|
2000
|
|
|
Besteak beste Nafarroako Historia ofizialaren liburua bidean da. Bertsio ofizial eta bakarra, udazkenerako argia
|
ikusi
duena, Roman Felones eta Fermin Miranda irakasleek izenpeturik. Victor Pradera nazionalista espainiarrak hasitako ildoa, Opus Deiren Unibertsitateak gero kanonizatua, aurreiritzi ideologikoz zamatua, egungo antolamendu instituzional administratiboa justifikatzeko eginkizuna duena, Euklidesen teorema haietan bezala aurrez emaniko hipotesia egiaztatua gelditzen dena.
|
|
|
Oro har, euskara eta euskalgintzaren alorrean garai ilunak datozkigula ezin ukatuko dugu. Aurreko urtean garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta lana txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte
|
ikusi
ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere. Baina, egungo errealitatea ikusita, itxaropentsu eustea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Urteak zerbait pozgarria ekarri izan badu, idazle gazteen, hasiberrien eta ezezagunen ugaltzea izan da, eta joera hori nabarmen
|
ikusi
zen Lekeition urrian burutu zen Galeuscaren edizioan. Deigarria izan zen aspaldidanik elkar ezagutzen (oso aspaldidanik eta oso ezagutzen) dugun idazleen artean, behin eta berriz honelako galdera entzutea:
|
|
|
Harrigarria bada ere, euskal literaturgintzan aurten gauza positibo gehiago
|
ikusi
dut aurreko urteetan baino. Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
|
|
N egoterik erakundeek zer erabakitzen duten
|
ikusi
arte.
|
|
|
Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan. Eta, azken buruan, hori hizkuntzaganako maitasun eta duintasun zentzuagatik egiten zuela uste dut, hots, euskara hilik
|
ikusi
nahiago zuelako, guztien irrigarri izan baino.
|
|
|
Eta alderaketaren zabarra barka diezadazuen, oroitaraziko dizuet maitemindua beti" itsuturik" dagoela, alegia, ez duela besteek bezala ikusten. Edo ez duela
|
ikusi
beharrik," lanbroak izkutatzen dizkionean" maite ditu poetak gure bazterrak. Errealitatearen arbolak, izan ere, bai baititu sustrairen batzuk geure barnean. izarrak itzaltzeraino dira argiak maitea zure begiak zure begiak maitea izarrak itzaltzeraino dira argiak
|
|
|
Estreinakoz, liburua objektu artistiko bezala ageri zitzaigun, alor anitzeko lanketa batean. Abangoardia literaturan sartua genuen plastikaren eta ozentasunaren eskutik; liburua
|
ikusi
eta entzuteko eszenario multiplea da, kaligramak eta hotsezko eskulturak eskaintzen zaizkio irakurle aktibo bati. Berbak ontzi ere badirela erakusten digu Artzek, barruan sartuta arkitektura miresten ari garela poetak jo egiten du; orduan durundio batek kordokatzen gaitu, hitzaren sustraira garamatza, ia aro aurre semantikora, hotsera, totelkatze primigeniora.
|
|
|
Monzon, Etxebarria eta Zaitegi, eta azken hau hartuko nuke exilioak, exilio politikoak alegia, sorrarazi ohi duen poesiaren egile eredutzat. Utzitako lurraldearen deia, hizkuntzaren hotsa, galdutako lagunak, urrundutako zapore, hotz-bero eta koloreak, herrimina, malenkonia, etorkizun libre baten ametsa... inondik ere, poeta exiliatuen prototipoa izan genuen Nazim Hikmet en gaiak dira (Arestik itzulitako Lau Gartzelakhartan baino hobe
|
ikusi
genitzakeenak Lanbide gogorra dela erbestea izeneko bilduman). Horiexek dira Iokin Zaitegiren gaiak ere.
|
|
|
Ol bat yaso ta
|
ikusi
dut musu ximela: parre antxa, bizirik balirau bezela:
|
|
|
Lan bati, edozein lani, artistiko adjektiboa erantsi ahal izateko emozionatu egin behar duela iruditu zait beti, nolabaiteko emozioa sortu lan hori apreziatzen duenarengan, lan hori
|
ikusi
, entzun, irakurri edo ukitzen duenarengan. Ez guztiengan, noski, nahikoa baita pertsona bakar batek, edo artistak berak bakarrik nabaritzea lanak baduela eraginik berarengan, berria den zerbait sortarazi diola.
|
|
|
Chillida oraindik bizirik dago, eta ez da bera desagertu arte itxaron behar izan, bere lana guztion esku uzteko, berak Bachen musika adina maite duen baserri horretan. Baina balio positibo horrekin batera, kezkatu egin nau Chillidaren museoa zabaltzeak sortu duen oihartzun mediatiko ikaragarrian, bere obraren inguruko debate handirik
|
ikusi
ez izanak. Niri ere gustatzen zait Chillidaren lana, beste askori bezala, baina aho bakar batek hitz egin du Chillidaren lanaren inguruan aste guztiotan, eta faltan bota dut orain hamarkada batzuk Jorge Oteizarekin sortutako tirabira, haserre eta eztabaidak gaur egun berpiztu ez izana, ez Oteizarekin —ez zuten eta alferrik elkar besarkatu bi artistek, lehenagoko gorabeherak atzean utzi izanaren sinbolo gisa— baina bai Chillidaren obrak dituen kritiko gogorrekin, baditu eta.
|
|
|
Esan eta egin: Pako Aristi rona liburu irekiaren orrietara isurtzen
|
ikusi
ahal izan genuen hurrengo eguneko egunkarietan. Sotheby’s enkante etxeak bere egin omen du dagoeneko liburu perfumatua.
|
|
|
Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik
|
ikusi
dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala.
|
|
|
Horrela, 1939an Anayak. Correspondance bi mensuelle des pretres bas ques en exil aldizkariak
|
ikusi
zuen argia. Publikazio hau aurrekoa baino askoz apalagoa zen; baina, haatik, hau ere hiru hizkuntzetan ateratzen zen, bi hilabeteko aldizkakotasunez.
|
|
|
Mundu Gerrak eta Europako inbasio alemaniarrak, naziek eragindako pertsekuzioak zirela medio, orain arte aztertu dugun egoera zeharo aldatu zuten. Frantziako okupazioarekin, Francorengandik ihes egiten ari zirenek berriz ere arriskuan
|
ikusi
zituzten beren bizitzak, naziek harrapatzen zituzten erbesteratuak Penintsulara bidaltzen baitzituzten. Inbasioak aurrera egin ahala, errefuxiatuek, Belgika, Frantzia eta Hitlerrek konkistatzen zituen herriak halabeharrez utzi behar izan zituzten edota haietan ezkutuan bizi.
|
|
|
Formulario hauek, normalean, liburutegien arteko prestamoen baldintzak aipatzen dituzte. Estatu espainoleko helbide elektronikoak nahiz dokumentuen eskurapenerako oinarrizko arauak
|
ikusi
nahi izanez gero, ondorengo helbidea erabil dezakegu: http:///www.upf.es/bib/pinter/index.htm
|
|
|
Lehen ere informazioa giza aktibitateetan osagarri inportantea izan bada ere, gaur egun informazioaren inguruan sortzen diren aberastasun eta aurrerakuntza espektatibak ez dira inoiz lehen
|
ikusi
. Informazioaren eta komunikazioaren teknologien eskuragarritasunak ahalbidetzen du hau.
|
|
|
Egoera berri honi erantzun ahal izateko azken hamarkadan aldaketa ugari
|
ikusi
ditugu profesionalok. Hasteko eta nola ez, Bibliotekonomia eta Dokumentazio irakaskuntza erabat aldatu da Estatu espainiarrean.
|
|
|
Bilboko Arte Ederretako Museoak Caravaggioren inguruan urte hasieran egindako erakusketa, eta beharbada Jean Dubuffet en bilduma eskainiz udaberri aldean prestatutakoa, horiexek izango ziren aurten Euskal Herrian
|
ikusi
ahal izan ditugun erakusketa garrantzitsuenak, eta dudarik gabe ospe eta izen handiena izan dutenak. Ezin ahaztu, gainera, Guggenheim Bilbao Museoak" Tximistak zauritutako dorrea:
|
|
|
Jakin badakigu Euskal Herria jaioterri duen teatroa ondo doala txapela buruan munduan zehar, baina Donostiako Victoria Eugenian
|
ikusi
genuen zeremonia tristea izan zen gero. Tristea bezain urguilurik gabekoa.
|
|
|
Pelikula bat estreinatu da gurean. Egutegi batek argia
|
ikusi
zuen 2000 urtea Legazpin jaio zela. Biek min eman diote herri samindu gureari.
|
|
2001
|
|
|
Kultur ekipamenduak, inbertsio produktiboa Bada mugimendu. Garabiak jiraka, zementu porlanaren garraio eta txertaketa lanak, hezurdurak zutitzen eta egituratzen
|
ikusi
dugu. Eraikuntza kulturalaren garaia da Iruñean.
|
|
|
Eta integrazio faktore inportanteenetako bat, hain zuzen, euskararen irakaskuntza izan dela uste dut. noski, bakarra, hemengo lan baldintzak, bizimodu, osasun eta gizarte zerbitzuen kalitate onak ere berea eragin baitute, udaldian beren jatorrizko autonomietara joatendi renean argi
|
ikusi
ohi dutenez. Baina edonola ere, Bizkaialdean behintzat, garbi nabari da zer nolako harrotasunaz presentatzen dituzten etorkinek beren seme alabak edo ilobak" euskaraz ondo dakitela" azalduz, berek euskara ikasteko izan ez zuten aukera, beren ondorengoengan behintzat konplitu dela ikusiz.
|
|
|
Hain euskaltzaleak izan badira, ez dakit zertan ibili diren orain arte vasquista horiek noizik behin" bai baina" aspergarri eta hutsalak esateko ez bada. Ez ditugu sekula
|
ikusi
euskararen edo euskal kulturaren aldeko ekitaldi, jai edo bileretan, ez eta gure hizkuntzaren aurka, Nafarroan edo Frantzian adibidez, egiten diren erasoengatik inolako protestarik egiten. Beren kideek Gasteizko Parlamentuan elebitasunari era guztietako oztopoak ipintzen jardun dutenean, bestalde, ez dute sekula santan ahoa ireki desadostasuna adierazteko.
|
|
|
Bestalde, pozgarria da ia agenda moduan hasi zen Artez hilabetekaria 50 alera heldu izana aurten. Alez ale, emanaldien informazioa emateaz gain, arte eszenikoetako lan berrien aipamenak, elkarrizketak, azterlanak eta beste gai asko jorratuz jantziz joan da Elorrioko inguru emankorrean argia
|
ikusi
zuen aldizkari hau. Eta, horrela, lau urte luzetan, nahitaezko errefe rentzia bilakatu da Euskal Herrian eszena gainean zer egiten den jakin nahi duen ororentzat.
|
|
|
Gaur egun
|
ikusi
da, zorionez, baliabide berrien erabilpenak ez duela horrelako mugarik ezarri behar testuan, eta horren froga egile batzuen lana dugu, interneterakojauzia egin dutenean, ez baitute kontzesio estilistiko ezta linguistikorik egin. Koldo Izagirre (nor bestela?) dugu aitzindari, baina bide beretik badatoz etorri beste batzuk.
|
|
|
Biziraupena, hala idatzi dugu, halakoxea izan baita kezka nagusia. Nagusia, eta esan dezadan argi, paradoxaz beterikoa, Euskalduna Jauregiaren solairu desberdinetan entzun eta
|
ikusi
ahal izan baititugu bateko eta besteko argudioak.
|
|
|
Berdin, zientzien kritikari buruz hitz egiten badugu:
|
ikusi
dugun bezala, J. Zabaletaren erantzunak ez zion P. Gartziaren kritikari ia lekurik uzten.
|
|
|
Herri honetan kritika txar bat eraso pertsonaltzat hartzeko ohitura bitxia dugu, eta erantzunak,
|
ikusi
dugun bezala, neurriz kanpokoak izaten dira (irakurleak adibide gehiago gogoratuko ditu, ziur nago). Neurriz kanpokoak, eta gogoa kentzeko modukoak, egia esan.
|
|
|
Fort George zaharra eta Chisasibi berria ezagutu dituztenak ez dira erraz egoera berrira ohitzen. Chisasibiko zaratak, hautsa eta bizimodu oroko rra jasan ezinik, oraindik sasoian dauden amona talde batek Fort Georgeko etxeak zaharbe rritu eta uda bertan ematea erabaki du, geuk
|
ikusi
ahal izan genuenez. Amonekin batera iloba asko joan dira.
|
|
|
Kalteak burmuinean, giltzurdinetan eta transmisio genetikoan agertzen ziren gehienbat. Bereziki kaltetuak ziren haurdun zeuden emakumeak, fetuak berak eta haurrak. Be rehala
|
ikusi
zen arazoa merkurio metilikoz kutsatutakoarraina jatean zegoela. La Grande urtegien inguruko biztanleen %64k Osasunaren Mundu Erakundeak arriskutsutzat jotzen zituen merkurio tasak zituzten gorputzean.
|
|
|
" Esan Europako jendeari zer
|
ikusi
duzuen Quebecen!"
|
|
|
Esan Europako jendeari zer
|
ikusi
duzuen Quebecen!", eskatu zigun John Pashagameskum ek 1999ko irailaren 8an elkarri agur esan genionean, eta horixe da artikulu honen helburua. Quebec hainbat tokitako mugimendu abertzaleen eta hizkuntza biziberritzeko ahaleginen eredu moduan agertu ohi da.
|
|
|
James badiako Ontario eta Quebeceko lurretara, Moosonee eta Chisasibi herrietara bereziki. Zuzenean
|
ikusi
ahal izan genuen hango egoera eta jendearekin mintzatu. Halaber, material idatzi baliotsuak bildu genituen.
|
|
|
Antonio Zavala gazte hura 1959an bihurtu zen aita Zavala, eta hala da guretzat geroztik. Ordurako,
|
ikusi
dugun bezala, hartua zuen gero hain emankor gert atu ko zitzaion bertso bidea ere. Bi lan horiek —ikasketak etabe rtso bilketa— batera egiteko nola moldatzen den ez dakigu, eta ez dirudi berak interes handirik duenik horretaz hitz egiteko, Meza berria eman zuen urtea aipatu diogunean, ordea, 1959a, berehala zehaztu digu data, hilabetea, eguna, eta gainerako xehetasunak.
|
|
|
" Nik neure barruan ez dut hitzik entzuten; gauzak
|
ikusi
egiten ditut" ubatzuk: " Bedeinkatua izan dedilla/ sagardoaren graziya...".
|
|
|
Hizketarako abildade gutxi daukat nik, bai euskaraz eta bai erdaraz. Nik nire barruan ez dut hitzik entzuten; gauzak
|
ikusi
egiten ditut. Horregatik, hizketan hasterakoan, nik nire barruan ikusi egin ditudanentzat hitzak bilatu behar ditut, eta lan horrek denbora eskatzen du; hizketak ez dit horretarako astirik ematen.
|
|
|
Nik nire barruan ez dut hitzik entzuten; gauzak ikusi egiten ditut. Horregatik, hizketan hasterakoan, nik nire barruan
|
ikusi
egin ditudanentzat hitzak bilatu behar ditut, eta lan horrek denbora eskatzen du; hizketak ez dit horretarako astirik ematen. Horregatik, gaur erantzun beharrak bihar gogoratuko zaizkit.
|
|
|
Gutxiegi erabili dut erdara. Beranduegi
|
ikusi
dut hori. Euskal erromantzeak liburu an, hitzau rrea euskaraz eta gaztelaniaz idatzi nuen; eta gero, erromantze bakoitzaren erdal itzulpena.
|
|
|
Gustatu ere bai. Euskal Herriko jende mota horrengan liburu gai asko zegoela
|
ikusi
nuen; eta atera ere egin ditut. Era berean, erdal herrietako jende horrengan liburu gairik bazegoela berehalaxe ikusi nuen.
|
|
|
Euskal Herriko jende mota horrengan liburu gai asko zegoela ikusi nuen; eta atera ere egin ditut. Era berean, erdal herrietako jende horrengan liburu gairik bazegoela berehalaxe
|
ikusi
nuen. Baina euskarazkoekin nahiko lana baneukala eta nire buruari atzeraka tiratzen nion.
|
|
|
Han gaia bazegoela berehala
|
ikusi
zuen hark. Nikerantzun nion:
|
|
|
Eskolapioetatik etxera bazkaltzera nindoala, bat edo beste han izaten zen kantari larunbatetan, merkatu eguna egun horrekinizaten da eta. Bertso saltzaile hauek dira umetan nik
|
ikusi
eta urteen buruan bidea erakutsi zidatenak.
|
|
|
Baina ondoren hauek ere bai. Kontaera horiek orduan jaso, eta gero, handik laster, zera
|
ikusi
nuen: bazegoela han gaia edo harrobia liburu interesgarririk egiteko.
|
|
|
" Zer
|
ikusi
, hura ikasi", dio esaera zaharrak. Zavalaren kasuan, ordea, ez dirudi, orain arte kontatu digunetik behintzat, txikitan etxean bizi izandako giroak kutsatuta hartu zuenik hartu zuen bidea.
|
|
|
Zibilizazioen arteko txokea izan omen da, Kulturen arteko txokea. Nik, egia esan, abioi batzuk
|
ikusi
nituen dorre handi batzuen kontra txokatzen, edo bost aldeko eraikin erraldoi baten gainera erortzen —teknologia hutsa teknologiaren kontra txokatzen— baina ulertzeko gauza da zibilizazioen arteko txokeaz hitz egitea. Edo kulturen artekoaz.
|
|
|
Azkenik, egongo ote da gurasorik —kopuru adierazgarritan, bederen— hizkuntza nagusietako hiztun komunitateetako partaide osoak izanik, euren seme alabei hizkuntza horiek irakatsiko ez dietenik? Guraso eta seme alaben arteko euskararen ondorengotaratzea non eteten den
|
ikusi
behar dugu: guraso biak euskaldunak direnean transmisio hori oso altua da EAEn (%13k baino ez du eteten), baina Nafarroa eta Iparraldeko familietan euskara ez irakastea arruntagoa da (%27k eta %33k, hurrenez hurren).
|
|
|
Atomoak banaezinak dira, hutsean barrena aske mugi daitezke eta eite ezberdin askotan bil daitezke sistema konplexuak sortuz. Atomoak txikiegiak ziren zuzenki
|
ikusi
ahal izateko. Kimikaren jaiotzarekin, hipotesi atomikoa era sistematikoan sartzen da pentsamendu zientifiko modernoan.
|
|
|
Au rreko lerroetan
|
ikusi
dugun bezala, atomoak nukleo eta elektroietan bana daitezkeela aurreko mendean ikasi genuen. Eta ez hori bakarrik, nukleoa bera ere protoi eta neutroietan bana daiteke eta hauek are gehiago quarketan.
|
|
|
Behin eta berriro agertzen da mahai gainean, ustekabean askotan, artearen mugaren auzia. Eta behin eta berriro argi gelditzen den gauza bakarra, muga hori zehaztea oso kontu zaila dela, azken mendeetan lortu ez dena, eta gaur egun, norberak erreakzionario edo kontserbadore etiketak bizkarrean itsatsita
|
ikusi
nahi ez baditu behintzat, auzia albo batean utzi eta ezikusia rena egitea hobe dela. Zaila da, ordea, kasu honetan, begiak itxi eta artearen kontzeptu zabalenekin bat egitea.
|
|
|
Kasu honetan, soinekoak ez ziren gainera Estatu Batuetako presidente maitatuenaren emazteak egindakoak; berarentzat beste hainbatek eginak bakarrik. Baina Metropolitanoak bere diru sarrerak nola igo diren
|
ikusi
du erakusketari esker, artearen kontzeptua baino gehiago, herrialde hartako mitomania erabiliz jendearen sentsazioen katalizadore gisa. Edo, gertuago, Donostian bertan Cristobal Balenciagaren soinekoei ere eskaini zaie erakusketa Kursaalean.
|
|
|
New Yorkekoak, hala ere, ez du Jackie Kennedyrenesku utzi bere udako programazio guztia. Eta nahi izan duenak, Johanne Vermeer en lanak ere
|
ikusi
ahal izan ditu —adituek diotenez, optikarentzat hain garrantzitsua izan den kamara ilunaren teknika koadroak egiteko erabiltzen zuen pintore holandarra. Edo baita, orain arte mundu osoan XIX. mendeko William Blake pintore erromantikoari eskainitako erakusketarik zabalena ere.
|
|
|
A. Perez zein den ez dakit, baina badirudi Euskal Herriaz" aditutzat" daukatela La Razon en, behin baino gehiagotan
|
ikusi
baitut bere sinadura gure gaiez. Ondoko lan honetan garbi azaltzen da zein sakon eta zehatz ezagutzen duen euskararen unibertsoa.
|
|
|
Aurelio Artetak Nafarroako biolentzia eta tentsio politikoaren lehen kausa euskal nazionalismoaren hizkuntz proiektuan
|
ikusi
du. Gehiegizko proiektua eta gaineraETA rekin bat datorrena.
|
|
|
PSE EEkoei buruz ari da bera, baina jakina da are eta gehiago esan litzatekeela PPko eta beste batzuei buruz: " Ez ditugu urteotan euskal sozialistak inoiz
|
ikusi
aberri eguna ospatzen, korrika, kilomet roak, edo euskararen aldeko herri ibilaldietan, ez eta Durangoko Ferian, euskaltegietan, euskal kulturaren ekitaldietan edo euskaltzale famatuen omenaldi edo hiletetanere. Villasante renean, adibidez.
|
|
|
Definizio horren barruan sartzen diren nazioak
|
ikusi
ditugu. Euskal Herria jartzen du aurrena.
|
|
|
Dena den, gauza bat da Konstituzioetan eta, nortasunaren zati gisa definiturik egon ala ez egon, baina gero hartzen diren neurrietan ikusmolde hori antzematen da. Frantziak globalizazioaren garaian
|
ikusi
du bere hizkuntzaho rrela definitzeko beharra: " la langue française est un element fondamental de la personnalite et du patrimoine de la France".
|
|
|
Maila diskurtsiboan ere
|
ikusi
behar da —atzera begira— trantsizio garaian abian jarri ziren hizkuntz politikaren kontzeptu guzti guztiak baliagarri diren. Alegia, hizkuntz politikaren diskurtso legitimatzailea zaharkitu zaigun ala ez.
|
|
|
Baina hori egin beharrean, euskara apustu kuestionaezina zela argi utzi beharrean, diglosian instalatu zituen bere trasteak eta politikoki zuzena zenaren politikari ekin. Eta etsaiek jokaldiaederto
|
ikusi
. Denborarekin zera gertatu da, jaurlaritzako lehendakari, sailburu, sailburutxo eta enparauak, milioika orduz agertu izan direla biolentziaren kontrako mezu gotor eta argiekin telebista, irrati, egunkarietan eta behin ere ez dutela euskarak jasandako erasoren bat gogor salatu.
|
|
|
Denborarekin zera gertatu da, jaurlaritzako lehendakari, sailburu, sailburutxo eta enparauak, milioika orduz agertu izan direla biolentziaren kontrako mezu gotor eta argiekin telebista, irrati, egunkarietan eta behin ere ez dutela euskarak jasandako erasoren bat gogor salatu. Eta etsaiak berriz
|
ikusi
du jokaldia.
|
|
|
Oraindik ez dugu
|
ikusi
euskara eta euskalgintzarenkontrako erasoa noraino iritsiko den (ez dakigu AEKrenkontrako erasoa noraino iritsiko den, edo Nafarroan hartu duten bidea zertan gauzatuko den), baina zenbait ondorio begi bistakoak dira. Momentuz esan daitekeena da, a) Erasoak forma politikoa duen kasuetan.
|
|
|
1. Zerbait izaten hasi eta etorkizunari begira egoera" normaldu" bat amets egiten hasi garenean euskaldunok kultura eta hizkuntza bakarra ezarri nahi dituztenen erasoak indartzea ulergarria da, batez ere, pribilegiozko egoera bat kolokan jartzen hasi zaiela eta gerora oraindik hori areagotu egingo dela ikusten dutenen aldetik. Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran
|
ikusi
dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina berek espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk euskarari eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek berek aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea ezin dute inondik ere jasan.
|
|
|
Datu bitxiren bat aipatzearren, esan behar da CIAk pintura abstraktu espresionista lagundu eta bultzatu zuela, arte errealista sozialistari aurre egiteko. Jackson Pollock eta Mark Rothko-ren lanetan" enpresa librearen pintura"
|
ikusi
zuen CIAk.
|
|
|
Hauxe da Warholen zapaten atzean dagoen egia, azken kapitalismo postmodernoaren egia. Globalizazioari esker garbiago
|
ikusi
dugu Lehenengo Munduak Hirugarren Mundua behar duela. Adibidez, Brasilen, esklaboek eskuratutako ikatza altzairua fabrikatzeko behar beharrezkoa da.
|
|
2002
|
|
|
Badirudi dena unibertsitatean, publikoan, hasi zela. Errektore berriak —erriberatar peto petoa—, eta bere taldeak, mehatxua
|
ikusi
zutela euskara gero eta gehiago eskatzen duen ikasle kopuru horietan, eta atzeraka hasi zirela, gotorlekua eratu nahian. UGTren ingurukoak hauetarik asko, PSNren babesa exijitu eta honek haize guztien kutxa ireki zuen, hizkuntza politika berrazte rtu behar zela bota zuenean.
|
|
|
Batzuetan kasualitateak gertatzen dira, edo kasualitate irudikoak bederen. Duela hilabete gutxi The body fikziozko filma
|
ikusi
genuen, Antonio Banderas protagonista duena, Jerusalemen ustekabean aurkituriko eskeleto bitxi batez, Kristoren denbora berekoa, gurutzean hildako etabu ruan arantzen zaurien markak zeuzkan pertsona batena, aparteko norbaiti zegokion hilobi ongi landuan ezarria. Argudio guztia Jesu Kristorena izan zitekeelakoan zetzan, eta, badaezpada ere, Elizak hori ezkutatzeko, edota juduek eta palestinarrek horrekin negoziatzeko interesen sarea nola josten zen erakusten zigun, fede eta maitasun problema pertsonal batzuekin nahasirik.
|
|
|
Honen amak ez ote du izena Maria, eta honen anaiek Jakob, Josef, Simon eta Juda? Eta honen arrebak ez ote dira guztiak gure arteanbizi?" (Mat, 13, 55)," Beste apostolurik ez nuen
|
ikusi
, Jaunaren anaia Jakob izan ezik" (Gal, 1, 19). Beraz, Jakob anaia hori, Elizen arteko euskal Bibliak, espainolari segituz, Santiago (eta zergatik ez Jack edo Jacques?) izendatzen duena, bi aldiz aipatzen da liburu sainduetan.
|
|
|
Euskalgintzaren jarduerari buruzko hausnarketa une garrantzitsu bat 1997an Euskararen Unibertsoa jardunaldiak izan ziren. Han
|
ikusi
zen, beste gauza batzuen artean, zenbait gauzetarako euskararen gizarte erakundeak elkarrekin aritzeko beharra, aurrerago Kontseiluaren sorrera ekarri zuena.
|
|
|
Errazerraz duzue. Egunkaria zabaldu, irratia entzun, telebista
|
ikusi
eta agudo etorrikozaizue mezua. Horra, euskaldunen patua.
|
|
|
Gotzainetan sendo zegoen entzule kopurua; elizgizonez, ugari; laiko eta kulturazaleez, mamitsu eta jakinguratsu. Erne egon beharrekoak han ginen, belarrietatik zer entzun eta begietatik zer
|
ikusi
laster izango genuelakoan. Izan ere, halakoxea izan genuen Poupard kardinalaren hitzaldia.
|
|
|
Barrokoa ren maisuen bidetik abiatu eta jarraitu nahi duenak, Rubensen lanez gain, Rembrandt-enak ere ikus ditzake, oso erakusketa berezi batean, baina horretarako Erromara joan beharra dago, Quirinale jauregira. Lupa bat eta guzti ematen dute sarreran, pinturak, eta bereziki grabatuak, erabateko xehetasunez
|
ikusi
ahal izateko. Eguberri aldera edo bidaiaren bat egitekoak baldin bazarete esaten dut!
|
|
|
oso serio hartu luke Ibarretxek kulturaren mundua, eta kulturaren munduan ari diren gizon emakumeak bereziki, hausnarketarako zabaldu duen prozesu honetan. Egun gutxi batzuk baizik ez daramatza bere proposamena batzuei eta besteei aurkezten, baina orain artean, komunikabideetan ia egunero agertzen diren aurpegiak besterik ez ditugu
|
ikusi
Ajuria Enean. Badakit erabateko diskrezioz beste hainbat kontaktu ere izaten duela presidenteak, baina nire iritzian, hauxe izan daiteke euskal kulturarenmu ndua ere debate honetan murgiltzekoa, eta murgil arazteko aukera.
|
|
|
2002ko iraila urria • 132 zenbakiara renesportazioaz ari zela eta, eta euskarazko liburuek kanpora ateratzeko duten zailtasuna ikusirik, ondorengo proposamena egiten zuen: merkatuaren azterketa egin, merkatuak zer nahi duen
|
ikusi
eta hura eskaini, enpresa munduan egiten den ildoari jarraituz.
|
|
|
Alde batetik, egia da gure unibertsitateen egitura eta ezaugarri nagusiak besteenak bezalakoak direla; beraz, konpondu beharreko arazoak eta gabeziak ezin daitezke desberdinegiak izan. Beste alde batetik, baina, Euskadiko zientzi eta teknologi sistemaren ezaugarriak, bere aldeko eta bere aurkakoekin, aztertuta daude, eta
|
ikusi
dugu gure egoera desberdina dela, eta, beraz, gure beharrak ere desberdinak direla. Azken batean, herri jakin batean egin behar dena ez da beste herrietan egin behar denetik oso desberdina, prozedura eta baliabide mota eta kantitatearenikuspuntutik.
|
|
|
Irakasleen kopurua egokia izatea da kalitatezko irakaskuntzarako ezinbesteko baldintza bat. Ikasle kopurua izugarri igo zen joan den hamarkadaren amaiera arte, eta guztiok
|
ikusi
dugu horrek sorturiko masifikazioaren ondorioaktxarrak izan zirela, batez ere ikasketen osagai praktikoei dagokienez. Orain, berriz, joera aldatu da eta ikasleen kopurua beherantz doa.
|
|
|
Tamalez, bizi dugun abagune politikoak ez digu itxaropenerako arrazoi askorik ematen. Badirudi aldaketa esanguratsurik
|
ikusi
artean luze itxaron behar dugula. Ustekabeko aldaketa etorri ez eze, Euskal Unibertsita teaez dadekretuz etorriko, legeak ez du ekarriko alegia.
|
|
|
Toki guztietan hauxe entzun dut eta egia dela garbi
|
ikusi
dut: gizartea zuzentzen dutenak unibertsitatetik ateratzen direla.
|
|
|
Beste puntu bat, nik Deustu Unibertsitatean urte askotan
|
ikusi
dudana.
|
|
|
Baina inork planteatu ote du gaur egun arte EHU erdibitzea? Proposamen zehatzak entzun genituzke ez pentsatzeko OVNIen agerpenei buruz ari garela, hots, bolo bolo korritu arren inork sekulan ere serioski
|
ikusi
(planteatu) ez duen kontu bati buruz hizketan.
|
|
|
Arrakasta ahalbidetu duten hiru faktore diferentzialak
|
ikusi
ahal izan dira; berreskuratu nahi den hizkuntza izendatzen dela administrazioko hizkuntza bakarra edo lan hizkuntza, administrazioarekiko harremanak beste hizkuntzan izateko eskubidea bermaturik; hezkuntza sistemak ziurtatu egiten duela haurrak hizkuntza horretan trebatuak izatea; eta, azkenik, sektore pribatua legez eta arauz derrigortzen dela hizkuntza gutxitua erabili eta honen hiztunen hizkun...
|
|
|
Ia betierregimen horiek diktadura bilakatu dira —batzuetan oso krudelak gainera, Sadam Husseinek Iraken ezarritakoa adibidez—, eta inoiz ere ez dute lortu herria pobreziatik ateratzea. Deskolonizazioarekin irekitako hainbat eta hainbatitxa ropenek ez dute argirik
|
ikusi
. Petrolioa ren jabe izateakere ez die garapen ekonomikoa ekarri.
|
|
|
Korronte modernistak uzkurrak dira sufismoarekiko, mundu modernoa ren balioetatik urruntzeko haren joera ren aurkakoak baitira. Sufismoa botere kolonialarekinkolaboratzen ere
|
ikusi
izan da, besterik gabe bere buruabalio politikoetatikat ikusten zuelako. Gaur egun sufismoak hedapen nabaria du, oso zabalduta dago giro intelektualetan eta eragin azpimarragarria dauka gainerako musulmanengan.
|
|
|
Mendebaldeko potentziek armak esportatzeko —bi herrialdeek beren petrolio baliabideei esker erraz eros zitzaketen— eta bide batez bi potentzia arriskutsu ahultzeko aukera
|
ikusi
zuten gatazka horretan. 1988an armistiziobatera iritsi ziren, nabarmenegia baitzen gerra hori ezin izango zuela bi lehiakideetako inork irabazi.
|
|
|
Gerrilla horrek Pakistanen zuen basea, bertan ia lau milioi errefuxiatu finkatu baitziren. Islamistek Sobiet Batasunak Ummari egindako eraso gisa
|
ikusi
zuten gatazka hori, eta Saudi Arabiak finantzatutako boluntario ugari bidali zituzten. 1988an sobietarrek Afganistan utzi zuten, itxuraz egoera egonkorra utziz.
|
|
|
Ikusi dugunez, talibanek zurruntasun osoz aplikatu zuten lege islamikoa, Xariaren zenbait osagai eta paxtuen hainbat tradizio nahasiz. Atzerritarrek sustatutako gobernuen aurkako Jihad islamikorako deia oso begi onez
|
ikusi
zutenhe rritarrek, baita lurralde horietan lortu zuten bakealdia ere, etnien arteko urtetako borroken ondoren.
|
|
|
Hala ere, dagoeneko
|
ikusi
dugunez, berriki identitate islamikoaren nolabaiteko susperraldiaren aurrean gaude. Hazkunde demografiko bizkorra oztopo larria da herrialde musulmanen garapenarentzat, baina nazioarte mailan gero eta protagonismo handiagoa edukitzeko itxaropena ematen die.
|
|
|
Itxuraz, epe luze batean petrolioa izango da oraindikenergia iturri nagusia. Mendebaldeak, petrolio hornikuntzabe rmatzearren, erregimen autoritario horietako buruzagi oligarkikoekin hitzarmenak egitera —batzuetan etika izpirik gabe— derrigo rtuta
|
ikusi
du bere burua.
|
|
|
Halaxe izan zen mende askotan zehar. Baina hala izateari utzi zionean, beren burua atzeratuta eta betidanik beraien etsai izandako zibilizazioak menperatuta
|
ikusi
zutenean, ezinegon itzelean erori ziren: ikusten zuten errealitatearen eta beren sinesmenen arteko kontraesanak krisi erlijioso sakona eragin zien.
|
|
|
1973an Arabiar Lurralde PetrolioEsportatzaileen Erakundeak erabakitako boikotak arabiar israeldar gatazkarekiko jarrera aldatzera derrigortu zituen Mendebaldeko herrialdeak. Jende musulmanak orduantxe
|
ikusi
zuen bazuela protagonismoa eta galdutako duintasuna itzuliko zien tresna boteretsu bat, baina beren buruzagiek batez ere beren probetxurako bakarrik baliatzen zutela.
|
|
|
Itxuraz, epe luze batean petrolioa izango da oraindikenergia iturri nagusia. Mendebaldeak, petrolio hornikuntzabe rmatzearren, erregimen autoritario horietako buruzagi oligarkikoekin hitzarmenak egitera —batzuetan etika izpirik gabe— derrigo rtuta
|
ikusi
du bere burua.
|
|
|
Hori guztia egia izanik ere (ez beti sinistarazi nahi izan zaigun tamainan), beste faktore bat
|
ikusi
da aurtengo Azokan eta zera da, idazleak, azkenik, nork bere ibilbidea garatzeko denbora nahikoa izaten ari direla eta, lehenengoz, idazle baten eboluzioaz mintza daitekeela. Eboluzioa zentzu zabalean, gainera.
|
|
|
Urte beretsuetan aitzindaria izan genuen (Koldo Izagirre eta beste bakarren bat ahaztu gabe) euskal zinemagintzan, zuzendari bezala (sic) arituz. Garai berriak telebista ekarri, eta Lertxundi bertan ere
|
ikusi
genuen, gidoigile.
|
|
|
Garai bateko militantismoa ogibide bihurtu ahal izan dute askok eta askok. Hala ere, bestelako kasuak ere ikusten dira,
|
ikusi
. Askotxok ogibidea baino ez dute ikusten oraindik ere militantismo dosi handia eskatzen den lanbideetan.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak Euskaldunak munduan deritzan webgunea eragin bazuen betidaniko diasporari erantzuteko, urtarrilean aurkeztu du Euskal Fundazioak www. basquewo rd.net delakoa, Joseba Intxaustiren ardurapean. Aldi berean, on line jarriberria da nazioarteko ezarpenen esperientziak trukatzeko Intersarea.net; eta gero eta gehiago dira, atzerri aberri, harat honateko enpresa intranet pribatuak, datuak eta planoak ez ezik, pieza eta tresnen irudiak ere bideokonferentziaz bertatik bertara bailiren
|
ikusi
eta aztertu ahal izateko.
|
|
2003
|
|
|
Geldituko naiz, betiko, gau zoro batekin, dena galduta
|
ikusi
genuenekoa. Geldituko naiz lagunen laguntzarekin.
|
|
|
Beste garaietako kiratsa izan zuen inaugurazioak, goitik behera, eta norekin eta Oteiza intimoenarekin. Oteizaren izena lehen aldiz entzungo zuten erret etxeko bi pertsonaiek
|
ikusi
ahal izan zuten, beraientzat propio prestaturiko bisitaren barruan, artistaren tailer berritua, bere liburutegi apailatua. Bulegoa, utzi zuen bezala.
|
|
|
Kultura ezagutza posible guztien metaketa hutsa izan da. Hala
|
ikusi
zuten, esate baterako, Entziklopediaren garaian (kultura laburbiltzeko bideak eta guzti: kartillak, historia ofizialak eta santuen bizitzak), eta aitortu behar da iraganak aberastu egin duela kultura hitzari buruzko ekarpen kontzeptuala; baina hori aitorturik ere, gaur egun beharrezkoa da kultur fenomenoa eta prozesua oroko rrean gaurkotzea bere abiapuntutik beretik, hots, gizabanakoarengandik abiatuta, helmugaraino iristeko edo kultur politika bururaino eraman arte, hots, gizabanakoarenganaino.
|
|
|
Gizakia galduta eta korapilatuta dabil, kultur erreferentzia gisa eskaintzen zaizkion ikuspuntuek eta eredu errealek nahasi egiten dutelako. Politika, ekonomia eta erlijioa ez daude elkarrenartean loturik, ezta naturarekin ere, edota gizakiak naturaz
|
ikusi
eta ulertzen duenarekin ere ez. Hortik heldu zaio gizakiari nahasmena.
|
|
|
Gizabanakoa ren ezagutzaren prozesua aztertzerakoan,
|
ikusi
dugu gizakia ez dela bere kabuz hazten. Izan ere, frogatua dago gizakiak giza taldearen laguntza beharbeh arrezkoa duela, bere garapenaldian zehar.
|