzeko dugun jarrera eta portaera ere.
|
|
|
Baina jakingura anekdotikotik aparte, besteen kulturak ezagutzea oso garrantzitsua da bizi dugun mundu aurreratu eta gero eta estandarizatuagoan. Besteen kulturak ezagutzetik jakin ditzakegu besteek
|
munduaz
duten kontzepzioa, eta horren bitartez harremana, komunikazioa, beraz, beti da errazagoa.
|
|
2003
|
|
|
Arlo formaletan, esan dezagun, gaztelania da lehen hizkuntza. Lan
|
munduaz
ari garenean, oraingoan enpresa munduaz ari gara batik bat. Izan ere, merkataritzak dendak eta beste, lan munduari loturik dagoen arren, euskara du zerbitzu hizkuntza, baina ez lan hizkuntza, fakturak eta abar gaztelaniaz egiten dituzte eta.
|
|
|
Arlo formaletan, esan dezagun, gaztelania da lehen hizkuntza. Lan munduaz ari garenean, oraingoan enpresa
|
munduaz
ari gara batik bat. Izan ere, merkataritzak dendak eta beste, lan munduari loturik dagoen arren, euskara du zerbitzu hizkuntza, baina ez lan hizkuntza, fakturak eta abar gaztelaniaz egiten dituzte eta.
|
|
|
Azkenesaldihorretanere, Jurgirenustez, Nietzsche kbehinetaberriroaldarrikatutako errealismoarenisladaukagu, esaterako, Zaratustraren ahotikjalgitakoharena:. Senideok, lurrarileialirauteagomendatzendizuet
|
munduaz
gaindikoitxaropenezmintzatzenzaizkizuenei!?. Itxuraz, botikariarenaburuzeremundubakarradago, hainzuzengurebegizikusetaeskuz hunkidezakeguna, etamunduhorretanirritsenaraberajokatubeharkogenuke, gainerakoaukerakzoroen ametshutsalakdira eta.
|
|
|
Zer entzun daiteke euskarazko irratietan gainerakoetan entzungo ez dena? (informazio
|
munduaz
ari naiz, Anjel Alkain, Pello Zabala edo antzeko fenomenoak, zorionez, euskaldunonak bakarrik baitira). Zer telebistan?
|
|
2004
|
|
|
Euskararen gaitasun auziak jasan duen higadurak ez bide du harresirik eta bertsolarien munduan bertan errotzen hasia omen dago.543 Xabier Euzkitze behinik behin iritzi horretakoa dugu, bertsolari gazte batzuen aho mihietan dabilen euskarak ez bide du eredu baliorik: . Bertsolari artean darabilgun euskararen maila arras jaisten ari da, euskara degradatzen, zabartzen, erosionatzen ari da eta erremedio bat jarri behar zaiola pentsatzen dut?. 544 Ahozkotasunaren iturri joriena agortzen hasita baldin badago, zer ez da gertatuko alde guztietatik erdal
|
munduaz
itota bizi den hiztunaren kasuan. Iturria bertsolaritzaren alorrean kokatu dugu guk, baina, beharbada, alderantziz egin behar genuen:
|
|
|
Haren garaian noski euskara hobeki egiten zutenak euskaldun elebakardunak ziren eta baserritarrak, horregatik nekazarien hizkuntza gehiegi sakondu gabe, euren bizimoduak goresten hasi zen. Sabinok ezpadu baserri
|
munduaz
idatzi eta gutxiago euskaraz, haren jarraitzaileen bidez eta aspaldian Mogelek Peru Abarkarekin erakutsi kostunbrismoaren eredutik, Donostian abiatu zen kaletar eskolatik urrunduz, baserritar hotsezko kultura eskaini zitzaien euskaldunei.
|
|
|
Eric Hobsbawm, 1917an jaiotako komunista (zein motatakoa?) judu britainiarra edo britainiar judua izanda(?), proletalgoaz eta honen bizimodua aztertzeaz arduratu izan da lan honetan. Jende arruntaz, erresistentzia egiten lagundu izan dutenez, altxatu izan direnez eta jazzaren
|
munduaz
(bera zaletu bat da). Zer idatziko zukeen ez balitz 1917an jaio, komunista ez balitz izan, ezta judutarra ere, edo nazionalitatez britainiarra, eta tangoa jazza baino gustokoagoa izan balu?
|
|
|
Hitza eta horren objektua. Hizkuntzak
|
munduaz
dihardu. Eta, dihardu?
|
|
|
Zer da legea? Erregulartasun enuntziatu bat ala ezinbestez agintzen duena. Baina, gainera, legeak, zientziaren unitate asertibo txikiena denez, zer dio
|
munduaz
–Egiaala gezurra esaten digu, kontuan izanik lege guztiak idealizazioak direla?
|
|
|
Horretarako, hainbat joko antolatuko dira, besteak beste, “orbitante” sinpatikoak, labirintoan bizi diren “Mutantes del Órbigo” komunitate miserablea eta hegaldi ultraligeroen programazioa, diseinua gainditu eta ikuspegi zoragarriekin gozatzeko. XXI. mendeko landa eremuaz eta landa
|
munduaz
gozatzeko beste modu bat. “Arto labirintoaren” esparruan, jolas, kultura eta kirol ekitaldiak eta jarduerak egingo dira; horietako batzuk gauez ere egingo dira, Jacobeo urtean zehar.
|
|
|
" Munduaz dugun ikuskera, dugun hizkuntzak noraiño mugatzen eta baldintzen digun, orain ikasi dugu ongi neurtzen... Pertsonak
|
munduaz
mamituko duen bere ideia gintzan, funtsez, ingurutik hartu ditugun mintzaira moldeek eta estrukturek prestatzen dute".
|
|
|
Jakiteko nola ulertzen den irudiaren arloan alfabetizatuta egotea gogoratu genuke alfabetatuak ez duela esan nahi irakurtzen eta idazten jakitea soilik, baizik eta irakurketa eta idazketaren bidez
|
munduaz
jabetu ahal izatea. Alfabetatzearen bitartez ez dugu munduaren egia lortzen, baina mundua interpretatzeko gai gara.
|
|
|
Izaki absolutu, perfektu, horren ideian, arketipo horretan, aurkituko du Descartesek marko bat, inguramendu bat, ideien arteko uztarketa, pentsamendua azken batean, ahalezkoa egingo duena eta ezagutzaren objektibotasuna eta mundu fisikorako zubia luzatzeko aukera emango diona. Arketipo edo eredu logiko honetan aurkituko du errealitatearen lehen forma, beste forma guztiak taxutzen dituen lehen zergatia, gizakiak berarengandik kanpoko
|
munduaz
pentsatzeko lukeen aurrebaldintza. Bera izango da errealitatea bere osotasunean bilduko duen lehen eredua, zergatia eta aurrebaldintza; hau gabe ez litzateke ahalezkoa izango ezagutzea, ezta existitzea ere.
|
|
|
Dena dela, arazo zailentzako ebazpen errazik ez dagoen legetxe, hemen ere hainbat oztopo aurkituko dugu Descartesen proposamena onartzea korapilatsua bihurtuko duena. Horretan traba nagusia Jainkoari buruz eskaintzen duen adieran aurkituko da; hain zuzen nahikoa zaila gertatuko zaiolako, aipatu dugun bezala, bateratzea bera perfektua eta akatsgabea izatea eta, era batera, akastuna den munduaren sortzailea izatea eta
|
munduaz
erabat bananduriko existentzia izatea. Hau da, onartuz gero Jainkoak, berez, ezin duela ezer utzi berarengandik kanpo, dena bereganatu behar duela, bere baitan edo bere ekintzaren emaitza modura, eta berarengandik kanpoko guztia ez izatea dela, nahikoa problematikoa izango da egiari buruzko adiera bat zehaztea erruaren kontu ere emango duena.
|
|
|
Helburu horrekin, orduan, da geratu ezagutza eskolastikoa bakarrik auzitan jarrita. Zalantza egin kanpoko
|
munduaz
eta barruko munduaz, gure ametsaz eta aurrean dakusagun mendiaz, gure solaskideaz eta, azkenean, egiatzat, edo, gehiago oraindik, egiaren eta jakintzaren iturritzat, jo den edo jo daitekeen guztiaz.
|
|
|
Helburu horrekin, orduan, da geratu ezagutza eskolastikoa bakarrik auzitan jarrita. Zalantza egin kanpoko munduaz eta barruko
|
munduaz
, gure ametsaz eta aurrean dakusagun mendiaz, gure solaskideaz eta, azkenean, egiatzat, edo, gehiago oraindik, egiaren eta jakintzaren iturritzat, jo den edo jo daitekeen guztiaz.
|
|
|
Defendituko genuke badela kanpoan mundu bat sentimenen bidez gureganatzen duguna bera den moduan. Bide honetatik errealitatearen ezagutza zehatza eta fidagarria izango genuke, parekotasun bat legokeelako
|
munduaz
guk buruan dugun irudiaren eta errealitatearen artean, nolabait esateagatik gure buruak benetako errealitatearen argazki fidagarria eskainiko ligukeelako. Zeregin horretan osagai garrantzitsu bat kontzeptuak izango lirateke, baina hauek gure adimenean orokorketa baten bidez sortuko lirateke.
|
|
|
Ez gara hemen argudio horiek xehetasunez gogora ekartzen hasiko, baina bai ohartaraziko dugu oraingoan ere mundu fisikoa berreraikitzeko ahaleginean bereizketa berari eutsiko diola eta bere eginbeharra bi urratsetan beteko duela: nire gorputzaz izan dezakedan hautemateari begiratuz, alde batetik, eta niregandik kanpoko
|
munduaz
izan dezakedan hautemateari, bestetik. Begira dezagun, bada, nola agertzen duen bere hitzetan bere lehen urratsa.
|
|
|
Badago susmoa badela ustezko ni fisiko horretaz gain, urrunago, geratzen den errealitatea; baina, oraingoz, hori susmoa besterik ez da, eta eginahal guztiak eginda ere Descartesek ezin izan du irten orain arte eman dituen urratsetan bere Ni horretatik kanpo iradokitzen zaion mundu higikor horretarantz. Eta irtetea lortzen ez badu, ez al dago arriskua higiezintasunera kondenatuta geratzeko, hots, naturaren
|
munduaz
inolako argitasunik emango ez duen planteamenduetan geratzeko?
|
|
|
Wittgensteinen Jainkoarekiko aipamenak, guztiak oso laburrak eta inpertsonalak, guztiz lotuta daude etikaz zuen ideiarekin. Orobat, Jainkoari eta etikari buruz zuen pentsaera erabat erlazionaturik zeuden (daude) bere pentsamendu logikoarekin, hau da, gertakariez eta
|
munduaz
(eta berauen irudi logikoak diren perpausez) zuen irudikapen teoriarekin. Diogunaz jabetzen hasteko aski dugu Wittgensteinek Tractatus ean Jainkoaz egiten dituen lau aipamenetan lehena irakurtzea:
|
|
|
Baina balioen giza jatorriaz ohartu eta hura azpimarratu beharrak ez du esan nahi balio orok berez eta izatez baliorik ez duenik. Nietzsche" egungo
|
munduaz
" ari zen goragoko pasartea idatzi zuenean. Propedeutika bat proposatzen digu filosofoak, baldintza sine qua non bat munduaren eta gizakiaren benetako balioa (k) ediren ahal izateko.
|
|
|
Kontzientzia etikoak gizakia arduradun eta erantzule egiten du munduaren, bere buruaren eta beste gizakideen aurrean. Kontzientzia etikoari eskerrak, gizakia ez da banako soil bat, are gutxiago izaki automata trukagarri bat, hainbat gizarte eta subkulturatan (sektetan eta gisakoetan, esaterako) pertsonak automatak bailiran tratatzen badituzte ere; baizik eta kontzientziari esker
|
munduaz
eta bere buruaz kontzientzia eta ardura duen subjektu bat bezala dakusagu gizakia, hots, pertsona bezala.
|
|
2005
|
|
|
Espainiaz ere ari zitekeen. Europaz edo
|
munduaz
. Berdin dio, berdin esan zezakeen-eta:
|
|
|
«Ez dugu mundua salbatuko, baina gure ekintza txikiekin mesede egiten dugu». Bere ustez, jende asko
|
munduaz
kexatzen da, baina ez du arazoa konpontzeko ezer egiten: «Esaera zahar indiar batek dioen moduan, hobe da kandela bat piztea iluntasuna madarikatzen aritzea baino».
|
|
|
Errege horri zor baitzioten beren kargua apezpikuek eta beraz obligazione baitzituzten. Duela 60 bat urte H. Godin ek idatzi zuen, Elizarekin aspaldi hartan harremanik ez zuen langileen
|
munduaz
, gizonarentzat denak haizu izatea onartzen zutela emazteek berek, senarra gal beldurrez. Hor ere bazen nolazbait ezkontzako eginbidearen eta ezkontza hautsi behar ez zelako sendimendua.261 Ez zuten Elizan bildua ikusmolde hori.
|
|
|
Gizonek egin legea, gizonek alda dezakete. Baina Erromako bulego haietan badira Elizaz (are gehiago
|
munduaz
!) daukaten ezagutza bakarra, mahai gainean dauzkaten paperetan mugatzen baita. Han dira erabakiak hartzen...
|
|
|
Eta egia esan, inoiz ez da jarri iraultza honen legitimazioa serioki kolokan. Beraz, protagonista honen paper psikologikoa edo perfil psikologikoa
|
munduaz
arduratzen den pertsona batena litzateke. Baina, zer pentsatuko luke, edo zein izango litzateke pertsonai honen erantzuna, jakingo balu iraultza horretan zenbat pertsona hil ziren?.
|
|
|
Arantzazun sortutako oihartzuna artzainen
|
munduaz
harantzago heldu da. Komunikabideek biltzarraren berri zabaldu dute; artzainek merezi zuten arreta jaso dute eta sektorearen errealitatea gizarte osoan eman dute ezagutzera.
|
|
|
" Zer dakite, jakin,
|
munduaz
, puntuzko Goiritar hauek? –bururatu zait– Ezer ere ez".
|
|
|
Ziur dakit... Halako batez
|
munduaz
osotara etsi baldin baduzu, tziauri nigana; eta hitz bakar hau igor iezadazu: " Moulleau".
|
|
|
Haatik, aterpe apal eta beltz bateko ezkaratzeko izkina batean, soldaduek ahantzia edo abandonatua zitekeen mutiko ahul bat gatibatu zuten: ez zen ibiltzen, jarririk zegoenean gorputza balantzaka zerabilen, soako herabetia zeukan eta
|
munduaz
haratago zegoela zirudien. Kapitainak bortizki galdezkatu zuen:
|
|
2006
|
|
|
" Galdera bat hartu genuen ardatz: zer da Euskal Herrian bizi den pertsona kulturadun batek Euskal Herriaz eta
|
munduaz
ezagutu behar duena eta egiten jakin behar duena, eta zer nolako baloreak eduki behar ditu?".
|
|
|
Oso estimu handitan ditut filosofoak. Gizakiak bere buruaz eta
|
munduaz
egiten dituen galdera funtsezko eta sakonen erantzun bila bizitza osoa dabiltzan jakinduria zale horiek askoz gorago ditut rankingean galtza motzetan baloiaren atzetik lasterka dabiltzanak baino, zangoen kotizazioa gorabehera. Neurri handi batean, filosofoen ideiek mugiarazten dute mundua, baita zientzia eta teknologia bera ere.
|
|
|
Ordiziako mendi elkartean nenbilela Aranzadiko kide batek hitzaldi bat eman zuen lur azpiko
|
munduaz
, kobazuloez eta. Ni ama birjina agertu balitzait bezala gelditu nintzen.
|
|
|
Bere Naturalis Historia osatzen duten 37 liburuetan, naturaren historia egiteaz gain, ezaugarri historiko eta etnografiko ugari bildu zituen. Izan ere, obraren lehen liburuetan orduan ezagutzen zen
|
munduaz
jarduten da eta gizadiaren historia egiten du, xehetasun handiekin. K.o. 77 urtean bukatu zuen bere obra eta Titori eskaini zion.
|
|
|
Ez dezagula ahantz biurte lehenago bazterrak inarrosi zituen Basilika agerrarazi nuela Susan. Jadanikabertzale
|
munduaz
burlatzen da ausarki nobela hartan. Barkamenik ez da izan.Horregatik Udaran ez da sakonki leitu abertzaletasunarekiko begirada ironikosarkastikoa zuelako, orrialdez orrialdeko etengabeko kritika bat, erdiko pertsonaiabere buruaz beste egitera bultzatzen duelarik, metaforikoki eiki.
|
|
|
Ikusten den legez, frankfurtiarrek
|
munduaz
zuten irudia zeharo ezkorra zen. Arrazoi objektiboaren gainbehera diagnostikatu zuten, hau da, munduaren ikuspegi arrazionalistaren gainbehera.
|
|
|
Arzallus: Guk baino informazio gutxiago izango duzue
|
munduaz
, beharbada. Baina, segur aski, bizitzaz eta eguneroko gauza txikiez, baserriko bizimoduaz eta jendarteko tratuaz, guk baino askoz gehiago dakizue.
|
|
|
Maialenek presa izan zuen mundura irteteko. Zazpi hilabetez eskua sabelean jarrita, gauza gehiegi kontatu zizkion Nereak
|
munduaz
eta dena ezagutzeko irrikaz jaio zen, espero baino ia bi hilabete lehenago. Presa.
|
|
|
eguzkiak lurraren inguruan biraka segitua zuen ni Bidaxunen nintzen bitartean! Ez nuen
|
munduaz
mintzatu nahi. Axola bera nuen Nabarrenkoxen setiaturik zeudenez eta iazko haizeaz.
|
|
|
Badirudi uste duzula guk ez dugula zure beharrizanik, zu gabe ere gure munduak modu bertsuan egiten duela aurrera. Eta gure mundua diodanean ez naiz teoria sozialez ari, gure seme alabek, zuk eta nik osatzen dugun
|
munduaz
baizik. Hain zaila al da esan nahi dudana ulertzea?
|
|
|
Sekulako hotz mina egiten zuen gau batez, ematen zuen izotza jabetu zela
|
munduaz
–, botila batekin sartu zen ohera. Trago bat eman zion muturretik.
|
|
|
Begiak bildu nituen. Lo egitea gogoak
|
munduaz
beste egitea baita, lo asko egiten ari nintzen bidaia osoan.
|
|
|
• Zer da Euskal Herrian bizi den pertsona kultu batek Euskal Herriaz eta
|
munduaz
ezagutu behar duena, egiten jakin behar duena eta bereganatu lituzkeen balioak eta jarrerak? (Bizitza guztirako kultur ibilbidea).
|
|
|
Gazteen artean gauzak aldatzen ari direlako seinale... Betiko kontuez gain, berba egin da musika libreaz, edizioaz, programa libreen gainean, hizkuntzaren erronka eta etorkizunaz, enpresen
|
munduaz
, hezkuntzaz...
|
|
|
Gainera, ondo idatz dezakedan honetan, ez dut ondo idatzi nahi," eske" batzuk sartu nahi ditut, ez dut erakutsi nahi hogei urtetan bezala zein sinonimo eta zein egitura bihurri erabil dezakegun, zerbait hurbilagoa, arrunta egin nahi nuen, ia ia arrunkeriaren ertzean dagoen zerbait. Ondo idazten ikasi dudanean, aspertzen hasia nago literaturaz eta idazleen
|
munduaz
.
|
|
|
Kontenplazioak eta egiak halatan ez omen dute ezinbesteko loturarik ekintzarekin. Hau dela eta,
|
munduaz
berex biziko da filosofoa.
|
|
|
" Zangoek ihes egiten uzten didaten artean, besoek borroka egiten uzten didaten artean, eta
|
munduaz
dudan eskarmentuak zeri beldur izaten ahal diodan eta zer desira dezakedan jakiten uzten didan artean, ez dago beldurrik: ari naiteke.
|
|
2007
|
|
|
–Guztiak kausa bat izan behar badu, Jainkoak ere kausa bat behar du. Kausarik gabeko ezer egon badaiteke, hain zuzen, gauza bera gertatzen da
|
munduaz
, eta argudioak bere balio eza erakusten du. Ez dago arrazoirik batere mundua kausarik gabe sortua dela ez pentsatzeko; eta, bide bertsutik, ez dago arrazoirik batere mundua beti egon dela ez sinesteko.
|
|
|
Hots, Lazarok ez zuen ezertxo ere esan lau egun horietan gertatutakoaz. Ez buruz buru gertatutako Jainkoaz, ez beste
|
munduaz
zipitzik ere, ez deusik ezertaz.
|
|
|
biak banandurik eta ezin uztarturik. Nonbait, egia munduada; alegia, berriz,
|
munduaz
dioguna, diskurtsoa edo teoria. –Mundua aurkituegiten dugu, ez dugu alegien bidez eraikitzen?
|
|
|
Horrek ez du esan nahi taldekideekezagutza eraikitzeko zeregin pasiboa dutenik, taldekideek beste pertsonekindituzten komunikazioetan aktiboki parte hartzen dute-eta. Irudikapen sozialak, pertsonek
|
munduaz
eta munduarekiko erlazioaz duten ezagutza ez ezik, errealitateari buruz dituzten ikuskerak aztertzeko, elkarbanatzeko, transmititzekoeta hausnartzeko eremua era badira. Hori dela-eta, Moscovici k aldezten dukognizio sozialaren, esentzia?
|
|
|
Hipotesi horren arabera, pertsona batek gizarte mundua kontzeptualizatzeko eta mundu horren inguruan arrazoitzeko moduek zehazten dute errealitate horrekin duen eragin trukea. Gisa berean, esperientziek eta eragin trukeekeragin handia dute pertsonak gizarte
|
munduaz
dituen ikusmoldeetan eta arrazoitzeko eretan (Shantz, 1983).
|
|
|
Proiekziozko teknika grafikoetan, gizabanakoak gizarte
|
munduaz
ditueniritziak, ezagutzak eta antzekoak adierazten ditu argazkien zein marrazkien bitartez. Hain zuzen ere, argazkiak bi modutan erabil daitezke.
|
|
|
lehenik eta behin, haurraren jokabidearibehatzen dio ingurune naturalean horri interesatzen zaizkion gaiak ezagutzeko.Gero, ikertzaileak, ikerketaren hipotesietan oinarritutako elkarrizketa bat ez ezik, zeregin bat ere egiteko eskatzen dio haurrari. Azkenik, ikertzaileak kualitatibokiaztertzen ditu haurraren erantzunak, horrek
|
munduaz
duen ulermena etaezagutzaren garapen maila zehazteko (Fuentes eta Quintana, 1997).
|
|
|
Sozializazioa eta indibiduazioa estuki erlazionatuta daude; izan ere, geureburuaz ikasten dugun heinean, inguratzen gaituen gizarte munduaz ikasten dugu, eta, gizarte
|
munduaz
ikasten dugun heinean, geure buruaz ere ikasten dugu.Sozializazioa gizabanakoaren eta haren gizarte munduaren arteko eragin trukearenondorioa da. Eragin truke horretan, pertsonak aktiboki parte hartzen du, beretestuinguruaren ezaugarriak zehazten baititu, besteak beste, beste pertsonenerantzunetan eraginez eta harremanak aukeratuz (Bugental eta Goodnow, 1998).
|
|
|
Hala ere, kontuan izan behar da hemen aztertuko direnak ez direlagizarte ezagutzaren garapenean eragina izan dezaketen sozializazio agentebakarrak; izan ere, eragina izan dezaketen beste hainbat faktore sozietal daude.Pertsona garatzen den ingurune fisikoa horietako bat da. Horrek haurrak izangodituen bizipenak, harremanak eta antzekoak zehazten ditu, eta horiek guztiekeragina dute haurrak gizarte
|
munduaz
eraikitzen duen ezagutzan; izan ere, zenbaitikerketatan frogatu da desberdina dela landa giroan eta hiri giroan garatzen direnhaurren gizarte ezagutza (Furnham eta Stacey, 1991). Gizarte ezagutzan eraginaduten beste aldagai batzuk sistema politiko ekonomikoa eta kultura (ikus I.kapitulua) dira (Furnham eta Stacey, 1991).
|
|
|
Sozializazioa eta indibiduazioa estuki erlazionatuta daude; izan ere, geureburuaz ikasten dugun heinean, inguratzen gaituen gizarte
|
munduaz
ikasten dugu, eta, gizarte munduaz ikasten dugun heinean, geure buruaz ere ikasten dugu.Sozializazioa gizabanakoaren eta haren gizarte munduaren arteko eragin trukearenondorioa da. Eragin truke horretan, pertsonak aktiboki parte hartzen du, beretestuinguruaren ezaugarriak zehazten baititu, besteak beste, beste pertsonenerantzunetan eraginez eta harremanak aukeratuz (Bugental eta Goodnow, 1998).
|
|
|
Bestalde, gurasoek seme alaben testuinguruak antolatzen dituzte, gizarteakezarritako hainbat helbururen arabera (Lacasa, Martin del Campo eta Mendez, 1994), eta, hala, seme alaben bizipenak zehazten dituzte. Bizipen horietatikabiatuz, haurrek gizarte
|
munduaz
hainbat ondorio ateratzen dituzte, eta horietanoinarrituz eraikitzen dute beren gizarte ezagutza (Hoffman, Paris eta Hall, 1994).
|
|
|
Etika bada, era berean, jakintza eta zientzia ere. Eta portaera bat, jarrera bat
|
munduaz
eta pertsonez (Aristoteles, Nikomakorentzako etika). Praktikaren zuzentasuna omen da etika.
|
|
|
Hutsegite latza izango litzateke. Lehenik eta behin, egun duen biztanleriaren erdia zuen
|
munduaz
ari gara: 2.500 milioi gizaki zituen Lurrak 1950ean eta 3.000 milioi eskas hamar urte geroago.
|
|
2008
|
|
|
Dantzak, bere alderdi estetiko eta koreografikoa baino gehiago direla erakutsi nahi dute Erketzekoek: Denboran iraun duten erritoak dira, gure arbasoek
|
munduaz
zuten ikuspegiaren isla eta hori guztia azalduko dute oholtzan jarritako pantaila erraldoi batean JuanAntonio Urbeltz ikerlariaren teorietan oinarrituz.
|