|
2000
|
|
|
Ez dira baina beti elkarrenbaliokide. Hain zuzen ere, norbanakoaren eta egitura politiko jakin baten artekoloturaren inguruan jardutea izango da
|
lan
honen xedea. Horretarako nortasunareneraikitze prozesuak baino, nortasunaren adierazle diren elementu zenbait hartukoditut kontuan, batik bat, agiri ofizialak eta haien inguruan sortutako eztabaidak etaproposamenak.
|
|
|
Gai honetarako, Euskal Herria ikerketa eremu ezin hobea dugu; batetik, gaur egun ezagutzen dugun egoera politiko eta administratiboa dela medio, biestatu egituratan banatua izateagatik, estatu bakoitzaren antzekotasun eta ñabardurak azaleratzen direlako; eta bestetik, azken mende luze honetan zehar gauzatzen ariden euskal naziogintzak adibide interesgarriak gorpuztu dituelako. Hiru izango dira, beraz,
|
lan
honen ardatz nagusiak: lehenik, terminologia mailan, aipatutako hitzeninguruko hausnarketa, ondoren, gaur egun Euskal Herrian nortasuna bermatzen dutenagirien inguruko eztabaida eta proposamen desberdinak, eta azkenik, gure herria zatitzen duen mugaldean aski zabaldua den nazionalitate bikoitzen azterketa laburra.
|
|
|
Hala ere, giza zientzietan teknikaren aurrerakuntzak ere nabariak izan ohi dira. Hauetakobaten berri eman nahi dugu
|
lan
honetan. Eta, hain zuzen, aipatutako Freud enazken lan hori,. Giza masen psikologia eta Niaren analisia?
|
|
|
Zerk bultzatu ote gaitu Txillardegiren irudiaren inguruan artikuluak idaztera. Horixe izan da honako omenezko
|
lan
hau idaztera abiatzean burura etorri zaidangaldera. Izenburuak berak adierazten duen modura, erantzuna laburra da ene kasuan: aitorpena.
|
|
|
Ez da posibilitate bakarra, menturaz Mari Beltxaren aitak«segitu ginuen» esan zuen, hark bizitu gertakari lazgarri batean jadanik berraragituazelako mitoa. Hala balitz, berraragitze gairaikidekoen sailean sartzekoa litzateke adibidea,
|
lan
honen hirugarren zatian; baina eskema bera aurkitzen baitugu beste adibidebatzuetan, transmisioan egindako aldaketa izan dela pentsatzeko arrazoiak badira.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika beste fase bateansartu dela agertzen da zailtasun horietan; hemendik goiti ez baita posible izangoeuskararen problematikaz lau kaikukeria esanda inor betetzea. Bai Isasiren
|
lan
hau, bai beste asko, ikerkuntza zehatzaren ondorio dira; eta arreta luze eta sakona merezidute? (13, 8).
|
|
|
Horietatik ez gutxik nahi dute zilbor hesteasorterriarekin osasuntsu mantendu. Trataera berezia eskatzen du
|
lan
honek, tokiantokiko baldintzen arabera.
|
|
|
Honengatik guztiagatik,
|
lan
honetarako orain aukeratzen ditugun ardatzak hauexekdira: hizkuntzaren garrantzia eta komunikazioaren balioa, besteak beste, omenaldihonetan agertzen diren lanen arteko eta lan hauen eta Txillardegiren curriculumarenarteko lotura egiteko, gero honekin guztiarekin euskararekiko ikerkuntza zertan denerrazago ebaluatu ahal izateko.
|
|
|
Azken Gerrate Karlistatik hona etxeakizanberritzean, sermolari frantziskotarrek milaka mintzaldi egiteaz gain, kristaueuskaldunen eliz mugimendu zabala gidatu zuten, inoiz jendetza handiko bilkurakprestatuz. Prediku
|
lan
honek izan du bere aztertzailerik (Basabe 1935: 146; Cantabria Francicana 1960).
|
|
|
Tasunen inguruan proposamenak egin zituen lehena Jakobson izan zen eta parametroakustikoen baitan lotutako bai/ ez moduko 12 tasun bereiztu zituen. Honen aurreanChomsky k eta Halle k
|
lan
honi ekarpena egin zioten parametro artikulatorioak eretasunen bitar hauetan sartuz. Etxean ibiltzeko definizio bat emanez, aparatu fonatzailearen eragiketa bakoitza tasun bat dela esango dugu (ekintza eza ere eragiketa modurazenbatu behar da).
|
|
|
Erdaldun, euzkotarren? aurkako kritikari eusten dio
|
lan
honetan ere (Txillardegi1966b). Bigarren saio honetan barrena abiatu baino lehen, ordea, lehenengoarenondorioak gogorarazi nahi dizkigu.
|
|
|
Euskal poesigintza modernoaren oinarrian datza irudi, irrazionalen? trataera, etahorretan saiatzen gara
|
lan
honetan, sintagma poetiko berezien azpi-multzo metaforikozenbait nabarmenago ezarriz.
|
|
|
Gaur egun, kristautasunaren eraginez apika, denbora iraganetik etorkizunera doanerreka legez ikusten da eskuarki;
|
lan
honetan barrena, ordea, Kojeve ateistakazterturiko giza denboraz arituko gara, Txillardegik aipatu nahikunde berezi horrekinbatera abiatzen eta hezurmamitzen baita. Denbora gizatiar horrek etorkizuna duabiapuntu, eta, iraganetik igarota, orainaldian amaitzen da:
|
|
|
Irratsaioen ordenaketatik eta planifikaziotik egitura sortzen da, hau da, saioen arteko erlazioa, hemen aztertzen ari garen programazioaren kontzeptuari izaera ematen diona. Programatzaile edo emisoreak egiten dituen zenbait galderatatik sortzen da programazioa, hau da,
|
lan
honek dakartzan itaun batzuetatik. Fernández Asís ek aipatzen duen bezala (1986, 31), aintzat hartu behar diren galderak honako hauek dira:
|
|
|
Elkartea sortu aurretik, esne enpresek baserriz baserri jasotzen zuten esnea. Sorrera geroztik, ordea, GUVAC esne elkartekoak arduratzen dira
|
lan
honetaz, eta esne litro gehiago direnez, esne enpresei prezio hobean saltzeko aukera dute, era honetan sektorearen egoera mesedetuz.
|
|
|
Eskertzekoak dira, halaber, argazkiak utzi dizkiguten guztiak eta gure entusiasmo orduetan,
|
lan
honen gorabeherei buruzko xehetasunak pazientzia handiz jasan dituzten guztiak. Azkenik, Karrantzako Udaleko langileen lana ere hemendik eskertu nahi genuke.
|
|
|
El magisterio de Instrucción Primaria? titulua duen honako
|
lan
honen atalak: DAVILA, P. (1988):
|
|
2001
|
|
|
diodanean, zentroez, euskaltegiez... ari naiz). Muga gintezke
|
lan
honetara?
|
|
|
Aurkezten ari garen
|
lan
hau ez da lan teorikoa, irakaslearen eguneroko beharrei erantzun nahi dien lan praktikoa baizik. Lan honi esker, helburu komunikatibohauei esker, irakasleak diseinu kurrikularrean ezinbestekoak diren zehaztapenakaurkituko ditu, bere eguneroko klasearen ikuspegi komunikatiboa ez galtzeko.Bertan, klasea menderatzeko beharrezkoak diren elementu guztiak ageri dira ongiordenaturik, begirada bakar batez zer egin behar den jakiteko.
|
|
|
Faseak definitzeko momentuan erabilitako zutabe nagusiak, lortu beharrekohelburuak eta
|
lan
honetan parte hartu dugun irakasleon esperientzia izan dira.Osotara, gure ustez, lau fase nagusi daude, A, B, C eta D izenez bataiatu ditugunak.
|
|
|
Arazo larribaten irtenbidea nondik etor daitekeen erakutsi nahi dugu, eta baita bide horretatiknola abia gaitezkeen ere. Seguruenik, ez dugu asmatuko; baina, beste norbaitekgauzak hobeto egiteko lehen oinarria ezarri nahi dugu
|
lan
honetan.
|
|
|
Argidago, beraz, ikas prozesua antolatzeko, bestelako era aurkitu beharra dagoena: prozesu horren atalen ikuspegi argia eskainiko digun antolaketa, ikasleak talde etaikastaro egokietan kokatzen lagunduko digun antolaketa eta ikas prozesuaplanifikatzen, bideratzen eta ebaluatzen lagunduko diguna. Erronka horiei erantzunnahian dator, hain zuzen ere,
|
lan
honetan proposatzen dugun mailen planteamendua.
|
|
|
Baina, ikusi dugunbezala, komunikazio eginkizunekin ere hainbat arazo sortu zaizkigu. Arazo horiekgainditu nahian, jarraian datozen aldaketak proposatu dira
|
lan
honetan:
|
|
|
Komunikazio eginkizunak erabilgarriagoak eta ulergarriagoak izatea ere helburudugu
|
lan
honetan. Hori lortzeko, komunikazio eginkizunak definitzeko irizpideak bateratzen saiatu gara.
|
|
|
Egitarauetan helburu zehaztu modura agertzen zaizkigun osagaiei dagokienez, etaazaldutako arazoak gainditzeko asmoz, aldaketa bat aurkeztuko dugu
|
lan
honetan: urratsez urrats edo mailaz maila banaturik aurkeztu beharrean, denak bildu etaegitarauaren amaieran eskaintzea erabaki dugu. Horrela, irakasleak une bakoitzeanklasean sumatzen dituen komunikazio beharrak kontuan hartuta, adierazpide linguistiko egokiak erraz aurkitu ahal izango ditu eta ikasleei eskaini ahal izango dizkie.
|
|
|
Eskerrak emanez: Ez nuke ahaztu nahi Nora Igartua Ugarte-ri eskerrak ematea,
|
lan
honetan bibliografia oharrak emanez eta gaiaren ikerketa lerroak nondik norazebiltzan laburtuz lagundu zidalako. Laguntza hori gabe zailagoa egingo zitzai dangaraiko egoerari buruzko laburpen txiki hau, bera baita garai honen ezagulezuzenagoa.
|
|
|
Bigarren aipamena errepikan ageri da, eta nire
|
lan
honi izenburua ematendiona da:
|
|
|
Bestalde, saio honetan urte jakinhonetako eleberrien lehenengo irakurketa batek iradokitakoaren inguruan jardungodugu: ez da bertan bestelako azterketa sakonik topatuko, luze joko bailuke (eta ezbaita hori
|
lan
honen xedea). Izan ere, lan honen asmoa urte horretan argitaraturikolanen berri emanez, gaur egun indarrean dauden joera horien inguruan gogoetaegitea baita.
|
|
|
ez da bertan bestelako azterketa sakonik topatuko, luze joko bailuke (eta ezbaita hori lan honen xedea). Izan ere,
|
lan
honen asmoa urte horretan argitaraturikolanen berri emanez, gaur egun indarrean dauden joera horien inguruan gogoetaegitea baita.
|
|
|
Bi doktorego tesi horien izenburuek dioten bezala, batak euskararen ikaskuntza eta ezagutza eta besteak euskararen erabilera direlako gaiak aztertzen dituzte, bai prozesu eta baita portaera modura ere kontsideratuz; gaiak beren arteaninterdependenteak direlako, batez ere ukipen egoeran dauden hizkuntzekiko, etahorien artean menpeko hizkuntzekiko gehienbat, euskararekin gertatzen denbezala?, biak lotzea komeni da, euskararen normalizazioan eraginez, euskararennormalkuntza lortzeko. Hori da
|
lan
honen helburu orokorra.
|
|
|
azalpen teoriko batzuk adierazteko beharrezkoak kontsideratu direnakbakarrik; adibidez, bi tesietan baieztatzen diren eredu psikosoziolinguistikoakazaltzean, horien bitartez orain arteko tradizioan berrikuntzak proposatu ahalizateko; edo euskararen egoeraren deskribapen orokorra adierazteko beste datuenpiriko batzuk. Lan honekin, hain zuzen, euskararen ikaskuntza eta erabilera gaieiburuzko gaur egungo ezagutza teorikoaren egoera nolakoa den adierazi nahi da, neurri handi batean behintzat; horixe da
|
lan
honen helburu berezia.
|
|
|
Gai hauek zenbait gizartetan eta hainbat diziplina sozialetan (linguistika, psikologia, psikolinguistika, soziologia, soziolinguistika, psikologia soziala, psikosoziolinguistika, politika, psikopedagogia, hizkuntzen didaktika, etab.; Azurmendi, 1987, 1988, 1999) aztertu ohi dira. Elkarren arteko muga zehatzik ezbadago ere, diziplina bakoitzak ikusmira bereziaz aztertzen ditu gaiak; horrelabada,
|
lan
honetan zein ikusmira (k) jarraituko den (diren) zehaztu beharra dago: literaturan tradizio luzea duen, psikologia soziala, diziplinarena, eta gaur egun iaintegratua dagoen, psikosoziolinguistika?
|
|
|
Euskarari buruzko azterketetan, neurriren batean, ikusmira horiek eta bestelakoak erabili badira ere, oraindik gehienbat ikusmira soziolinguistikoa landu da; hala, bada, besteak dira premiazkoenak orain. Horregatik, ikusmira psikosozial eta psikosoziolinguistikoan kokatzen da honako
|
lan
hau.
|
|
|
etapsikosoziolinguistikoa, bereziki? erabili dira
|
lan
honetan. Hau nola interpretatubehar den, ordea, adieraziko da ondoren.
|
|
|
Eztabaida hau dago, hain zuzen, gauregungo euskal egoeran, euskararen ikaskuntza/ ezagutza eta erabilera direlakogaien barru barruan. Horrexegatik da horren garrantzi handikoa
|
lan
honetan jarraitzen den ikusmira psikosoziolinguistikoa. Hori eginez, bide teoriko batzuk aukeratzen dira, bai literatura orokorrean eta baita euskararekiko literaturan ere erabilienak, emankorrenak eta esanguratsuenak gertatu direnak:
|
|
|
Lan honen egileak psikosoziolinguistikako ikerketa talde baten kide izan dirahainbat urtez, UPV/EHUko Gizarte Psikologia eta Portaera Zientzien MetodologiaSailean, eta 1990eko hamarkadan euskarari buruz zenbait ikerketa burutu dituzte, Maria Jose Azurmendi irakaslearen zuzendaritzapean;
|
lan
honetan jasotzen direnak, gorago aipatu diren azkeneko bi doktorego tesietan ematen diren zenbait alderditeoriko dira, bide luze baten azkeneko emaitza moduan, teorizazio horrekikoeuskararen gaur egungo egoera adierazteko asmoz. Hausnarketa berriren baterakoproposamen gisa ere har daiteke lan hau.
|
|
|
Lan honen egileak psikosoziolinguistikako ikerketa talde baten kide izan dirahainbat urtez, UPV/EHUko Gizarte Psikologia eta Portaera Zientzien MetodologiaSailean, eta 1990eko hamarkadan euskarari buruz zenbait ikerketa burutu dituzte, Maria Jose Azurmendi irakaslearen zuzendaritzapean; lan honetan jasotzen direnak, gorago aipatu diren azkeneko bi doktorego tesietan ematen diren zenbait alderditeoriko dira, bide luze baten azkeneko emaitza moduan, teorizazio horrekikoeuskararen gaur egungo egoera adierazteko asmoz. Hausnarketa berriren baterakoproposamen gisa ere har daiteke
|
lan
hau. Hain zuzen, hori posible da bi doktoregotesien artean harreman estuak daudelako:
|
|
|
1) bai doktorego tesiak, adibidez J.M. Sanchez Carrion. Txepetx? (1987) autorearena, edo
|
lan
hau bera; 2) lan-talde batzuetan egindirenak, gure lan-taldean adibidez (Azurmendi et al., 1991; Arratibel, 1992; Arratibel, 1994; Azurmendi, Espi eta Arratibel, 1993; Espi, Arratibel etaAzurmendi, 1993; Arratibel, Espi eta Azurmendi, 1993; Arratibel, 1995; Arratibel, Luque eta Azurmendi 1998). Horietan prozesu psikosozial ezberdinak aztertu dira:
|
|
|
Esan bezala,
|
lan
hau batez ere ikerketa psikosozialaren barruan kokatzen da.Lanaren mugak non jarri aukeratzerakoan, irizpide nagusi batzuk jarraitu dira, adibidez: 1) doktorego tesia izanik, Unibertsitateko arlo batean kokatu beharra izatea eta psikologia sozialaren arloan egotearena; 2) ikuspegi psikosoziala izateaagian interes handiena duena helduen euskalduntze prozesua eta portaera ulertzeko; hori horrela da, neurri batean behintzat, helduen euskalduntze prozesua EuskalHerrian pertsona bakoitzaren baitan edo aukerapean dagoelako; 3) euskalduntzearen hizkuntz politikarako eta hizkuntz plangintzarako erabat beharrezkoa delako, hain zuzen, aldagai psikosozialak pertsona bakoitzaren aukeran gehiago oinarritzen direlako aldagai psikosozialak eta soziolinguistikako eta psikopedagogiakoaldagaiekin konparatuz, horiek baino hautazkoagoak direlako.
|
|
|
Sarrera moduko honetan, ikuspegi sintetikoa erabiliz, helduen euskalduntzegaiaren hurbiltze teoriko laburbildu bat egin nahi izan da, bai ondoren datorrenazpikapituluan aurkeztuko den literaturak jasotzen dituen zenbait eredu hobetokokatu eta ulertzeko, eta baita hurrengo azpikapitulu teorikoan aukeratzen direnprozesuak aztertzerakoan,
|
lan
honetan aukeratzen direnak izango direlako, hobetokokatu eta ulertzeko ere. Laburbiltze sintetiko hau, ordea, literaturak ematen duenaren azterketa baten ondorio bakarrik izan daiteke, kasu honetan gertatu den bezala.
|
|
|
Laburbiltze sintetiko hau, ordea, literaturak ematen duenaren azterketa baten ondorio bakarrik izan daiteke, kasu honetan gertatu den bezala. Horregatik,
|
lan
honetan erabiliko den eredura pasatu baino lehen, literaturakproposatzen dituen zenbait eredu eta zenbait teoriaren azalpenak egingo dira ondoko kapitulu eta azpikapituluetan.
|
|
|
2Hren jabekuntza prozesuan parte hartzen duten faktoreak, ikuspegiak eta aldagaiak mota askotakoak dira, baina
|
lan
honen aukeraren baitan, batez ere psikosozialak interesatzen zaizkigu orain. Horregatik, ondoren azalduko diren ereduakbatez ere psikologia sozialaren edo psikosoziolinguistikaren tradizioan sortutakoaketa landutakoak izango dira, zuzenean edo gutxienez zeharka.
|
|
|
(1987) autorearena. Iturri horiekdira, baita ere, gehien aprobetxatzen direnak
|
lan
honetan; adibidez, lan honetan, motibazio, prozesuari ematen zaion erdigunetasuna, edo elebitasuna eta elebiduntasuna testuinguruei ematen zaien garrantzia ulertzeko.
|
|
|
(1987) autorearena. Iturri horiekdira, baita ere, gehien aprobetxatzen direnak lan honetan; adibidez,
|
lan
honetan, motibazio, prozesuari ematen zaion erdigunetasuna, edo elebitasuna eta elebiduntasuna testuinguruei ematen zaien garrantzia ulertzeko.
|
|
|
Fishman (1991), Giles eta Coupland (1991), Baker (1992), Richards (1993), Clement eta Noels (1996), eta Oxford (1996). Horiek berriagoakdirenez, nekezagoa izan da
|
lan
hau bideratu aurretik ezagutzea, batez ereazkenekoak direnak, eta, hala, gutxiago erabili dira. Hori ulertzeko gogoratu behar da tesi honetan sartzen diren bi ikerketa enpirikoak 1992 eta 1994urteetan diseinatu zirela.
|
|
|
Hori ulertzeko gogoratu behar da tesi honetan sartzen diren bi ikerketa enpirikoak 1992 eta 1994urteetan diseinatu zirela. Hala ere,
|
lan
honetan eraikiko den ereduaren konplexutasuna, bere osotasunean, hamarkada honetako lanetan eta autoreetanoinarritzen da, neurri handi batean, zeren horien arabera ikuspegi zabalagoada eta erabiltzen dituzten ereduak ere konplexuagoak dira. Bestalde, komeni da guztiak aipatzea, baita kontuan izatea ere, hemengo ikerketenemaitzak hobeto ulertzeko eta aterako diren ondorioen balioa egokiagointerpretatzeko.
|
|
|
10 Pedagogiarekin:
|
lan
honetan euskaltegien bitartez egiten den euskaratzeaaztertuko denez, nolako prozedura formalen arabera gertatzen den euskaratze prozesua, portaera linguistiko bezala kontsideratuz.
|
|
|
Bi mota horietako aldagaiak oso garrantzitsuak dira, baita helduen euskalduntze prozesua bere osotasunean ulertu nahi bada ere. Baina, oraingo eredu hori, partziala bada ere, garrantzitsuena bezala kontsidera daiteke Euskal Herriko hizkuntz ukipenarekin lotzen den edozein gai aztertu eta ulertzeko,
|
lan
honetan aztertu nahi den helduen euskalduntze prozesua barne; hori horrela da, eredu horrekondo jasotzen dituelako bi mundu hauek: a) alde batetik, aldagai zabalenak etaobjektiboenak direnak (soziologikoak direnak), horregatik gizabanakoarentzat hainhautazkoak ez direnak, b) alderantziz, gizabanako mailan bakoitzarentzakohautazkoenak (psikosozialak direlako) direnak.
|
|
|
Baina hori ere gure testuinguruan modu berri batean, bitan banatzen baita: 1) lan munduarekin soilik lotzen den irabazia, alde batetik, instrumental laborala edo deituko geniokeena,
|
lan
honetan egiten dugun modura; 2) bestelako irabaziak, hautazkoagoakdirenak gizabanakoarentzat eta instrumental pragmatikoa deituko geniokeena.
|
|
|
3 Bestalde, bestelako orientazio motibazionalak ere aurkitu ditugu
|
lan
honetan, Gardner-ekin (1985) lotzen den tradizioa berritzeko eta berrikustekoposibilitateak lagunduz. Azkeneko lanetan egiten ari diren berrikusketetanaipagarrienak dira:
|
|
|
tradizio nagusian taldearteko maila garrantzitsuena bazen, orain enfasia gizabanako mailarapasatzeko joera nabaritzen da. 3) Geroz eta gehiago motibazio motaaskoren beharra aipatzen dela (Dornyei, 1994, 1996; Oxford eta Shearin, 1996), batez ere motibazioaren bitartez 2Hekin lotzen diren portaerakesplikatu nahi badira, 2Hen jabekuntza maila adibidez,
|
lan
honetan egitenden modura. Zentzu horretan, gure lanean zenbait motibazio mota aurkituditugu, horien arabera gure berrikusketa berezia proposatu ahal izateko.
|
|
|
4) Motibazio mota asko behar izatea gauza bat da, eta horien artean zeintzukgertatzen diren testuinguru bakoitzean beharrezkoenak beste gauza bat.Guk aztertu ditugun bi laginetan zeintzuk diren frogatu dugu enpirikoki, mota bakoitza euskalduntze maila ezberdinekin nola lotzen den ere aztertudugu, baina horrek ez du esan nahi modu bereko erlazioak aurkitu daitezkeenik beste ukipenezko egoeretan; hau da, egoera eta testuinguru ezberdinen arabera ulertu behar dira bai motibazio mota ezberdinen beharra, etabaita zein motatakoak izango diren garrantzitsuenak ere. 5) Motibazio motaezberdinen artean
|
lan
honetan berriena, transmisio kanpainako orientaziomotibazionala, izenekoa izan da; hau da, lagin bereziek dituzten helburubereziekin lotzen diren motibazio motak ere bereziak izan daitezke.
|
|
|
1) Hasieran, Euskal Herriko egoera sozio historikoa eta bertan gertatzen den talde eta hizkuntza etnikoen arteko ukipenadago, talde eta hizkuntza bakoitzak bizitasun etnolinguistiko objektibo erlatiboaduela?, euskal testuinguruan, euskaldun menperatua estatus baxukoa eta gutxiengo taldea izanik; testuinguruak (batez ere, testuinguruan dagoen euskaldun proportzioa) gizabanakoen hainbat ezaugarritan izango du eragina, besteak beste komunikazio sare sozialean, hautemateetan, jarreretan eta identitatean; 2) Sare sozialeanpertsonarteko eta taldearteko harremanak gertatzen dira eta, horien bitartez, egoerako ezaugarriak barneratzen dira; 3) Barneratze horren ondorioz, gizabanakoekberen hautemateak, usteak, jarrerak eta identitatea garatzen dituzte, prozesu psikosozial horien bidez testuingurua berriro ere birmoldatuz. Prozesu horren ondorioz, portaerak egongo lirateke, eta
|
lan
honetan interesgarriak diren hizkuntz portaeraketa, horien artean, hizkuntz aukeraketa. Hori guztia, ondoko irudiaren bitartez adieraz daiteke:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, bizitasun etnolinguistiko subjektiboaren aldagai psikosozialen eragina bakarka aztertu denean, esan beharra dago esanguratsua gertatudela kasu gehienetan (euskararen eta gaztelaniaren euskarri eta kontrol instituzionala, estatusa eta demografia, euskaldunekiko uste exozentrikoak, euskararekikouste egozentrikoak, erdaldunekiko exozentrikoak eta gaztelaniarekiko uste egozentrikoak). Beraz,
|
lan
honen emaitzetan ez da aurkitu bizitasun etnolinguistiko subjektiboan bereizi ohi izan diren zenbait prozesu psikosozialen (hautemateak etausteak) eragin ezberdina, ez hizkuntza portaeretan, ez eta euskararen erabileranere, beste ikerketa batzuetan aurkitu den bezala (Allard eta Landry, 1994), moduhonetan: bizitasun etnolinguistikoa hautemate bezala baino gehiago uste sistemabezala ulertuak, hizkuntz portaerak azaltzeko ahalmen gehiago izatea.
|
|
|
Uste egozentrikoak eta exozentrikoak alderatuz, ordea, beste ikerketetan aurkitutako emaitzak ez dira baieztatzen, ez psikologia sozialaren tradizioan (Allard eta Landry, 1994), ez eta euskarari buruzko ikerketa tradizioan ere (Ros, Azurmendi, Bourhiseta Garcia, 1999; Romay, Garcia Mira eta Azurmendi, 1999): gure
|
lan
honetan ezbaita lortzen uste egozentrikoak (agian inplikazio pertsonala adierazten dutelako) exozentrikoak baino ahalmen gehiago dutela bestelako prozesu psikosozialekinlotzeko, identitate etnolinguiskoarekin kasu, eta hizkuntz portaerak azaltzeko, hizkuntz erabilera adibidez.
|
|
|
Horrela, subjektuen testuinguruan euskaldunen proportzio egokia egongo dela ere (edo gaur egungoa baino handiagoa izango dela) ziurtatzen da eta, ondorioz, baita euskal identitatea eta euskararen aldeko jarrerakere sortzeko, hezkuntza sistema izan daiteke prozedurarik erabilgarriena. Ildohorretatik jarraituz, eta euskararen erabilera bultzatzeko asmoz, euskal identitateaindartu litzateke zuzenean, eta ez orain arte instituzioetatik bultzatu denidentitate integratzailea, edo euskal espainiarra (elebiduna, kulturbiduna, edo antzekoa, beste ikerkeketa batzuetan), identitate kulturbiduna ez baita euskararenerabilerarekin lotzen,
|
lan
honen emaitzetan ikusten den bezala.
|
|
|
Azkenik, gure
|
lan
honen mugak aipatu behar dira. Alde batetik, erabili denlagina ikasle unibertsitarioez osaturiko, komenentziazko lagina?
|
|
|
(319 or.) Horrela, hainbat autorek proposaturiko ideiak (Gardner eta Clement, 1990; Clement eta Noels, 1996) enpirikokifrogatzen ditu Arratibelek. Zentzu horretan, Arratibelen lana, hemen esku arteandaukagun
|
lan
honen aurrekari teoriko enpiriko bezala uler daiteke.
|
|
|
Lan honetanidentitate etnolinguistikoa erabiliko da, ondorengo arrazoiengatik: 1) Euskal testuinguruan bertako hizkuntza, euskara, identifikazio etnikorako kategoria garrantzitsutzat jotzen delako (Azurmendi, J., 1995, 1998; Intxausti, 1998); 2) 70.ekohamarkada tik tradizio psikosozialean(
|
lan
honen ikuspegi teoriko nagusia) gehienerabiltzen den denominazioa delako (Giles, 1977; Azurmendi, 1999).
|
|
|
Hori guztia, hizkuntza identitate etniko eta etnien arteko komunikazioarenfuntsezko kategoria denean (Giles, 1977; Bourhis, 1979; Giles eta Johnson, 1981,1987; Sachdev eta Bourhis, 1990; Clement eta Noels, 1996; Liebkind 1999; Azurmendi, 1999), garrantzitsua da portaera linguistiko kulturalak azaltzeko.Euskal testuinguruan, bai euskararen jabekuntza esplikatzeko (Espi, Azurmendieta Arratibel, 1993; Arratibel, 1999), baita euskararen erabilera esplikatzeko ere (Azurmendi, Garcia eta Gonzalez, 1998). Horiexek dira
|
lan
honen aurrekariak.
|
|
|
Gaur egungo psikologia soziala kontuan hartzea nahikoa da, bai psikologiasozialaren bilakaeran gaur egungo egoera aukeratze eta akumulatze prozesuen ondorioa delako, baita
|
lan
hau psikologia sozialaren gaur egungo egoeran txertatzendelako ere. Argi dago aurrekari ugari topa daitezkeela hizkuntza erabilera gaiariburuz ere, baina hemen ez da kontuan hartuko aurrekarien historia; lan honetan interesa duena da, gaur egungo euskararen erabilera azaltzeko baliagarri gerta daitezkeen gaur egungo funtsezko teoriak kontuan hartzea.
|
|
|
Gaur egungo psikologia soziala kontuan hartzea nahikoa da, bai psikologiasozialaren bilakaeran gaur egungo egoera aukeratze eta akumulatze prozesuen ondorioa delako, baita lan hau psikologia sozialaren gaur egungo egoeran txertatzendelako ere. Argi dago aurrekari ugari topa daitezkeela hizkuntza erabilera gaiariburuz ere, baina hemen ez da kontuan hartuko aurrekarien historia;
|
lan
honetan interesa duena da, gaur egungo euskararen erabilera azaltzeko baliagarri gerta daitezkeen gaur egungo funtsezko teoriak kontuan hartzea. Hala ulertu behar dira oinarriteorikoari eskainitako atal honetan aukeratu diren eta bereizten diren azpiatalak.
|
|
|
1) Identitate sozialaren teoria, eta 2) Eragin sozialaren teoria, eta bihoriekin lotzen diren arloak: kategorizazioa, identitatea, gabetasun erlatiboa, diskriminazioa, persuasioa, gutxiengoen eraginkortasuna, eta abar; hauek, ez gizabanako mailan soilik, baizik eta maila zabalagoetan ere bai; horien artean, taldeartekoa dago (Capozza eta Volpato, 1996), bereziki interesgarria
|
lan
honetarako.
|
|
|
1) Hezkuntzaren eremua aztertu dutenak, gehienakikuspegi soziologikoari eta pedagogikoari jarraituz (Erriondo eta Isasi, 1997); horien emaitzen laburpena Bilinguismo y educacion en el Pais Vasco liburuan argitaratu da (Etxeberria, 1999). 2) Batez ere ikuspegi psikosozialari jarraitu diotenak: Sanchez Carrion Txepetx (1987) (autore honek izan duen eragin berezia azpimarratu beharra dago), Larrañaga (1995), Arratibel (1999);
|
lan
hau testuinguru horretankokatzen da.
|
|
|
norbanako mailan, talde mailan, sektore/ udaletxe/ lurralde/ eta abarren mailetan. Hauxe da, hain zuzen, esku artean daukagun
|
lan
honek egin nahi duena, sumatzen diren hutsune batzukbete nahian; bestela esanda, prozesu soziologikoen ondoan, bestelako prozesu psikosozialak ere esanguratsuki gertatzen direlako, hauek izango dira lan honetan landuko direnak.
|
|
|
norbanako mailan, talde mailan, sektore/ udaletxe/ lurralde/ eta abarren mailetan. Hauxe da, hain zuzen, esku artean daukagun lan honek egin nahi duena, sumatzen diren hutsune batzukbete nahian; bestela esanda, prozesu soziologikoen ondoan, bestelako prozesu psikosozialak ere esanguratsuki gertatzen direlako, hauek izango dira
|
lan
honetan landuko direnak.
|
|
|
8 Orain arte egindako ikerketetan, era deskriptiboan ikertu da euskararenerabilera. Gutxitan saiatu dira euskararen erabilera esplikatzen, eta egindutenean ere, gehienbat aldagai soziodemografikoak erabili izan dituzte.Hutsune horiek ikusirik,
|
lan
honen helburuetariko bat euskararen erabileraazaltzea izango da, horretarako aldagai soziodemografikoak zein psikosozialak erabiliz.
|
|
|
7 Euskal testuinguruan egiten diren ikerketak baliagarriak dira, ez bakarrikeuskararekiko gaiei buruz gehiago jakin eta ezagutzeko, baizik literaturarentradizio bera aberasteko ere. Gorago aipatu den bezala,
|
lan
honetako azpiaztergaiak etengabe aztertuak izan dira, teorikoki ere etengabe prozesu portaera horiek berrikusiz. Bai orokorrean eta baita euskararekiko ere, ikerketen bilakaera luzeagoa eta sendoagoa izan da bigarren menpekohizkuntzaren ikaskuntza/ ezagutza aztertzerakoan, erabilera aztertzerakoanbaino.
|
|
|
8 Gorago aipatu da euskararen normalkuntza lortzea eta bertan irautea ziurtatzea direla
|
lan
honen azken helburuak. Esan da, halaber, normalkuntzakadierazten duela euskararen erabilera arrunta, orokorra, espontaneoa, nahikotasunezkoa, aberatsa, eta abar, horretarako euskararen gaitasun edokonpetentzia konplexua (gramatikala, soziolinguistikoa, pragmatikoa, komunikatiboa, eta abar) eta osoa beharrezkoak direla, euskal egoeran oraindik gertatzen ez direnak.
|
|
|
9 Bukatzeko,
|
lan
honetan aipatu ditugun teorizazio guztiak euskal testuinguruan eta euskararekiko enpirikoki nola gauzatzen diren eta zein motatakoemaitzak lortu diren ikusi nahi bada, egokiena zuzenean aipaturiko tesiargitalpenetara jotzea litzateke (Arratibel, 1999 eta Garcia, 2000).
|
|
|
Behin ukipen egoeran dauden menpeko hizkuntzen, eta, bereziki, euskararen, ikaskuntza/ ezagutza eta erabilera direlako gaiei buruz gaur egungo egoera teorikopsikosoziolinguistikoa era orokorrean azaldu ondoren, halako laburbiltze eta hausnarketa orokor modukoa eskaintzeko unea da. Alderdi orokor batzuk bakarrik azpimarratuko dira, gauzak ez errepikatzearren,
|
lan
honetan esandakoez gain bestelako zenbait ere orain erabilitako bi doktorego tesien argitalpenetan (Arratibel, 1999; Garcia, 2000) aurki daitezkeelako. Adibidez:
|
|
|
NMFko adituek diotenez, «espero dugu
|
lan
honek beste autore batzuk arazo hauek hobeki ulertzearren ikerketak egitera eta, azkenik, zor krisiaren azken kapitulua idaztera bultzatuko dituela».
|
|
|
denaren arteko kendura milioi dolar nahikoa hurbiltzen da
|
lan
honetan ikusi dugun analisiak aurreratzen duen zifrara.
|
|
|
Berrogei orriko
|
lan
honetan, usainetan dauden konposatu kimikoen egitura kimikoak batzen dira eta horien arteko loturak proposatzen dira.
|
|
2002
|
|
|
Beste batzuk erakunderen baten agindupekodiagnostiko koiuntural gisa plazaratu dira. Guztiak dira Euskal Herriko ekonomiaezagutzeko lanabes preziatuak eta, alta bada, gure
|
lan
honetan horien ekarriabistakoa da.
|
|
|
Nabari nabaria denez, eskualde bakoitzaren ezaugarriak aztertzeak luzeegijoko liguke,
|
lan
honen xede apalak erabat gaindituz. Hori dela eta, EAE hiruhiriburu nagusirekin eta eskualdeka egituratuz lortzeko asmotan diren zenbaithelburu baino ez ditugu aipatuko.
|
|
|
Kapitulu honetan Euskal Herriko azpiegiturak ditugu aztergai. Egia esan, hori zengure lehenengo helburua, baina
|
lan
hau egiten genuen heinean, zenbait oztopo etamuga aurkituz joan ginen. Lehenengo oztopoa lurraldetasunari dagokio; alegia, hainbat arrazoi dela medio, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa ezin izan ditugu geure lan honetan sartu.
|
|
|
Egia esan, hori zengure lehenengo helburua, baina lan hau egiten genuen heinean, zenbait oztopo etamuga aurkituz joan ginen. Lehenengo oztopoa lurraldetasunari dagokio; alegia, hainbat arrazoi dela medio, Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa ezin izan ditugu geure
|
lan
honetan sartu. Informazio eta datu urriak izatea garrantzitsua badaere, askoz larriagoa da eskualde horiek inolako instituzionalizazio ofizialik ez izatea.
|
|
|
Halaber,
|
lan
honetan aldez edo moldez kolaboratu duten guztiei ere geureeskerrik beroena helarazi nahi diegu.
|
|
|
Bilboko Industria Ingeniaritza Teknikorako Unibertsitate Eskolan euskaraz ikasdaitezkeen titulazioak aztertu ditugu
|
lan
honetan. Euskararen gaur egungo egoeraeta norakoak, plan berriak hasi zirenetik, hain zuzen ere.
|
|
|
Azter ditzagun orain, horixe baita
|
lan
honen helburua, espezialitatekotestuen itzulpenean gertatzen diren hainbat okerbide arrunt, eta ikus dezagun zeinizan daitezkeen okerbide horiei aurre egiteko proposamenak.
|
|
|
Halaber, bere usteak gelan hartuko dituen erabakietan ereislatuko dira, alegia, ikaskuntzaz, irakaskuntzaz, sistemaz, kurrikuluaz, ikasleaz etabere formazioaz, portaerez, motibazioaz, nortasunaz eta abarrez dituen usteak. Irakaslearen garrantzia ikusirik, bere profila zehazten saiatuko gara
|
lan
honen bukaeran, jakin arren profil hori dinamikoa dela eta hemen egingo diren zehaztapenak osagabeak ere izan daitezkeela. Irakaslearen profila zehaztu aurretik, ordea, gaur egun hizkuntza didaktikak dituen erronka berriez arituko gara.
|
|
|
Modu berean, jakin badakigu zaila dela ikasleei jomugakerabakitzen laguntzea eta aurrerabidean emandako urratsak zehaztea. Horiguztia bereziki zaila da ebaluaziorako irizpide bakan eta orokorrez gidatzengarenean;
|
lan
honetan, haatik, 75etik gora adierazle ditugu geure ikasleenlana segitzeko balio digutenak eta hutsuneak non egon litezkeen identifikatzeko lagungarri izan daitezkeenak. Kontuan hartuta, gainera, adierazleakikasleek berek ere uletzeko moduan idatzi direla, ekarpena are baliotsuagoada.
|
|
|
Definizio honen azterketa azkar batean zein ondorio metodologiko atera daitezke? Hona hemen Europako Kontseiluaren
|
lan
honetan azpimarratzen direnetakobatzuk:
|
|
|
hiztegia begiratu, testutxo bat irakurri, istoriotxo bat prestatu, berriak entzun, hausnarketa egin, etaabar. Iraupen desberdina du, baina guztietan
|
lan
honen helburu nagusia gaia aldezaurretik ezagutzea izaten da prestaketa bideratzeko eta ondorengo lana erraztekoasmoz.
|
|
|
Norentzat egin dugu
|
lan
hau?
|
|
|
Metodologiaren aldetik, denbora igaro ahala zaharkitua geratu badaere, Julen Urkizaren lan entziklopedikoa, Elizaren historia Euskal Herrian19, nabarmentzekoa da. Izan ere, euskaraz argitaratutako
|
lan
honek bilketa bibliografikoeta dokumental zabala eskaintzen die gai hauetan interesatuta dauden guztiei.
|
|
|
Solidaridades nobiliarias y conflictos politicos en Navarra(), Institucion Pnncipe de Viana, Iruñea. Bi dira
|
lan
honetan azpimarratzea merezi dutenekarpenak. Hasteko, liburuan azaltzen denez, Berant Erdi Aroko goi noblezia nafarrak, baliabideekonomiko mugatuak zituenak, monarkiaren zerbitzura jo zuen bere errentak handitzeko.
|
|
|
Bukatzeko, orain arte egindako lanaz eta
|
lan
honek emandako emaitzez aritunahi genuke. Noski, oraingoz erantzunak baino askoz ugariagoak dira galderak; baina, behin behinekoak badira ere, zenbait emaitza ager ditzakegu.
|
|
|
Gipuzkoako gizarte tradizionalaren egiturari buruz, honako
|
lan
hau ikus daiteke: J. Arpal (1979).
|
|
|
Beraz, euskal itsas ekonomiaren baitan hitzarmen horiek berebiziko garrantzi ekonomikoa izan zuten. Bestalde, ezin daiteke ahantz horien garrantzi politikoa; izan ere hitzarmenokFrantziaren eta Espainiaren absolutizatze eta bateratze garaian, elkarren artekoharreman berezien lekuko baitira,
|
lan
honetan ikusi denez.
|
|
|
BiEstatuen arteko gerra garaietan elkarren arteko merkataritza harremanak ez eteteaeta partaideen artean sor zitezkeen liskarrak ahal zen neurrian aldentzea zirenhitzarmen haien helburu nagusiak. Hala ere, Gipuzkoaren eta Lapurdiren artekoharremanez jardungo dugu
|
lan
honetan, batez ere, nahiz eta gainerako lurraldeeiburuzko aipamenak ere ezinbestekoak izango diren.
|
|
|
Kronologikoki
|
lan
honek Aro Berria izango du garaitzat, baina, esan beharrekoa da, hitzarmen horiek Erdi Aroan dutela jatorria, zehazki Behe Erdi Aroan, Gaztela, Nafarroa, Frantzia eta Ingalaterraren artean gertatutako liskarren testuinguruan, euskal lurraldeen eta beste batzuen artean sinatutako bake hitzarmenetan.Dena den, nahiz eta Aro Berriaz jardun, adierazi beharra dago hitzarmen horiekXVI eta XVII. mendeeta...
|
|
|
Honekin batera, antzeko beste auzi gogor bat plazaratzen da
|
lan
honetan: Donostia eta Pasaiako kaiaren inguruan kokatu ziren portugaldar merkatarienaurka izandakoa, 1600 eta 1650 urteen bitartean. Afera horretan, gizartearenpartaidetzat onartzen ez ziren haiek dirudunak ziren, jatorri onekoak batzuetan.Portugaldar haiek lehia handia eragiten zieten Donostia, Pasaia eta Oreretakozenbait merkatariri Baiona eta Donibane Lohizunen zeudenekiko harremanetan.Hauxe leporatzen zaie:
|
|
|
B. Estornes (1968):
|
lan
honek Euskal Herrian unibertsitate eta goi ikasketei buruz sorturikoegitasmo eta gauzatzeak biltzen ditu, Parisko Navarra Kolegiotik (1304) gaur egungo UPV/ EHUkoaurrekari zuzena den Bilboko Unibertsitatea (1968) sortu arteraino. M. Fornells ek (1995) erakundearen bilakaerari baino gehiago, osagai arkitektonikoen azterketari jarri dio arreta.
|
|
|
J. M. Lekuona (1982). Euskararen egoeraren azterketa historikorako, honako
|
lan
hau ikus daiteke: J. Intxausti (1990).
|
|
|
J. J. Alonso Carballes (1998); G. Arrien (1983); I. Rekalde (1996); D. Legarreta (1984); H.Kesten (1956); I. Fernandez eta beste (1999); Azken
|
lan
hau euskaraz: I. Fernandez eta beste (argitaratzear).
|
|
|
Honela, zientziak eta teknikak errugabetasuna galtzen dute. Zati hori garatu gabe utziko da
|
lan
honen helburutik gehiegi urruntzeko arriskua baitakar. Sakontasunean lantzeko, ikus:
|
|
|
Hori arazo bilakatzen da konfigurazio sozialerako zuzendari rola politikari kentzearen ondorioz. Horri loturiko ideiak izango dira gogoetagai
|
lan
honetan hirugarren ataletik aurrera.
|
|
|
Zuberoren zehaztapen hori
|
lan
honetan azaldu den moduan interpretatu beharra dago, ez makillatuta. Biak dira arazoari aurre egiteko ezinbesteko baldintza, baina baita eskubide eta betebehar ere (ikus,. Espainiar Konstituzioko?
|