|
2000
|
|
|
Erzillaren lana zehazteko datu bat
|
jakitea
komeni da: Federiko Krutwigek sortu eta gidatzen zuen Jakintza Baitha taldeko kidea dela (edo zela; ez dakit sortzailea hilez geroztik taldeak jarraitzen duen); horrek gutxienez hizkuntza modu jakin bat hautatzera eraman du:
|
|
2001
|
|
|
Hori horrela izanik, onartzen badugu ihesaren plano hau gehienbat narratzaile fokalizatzaile intradiegetiko batek aurkezten digula eta fokoak harrapatzen duen esparrua sumakaitza dela, nola jakin dezake narratzaile fokalizatzaileak hil baino lehen zenbat denbora gelditzen zaion? Hori
|
jakitea
ezinezkoa dela onartuz, bi erantzun eman diezaizkiokegu galdera horri:
|
|
|
Urtaroen araberako denboraren antolaketa tradizionalaren oinarrian, igarotako denboraren testuratzea Leturiari adierazgarriak zaizkion bizikizunak soilik aipatuz egiten da. Horregatik, ez du gehiegi axola udari dagokion atalean gertatutakoen berri ez izatea edo epe hartan hiru hilabete baino gehiago igaro zirela
|
jakitea
. Pertsonaiak antolatzen du nobelari dagokion aurkezpen kronologikoa, berarentzat garrantzia duten pasadizoak soilik azpimarratuz.
|
|
|
Egilearen poetikari berezkoak zaizkion estrategiez baliatuz, oraingoan ere memoriaren kapritxoek gidatuko dute trama narratiboa eta betiko moduan, istorioa martxan jartzen duten eszena edo irudietara errendituko da, etengabe, testuko ahots narratiboa. Joan etorriko saio honetan, beraz, saioa bera da garrantzitsua, guztia beste modu batera izan zitekeela
|
jakitea
. Horregatik ez gaitu harritu 1996an argitara emandako Bihotz bi.
|
|
|
zalantzak joera postmodernoa salatzen du, zentroaren eta ingurunearen arteko loturarik eza. Zentroaz galdetzea, Atxagak batasunaz egin duen galdera berbera egitea da; zentroa den ala ez den ez
|
jakitea
modernotasuna (eta are gehiago, sinesmena) zalantzan jartzea litzateke. Eta bigarren edizioan ziurrago agertzen badu ere idazleak bere burua, eta aipamenok kentzen baditu ere, lehen edizioan behin eta berriroko aipamenak egiten ditu zalantzaz; ez da bakarra bitakora kaieran agerturikoa.
|
|
|
Edertasuna zertan datzan
|
jakitea
ez da erraza. Ez da garbi jakiten Goya-k" Maiatzaren biko errebolta" pintatu zuenean noiz zen pintura hori dokumentu historikoa eta noiz bihurtu zen giza sufrikarioaren sinbolo.
|
|
|
Zer da, baina, guztion exilioa? Bat batean
|
jakitea
heriotzarantz goazela, bide batez liburu hau bera ere heriotzarantz doan moduan:
|
|
|
Bidaiatzea begiratzea da, batez ere, edo begiratzen ikustea; egunerokotasunak eta ohiturak itsutu dutena argi berriz ikusten
|
jakitea
da bidea egitea. Eginkizun horretan, itsu izatetik begi izatera doan bidean, bidaiak zentzu asko hartzen ditu, giza izaeraren forma desberdinak.
|
|
2002
|
|
|
Egilearen poetikari berezkoak zaizkion estrategiez baliatuz, oraingoan ere memoriaren kapritxoek gidatuko dute hari narratiboa eta, betiko moduan, istorioa martxan jartzen duten eszena edo irudietara errendituko da, etengabe, testuko ahots narratiboa. Joan etorriko saio honetan, beraz, saioa bera da garrantzitsua, guztia bestela izan zitekeela
|
jakitea
. Horregatik ez gaitu harritu 1996an argitara emandako Bihotz bi.
|
|
|
Simon Azkueri berdin zaio unibertsitate nahiz biltzarretan goraipatua dela
|
jakitea
, edo emakumeen artean lilura eragiten duela, baita modelo ospetsuenen artean ere (Louise Orthez= Isabella Rosselliniri egiten zaion aipuan ikus daitekeenez, kasu). Obsesio bihurtu zaion emakume txiki, beltzaran eta begi bizikoa maite du eta edozer egin lezake haren gogoa erabat bereganatzeko, Ulisesek Penelope bezala, berak ere Rita etengabe zain izango duela jakiteko.
|
|
|
Ez da naikoa
|
jakitea
. Egin egin bear da euskeraz.
|
|
|
Ta, zetarako gura dozu pelotaka
|
jakitea
, frontoirik egiten ez baldin badeutsue?
|
|
|
Eusebio Mariak euskereaz hain lagun gitxi arduratzen zala ikusi eta zer egingo zer ez egingo, bere buruari itandu eutsanean, zelango asmoa eta zelango eritxia izan eban
|
jakitea
, garrantzitsu izan leiteke.
|
|
|
Horraitio, entzutea da bat, eta ikustea eta
|
jakitea
beste bat. Itsaso hura da munduko arrainik gozoenak dauden tokia.
|
|
|
Zergaitik eukiko neutsan ba? Hotzikarea emon eustana, arnasarik ez ebala hartzen
|
jakitea
izan zan. Niretzat heriotzearen seinale bakarra zan".
|
|
2003
|
|
|
Ixilixilik dago minuto batzutan. Nahi luke gehiago
|
jakitea
bainan Etxeberriak bere jakingurea ezertan ohartu gabe. Eta azkenean Txominek, Eta hau gurasoak ontzat hartzen dabe?
|
|
|
Nahi lukela ahalik arinen hil zedila, espainolen arteko elkar ezin ulertzeko gauza baino etzalako. Puichek ea nola izan daiteken naparra izatea eta euskaraz ez
|
jakitea
. Lizarragak eztala ia egiten euskaraz Nafarroan eta Lizarraga eztala Euskal Herriko deitura bat, Nafarroakoa baizik.
|
|
|
Beti Aitaren etxean bizi izan arren, gauzarik behinena ez dau ikasi seme horrek Aitaren ondoan: maitasuna, errukia, inor ez kondenatzea, parkatzen
|
jakitea
... Jesusek, ostera, gure Anaia Nagusiak, bere bizia arriskuan jarri eta emon egingo dau ardi galduok Aitarenera ekarteko.
|
|
|
Egiazko bakearen oinarriak: zuzentasuna, gizonaren duintasunari zor jakon lotsea ta begirunea, guztiok bardinak gareala
|
jakitea
, gizon guztiok anaiak gareala autortutea. Hau da, edozein gizonenganako errespetoa, maitasuna:
|
|
|
Ba horixe da, guk hemen nahi doguna: gure Eleizeak gaur zer eskatzen deuskun
|
jakitea
.
|
|
|
Herri arazoak fedearen argitara eta geroari begira aztertu ta erabagiten
|
jakitea
.
|
|
|
sarrerak, euskera hutsean; hiztegitxua, era bitakoa: batak, sarri be sarri erabilten diran hitz batzuen esanahia dakar (gipuzkerazko liburuak irakurteko, behar beharrezkoa dozu horko hitzik gehienak buruz
|
jakitea
); besteak, hitz zailenen esangurea damotsu, berbok orrialde bakotxean agertu ahala.
|
|
|
Gramatikak, hiztegiak, ikastolak eta ikastaroak, euskerearen aldeko ibilaldi eta jaiak e.a., sinistu be ez egiteko moduan ugaritu dira, bai. Gure gizartean izen ona jadetsi dau euskereak, euskera
|
jakitea
harrotasun bihurtu da... eta baita ogibidea errezago irabazteko ate zabala be. Irratiak eta telebista be badoguz euskeraz.
|
|
|
Gitxi batzuentzat bakarrik izan arren be, Olaetako euskerea zelakoa dan
|
jakitea
guztiz mesedegarri izango jaku. Arabako herritxu horretako hizkera hori, zein euskalkitakoa da?
|
|
|
" Gu nor bagira, biozdunak bagara, ez dugu jakin bearrik Euskera polita dela, ederra, mamiduna, aberatsa dela; asko (nahiko) dugu
|
jakitea
gurea dela. Euskera maite dugula adierazteko ez da bide bat baizik (baino):
|
|
|
bere maitasunak eta gizonen areriotasunak eroan eben kurutzera. Maitatzen
|
jakitea
, sarri askotan, sufritzen jakitea da!
|
|
|
bere maitasunak eta gizonen areriotasunak eroan eben kurutzera. Maitatzen jakitea, sarri askotan, sufritzen
|
jakitea
da!
|
|
|
Ez dot ezer jakin gura, zein apurtuta itxi dozun
|
jakitea
nahikoa dot.
|
|
|
Ez zuen nahi odola zainetan hain zoro arintzea... Baina, bestetik, zentzuak korapilatzen bazizkion ere, ez al zen tentagarria milaka inurri horiek nondik zetozen
|
jakitea
–Zibotean kuzkurtu eta amaren sabelaren babesa bilatu zuen.
|
|
|
Baina zelakoa dan badakit. Ardura deustana kurtsoa zelan daroan
|
jakitea
da.
|
|
|
Beitu, gaur jaia egingo dabe Joxeren etxean, eta ni han egongo naz beste irakasleek
|
jakitea
ez da beharrezkoa, jakina, beraz berari hurbildu eta alkarrizketatxo bat eukiten ahaleginduko naz... Baina Nahikoa ez deutsat oparitzat emongo, berak irabazi dau.
|
|
|
Ainhize lotsak gorritu zuen irakaslearen hitz ederrak entzutean, baina benetan bihotza taupadaka utzi ziona, Ida arreba baino ez zuela
|
jakitea
izan zen.
|
|
|
Dena dela, hori, arreba berak ezagutzen zuen bezala ezagututa, errazagoa zen Ainhizeri zegokion plana nondik nora eraman
|
jakitea
baino. Berak ez zuen inoiz etsi, eta gura zuen guztia, Etsairen laguntza behar bazuen ere, lortzen zuen.
|
|
2004
|
|
|
" Hau diagu pobrearen
|
jakitea
: lanegin, lanegin, lanegin ta hiltzea."
|
|
2005
|
|
|
Irakurrita eukan entziklopediaren baten Greziak irlatan zazpi mila inguru ebazala, batzuk biztanledunak, beste batzuk biztanlerik bakoak. Ez zan askorik
|
jakitea
, beraz. Gurasoak nortzuk ebazan, neba arrebarik edota beste seniderik ete eban, horren barririk ez eukan bape.
|
|
|
Interesantea liteke
|
jakitea
heian eginbide hori ez ote litekeen apezpikuak erregeek izendatzen zituzten garaietakoa. Nobleen artean bizi zirenekoa.
|
|
|
Eta Euskal Herriko Elizak, hemengo grezierari, frantsesari ematen dio lehentasuna. Laket litzaidake
|
jakitea
zenbat apez euskaldunek ematen duten Apostoluen Egintzak liburuko pasarte horretaz interpretazio hori! Mendekoste ere erlisione inkarnatuko besta estraterrestra bat gehiago?
|
|
|
Ekonomia, dirua, gaurko jainko modernoen kontra joan genuke. Nori zaio axola gero eta gehiago minbizi izatea, nondik heldu den
|
jakitea
–Minbiziak ez ote ditu lanpostuak sortzen, dirua irabaz arazten, ekonomia garatzen?
|
|
2007
|
|
|
Furgonetea beteteko, kobratzaileak bentanatik kanpora garrasika: " Tiwanako, Tiwanako, Tiwanako"; arin eta doinu bereziagaz, batzuetan gatxa izaten da
|
jakitea
zer dinoan. Furgonetako jesarlekuen erdiak beteta egon diranean, La Pazetik urteten hasi gara:
|
|
|
Ingalaterrako mutilak ez dau egiten gaztelaniaz berba bakarra be. Abenturea maite dau, eta antza horren barruan sartzen da hizkuntzea ez
|
jakitea
. Batzuk lekuak ikusten joaten dira, han bizi dan jentea ia kontuan hartu barik.
|
|
|
Badakit. Baina ez da igual
|
jakitea
eta sentidutea, pentsetea eta bihotzak leher egitea. Ez, ez da igual.
|
|
|
Hareatzan familiak batera eta bestera joaten, umeak uretan olgetan. Arpegiei eta begiei zoriona darie; momentukoa baino ez bada, ezinezkoa
|
jakitea
, ez naz hemen bizi ta. Baina nik halako poztasun berezia igarten dot barruan, nizaz gan dagoana.
|
|
2008
|
|
|
6. " Kalitatezkoa izateko literatur lanari eskatu behar zaio irakurleari ikusmira berria iradokitzea, sortu den gizartearen kosmogoniaren (ez gertaeren) erakusgarri izatea, mundu berezkoak sortzen
|
jakitea
eta lan horren bidez idazleak beraren egia (Joseph Conradek zioen zentzuan) bilatzeko anbizioari eustea".
|
|
|
Gaur egunean, Ikaran Nagusiko baserri bizitzaren nahiz euskerearen autarkia halan baieztatzea zilegi bajat amaitu zanean, etxekoak kanpoan eta kanpokoak etxean bizi garanean, euskaldunak beti lez euskera dau berea eta berbetak
|
jakitea
ohorea.
|
|
|
Lekeitioko lagunak be han izango ebazan, ganera. Gogoratzen dot uger egiten
|
jakitea
zala itsasoan zerbitzeko lehenengo premina.
|
|
|
Jakina! Han erdera
|
jakitea
beharrezkoa zan, tratua ondo egingo bazan. Halako baten pasautakoa kontetan eben gurean.
|
|
2009
|
|
|
Euskal hizkuntza berandu batera arte ez da idatziz erabili, eta idatzia izan denean ere, gai esparru guztiz mugatuan; ez behintzat ahoz erabilia zen esparru guztietan, ezta hurrik eman ere. Horrexek eragozten digu euskaraz zer erabiltzen zen
|
jakitea
, eta erabiltzen zen hori ezagutzea ere. Ez ezagutze horrek, gainera, ondorio desberdinetara bideratu ditu ikertzaile eta pentsalariak.
|
|
|
Zanatenez egiten
|
jakitea
buruko grazia da, lekukoen iritzian. Pertsonari berez, jaiotzaz datorkion dohaina.
|
|
|
Pertsonari berez, jaiotzaz datorkion dohaina. Osatzen
|
jakitea
, beste abilidade batzuk legez, ikasketa
|
|
|
Gure lekukoen esanetan, egun jaiegunak domekara igaro izanak, sano gaizten die ospakizun bakoitza noiz den
|
jakitea
.
|
|
|
Interesgarria da erromeria hau, antzina, Txiboko landan egiten zela
|
jakitea
. Izan ere, ibarreko biztanleen artean esakune jakina da Txiboko landan sorginak batzen zirela.
|
|
|
Jataben, artegia zeukaten etxaldeetan, etxeko guztiek zeukaten partea ardiak jagoten. Horretarako, garrantzitsua izaten zen ardiak bata bestearengandik bereizten
|
jakitea
. Lekukoen arabera, ardi bakoitzak burua ezberdin dauka.
|
|
2011
|
|
|
Horrez gainera, hizkuntzak edo praktika kulturalak eta itzulpenak duten lotura behatzea garrantzizkoa da kritika egokiro egingo bada. Halaber, sistema literarioaren barnean zer mugimendu ematen den
|
jakitea
eta kritikatzen den obra mugimendu horiekiko non kokatzen den jakitea beharrezkoa da, bai eta xede sistemako lanekin zerikusirik duen, kasurako, edo itzulpenak xede sisteman sortutako lanetan eraginik duen ere. Itzulpena jatorrizko kulturara begira edo xedekora begira egin den ikerketa gai da itzulpen kritikan; nola ez, azterketa horietan testuen alderaketa egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Horrez gainera, hizkuntzak edo praktika kulturalak eta itzulpenak duten lotura behatzea garrantzizkoa da kritika egokiro egingo bada. Halaber, sistema literarioaren barnean zer mugimendu ematen den jakitea eta kritikatzen den obra mugimendu horiekiko non kokatzen den
|
jakitea
beharrezkoa da, bai eta xede sistemako lanekin zerikusirik duen, kasurako, edo itzulpenak xede sisteman sortutako lanetan eraginik duen ere. Itzulpena jatorrizko kulturara begira edo xedekora begira egin den ikerketa gai da itzulpen kritikan; nola ez, azterketa horietan testuen alderaketa egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Jatekoak kontserbetan
|
jakitea
gai garrantzitsua izan da nekazari bizimoduan betirik. Lekukoek aho batez esan deuskue, hozkailuak eta antzeko aparatoak oraintsuko kontua dirala hondino.
|
|
|
Behiek, ostera, ez eben horrenbesteko joan etorririk eskatzen. Idi probetarako eta beharrerako ez dira bardin ipinten erradurak, eta hori
|
jakitea
be errementarien beharra izaten zan.
|
|
|
Gure hurrengo urtekoek beragaz euken ikastaldiren bat. Irakaslearen ikusmena zein neurritan beheratu zan
|
jakitea
gura izan eben. Eta ez jaken otu besterik, disekauta egozan abereen museora joan, neurri txikikoa baina metro eta erdi baino luzeagoa zan kokodriloa lepoan hartu eta ikastokiaren erdian jartea baino.
|
|
|
Urtetik urtera laburragoa egiten zan murria dalakoa. Gogo jardunak amaitutakoan, lehengo lagunekin barriro alkar topetea zala, hango eta hemengo eta alde guztietako lagun barriak ezagutzea zala, ikasturte barrirako irakasle nortzuk izango genduzan
|
jakitea
, bakotxari emoten euskuezan kargu barriak onartzea zala, liburu barriak erostea zala, bakotxaren kurtsoko futbol eta beste kirolen taldea egitea zala... udea erdi ahaztu eta buru belarri sartzen ginan ikasturte barrian.
|
|
2012
|
|
|
Nondik datorren? Ez da erraza
|
jakitea
.
|
|
2013
|
|
|
Nahiko orokorra zan gaixotasunak ezagutzea alde batetik, eta bakotxarentzat ona zer zan
|
jakitea
bestetik; bai personearentzat, bai ganaduarentzat, ganera. Dana dala, beti egoten ziran horretan aituagoak zirenak.
|
|
|
erropa zaharrakaz barriztu batzuk egin, telak aprobetxau, ume nagusiarenagaz txikiei beste batzuk atondu eta halako konponketak egiten. Arreoa egiteko be garrantzitsua zan josten
|
jakitea
.
|
|
2015
|
|
|
Ondo zeok Erronkariko aditz zena estudiatzea eta gramatika bat egitea, ondo zeok sustraia bila ibiltzea eta
|
jakitea
" duke" forma ez dela nobleen titulua bakarrik, baizik eta denok erabili behar dugun aditz moeta bat, ondo zeok euskal kuzina berria sartzea nahiz eta nik ez eduki hirumila pezta estilo bikain hori afari batean patxadan dastatzeko, baina non ditugu teorikoak, noizko euskal janzkera berriaren teoria?
|
|
|
Hau da, gure publikoa euskaraz irakurtzearen aukera irrazionala egiten duena da, eta ondo diogu aukera esatean, zeren euskaldun izatea akzidental izan badaiteke ere, oraindik zoritxarrez aukera bat egitea da euskaraz irakurri eta izkribatzea. Euskaraz irakurtzea eta izkribatzea ez da bakarrik signo konbenzional batzuk interpretatzen
|
jakitea
, beste zerbait gehiagoren sintoma baizik. Sintomatologia hori, sindrome hori duen jendea, esanen genuke, interesatzen zaigu guri, jende horren aurrean bakarrik sentitzen gara gauzak kontatu beharrean, eta zihur gaude gauzak erdaraz emanen bagenitu ere, interesatu, benetan interesatu, euskaraz irakurtzen gaituzten irrazionalak interesatuko liratekeela.
|
|
|
Espainiako Acción Católica n eta Europakoan sartuta gengozan. Guretzat aberasgarri zan hartu emonean egotea eta
|
jakitea
ze arazo egoan beste leku batzuetan. Kataluniara asko joten genduan.
|
|
2017
|
|
|
Beno, autofikzioaren gaira itzuliz, niretzat oso garrantzitsua zen irakurleek ez
|
jakitea
seguru kontatzen nuena egia ala gezurra zen. Nire asmoa zen jatorrizko istoriora itzultzea, gizabanakoari bizitza bera bezain inportantea zaiona.93
|
|
|
Hauxe da nik egun haren inguruan gogoratzen dodana, baina Urio Velazquez berak zelan bizi izan eban
|
jakitea
be interesauko jatzue: " Ez daukat ahaztuta, ez.
|
|
|
" Ondo dago
|
jakitea
" pentsau neban neure artean. Telefonoz deitu eustan beste egun baten, epelak entzun behar izan ebazan:
|
|
2018
|
|
|
Baina, kia!, sekula ez zen ohartu, edo ez ohartuarena egiten zuela oroitzen zen orain Elba. Hala ere, zaila izan zela beti berarentzat, gizonaren buruan zegoena argi eta garbi
|
jakitea
; ez zuelako pentsamendurik azaltzen, ez sentimendurik adierazten, gogora ekarri zuen, champagneari zurrutada on batzuk emanez. Baina noizean behin, esaten zituenak erakusten ziotela, argi zuen Elbak, emaztea andre hoztzat zuela.
|
|
|
Han egon zara kuman, nire zain, zein polita! Ederrori!, ez dakizu zer den neurea zarela
|
jakitea
. Egunen batean, hegoak ebaki ez dizkioten txoria izango zatzaizkit, eta alde egingo duzu urrutira askatasun bila, bide berriak ezagutuz.
|
|
|
Edariak odolak biziturik, une batetik bestera gogoa aldatuz, klubean itxaroten nor zegokion
|
jakitea
bere bizitza justifikatzen zion motiboa bihurtu zitzaion. Klubera bisitak zerbait eraldatuko ziolako itxaropenak, esperantzatxo bat izateak, bultzatzen zuen agindu zioten tokira joatera.
|
|
|
Gustatuko zitzaiola kitana nolakoa izan zen zehatz
|
jakitea
, ziotson buruak lehenbizi Elbari, baina gero erabaki zuen, gogoan bere erara irudikatzea hobe zela. Eta horrela, bere lagun min eginda zeukan burutazioetan.
|
|
2019
|
|
|
2 Literatur obra batek sor ditzakeen balioesten
|
jakitea
. balio etiko eta estetikoak
|
|
|
" oso argi entzun nuen lurrera erori zirenean (zapatak), ziur asko ezkerrekoa lehendabizi horrela izan ohi zen beti, eskuinekoa gero" (118) edota hortzak garbitzen dituenean, aipatzen du beldurrik gabe astindu zuela eskuila" ohiturari jarraituz konketa ertzaren kontra hiru bider joz" (119). Norbaitek esan lezake, horrenbeste urte elkarrekin bizitzen egon ondoren, ez dela harritzekoa Floraren ohiturei buruz horrenbeste
|
jakitea
eta hori ezin dela tratu txar psikologikoarekin lotu eta beharbada, egia izan liteke. Hala ere, orain arte aztertu ditugun faktore eta mekanismo guztiak kontuan hartzen baditugu, irakurleak interpreta dezake Floraren ohituren inguruan jartzen duen arreta horrek ez duela zertan loturarik izan soilik urte asko elkarrekin egotearekin, baizik eta gizonaren izaera neurotiko edota obsesiboarekin.
|
|
|
Halaber, deigarria da, Flora ezagutu zuen mementoan, esaldi kultu batekin bera konkistatzeko egiten duen saiakera eta bere ligatzeko erraztasuna azpimarratzen du: " Emakumeei lehendabiziko aldiz hitz egiten
|
jakitea
artea baita, badaukazu edo ez daukazu, eta nik menderatzen dut arte hori" (15). Honekin, badirudi, gizontasuna erakutsi nahi duela, emakumeak konkistatzeko artea menderatzen duela erakutsi nahi baitu.
|
|
2021
|
|
|
" Pertsona batek gaitasun jakin bati dagokionez hobetu beharreko alderdiak, adostutako irizpideen eta ebidentzia egokien arabera, pertsona horrek jarduerak egitean eta/ edo testuinguru profesional, sozial, diziplinazko eta ikertzaileko problemak aztertu, ulertu eta ebaztean duen jardunaren esparruan, kontuan hartuta izaten
|
jakitea
, ezagutzen jakitea, egiten jakitea eta elkarrekin bizitzen jakitea. Atzeraelikadura da ebaluazioaren funtsa, eta modu egokian eta asertibitatearekin topa egin behar da" (op.: 116).
|
|
|
" Pertsona batek gaitasun jakin bati dagokionez hobetu beharreko alderdiak, adostutako irizpideen eta ebidentzia egokien arabera, pertsona horrek jarduerak egitean eta/ edo testuinguru profesional, sozial, diziplinazko eta ikertzaileko problemak aztertu, ulertu eta ebaztean duen jardunaren esparruan, kontuan hartuta izaten jakitea, ezagutzen
|
jakitea
, egiten jakitea eta elkarrekin bizitzen jakitea. Atzeraelikadura da ebaluazioaren funtsa, eta modu egokian eta asertibitatearekin topa egin behar da" (op.: 116).
|
|
|
" Pertsona batek gaitasun jakin bati dagokionez hobetu beharreko alderdiak, adostutako irizpideen eta ebidentzia egokien arabera, pertsona horrek jarduerak egitean eta/ edo testuinguru profesional, sozial, diziplinazko eta ikertzaileko problemak aztertu, ulertu eta ebaztean duen jardunaren esparruan, kontuan hartuta izaten jakitea, ezagutzen jakitea, egiten
|
jakitea
eta elkarrekin bizitzen jakitea. Atzeraelikadura da ebaluazioaren funtsa, eta modu egokian eta asertibitatearekin topa egin behar da" (op.: 116).
|
|
|
" Pertsona batek gaitasun jakin bati dagokionez hobetu beharreko alderdiak, adostutako irizpideen eta ebidentzia egokien arabera, pertsona horrek jarduerak egitean eta/ edo testuinguru profesional, sozial, diziplinazko eta ikertzaileko problemak aztertu, ulertu eta ebaztean duen jardunaren esparruan, kontuan hartuta izaten jakitea, ezagutzen jakitea, egiten jakitea eta elkarrekin bizitzen
|
jakitea
. Atzeraelikadura da ebaluazioaren funtsa, eta modu egokian eta asertibitatearekin topa egin behar da" (op.: 116).
|
|
|
" Batzuetan
|
jakitea
literaturan kontatzen diren istorioek eta kontatzen diren gauzek hausnarketa bat eskatzen dutela. Eta sasoi honetan ez da egoten hausnarketarako tarte larregirik.
|
|
|
Bere ustean, horrek beste arazo bat dakar: zerbait desberdina inplementatu nahi denean, ikasleen erreakzioa eta zalantza ea proposatutakoa notarako izango ote den
|
jakitea
izan ohi dela. Dioenez, ikuspegi kuantitatibo horrek irakasteko planteamendu horretan ikasleari egiten dion ekarpena hutsala da; haatik, ebaluazioa heziketa literarioarekiko modu koherenteagoan proposatzeak ekarpen kualitatibo handia egin diezaioke ikaslearen ikas prozesuari konpetentzia jakinen lorpen mailari begira edota giza harremanak hobetzeari dagokionez, besteak beste.
|
|
|
Hain justu ere, esperientzia horri tiraka mintzatzen da IE6 Bere iritziz, Zayasek eta Lluchek esaten dutenaren ildotik, testu generoek garrantzia dute heziketa literarioan eta lanketa hortik abiatu behar da, baina dakigunarekin eta etorkizuneko esperientzia horiekin harremanetan jartzeak ez du garrantzi txikiagoa. Hau da,
|
jakitea
irakurri dugun hori nola balia daitekeen etorkizuneko esperientzietan. BE1 en ustez ere, literaturak beste era bateko lanketa eskatzen du:
|
|
|
BE1 en ustez ere, literaturak beste era bateko lanketa eskatzen du: ikuspegi kritikoa izatea, testuaren atzean dagoena irakurtzen
|
jakitea
, edota, IE6 k dioenaren haritik, hori guztia norbere esperientzietara ekartzen jakitea. Eta, hori oro har irakaskuntzan ez dela egiten uste du.
|
|
|
BE1 en ustez ere, literaturak beste era bateko lanketa eskatzen du: ikuspegi kritikoa izatea, testuaren atzean dagoena irakurtzen jakitea, edota, IE6 k dioenaren haritik, hori guztia norbere esperientzietara ekartzen
|
jakitea
. Eta, hori oro har irakaskuntzan ez dela egiten uste du.
|
|
|
Hizkuntza lantzerakoan, aditzak edo ez dakit ze eratako esaldiak lantzeko, adibidez. Eta literatura lantzeko irakasleak izan behar du hor zer edo zer, gauza berezia dela
|
jakitea
eta modu berezian landu". (EIAE1)
|
|
|
Arloaren hizkuntzan trebatuta egoteaz gain, ikastun sakonagoa izatera iristeko, arloko alfabetizazio espezifikoak sei dimentsio bete behar dituela zehazten du Beacco k (2015 in Meyer eta Coyle, 2017), horietako batzuk aurretik Pellegrinok eta Hiltonek (op.) garatutakoekin lotura handia dutenak, adibidez, ezagutza eta gaitasunen transferentzia antzekoak diren problematiketara: (1) Gaiari buruzko ezagutzak prozesatzea eta eskuratzea, eta ikasgaiarekin zerikusia duten gaiei buruzko testuak sakonki ulertzea; (2) lehendik daudenekiko ezagutza berrien esanahia negoziatzea; (3) ezagutza berria nola garatu eta eskuratu den hausnartzea; (4) ezagutzen balioa eta erabilera kontuan hartzea, eta beste testuinguru batzuetan aplikatzen
|
jakitea
; (5) eztabaida soziozientifikoak eta eskolaz kanpoko diskurtso egokiak prestatzea eta horietan parte hartzea; (6) eta, arauen edo konbentzioen esanahia eta irismena kritikoki zalantzan jartzea, eskuratutako prozedura ezagutzak eta trebetasunak orokortuz, hezkuntza orokorraren beraren zati gisa. Sei dimentsio horiek konplexutasunean handituz doaz, ondoko irudian ikus daitekeen moduan:
|
|
|
Colomerren (1991) arestiko adierazpenei jarraiki, literaturaren irakaskuntzatik heziketa literariora igarotzeko irakurmen gaitasun espezifikoaren jabekuntzan oinarritzen bagara, literaturaren balio hezigarritik (Ballester eta Ibarra, 2009) irakurlea gaitzeak arloaren xede behinena du, eta, horretarako, irakurketaren irakaskuntzatik abiatu da didaktika eta arloaren programazioa. Hori" irakurtzen
|
jakitea
" rekin lotuta dago, bere gaitasuna eskuratzearekin, alegia:
|
|
|
Etengabeko prestakuntzaren bidetik jo nahi bada, formazioak alderdi teorikoari soilik ezin diola heldu baieztatzen du IE2 k, eta teoriak planteatzen duenaren eta irakaslearen jardunaren arteko fluxuak arina izan behar duela proposatzen du, batak bestea oinarri hartuz eta elkar elikatuz. Parte hartzaile honek nahiz IE6 k azaltzen dutenez, BHn oro har jarduera interesgarri dezente diseinatzen eta inplementatzen dira, baina atzean aldamiatze pedagogikodidaktikoa falta denez, eraginkortasuna zein esangura galtzen dute, eta horretarako, ondo programatzen
|
jakitea
funtsezkoa dela baieztatzen dute. Horren adibide gisa literatur tertuliak aipatzen ditu IE6k:
|
|
|
Irakasleak irakurle onak izan behar dira, eta literatura lan diferenteak lantzeko dagokion teknika ezagutu eta gelaratu. Arestian esan bezala, hezkuntza literarioa besteak beste testuen atzean dagoena irakurtzen
|
jakitea
da, eta horretan trebatzea ikasleak. Hori horrela, autore eta lanen ezagutza behar beharrezkoa da.
|
|
|
" Orduan inportantea da ikuspegi zabala izatea eta nola egin hori
|
jakitea
. Edo orientabide batzuk, jarraibide batzuk izatea.
|
|
|
Gu ez gaude teorizatzen, ez gaude pentsatzen ez dakit non, ari gara pentsatzen ni gelara noala eta nola egingo dudan hau nire ikasleekin. Hogei ikasleren aurrean zaudenean,
|
jakitea
nola egingo dudan nik hau, eta nora heldu nahi dudan. .
|
|
|
Irakurleak saretzeak eta antolatzeak literatura kontsumituko duten horien arteko komunikazioa eta ezagutza, esperientzia edota iritzien transmisioa errazten du, eta irakurlea ahalduntzeko eta ikusgarritasuna emateko parada zabaltzen du, bai norbanakoari dagokionez, bai kolektibo gisa. Hartara, euskal irakurleen kolektibo sendo bat dagoela
|
jakitea
, antolatuta edo gabe, zutabe garrantzitsu bihur daiteke literaturaren babeserako, Latinoamerikan booktuberren fenomenoa izan daitekeen legez, esate baterako.
|
|
|
Horiek kontuan hartuta, autoreek horrela definitzen dute konpetentzia: " Gaitasuna modu arduratsu eta aitortuan nola jokatu
|
jakitea
da, eta, horretarako, ezagutzak, baliabideak eta trebetasunak mobilizatu, integratu eta transferitu behar dira(...)" (op.: 188).
|
|
|
Asmo horretan, jakintza arloen arteko elkarrizketa oso beharrezkoa da: proiektu bidez irakatsita zein ez, euskara eta literaturako irakasleari historiakoa edota gaztelaniakoa lantzen ari direna
|
jakitea
komeni zaio". (BE1)
|
|
|
Literaturak beste era bateko lanketa eskatzen du: ikuspegi kritikoa izatea, testuaren atzean dagoena irakurtzen
|
jakitea
, edota hori guztia norbere esperientzietara ekartzen jakitea. Hau oro har ez da egiten".
|
|
|
Literaturak beste era bateko lanketa eskatzen du: ikuspegi kritikoa izatea, testuaren atzean dagoena irakurtzen jakitea, edota hori guztia norbere esperientzietara ekartzen
|
jakitea
. Hau oro har ez da egiten".
|
|
|
Irakurketa nola landu genukeen jakiteko, adibidez, ondo etorriko litzaiguke beste praktika on batzuk ezagutzea, baina ez da erraza. Oraindik ere ulertu/ ez ulertu terminoetan lantzen segitzen dugu, baina niretzat hori bezain garrantzitsua izan daiteke testu jakin bat ze asmorekin sortu den, zertarako sortu duen autoreak antzematen
|
jakitea
. Sarean eta sare sozialetan informazio ugari dago eta informazio fidagarria hautatzea zaila da.
|
|
|
Horrezaz gain, teoria oinarri duen metodologia memoristikoen bidezko lanketa proposatzen dela baieztatzen dute GIR1 ek eta LIR3 k, eta kostata egiten dela eguneroko errealitatearekin konexiorik. Mugimendu literario edota garai jakinen ezaugarriak
|
jakitea
ondo dagoela eta beharrezkoa dela iruditzen zaie, baina ezin dela horretara mugatu diote eta lanketa beste nonbaitera iritsi behar dela. LIR1 ere bat dator iritzi horrekin:
|
|
|
" Nik 43 urte ditut eta niretzat zaila da beraien gustuak identifikatzen jarraitzea, ze saretan mugitzen diren ikustea, ze musika entzuten duten
|
jakitea
, ze poema, ze tendentzia... Garai batean zen rapa, eta rapa zen modernotasunaren ikurra.
|
|
|
haiek ze parametrotan mugitzen diren segitzea. Eta gero hortik euskaraz ze sortzen den
|
jakitea
ere bai. Batzuetan oso ezkorrak gara erabilerari dagokionean, baina musika erreferenteak euskaraz badaude gaur egun eta gure indarguneetako bat da.
|
|
|
Hala ere, Ribosak (2020) irakasle soziokonstruktibista izendatzen duen rolaren eta ezaugarrien baitan errutinen moduko proposamenak aurrera eraman ahal izateko ipar gisa hainbat aspektu aintzat hartzea garrantzitsua iruditzen zaigu: (1) Irakatsiko duena menperatzen duen profesionala, baina ez soilik edukiak edo prozesuak, ikaskuntza irakaskuntza prozesuei dagozkien osagaien ezagutza zabala ere edukitzea oso garrantzitsua da; (2) ikasleei buruzko ezagutza sakona izatea ikasten lagundu eta prozesu esanguratsua eta egiazkoa garatu ahal izateko; (3) ikasleak motibatzen
|
jakitea
, diziplina desberdinekiko zein ikaskuntza berarekiko pasioa transmititu ahal izateko, ondoren, haien onena eman dezaten; (4) ikasleak motibazio hori, baita segurtasunean zein konfiantzan ere sentitzeko espazioak sortzea; (5) ikaskuntza komunitatera ikas prozesu berritzaileak eta esanguratsuak garatzeko ausardiaz jokatzen jakitea; (6) erresilientzia, prozesuan sortzen diren aldaketei eta arazoei a...
|