|
2000
|
|
|
Hasieratik bertatik aipatzen zaizkigun irudi eta erreferentzietan (The four season en (1986) gizakiaren adin desberdinak margotu zituen Jaspers Johns margolaria, A. Vivaldi edo F. De André-ren kanta),
|
badakigu
heriotza izan ezean, beste helmugarik ez duen bidaia baten aurrean gaudela.(...)
|
|
|
Hitzez hitz dio Txillardegik, heriotzaren alboan luzaro egoteko gaitasunak bilakatu zituela jakintsu bai Budaeta bai Teilhard: , biek senditu zuten den guztiaren igarokortasuna edo alegiatasuna; biek
|
zekiten
Heriotza Osoa gertu dagoela, azkeneko denboretan gertatu arren. Azkenbakardade hotz eta beltz hark zeuzkan lazturik bata eta bestea, Ezerezaren hegi hegian, azkeneko hatsetan hagorandurik bezala, argi behar gorrian kokaturik etaerdi zoraturik; Deus Ezaren oihartzunak txorabiaturik, nardaturik eta bateragailendurik ere...
|
|
2001
|
|
|
Zer da, baina, guztion exilioa? Bat batean
|
jakitea
heriotzarantz goazela, bide batez liburu hau bera ere heriotzarantz doan moduan:
|
|
2002
|
|
|
Johns margolaria, A. Vivaldi edo F. De Andréren kanta),
|
badakigu
heriotza beste helmugarik ez duen bidaia baten aurrean gaudela. Baina hori bakarrik ez, urtaroen kronologia ziklikoari eusten dion eleberri honetan, hasierako atalean jakinarazten zaizkigu istorioaren klabe guztiak, baita amaiera bera ere:
|
|
2003
|
|
|
Zuhurtasun gutxikoa izanen litzateke esatea zein izan zen heriotzaren arrazoia, baina ez nintzateke oso oker ibiliko aurreratuko banu aihotz ukaldi izugarri hura (25 cm luze x 5 cm zabal) izan zela heriotza ekarri ziona. Halako atakan geundela, eta zenduaren garuneko zulotzar hura jendea apurtxo bat distraitzeko aprobetxatzearren (denak deseroso xamar zeuden, gizakiak ez
|
daki
heriotzaren aurrean naturaltasunez jokatzen; zenduak badi  rudi despitaz edo gorrotoz edo haserrez begiratzen duela beti, inoiz ez eskertzaz edo neurriz  edo berotasunez), bada anatomiazko ikasgai magistral llabur bat ematea pentsatu nuen.
|
|
|
Eder ederra da eta bizitza ematen
|
daki
heriotzaren bitartez.
|
|
2008
|
|
|
Gonbidatu lotsatia zara, apika. Ez dakizu dantzan, baina agertokira igoko zinateke eta kantuz hasi,
|
badakizulako
heriotzak ez duela inor kantuz harrapatzen.
|
|
|
Edozein modutara ere, jarrai ezazu. Iruditzen zait
|
badakizula
heriotzarekin ere jolas egiten edo saiatzen zarela bederen, esan zuen.
|
|
2009
|
|
|
–Etxeko bakoitzak bere bihotzean tenplu bat badu, zertarako nahi dugu etxean beste bat????, etxekoandreak bere errezoak egiten zituen, bost hamar minutuko errezoak, damu osozko otoitz batekin azkentzen zituenak? inortxok ere ez
|
baitaki
heriotzaren eguna ez ordua?, Nazario otoizkide zuela maiz, biak gurutziltzatuaren aurrean belauniko; gero, ohean sartu eta Ama Birjinaren irudiaren kontenplazioan jartzen zela, hiru agurmaria errezatzen zizkion, lokartu baino lehen.
|
|
|
gurutzea ohaburuaren gainean zegoen, zintzilik, eta koadroa aurrez aurreko horman; oheratu baino lehen –markesa anderearen eragina izugarria zen arren, Reginak ez zuen Regina enean kaperatxorik eraiki, markesa andereak berea ere bakanetan erabiltzen zuelako, beharbada, baita Ernestinaren iritzia ere aintzat hartu zuelako ere, ausaz: " Etxeko bakoitzak bere bihotzean tenplu bat badu, zertarako nahi dugu etxean beste bat...?" –, etxekoandreak bere errezoak egiten zituen –bost hamar minutuko errezoak, damu osozko otoitz batekin azkentzen zituenak... inortxok ere ez
|
baitaki
heriotzaren eguna ez ordua–, Nazario otoizkide zuela maiz, biak gurutziltzatuaren aurrean belauniko; gero, ohean sartu eta Ama Birjinaren irudiaren kontenplazioan jartzen zela, hiru agurmaria errezatzen zizkion, lokartu baino lehen.
|
|
2011
|
|
|
Heriori berdin gertatzen zaio. Nik bizitza azaltzeko arazoak izango nituzkeen moduan, berak ez
|
daki
heriotza azaltzen.
|
|
|
20 minutuan behin bihotz gelditze bat erregistratzen da Espainian, eta hamar biktimatik sei ospitalera iritsi aurretik hiltzen dira, neurri handi batean, %42ri ez zaiolako erreanimazio maniobrarik egiten mediku taldeek egin baino lehen. Eta hori, nahiz eta
|
jakin
heriotza horien %80 saihets daitekeela desfibriladore bat azkar eskuratuz gero. Hori dela eta, “Bihotzerako landarea” kanpainak ikastetxe, hotel, antzoki eta jatetxeetan sartzea eskatzen du, baita etxean ere, bihotzekoa izateko arriskua dagoenean.
|
|
|
Hilotza lasta bati lotuta zegoen eta hondoari ainguratuta. Egunkari honek jakin duenez, emakumeak lepoa moztuta zeukan eta bi begiak falta zitzaizkion, baina autopsiaren emaitzak ezagutu arte da
|
jakin
heriotza zerk eragin zion.
|
|
|
Ondotxo dakik hik hori. Ondo asko
|
dakik
heriotza, zapalkuntza, lapurreta eta hondamendia besterik ez dutela ekarri. Eta egoera horri nola aurre egin?
|
|
|
[...] Ondasun hutsa da, bere bihotza ezagutzen baitu, ez biziaren zekenkeria. Eta hilezina da, ez
|
baitaki
heriotzaz deus".
|
|
2012
|
|
|
Aulkiak asmatu zituenak ez zuen gure ipurdia ezagutzen. Gozoa dena soilik jaten dugu eta ez
|
dakigu
heriotza apreziatzen. Bustita bizi gara eta miopeak gara.
|
|
|
Salto bat dago gauzak pentsatzetik, enuntziatzetik, esperimentatzera. Zeren Markezek
|
bazekizkian
heriotzaren inguruko teoriak, regresioak egin zizkian... Hi seguru hengoen heriotzaren aurrean.
|
|
|
Zaindaria, bera baita aldi berean ehortzailea eta elizako sakristaua (horrela parrokiako gorpuetatik etekin bikoitza atereaz), hutsik dagoen lurraldeaz baliatu da bertan patata ereiteko. Urterik urte, horratio, bere sorotxoa murrizten ari da, eta, izurrite bat datorrenean, ez
|
daki
heriotzengatik poztu behar duen edo hilobiengatik penatu.
|
|
|
Baina Akiles malenkoniatsua zen.
|
Bazekien
heriotza zuela zain. Hortik bere malenkonia, eta hortik bere erakargarritasuna.
|
|
2013
|
|
|
Tira... L.R. k
|
badaki
heriotzaren berri. Badaki zer den igitaiak jaio berrien paradisua odoleztatzea.
|
|
|
Horregatik, 5 urteko umeekin solasaldiak izan nituen. Asko
|
dakite
heriotzaz, guk uste duguna baino gehiago eta naturaltasun handiz hitz egiten dute. Irakasleekin ere jardun duzu eta galdetegi bat helarazi diezu?
|
|
|
|
Badakigu
heriotza prozesu kulturala dela, eta, beraz, aldaketa historiko eta kulturalek eragiten diotela. Hori horrela, komeni da gogora ekartzea ikas litekeela hiltzen, egun hemen ez garela lehen beste nonbait bezala hiltzen, eta, areago, egun hemen ere ezberdin hiltzen garela norbanakoak edo giza taldeek izan ditzaketen oinarri sozial, politiko, kultural, erlijioso eta ekonomikoen gorabeheran.
|
|
|
Poema ospetsuaren lerroa etorri zitzaidan burura: " Ez
|
nekien
Heriotzak horrenbesteko agintea zuenik".
|
|
2014
|
|
|
Ondorioz, ez da kanpoko guztiari uko egiten diotenik, baizik eta euren lurraldeak defendatu nahi dituztela. Eta aski ongi
|
dakite
heriotza kanpotik heldu zaiela, horregatik ibiltzen dira kontu handiz.
|
|
|
Zer
|
dakigu
heriotzari buruz?
|
|
|
Zer
|
dakigu
heriotzari buruz?
|
|
|
Galdera egin bezain pronto
|
banekien
heriotza zigorra sinatu zuela
|
|
2015
|
|
|
Manzanas hil ebela egun haretan. Nik ez
|
nekian
heriotza horren barririk, baina horren ondorengoak ikusten zirean. Danean egoan inseguridade handia.
|
|
|
Ez nuke
|
jakingo
heriotzari (inpazienteki) itxaroten ez egoten.
|
|
|
Hau misterioa! Basoak badaki bizitza ospatu... eta
|
badaki
heriotza ere dantza erogarri eta edergarri batez ospatu!
|
|
2016
|
|
|
|
badakit
heriotza deitzen duten urketa orokorraz
|
|
|
Baina bere biografiak baditu bestelako kontu bitxiak:
|
Bazenekiten
heriotza zigorra ezarri ziotela 36ko gerraren ostean. Eta kartzelan ikasi zituela Filosofia eta Letrak?
|
|
|
Ez
|
dakit
heriotza maiz pentsatu dudan bezain abegikor izango ote den azkenean, baina gaur, brisaren esku amultsuek lili logaletuen usain goxoa, amoranteen ele ixilak eta adixkideen irri karkailak ahurtaraka jasotzen dituzten gau zohardi honetan, ezin ninteke inolaz ere hildako lagunen bekaitz izan.
|
|
|
Heriotze Martxoaren 12an lagundu dugu azken egoitzarateko urratsetan Pierre Eliceche Arriotakoa, 79 urtetan pausatu dena asko osasun arazo ezaguturik, bereziki azken urte bat huntan, astean hirutan dialisiaren laguntza beharrezkoa baitzuen.
|
Badakit
heriotze hortaz prentsak ainitz gauza kondatu duela xuxen edo makur, bereziki"" egunkariak, lehenik kondatuak ondotik zuzenduz. Ni ez naiz xehetasunetan sartuko; ba ka rri k, hain segur orok dakitena, kanpoan gorputz atxemana izan dela ekaitz aro bortitz baten biharamunean.
|
|
2017
|
|
|
Hala ere, gaixoak ikustera joaten garenean, hor ikusiko ditugu, gau eta egun loak hartu ezinik, minez arrantzaka edo intzirika, hilik egotea nahiago luketenak, eta hori baino tormentu sakonagorik bururatu ere ezin egin litekeela ematen digu gogoak, eta haatik sakonago eta zorrotzagoak ere ba omen dira, hala nola ez izadiak baina gizakiak berariaz eta beren beregi eragiten dituenak, esan nahi baita gudu garaietan etsaiaren berri jakiteko atxilotuekin egiten omen diren horiek, bururatze hutsarekin oilo ipurdia jartzen duten izugarrikeriak. Eta, halaz guztiz, oinazeak amaituko diren itxaropenik ez badugu ere beti izaten da lasaigarria
|
jakitea
heriotza etorriko dela goiz edo berandu bere aurpegi zorrotz baina orain eztiarekin. Beraz, gogo eman, zer ote da infernua, litekeenik eta oinazerik ankerrena, betiren beti gizaldi eta gizaldietan amaitu ezinik eta ez inork ez ezerk hartatik arinduko edo askatuko gaituen itxaropen apurrena ere gabe...
|
|
|
Ez. Onetik eta txarretik eman digu aukeran, guk hautatzeko, eta
|
badakigu
heriotza ostean Josafateko zelaian bilduko gaituela giza sail eta saldo osoak, jokaera horren baitan behar den bezala saritu edo zigortzeko. Eta nola gure Jauna mila aldiz on eta eskuzabala den, hamaika aldiz estropozo egin eta erorita ere, beste horrenbeste aldiz hartuko gaitu besoak zabal eta aurpegi alaiz, bihotzez damutu eta onbihurtuz gero.
|
|
2018
|
|
|
Nork
|
daki
heriotza litaike Gure azken bide mezu Eta askatasuna bazara zu?
|
|
2019
|
|
|
Hinduisten artean deus ez da hala ezaguturik, nola baita beren hilez hartzen duten arreta berezia.
|
Badakite
heriotzarekin arima galtzen ez dela, eta bertan gelditu den gorputza berriz arimarekin bat egin beharra dela. Nonahi prestatzen dituzte egur metak, hilotzak gainean hartzeko prest.
|
|
|
Ordurako, amona zaharrak
|
bazekien
heriotzak ez zuela erremediorik, berari ere iritsiko zitzaiola tenorea. Baina, txanda ailegatu bitartean, ez zegoen prest malenkonian murgilduta bizitzeko.
|
|
|
|
Badakizu
heriotza agiria dagoeneko sinatu ote den?
|
|
2020
|
|
|
Horiek izan dira ahizpari entzun dizkiodan lehen berbak, ulertu dizkiodan lehenak –ordura arte erle zurrunbilo bat baino ez– Eta barre algara zaratatsu bat atera zait, baina ahizpak eskuarekin estali dit ahoa, Karonte ez dadin esnatu –agian berak jakingo du, eta Karonte esnatzen baldin bada alde egiteko ordua izango da, nork
|
daki
heriotzan zein paktu izenpetzen diren– Eta ez dugu halakorik nahi, ez oraindik behintzat.
|
|
|
Luze pentsatu dut ahizpak zer egin ote duen gaurkoan Karonteren haserrea irabazteko. Ez
|
dakit
heriotzan egin daitezkeen bihurrikeriak konparatzerik dagoen hemen, bizitzan –bestalde honetan–, egiten direnekin: amari ezti poto itxietan hatza sartzen diodanean bezala, eta handik gutxira, potoak entregatu behar dituenean, ohartzen denean potoa berak bete baino hutsago dagoela; edo aitari Alabama komuneko egurrezko balda baten azpian ezkutatzen diodanean, eta lanetik iritsita ez duenean topatzen.
|
|
|
Erizain batek ohartarazi dio Teresari galtzen den azken zentzumena entzumena dela, eta nahi badu, Matilderi hitz egiteko. Teresak
|
badaki
heriotzak honezkero harrapatu eta ez duela askatuko: aurpegia aldatu egin zaio, maskara antzeko bat marraztuz.
|
|
|
|
Bazekien
heriotzak berdintzen duela izaki oro. Bazekien azkenean esku hutsik hiltzen garela, berari ere hala gertatuko zitzaiola, baina saiatzen garela denok horri aurre egiten, denboran irauteko nahiari lotzen gatzaizkiola:
|
|
2021
|
|
|
Galdegin zioten zein nahi zuten libra ziozoten bietarik, ala Jesus[...] ala Barrabas (Larregi);[...] aurtiki zioten zenbait ur burutik behera. Eta ez dakigu ala ustekabean, ala berariaz (Axular);[...] ez dabela
|
jakingo
heriotzako ordua artean, ala bekatu mortala ala beniala egin daben (Frai Bartolome); Eta beldurraren beldurrez ez zekien zer egin ere: ala ohe azpian ezkutatu ala ate osteko zulotik begiratu (F.
|
|
|
Koadroak errepresentatzen duena suizida baten azken ordukoak dira, esan diot; horixe; Kristo suizida; berak
|
bazekien
heriotza eman behar ziotena, ezta. Eta hala ere aurrera egin.
|
|
|
Elizgizon batek galdeturik ea zein fedetan hiltzen zen, ea Jesukristoren bidez soilik salbatzeko esperantza zuen, hain zeinu garbiz erantzun zuen, non hitzak ere ez baitzukeen hobeki adieraziko haren asmoa; eta hala, aurpegi alaiz, begiak zerurantz goititurik, itzuli zion gorputz garbi hark Sortzaileari bere arima. Eta hila bildu eta jauntzi, eta gorpua atarian jarri bezain laster, lur emateko segizioaren zain, heldu zen senar gaixoa, eta emaztearen gorpua etxe aitzinean ikusi zuen lehenik, ez
|
baitzekien
heriotzaren berri; eta zer gertatu zen galdeturik, dolu egiteko bi arrazoi izan zituen, eta halako moduan egin zuen, egin ere, non ozta ozta ez baitzuen bizia han berean galdu. Horrela ehortzi zuten kastitatearen martiri hura Saint Florentineko elizan, eta hiriko emakume zintzo guziek, hutsik gabe, ahalik hobekiena bete zuten hura ohoratzeko betebeharra, hain emakume bertutetsua kausitu zen hiri batean bizi zirelako pozez.
|
|
|
Sokratesek hala zioen heriotza zigorrera kondenatu zutenean, eta epaileei jakintsu plantak egitea leporatu zien: " Gaitz handi batekin zigortzen nauzuela uste duzue, baina ez
|
dakigu
heriotza gaitza ote den". Badakigu, ordea, injustizia gaitza dela, eta, horregatik, justizia falta ekidin behar da, heriotzaren gainetik.
|
|
|
Eta bera hil den egun honetan, Maisuaren jarraitzaileetako inork ez daki hil denik ere. Horietarik hemen zirenek, ezin alargunaren jarraitzaileak zirenik esan; kanpoan zirenek, gerrako erbesteratuek, nondik nora
|
jakin
heriotzarena. Eta hil bazen ere, zer?
|
|
|
Sokratesek hala zioen heriotza zigorrera kondenatu zutenean, eta epaileei jakintsu plantak egitea leporatu zien: " Gaitz handi batekin zigortzen nauzuela uste duzue, baina ez
|
dakigu
heriotza gaitza ote den". Jakin badakigu, ordea, injustizia gaitza dela; horregatik, justizia falta ekidin behar dela zioen.
|
|
2022
|
|
|
Ez dago heriotzaz hitz egiten hasteko gutxieneko adinik, baina ezberdin transmititzen eta jasotzen da heriotza haurraren adinaren eta gaitasunen arabera, zeren adibidez txikienek kontzeptu asko ez dute ulertuko.
|
Jakin
heriotza azaltzeko bost direla lantzen diren kontzeptuak: funtzionaltasun eza euskaraz garbi ezberdintzen dugu:
|
|
|
Begi bistakoa omen besteen goitizenen jatorria. Mata Hari moderno baten trazak hartzen dizkiola esan dio Etxanoz andreak Violetari, nahiz eta, egiazki, urkatutako santa baten irudi bizia dirudien, begiengatik batez ere, ez baitago
|
jakiterik
heriotzaren gertuak ala orgasmoarenak biltzen dituen kopetarantz. Konforme utzi du azalpenak, ez baitu hitzik ihardetsi.
|
|
|
Gizonak begiratu egiten dit eta esaten diot dudan adina dudala, baina
|
badakidala
heriotzarena horrela dela. Hiltzen direnek ez dutela alaitasuna eramaten, esaten diot.
|
|
|
Gu gabe gerorik izango ez dela uste dugu. Gu hiltzean gure odolak bizirik jarraituko duela
|
jakiteak
heriotza errazten digu.
|
|
|
|
Badakigu
heriotza mehatxua mintzairari atxikirik dagoela. Bi adarretan, aberrian eta herrian?
|
|
|
Daniel Chavarria. Lagunak ba omen
|
zekien
heriotza izango zela bizitza nobela denaren amaiera. Ordea, hil atarira arte, lagunak ez zuen jakin idazle laguna euskalduna zela, ez euskal literaturan duen sonaren berri izan ere.
|
|
2023
|
|
|
Hil zenean gurera ekarri zuten, ezkaratz aldeko logelan etzan eta anaiarekin haren ahur malgortuak irekitzen jostatzen ginen... kunderrak edo arrosarioak bihikatzen genizkion... ez
|
genekien
heriotza zer zen... ume mokoak ginen, lau urte genituen behar bada... punpa, jauzi eta dena kikizai, gurasoak erasiaz etorri arte.
|
|
|
Bunba! Artean ez
|
nekien
heriotza zer zen. Izara zuriz egindako haima txikietan babestu ginen, benia izenekoetan; haima arinak dira, behin behinekoak".
|
|
|
Medikua naiz, eta
|
badakit
heriotza noiz dagoen zelatan eta heriotza emaztearengana eta alabengana hurbildu zen atea jo zuen, eta zer gertatu zen?
|