|
2004
|
|
|
Ukuilutik atariko belazeetara eta atariko belazeetatik ukuilura, horixe zen nire ibilbide guztia. Erantsita nengoen etxe
|
hartako
hormetara: eulia ezti potearen kristalari erantsita egoten den bezalaxe, berdin berdin.
|
|
|
Hala ematen zuela, diot, eta oso ondo esana dago, zeren morroi zaharrak ustekabe bat emango baitzigun behi guztioi, baita La Vacheri ere. Etxe
|
hartako
arrarotasunetako bat zen Bizkarroker. Bestea zen txakur eza, Balantzategin ez zegoela txakurrik.
|
|
|
Hik badakik hor barruan daukaana —esan zion ukuiluko atea zabalduz. Inbitazioa onartu eta barrura sartu zen La Vache, eta haren atzetik abiatu ginen beste sei beltzok; guretzat baitzen egun
|
hartako
banketea, ez gorrienzat. Baldin eta Bidanik edo beste gorriren batek sartzekoa egiten bazuen, Bizkarrokerrek makilazo bat ematen zion beste alde batera bidaliaz.
|
|
|
—Ene lagun on ona —esan zidan harkaitz zuloan bizpahiru aste neramatzanean. Ordurako urtuta zeuden negu
|
hartako
azken elurrak— Barka ezazu esatea, baina aukeran sentituegia zara, belar ziri batek ere zauria egingo lizuke. Erotu zen zeharo zure lehengo lagun hura, eta harrezkero hementxe zaude, txoko honetan kuxkurtuta.
|
|
|
Troia izeneko hiria hartu nahi zuten. Baina urtea joan eta urtea etorri, eta ezin zituzten hiri
|
hartako
murailak zeharkatu. Akilesek berak ere ezin izan zuen.
|
|
|
Udazken hasiera
|
hartako
egun haizetsu batean izan zen. Banenbilen hara eta honaka Haundiak kantatzen zuen balkoipe hartan, eta hor non norbait gainera erortzen zaidan.
|
|
|
Herritik alde egin ondorenean norabide jakinik gabe egin genuen korri, zeren gure helburua festa
|
hartako
zakur jendeagandik urrutiratzea baitzen. Baina, behin urrutiratu eta haien oihuak erabat galdu genituenean, zein aldetara jo ez genekiela gelditu ginen.
|
|
|
Baina, pentsatzen jarrita, non ote dira negu
|
hartako
elurrak. Edo otsoena gertatu eta askoz geroago ikasi nuen frantsesez esanda:
|
|
|
harroputz eta basatitzat aipatzen ninduten, La Vacheren pareko eginez eta erakutsiz, hein berean, noraino nengoen aldatua. Eta, atarian istant batzuk zain egon eta gero, egun
|
hartako
banketea ere neure kolorekoentzat zela jakin nuenean, tente jarri eta harro harro sartu nintzen barrura.
|
|
|
Nolanahi ere, eta profeziak profezia, egun
|
hartako
banketean ez zen ezer berezirik pasa, eta aurrekoaren berdin berdina izan zen xehetasun guztietan. Gauarekin batera, zaldien pauso dotoreak entzun genituen, eta Bizkarrokerren agurra:
|
|
|
—Betikoa. Nahikoa da errota inor gabe gelditzea Genoveva guri deika hasteko —esan zidan negu
|
hartako
hirugarren edo laugarren deia entzun eta gero.
|
|
|
orduan etorriko ziren mendikoak beren zaldietan, orduan jarraituko genuen La Vachek eta biok Balantzategiko arazoez hitz egiten. Baina, suerteak hala nahi izanda, arazo haiei buruzko zerbait argigarria jakingo nuen arratsalde hartan; gurpilari lokatz izpi batek alde egingo zion, eta izpia, etxe
|
hartako
sekretu bat, nire eskuetara etorriko zen. Eta guztia banketea hasi eta berehala gertatu zen, behi batek —beltzen artean gaixo hutsa zen batek, zehazki esateko—, niregana etorri eta pentsu pixka bat eskatu zidanean.
|
|
|
Gau
|
hartako
bisitak aurrekoek ez bezalako zalaparta izan zuen. Mendikoek inoiz baino denbora gutxiago erabili zuten zaldiak kargatzeko, eta ondorenean, beren ohituraz bestera, ez zuten afaltzera gelditzeko asmorik ere azaldu.
|
|
|
Goiz batez, oharra jaso eta handik astebetera izango zen, traktore ttiki bat ikusi nuen karretera utzi eta Balantzategiko haran aldera egiten. Traktore berri berria zen, kolore gorrikoa, egun
|
hartako
eguzkiarekin izugarri ondo ematen zuena, eta bi gizon zekartzan gainean. Bi gizon gazte.
|
|
|
—Behin batez, artean Genovevaren gizona bizi zenean, familia bat etorri zen Balantzategira bisitan, frantsesez egiten zuena bera. Eta hor non, iritsi orduko, familia
|
hartako
mutil koskorrak La Vache qui Rit deitu zidan. Eta hurrengo egunetan ere ez zuen beste konturik izan, La Vache qui Rit eta La Vache qui Rit. Eta niri gustatu izena.
|
|
2010
|
|
|
Voltaire ilustratua ez zegoen erlijioaren aurka, erlijioaren bizipen baten aurka baizik. Ikusten zuenez garai
|
hartako
hainbat erlijio bizipen fanatismoak eta superstizioak kutsatuta zeuden. Ez guztiak, ordea.
|
|
|
Han, Voltaireren hitzetan," inor ez gaizki tratatzea eta Jainko bat sinesten duten guztiei senide gisa begiratzeko" agintzen zuten legeak ezarri ziren. Kolonia
|
hartako
egoera idilikoa deskribatu zuen Voltairek:
|
|
|
Garai
|
hartako
Europako adar erlijioso nagusien arteko liskarrak saihesteko eta AEBetako adarren adaxkak modu baketsuan elkarrekin bizitzeko baliabide teorikoak behar ziren. Filosofia horretara jarri zen.
|
|
|
Erlijioak oraindik ardatzeko indarra du hainbat identitate gorpuzteko, teoria orohartzaile berezia delako. Garai
|
hartako
labean harrotutako ogia ez dago oraindik hain gogortuta. Sekularizazio prozesua pasa ondoren beste funtzio sozial batzuk hartu ditu erlijioak, eta funtzio identifikatzailea ez da gutxienekoa.
|
|
|
Oinarriak koiunturalak ziren, eta jite utilitarista nabarmena zuten. Teologiak bezalaxe, garai
|
hartako
estatu indarberrituak tolerantzia erlijiosorako aukera ematen zuen. Estatuaren orekari eusteko ez zen komeni inori erlijio arrazoiengatik jazartzea, erlijio aferak indarka ebatziz gero, hiritarrek gobernuaren aurka altxatzeko joera errazago erakutsiko zuten-eta.
|
|
|
Txanberlaini kontatu zion hiri santu
|
hartako
hoteltxo batean: " Badakik nola deitzen dioten Espainiara pasa nahi duen agure horri?
|
|
|
Haren seinaleak, gainera, begien aurrean zeuzkaten. Uzkudun ospetsuak inauguratutako monumentua lurrarekin berdindua zegoen urte
|
hartako
udaberriaz geroztik, bonba batek txikituta, eta kirol zelaia pintadaz josia azaltzen zen noiznahi: Gora Euskadi askatuta, Independentzia, Muerte al fascismo.
|
|
|
Izan ere, 1936ko urte hartan, hauteskundeen ondoren, istiluek zakarrera egina zuten, etengabeko liskar eta hilketekin, eta egunkariak, Bernardinok esan bezala, ohituz zihoazen albisteak letra larriekin ematera. Lehen Ameriketako izen urrun eta ezezagunak bezala, aldi
|
hartako
politikarien izenak nabarmentzen ziren solasaldietan: Alcala Zamora, Prieto, Maura, Agirre, Azaña, Largo Caballero.
|
|
|
" Nork esan dizue etortzeko? Ez dugu garbiketarik behar." Arratsalde
|
hartako
mezaren ondorenean, harenga bat eman nahi zien Obabako gazte guztiei bere batailoian kemenez sar zitezen, eta arkupe hura lekurik egokiena iruditzen zitzaion. Herriko zazpi gizonek isuritako odola zapaltzea:
|
|
|
Zeruan laino ñimiño bat sortu zen; jarraian txapligu hotsa iritsi zitzaigun, goiz
|
hartako
hamaikagarrena. " Gauza bat esan behar dizut, Lubis." Gelditu egin zen.
|
|
|
Artearen Historiari eskainitako klasean geunden, eta irakaslea, Adrianek egindako tailen laudorioa idatzi zuen fraidea, Las hilanderas koadroaren konposizioa erakusten ari zitzaigun filmina proiektore baten laguntzaz. Halako batean, Martinen inguruan zalaparta bat zegoela iruditu zitzaidan, ez zuela alde
|
hartako
inork pantailarantz begiratzen.
|
|
|
" Orain hurrengo Eguberrietan Marruekosera joan ninduan egun batzuk pasatzera", esan du Josebak lehen tragoarekin batera. Herri
|
hartako
ohiturez eta aritu zait aurrena, turista baten moduan, baina tonua aldatu du laster. " Itzuleran ustebabe handia izan nian —esan dit— Hi ere harrituko haiz."" Zer da?
|
|
|
" Auto zaharrean joan duk orduan", esan zidan. Urte
|
hartako
Eguberrietan erositako Dodge Dart bat erabiltzen zuen berak, berdexka, oso polita, baina Mercedesak Villa Lecuonako garajean jarraitzen zuen, amak noiz behar. " Josebak eramango nau", esan nion.
|
|
|
Konturatu gabe zegoen, baina ez zuen begiratu ere egin. " Berak hiru ziren, eta gu bi —esan zuen— Tiroteoan ni bakarrik atera naiz bizirik." Une
|
hartako
mina berritu zitzaion. Bigarren tiroa autoaren txoferrari ematera, eta ez don Jaime txatxu hari, Bernardino bere ondoan izango zuen erreka ertz hartan.
|
|
|
Linterna zeukan gizonak etengabe mugitzen zuen, eta argi borobilak jauzitxoak egiten zituen gorpuaren aurpegian. Batzuetan ematen zuen ez zela argia mugitzen zena, baizik eta aurpegi
|
hartako
atalen bat, ezpainak, edo begiak, eta ez zela egia, okertuta geundela, Lubis ez zegoela hilda. Baina linternadunak bere begi lehertu hartan pausatzen zuen azkenean argitxoa, eta iduri zuen orduan harritza hartako usain higuingarri guztiak, hezetasunarena, egur ustelduarena, zulo hartatik sortzen zirela.
|
|
|
Batzuetan ematen zuen ez zela argia mugitzen zena, baizik eta aurpegi hartako atalen bat, ezpainak, edo begiak, eta ez zela egia, okertuta geundela, Lubis ez zegoela hilda. Baina linternadunak bere begi lehertu hartan pausatzen zuen azkenean argitxoa, eta iduri zuen orduan harritza
|
hartako
usain higuingarri guztiak, hezetasunarena, egur ustelduarena, zulo hartatik sortzen zirela.
|
|
|
" Pelikula lasai ikusterik ez dagoenez, irakur dezagun futbol kronika —esan zuen ozenki kirol aldizkari bat zabalduz— Bartzelonak Juventus erraustuko dik, seguru. Hiru eta huts irabaziko ziok." Bartzelonara joaten hasi zenez geroztik, Adrian hiri
|
hartako
ekipoaren zalea zen. " Joango al gara balkoira zigarro bat erretzera?", proposatu zien Josebak bi neskei, eta egongelatik atera ziren hirurak.
|
|
|
Urte
|
hartako
uda egun gehienak bero zakarrekoak izan ziren, maiz ekaitzarekin bukatzen zirenak, eta Lubisek eta biok Iruain inguruko mendira joateko ohitura hartu genuen, eta nire praktikak baso barruko freskuran egitekoa. Aurrena, zaldiaren gainean egotea ere zail zitzaidanean, beheko bideetatik ibiltzen ginen, zabalak eta nahiko zuzenak zirelako; pixkanaka, ordea, trebezia hartzen joan nintzen, eta bide estuagoak, zarpailagoak, zapaldu ahal izan nituen.
|
|
|
Ez nuen zalantzarik izan: etxe
|
hartako
gizonak eta gorilaren koadernoko zerrendan azaltzen zen Eusebio hark tartekoak izan behar zuten. Edo pertsona bera.
|
|
|
Gau
|
hartako
esaldirik konkretuena, praktikoena, agian hoberena osatu nuen orduan: " Ondo ulertu badut orain artekoa, biok maitemindu egin gara".
|
|
|
Ibiltzeko ohitura hartu nuen. Bailaratik atereaz, Iruaingo erreka Obabako erreka nagusiarekin batzen zen lekuraino joaten nintzen, eta urteko lehen gaztaina distiratsuak biltzen nituen alde
|
hartako
basoan. Ondoren, erreka nagusian gora eginez, Urtzaraino iritsi eta hango hondartzatxoaren ondoan esertzen nintzen.
|
|
|
Niri ezetz iruditzen zitzaidan, tartekotzat jotzen nindutela, eta Adrianekin, kasu, nahiz zerrategiko jabearen semea izan, beste modu batera jokatzen zutela; baina ez nengoen ziur. Zorionez, urte
|
hartako
Erramu eguna iritsi zen. Zalantza guztiak joan zitzaizkidan orduan.
|
|
|
Berritasun irudipen bat izan nuen hizketaldian. Talde
|
hartako
batzuk, Bikandi eta Isabel batez ere, ezagutzen ez nuen aberri batekoak zirela iruditu zitzaidan, eta aipa zitekeela haiei buruz ere L. P. Hartleyren esana: They do things differently there," beste modu batean egiten dituzte han gauzak".
|
|
|
Deseatzen nengoen Robertok alde egiteko, baina ez zuen imintziorik egiten. Nire egun
|
hartako
bazkaria ere ez zegoen batere garbi, zer eta norekin. Tira, leka hiper egosiak eta edonorekin.
|
|
|
Gero beste edozein egunetan bezala mandoari eragin zion eta pilota partida agertu zen. Une
|
hartako
harmonia nekez hobe zitekeela pentsatu nuen egongelako ate nagusiaren markoaren azpitik, lurrikara gertatuz gero bertan izatea gomendatzen den tokia.
|
|
|
Zoritxarrez goiz
|
hartako
bihotzerrea haratago zihoan.
|
|
|
Duela gutxi arte ezagutu dugun etxea XII. XIII. mendeetan hasi zen egituratzen. Fisikoki ez da garai
|
hartako
etxerik gelditzen, guztiz zurezkoak zirelako, XV. XVI. mendeetan harriz egiten edo berregiten hasi ziren arte. Hala ere, harrigarriki, bada mende urrun haietako etxerik bizirik eta izena atxikiz iraun duenik, eta ez gutxi:
|
|
|
Iduri luke duela 100.000 urte Afrika utzi zuten Homo sapiens sapiens giza taldeen lehenengo zabalpenean prozesu hau oso azkarra izan zela eta, ondorioz, mintzaira aniztasun handia gertatu zelakoan daude adituak. Gaur egun, garai
|
hartako
hizkuntza gehienak desagerturik daude, eraldatu zirelako beste batzuk izan arte edo ordezkatuak izan zirelako. Hala ere, Colin Renfrew ingeles adituaren arabera, lehenengo hedapen honetako hizkuntzen artean egongo lirateke amerindiarra, nilosahararra, indopazifikoarra eta australiarra mintzaira familiak, Kaukasoko hizkuntzak eta Euskara (ikus 5).
|
|
|
Aipatu hitz zahar hauek ez dute bere j atorrizko zentzua galdu eta, horregatik, paregabeko bidea dira garai
|
hartako
jendearen ideiak ezagutzeko. Adibide garbia dirudi 365 eguneko denboraldia izendatzeko erabiltzen den hitzak:
|
|
|
Oraingoz, baina, hurbilago zuten hurrengo helmuga. Egunetatik asteetara eta asteetatik hilabeteetara luzatu zen pelegrinazio
|
hartako
Meka txikiak Ksar el Bukhari zuen izena, huraxe baitzen Omarren jaioterria... baita Fatimarena ere.
|
|
|
Haiek irten ez, baina zenbait lagun inguratzen zen etxera. Esate baterako Salim, auzo
|
hartako
ahuntzaina, bere ahuntzen esnea saltzen ziona egunero Habibari. Arrotzak iritsi zirenetik, hain zuzen, lehengo kuartillo erdiaren ordez azunbre osoa eskatzen zion etxekoandreak.
|
|
|
Bizargorri ezizenaz ezagutzen zen Khair ad Din, garai
|
hartako
piratarik ospetsuena, eta gaitzizen hura entzun orduko dardarka hasi ohi ziren Mediterraneo osoko merkatari eta marinelak, dalmaziarrak une hartan bezala. Printzearen erraina kosta ahala kosta babestu beharra izan ez balu, hantxe bertan errendituko zen kapitaina, borrokarik egin gabe; alabaina, eta gudaldi hartatik garaile irteteko itxaropenik ez bazeukan ere, eutsi egin zion tentazioari.
|
|
|
Horra elkarren ondoan mespretxua eta mirespena, ederraren harrokeria eta agurearen umiliazioa, piraten kutixiaz bidaia
|
hartako
bidelagun bihurtuta.
|
|
|
Monikak azaldu zion nolakoak ziren egoitza
|
hartako
bizimodua, ohiturak eta antolamendua.
|
|
|
Pasaporte bakar bat erabilirik gainera. Abizen bera zuten eta, sasoi
|
hartako
pasaporteak ez ziren hain sofistikatuak, ez poliziak gaur egunekoak bezain mesfidatiak.
|
|
|
" Hona euskaldunen historiaren eta beraien jatorriaren laburpena, espainiar probintzia
|
hartako
agintariek ikastoletan eta euskal unibertsitateetan irakatsi nahi ez dutena".
|
|
|
Mision Catolica, gisa
|
hartako
lehenengo m oldiztegi industriala zen Marokon. Inprenta La Purisimako komentutik Espiritu Sa ntuko berrira trasladatzen ari zenez gero, m oldiztegi lana atzeratu egin zen.
|
|
|
Estatu kolonialen arteko oreka diplomazia bidez mantentzea zen helburua, europarren arteko gerla ekiditeko. Hauxe da Konferentzia
|
hartako
aktetako baten hasiera:
|
|
|
Pasadizo hori 1911ko urtarrilaren 11ko El Telegrama del Rif kazetan argitaratu zen, kronika arrosa monarkiko militarra. Ikasgela
|
hartako
maisua Mohamed ben Abdelkrim zela erantsiz osa daiteke elezaharra.
|
|
|
1913ko abuztu
|
hartako
Euskal Herriko prentsa leitzen bada, itsas galerna bortitzak jo du Bizkaiko kostaldea, eta uholdeak zabaldu dira lehorrean ere; tren talka ikaragarria izan da Irun aldean, hil eta zauritu askorekin. " Euzkadianismoa" sendotzen ari da Enkartazioetan ere.
|
|
|
Bada garai
|
hartako
esaldi famatu bat. Ahmed el Raisunik Fernandez Silvestreri esan ziola diote batzuek, Theodore Roosevelti izan zela beste batzuek:
|
|
|
Arian arian gero eta gehiago ziren Espainian proiektu koloniala abandonatzearen aldekoak. 1909tik aurrerako gerla amaiezin
|
hartako
gastu militarrak itzelak ziren. Eta estatu pobre batek ordaindu behar zituen, proletario eta nezakari are pobreagoei zuten apurra kenduta.
|
|
|
Bera gabe, zaila izango zen arrifiak elkartzea berriro. Espainolek erraz okupatu zituzten Kert ibai bazterrak eta kanpaina
|
hartako
zereginik latzenak amaitutzat eman ziren.
|
|
|
Aita Sarrionandiarentzat mesedegarriak izan ziren, lehenengo zirriborroetan, Estado Mayorreko Topografia Komisioko arrifiak, Tetuanen bizi zirenak, eta batez ere Hamete ben Tuhami, gazteleraz ondo egiten zuelako. Haiekin, belarria egokitzeko, Aita Sarrionandia Suika kafetegitxoan egoten zen, sasoi
|
hartako
tetuandarrentzat arrunt ezaguna". 253
|
|
|
Erwin von Baryk karabanan gidari zeramatzan tuaregak eskualde
|
hartako
tribukoen arerio zaharrak ziren. Hagatik haien arreta eta kezka.
|
|
|
moroen biktimatzat hartu zuten kristauek euren burua, aitzakia hori erabili zuten, behintzat, mendetan zehar moroen atzetik ibiltzeko. Estatu Batuek irailaren 11ko atentatuetan euren burua biktima ikusiz berriro, soinekoak urratu eta Afganistan, Irak eta enparauak konkistatzeko aitzakiatzat erabili ditu, milaka biderkatuz egun
|
hartako
hildakoen kopurua.
|
|
|
Waterlooko batailan argitu zen 1815eko udan poloniarren ametsak ez zirela gauzatuko. Jan Potockik urte
|
hartako
abenduan hil zuen bere burua pistola tiro batez, zilarrezko balaz, azukre ontzi zati bat limaz moldatua.
|
|
|
1108. Esteve Materre, Dotrina Christiana, Iacoves Millanges, Bordeaux, 1623 Liburuaren lehenengo argitalpena 1617an egin zen Bordelen, baina edizio
|
hartako
alerik ez da geratu.
|
|
|
1247. Thorstein Veblenek, amerikar klase akomodatuei buruzko The Theory of the Leisure Class saiakera soziologikoan, satira ready made hartan, bereziki aztertu zuen instituzio unibertsitarioa. Sasoi
|
hartako
unibertsitate amerikanoetan Veblenek hiru ezagugarri antzeman zituen: bat, ikasketak eta jakituria zeharo erritualizaturik zeudela; bi, zeregin eta jakintza unibertsitario gehienak erabat alferrikakoak zirela; eta hiru, ezagumena eta tituluak pribilejio eta erakuskeria sozialerako erabiltzen zirela.
|
|
|
" El espacio como nueva forma de produccion"," derecho a la ciudad" eta halako kontzeptuak ziren hiritarrentzako hiri baten proposamen
|
hartako
abiapuntuak. Herri espazioak zabaltzeko proposamen teoriko eta praktikoak gauzatu ziren, Iruñeko Alde Zaharrean bezala Euskal Herri osoan.
|
|
|
Ekarria zuen enperadore Juliano-ren manua konplituz gero, Stanislas i Ash Kamal ek nahi izan zion erakutsi alde
|
hartako
mezkitarik hurrenena. Stanislas ez zen sobera harritu eraikina ikusteaz, ez eta otoizlariek egin gurmen moldeaz ere, denak batean burua zoruraino makurtu eta altxatze hartaz.
|
|
|
Arren, lurraldeak gutiturik, armada tipiturik, legar biltzeko eskualderik kasik bat ere ez, eta iparrean nola hegoaldean populuak errebelaturik: horra bada, sultanaren ordu
|
hartako
erresuma.
|
|
|
Haren emazte Zulaida eta Awkar, ordea, kontent ziren; urruti
|
hartako
jendeak oraino idolatrak izaki, Ghat-eko emazteek ez zuten usantzarik estalkirik janzteko, ez eta heraberik ere, gerriraino biluzik bizitzeko; eta handik, guztiz ere Zulaida k, bietatik gazteena baitzen, amets egiten zuen oasian ez zitzaiela emazterik lehiatuko, beren distirak heda heda erakutsi ahal izanen zituztela eta gorte ttipia baina distiratsua sortuko zutela hareatza erditan.
|
|
|
Ghat begi bistan izan zutenean, ordea, ehun legoatan gaindi hedatzen zen zuhaiztia antzeman zuten, dena ordoki batean eraikia, uharkekin eta ubideekin, lorategiak nonahi, fruitu eta barazki franko orotatik zegoelarik; hiriaren inguruan kanaberadiek eta datilondo oihanek estaltzen zuten lur gorria. Aintzira bat ere bazegoen, zerua bezain urdina, ibis zuriekin eta flamenko gorrixkekin; halaber, auzo
|
hartako
emazte brontze kolorekoek uretan egiten zituzten beren jolasak, hura ikustekoa!; arrastirian, ordea, ezin kontatuzko tximeletak ilkitzen ziren fruitu ondo oihanetatik eta aintzira aldera joaten; honat harat hegaldatzen ziren ur gainean gauaren beltzak dena iraungitzen zuen bitartean.
|
|
2011
|
|
|
Baina, hona zer den gaixto anitz burutarik: gaitzak hartzen baititu kabalak batzu bertzeen ondotik, eta luze baitoa barne
|
hartako
kabala guztiak sendatu ez direno. Orok batean balute aldiz gaitza, bi asterik barnean garbi bailiteke abeltegia, eta laneko on bailirateke kabala guztiak.
|
|
|
Hona, orain, ezagutza horretara heltzeko bidea. Harrak bere burua kuskuan gorde duenetik zenbait egunen buruan, urratzen baduzu haren kuskua, ikusteko zertan den edo zer ari, erran dezakezu mota
|
hartako
har guztiak orobat direla, eta hein berean. Geroxago urra ezazu bertze kusku bat, eta orobat egin bertze zenbaiti, noizetik noizera, ihizia kuskuan dagoeno, hola badakikezue, xehe eta xuxen, nola harrak bilakatzen ohi diren jainko oilo.
|
|
|
Hasieran ezezkoa eman nien, bi arrazoirengatik: batetik, deja vu sentsazio batek bultzaturik (Carter Centerren ekimen hutsegina) eta are gehiago une
|
hartako
euskaldunen eta espainiarren arteko harremanen egoera ez zelako egokiena. Aznar presidenteak eta Ibarretxe lehendakariak ez zuten harremanik, Espainiako bi alderdi nagusiek Itun Antiterrorista sinatua zuten, biei galarazten ziena ETArekin inolako harremanik izatea, eta martxoan egitekoak ziren hauteskunde orokorretarako PPren kanpainaren giltzarria mezu antieuskaldun bat zen.
|
|
|
Horrela, zaletu egin nintzen. Dolar batzuk genituen sakelan eta, sasoi
|
hartako
Madrilen, aberats bizi ginen amerikar ikasleok. Flamenko ikastaroa ere egin nuen nik orduan.
|
|
|
Ekialdeko olerkaririk ospetsuena ez ezik, oparoena ere bera dateke. Erruz idatzi zuen; garai
|
hartako
izkribuetan ageri denez, hamar mila olerki baino gehiago baina, tamalez, milaren bat besterik ez dira guregana ailegatu. Anhuiko hirian hil zen, zazpiehun eta hirurogeita bigarren urtean.
|
|
|
(wu) hitzak" eza" edo" gabe" esan nahi du euskaraz, eta (wei), berriz," ari" aditza dateke" ekin" baino gehiago. Aspaldi
|
hartako
maisuek euskaraz jakin izan balute, ez al zuketen" ezarian" hobetsiko. Ez al zaio estuago lotzen?
|
|
|
Aspaldi
|
hartako
giro nahasia darabil egileak hizpide. Erreguz ari zaie adiskideei elkarrekin alde egin dezaten ahalik lasterren.
|
|
|
Telebistaren kalitateaz zerbait irakurtzen dudan guztietan Kazetaritza fakultateko irakasle batek laurogeiko hamarkadaren hasieran eginiko iragarpenaz gogoratzen naiz. Guretako, Euskal Telebista eta Espainiar Telebista ziren garai
|
hartako
eskaintza bakarra. Irakasleak laster beste kate batzuk martxan jarriko zirela-eta, honakoa bota zuen:
|
|
|
Juan XXIII.k, IIPapa buono, eliza katolikoaren gaurkotze eta modernizazio prozesua abiarazi nahi izan zuen bigarren Vatikano kontzilioaren bidez. Elizaren azken urteotako bilakaerak garai
|
hartako
itxaropena zapuztu izanak, nire ustez, ez dio meriturik kentzen aurreko eta ondorengo aita santuekin zer ikusirik ez zuen haren ahaleginari. Angello Giuseppe Roncallik hori baitzen haren izena— elizaren menpeko komunikabideetan ere modernizazioaren aldeko apustua egin zuen.
|
|
|
Badu meriturik, hori ez luke inork zalantzan jarriko. Handiena, agian, gaztetan garai
|
hartako
ideiak isolaturik mantentzeko lubakirik seguruena eraiki izana. Beste kontu bat da meritua harrotzeko modukoa ote den...
|
|
|
Lantegia hemendik kanpora eramango ote zuten zurrumurrua hedatzen ari zen, beste toki askotan gertatu den bezala, eta giroa ez zen gozoa. Zurrumurru hori oso zaharra da eta egun
|
hartako
ikuskizunak horixe isilarazi nahi zuen.
|
|
|
Nire ganbarara joan eta zelatan gelditu naiz, karrikara begira. François Villon igarri nahi dut garai
|
hartako
Nafarroako Ikastetxeko kristala hausten, eskua zapi zikin estali batez inguraturik duela. Egin beharrekoa agudo egin behar du, bular ederreko neskatxa amultsu bat haren zain baitago ez gaztari muzinik ez ardoari gainik ateratzen ez zaien taberna batean.
|
|
|
Ez, ez dugu halakorik aditu. Herri honetan ehortzirik dagoen kanpotar bakarra mendi
|
hartako
gainean dago. Ingeles bat.
|
|
|
Horregatik merezi du disko hori astiro aztertzea, bai edukian, baita une
|
hartako
testuinguruan ere, uneko produktua ere bai baita zentzu handi batean. Eta orobat adibide bat ere bada giro bat sorkuntza zurrunbilo baten barrutik nola azaleratzen den ikusteko, ondoren etorriko diren hainbat fenomenoren oinarri gisa funtzionatuko duena.
|
|
|
Aurrerago hartuko dut betarik horko zenbait kantuez edo" Lekeitio" ez aritzeko, baina zerbait esan beharra dago pasa den denbora kontuan hartuta— garai haren inguruan, edo hobeto esanda, garai
|
hartako
zenbait indar ideia diskoan islatu eta bultzatzen zen maneraz.
|
|
|
14. Kakotx artean, garai haietan Xabier Montoiaren artikulu famatu
|
hartako
hitzak jarri ditut: " Euskal abestia hil da, gora rock & rolla" (Oh Euzkadi 13, 1981eko abendua).
|
|
|
34. 1973 eta 1976ko erbesteko lanetan argitaratuak, hurrenez hurren. Lehenengoa proklama iraultzaile esplizitoa izanik, ezin hobeto uztartzen da garai
|
hartako
askoren gogoan. Bigarrenean, aldiz, pauso bat haratago doa Imanol, eta bederatzi minutu iraungo duen lana taxutzerakoan (Gwendal taldearekin grabatutako lehen diskoan) Brechten hitzekin bukatu duenean" gaur eta hemen" bota eta doktrina horren ustezko urgentziazko ondorio zehatzenak sektarioenakoihukatu behar ditu.
|
|
|
Hortaz, Martin Garaidi Urgaineko detektibea sortzeko, hiru erronka hauei egin behar izan zien aurre Loidik: batetik, euskal literaturan polizia eleberririk ez izatea; bestetik, horretarako hizkuntza eredurik euskaraz ez izatea, eta, azkenik, garai
|
hartako
egoeraren eta zentsura sozio-politiko erlijioso linguistikoaren zama eta eragina.
|
|
|
Horren frogagarri datu pare bat baino ez: bata, Loidiren eleberriaren garai hartan ere Euskal Herrian herritarrengan mesfidantza sortarazten zuen polizia politikoa zen nagusi; eta bestea, garai
|
hartako
polizia eta guardia zibilen kontrol ideologikoa eta soziala hain zen estua, ezen eleberrian ez baitzizaion orduko egoera sozialari inolako erreferentziarik egiten, esaldi ilunen bat edo beste salbu. Hortaz, Loidik liburua argitaratu ahal izateko zentsurari aurre egin nahian, beste idazle askok bezala, autozentzuraren bidez Zentsuraren lana bete zuen.
|
|
|
Henrike Il.aren Frantziako erregearen alabarekin, Margarita Valoisekoarekin, ezkonduta zegoen (1572). Horiek izan ziren garai
|
hartako
Nafarroan izan ziren gertaera historikoak. Eta historiari kasu eginez gero, badakigu Shakespeareren antzezlaneko erregearen eta printzesaren arteko amodioek ez zutela luzaro iraun, elkarrengandik banandu zirelako.
|
|
|
Marino Lejarreta, Gary Cooper, Monster familia, Josetxu el vasco, Ulises, Penelope, Esplendor en la kierba... Horri gagozkiolarik, garai
|
hartako
kanten berri ematen digu euskaraz eta erdaraz:
|
|
|
euskaldun fededun binomioak laburtzen duena. Jon Mirande idazleak Euzko Deya n argitaratutako" Liburu lizunetaz" (1953) artikuluaren bidez" euskaldun fededun" garai
|
hartako
ohiko leloa zalantzan jarri zuen, berak zioenez, euskaldunak iritzi eta izaera askotarikoak baitira, eta hizkuntzak, nahiak eta odolak egiten gaituzte euskaldun, eta ez kristauen bataioak:
|
|
|
Hiri ttipi
|
hartako
geltokian itxarongo dizut goizaldean, begiak erne, zentzuak esna, eta egun berriaren irteera dizut adieraziko eguzki gorriaren itsasorduan landak lanbroaren artetik dorre altuetan desziurtzen direlarik.
|
|
|
Entzun duzu Modesto de Pablo hilda agertu dela? Eskolarekin ikusi genuen erakusketa
|
hartako
margolaria da.
|
|
|
erraz samar aprobatzen zuen, eta nota onak ere ateratzen zituela esan daiteke, ikasgai batzuk, biologia kasu, gaizki eramaten zituen arren. Oso txikia zenetik egun gutxitan ahazten zitzaion irakurri orduko markatuta utzi zuen Matilda liburu
|
hartako
protagonistarena bezalako aita bat ez izateko zuen zorte handia. Aitzitik, aitak, oso gaztetatik aurrezki kutxa bateko administrari lanean ibilitakoak, babesa eman zion proposatutako ekimen guztietan, arraroenak izanda ere, nahiz eta alabak norekin konparatzen zuen jakin ez.
|
|
2012
|
|
|
Modernitatean bereziki. Gisa
|
hartako
kulturetan berariaz lantzen da kanpo azterketa eta kanpo kontrola, urruntze edo arroztearen bidez nork jokoan inplikaturik egongo ez balitz bezala jardun dezan, portaerak eta erantzunak kritiko inpartzial baten modura azter ditzan: " ez duzu oihu egin behar"," kontuz diozunarekin"," bestea defentsan ari da"," kalkulatu harremana kaltetzen duzun".. Horrela mintzo da berekiko, horretarako trebatu den harreman jokalari fin eta jasoa.
|
|
|
Saint Jean Cap Ferrateko etxea ere hartzen zuen gaitzat. Emango zizkion xehetasunak Christinek, baina jakin behar zuen kostalde
|
hartako
administratzailea villa bat aurkitzekotan zela Petit Afrique auzoan, eta aberatsak zirenez —" gero eta aberatsagoak", zehazten zuen, hitz haiek azpimarratuz—, kaobaz hornituko zutela saloi berria.
|
|
|
Chrysostomek aise gainditu zuen neska garbiketaren proba. Nahiz eta Lalande Biran, Van Thiegel eta Richardson begira eduki —zorrozki begira—, jantzi kautxuzko guante berri batzuk eta egin beharreko guztiak egin zizkion egun
|
hartako
birjinari. Horrenbestez, Yangambiko hiru buruzagiek beren plana zehatz eta mehatz ari zela betetzen baieztatu zuten.
|
|
|
Kale hori maite dut", azpimarratu zuen. Ezin zion amari esan hain biziki nahi zuena ez zela justu kalea, baizik eta kale
|
hartako
23.ean bizi zen emakumea, Christine Saliat de Meilhan. Christinek kapitainari idazten zizkion gutunetan ikusita zekien helbidea:
|
|
|
Oxala Adolf Hitlerrek" Nire borroka" liburua idatzi ez balu! Diotenez, Schillerrek" Bidelapurrak" obra idatzi zuenetik garai
|
hartako
Europako erdialdeko basoak gaizkile koadrilez bete omen ziren; eta Goethek Werther idatzi ondoren gazte asko hasi omen ziren suizidatzen ia ia ohitura hori izurrite bilakatu arte. Jakina da Charles Dickensen obren eraginez bere garaiko agintariek Ingalaterrako legedia aldatu behar izan zutela kalean miseria gorrian botata bizi ziren behartsu eta eskaleen mesederako.
|
|
|
Hori zen garai
|
hartako
frankisten propagandak zioena: pixkanaka presoak ari dira berreraikitzen lehen beraiek dinamitaz txikitu zutena.
|