|
2000
|
|
|
. Halaxe, 1936ko uztailaren 17an Aierrak bere sermoian bota zuen: alkatea ez beste, ez zela inor bisitatzera joango, bere
|
etxea
zabalik egonen zela. Goikoetxea alkateak alde egin eta handik gutxira hasi ziren gezur eta hilketak.
|
|
|
1912ko azaroaren 27an, Atotxako pilotalekua eta ondoko
|
etxea
enkantean ateratzeko baldintzak adostu zituen Sustapen Batzordeak. 1913ko urtarrilaren 8an, Laffitte jaunak aldaketa bat proposatu zuen.
|
|
|
Historia labur honetan ezinbestekoa da hasiera hartan eta gaur ere Arabako bertsozaleen"
|
etxea
" den Gasteizko Txusta taberna aipatzea. Lanzale dantza taldeko egoitzan biltzen hasi baziren ere, Txustara alde egin zuten berehala," gehiegizkoa zelako dantzariak eta bertsolariak batera".
|
|
|
Eurentzat lo hiria da Castro. Bilbon garaje batengatik ordainduko luketenarekin,
|
etxea
, garajea eta piszina egiteko nahikoa dute hemen". Hezkuntzaren arazoaz galdetu eta zera esan du:
|
|
|
Ondoren, gailu domotikoak jarri genizkioke. Gure
|
etxea
berria ez bada, berriz, dauden instalazioak erabiliz (elektrizitate kableak...) domotizatu genuke, garestiegia izan ez dadin.
|
|
|
Izan ere, Internet ezinbestekoa izango da domotikaren garapenean. Horrela, beste herrialde batetik gure web orrian sartuta, etxeko lorategia ureztatu ahal izango dugu, edota etxean instalatuta dauden kameren bitartez, gure
|
etxea
nola dagoen ikusiko dugu. Edota sendagileak gaixoa etxean dagoela erietxetik zaindu.
|
|
|
musika ekipoa, telebista, telefonoa, mikrouhin labea... Horrenbestez,
|
etxea
aparailu txiki interaktibo eta adimendunez beteko da, etxe ingurunea erabilgarriagoa eta atseginagoa bihurtuko digutelarik.
|
|
|
Euskaldunak euskaraz ez dakien euskaldunak egin lezakeen moduan idatzi digu liburua. Ez da debaldekoa liburuaren izenburutarako Gabriel Arestiren" Nire aitaren
|
etxea
" erabili nahi izatea, eta Iratzederren poemak ere ingelesera itzultzen jardutea, nahiz azkenean bestelako izenburua erabaki.
|
|
|
Korsikako txanpon ofiziala libera izan, Joan Carlosen muturjearen bileteekin doanarentzat garestitxo gerta daiteke, gure gisa,
|
etxea
bizkarrean hartuta joan ezean. Korsika den eremu txikian naturak erakustaldi ikusgarria egiten du, bere soinekorik anitzen eta dotoreenak azalduz; zenbat usain, kolore, paisaia...
|
|
|
Erroia, hartza, eta hainbat izaki bata bestearen gainean dituen arte lana fotografiatzeko, jantziak mugitzeko baimena eskatu diet. Dena txepeltzen zuten. Urruntzean, Sitkako" tlingit" herriaren kultur
|
etxea
atzean aurkitu dut, ustekabean, eta barruan sartu, nola ez. Bilera zuten orduan, eta jendea iristen ari zen artean, batzuekin hizketan hasi naiz.
|
|
|
Apezpikuaren
|
etxea
ere kanpotik ikusi dut, eta aspaldiko txalupa natibo koloretsua ere bai, baina ferrira joateko tenorea zenez, Sitkari" do svidañya" esan diot (amerindiarrek ez omen zerabilten halako agurrik, beste pentsamolde batekoak izaki). Ilunabarrean ere, bezperan bezala, gorridura nagusi izan da.
|
|
|
Barandiaran Fundazioa Eusko Jaurlaritzak, Nafarroako Gobernuak eta hiru Diputazioek babesten dute. Sara
|
etxea
ere erosi zen. Bere iloba falta denean museo koskor bat bihurtuko dugu On Joxe Mielen oroimenez.
|
|
|
Zura, prezeski, basoan dagoen arbolatik hasita baserriko zutabeetaraino. Zurezko eraikuntza, basotik egongelara, eta Bioklimatikako irizpideak erabiliz eraikitako
|
etxea
, adibide bat pausoz pauso. Hurrengo pausoan, etxe baten eraikuntzaren azterketa birtuala egingo da teknologia berriak erabiliz.
|
|
|
Ene bizitzan baitezpadako bi euskarri ukan ditut: herria eta
|
etxea
. Hirugarrena xerkatzen dut.
|
|
|
Euskal
|
etxea
, taberna eta frontoia" Basque block" delakoan kokatzen dira. Boiseko erdigunean dagoen euskal gune horretan, euskal museo eta zentro kulturala daude.
|
|
|
Guk Ortzaikan
|
etxea
bidearen kontra genuen: alde batean errepide nagusia, eta bestean erreka.
|
|
|
Etxearen inguruan izango ziren baratza eta kortak eta hauetxek ziren" lorategi". Etxea hitzak duen egitura zentzuan lorategi hau
|
etxea
bera zen, hobeto esanda. Hau hizkuntzek ere jaso dute eta herri askok lorategia eta baratza hitz batez adierazten dute.
|
|
|
Illekueta auzuneko Zelaia Etxea, berriz, Berpizkundeko estilokoa da. Azpimarratzeko beste bat Itzea da, Barojatarren
|
etxea
. Dena den, jauretxe bildumarik ikusgarriena Altzate eta Legia kaleetan zehar dugu.
|
|
|
Loiolako Egoitzak ere merezi du begiratua, 1713an eraikia, Kristo Erregeren Ahizpak ordenaren komentua izan da orain arte. Gogo jarduneko
|
etxea
ere gune honetan ikus daitekeen eraikuntza da. Azkenik, aipagarria da Frantzisko Garate anaiaren jaiotetxea, Errekarte baserria
|
|
|
Euskaltegia izandako
|
etxea
CIT i emana dago, baina 400 milioi pezeta inguru behar dira martxan jartzeko. Proiektuak ahots formazioari eskainitako zati bat ere badauka, behar hori ere sumatu dugulako.
|
|
|
Baina istorioan sute bat dago, eta hain zuzen istorio horrek eramaten nau pareta jartzera: sutea gehiago zabal ez dadin,
|
etxea
mendi baten abaroan jartzen dut. Hori ez nuen hasieratik kalkulatu.
|
|
|
Herriko auzuneak zeharkatzen dituen kale errepidea 10 kilometro ingurukoa da, bertakoen esanetan Ataun" Europako herririk luzeena" bihurtuz. San Martinen, elizaz gain, Iturriko plazaren inguruko eraikinak (XVI. XVII. mendekoak) aipa ditzakegu; Murkoondon berriz, Sara, Joxe Miel Barandiaranen
|
etxea
.
|
|
|
1809koirailaren30eanagertuzirenkomentura, etakomunitatearideieginez,
|
etxea
|
|
|
Arazohandiagoak izanzituztenbaratzearekin. 1813ekoirailean,
|
etxea
konpontzeazpozezbeterikzegoenFraiBartolomekJoseDomingoGabiola, erregeeskribaujaunarenikustaldiaizanzuenJaurerrikoDiputazioarenmezubatematen ziola.MezuhorretanDiputaziorajoanzedilaagintzenzitzaion, JoanPradeaeta PedroAgirreSarasua, Markinako herritarrekkomentukobaratzearengaineanjarritakodemandarierantzuteko.PredikariaberehalajoanzenBilboraeta. Diputazioari demanda jartzaileen arrazoigabekeria jak...
|
|
|
Hala ere, kuantitatiboki denbora tarte ezberdinaz ari bagara ere, ikus dezagunorain zein diren mundua edo gure
|
etxea
ulertzeko albistegi hauetatik egiten zaizkigunproposamenak. Beti ere, albistegiak balio eta errepresentazioen transmisore indartsuakdirelako ustean.
|
|
|
CNN+ ere eskaintzen du, eta bere interesak GestSport eta Audiovisual Sport era ere luzatu ditu (zenbait kirol eta ikuskizunen eskubideak kudeatzeko, futbola bereziki). Atal honetan, azkenik, ikus enztunezko programen eskubideak erosieta komertzializatzeko Sogepaq enpresa eta Sogecine produkzio
|
etxea
menderatzenditu eta Warner Sogefilms zine banatzailea eta Warner Lusomundo zine aretoensarean ere parte hartzen du. Prisa ren esku luzeak Internet era ere hedatu dira, bertanPrisacom delarik jarduera ezberdinak antolatzen dituena:
|
|
|
Azkenik, Internet enTerra ataria eratu du, Lycos en erosketaren ondoan mundu mailako atari nagusietakoabilakatu dena. Zentzu honetan komunikabideetan ere saiatu da telekomunikazioezaparte, bere nazioarteko presentzia areagotzen, hala EEBBetan Lycos ataria eta arakatzailea erosiz, nola Argentinan (telebista erregionalak, Patagonik Film Group produkzio
|
etxea
,...), zein Europan bertan ere (Pearson-en gutxiengoko parte hartze batekin, besteak beste, Britainia Handiko Financial Times edo Thames TV kudeatzen ditu, eta Herbeheretako Endemol produkzio etxearen erosketarekin). Nabarmentzea merezidu, halaber, hedapen politika hau guztia bideratzeko hitzarmen estrategikoa sinatuzuela BBVA bankuarekin 2000ko otsailean, zeinaren bidez bankua akziodun nagusietakoa bilakatu den.
|
|
|
Ez da egon behar kontraesanik, beraz, norberaren eta gizartearen libertateenartean (L' existencialisme est un humanisme; 1946an). Mendebaldeko hizkuntzagehienetan ez bezala, euskaraz gure
|
etxea
edo gure ama esaten dugu, aditzen lehenengo pertsona erabiltzean pluralaren eta singularraren adierak batuz. Ildo berekoadugu Sartre, erdian egon den pentsalaria (Gilles Deleuze-k zioenez, behintzat).
|
|
|
Beti ez geunden ados, baina ezadostasunak ez ziren estrukturalak, koiunturalakbaizik. Gainera, bere etxean biltzean (Donostiako
|
etxea
seme alabei utzita, mendiangaldurik dagoen baserri batean bizi zen ordurako), bera eta bere ingurunea ikustekoparada ederra eman zigun, bai eta zein pianojole fina den frogatzeko ere.
|
|
|
Ohiko ordenaren ohiko zaintzaileek gogor defendatu duteberriro eraso, arrotz? horretatik aitaren
|
etxea
. –Ez dugu emen olakorik bear?, aldarrikatuko du Orixe-k haserre.
|
|
|
Estualdiak eta guzti, gerratea ez zen zitalegiagertatu Egia Atotxako komentutarrentzat: komentua, noski, utzi egin behar izan zuten1936ko uztailetik iraila bitartean, Loiolako militar altxatuei bidea mozteko hartubaitzuten miliziatarrek
|
etxea
. Madariaga bermeotarra() zen une hartanbertako Nagusia, euskal sermolari eta idazlea berau (Varii 1935:
|
|
|
–Gu
|
etxea
zaintzen dugun morroiak besterik ez gara. Gorago dago jabea.
|
|
|
Karrantzako arkitektura herritarrak, batez ere XVIII. mendetik XIX. mendearen erdialdea bitartean eraikitako baserriek, Kantabriako etxeen antzeko ezaugarriak ditu: bi solairuko
|
etxea
, aurrealdean teilatu hegal horizontala eta
|
|
|
Erreka ondoan kokatuta dago, parkeko zuhaitzen artean eta mendiz inguratuta. Bainu
|
etxea
bera ez da deigarri eta sofistikatua, XIX. mende bukaerako eraikuntza tipikoa baizik, kutsu frantses erruralekoa. Oso gertu eliza neogotikoa dago.
|
|
|
Eta madarikatu horrek, Allisek ezta?, ba madarikatuak, diot, denen aurrean kendu zidan neukan guztia: gaur dirua, bihar telebista, etzi arropak, abereak, motorra, lurrak,
|
etxea
, eta azkenik andrea. Askotan gogoratzen ditugu garai haiek, e Fergus?
|
|
|
Eta beno, ez gaitezen inguru minguru ibili: egia da Allisek zure
|
etxea
eta abereak lortu zituela, baina Mary... Bai, Mary ere galdu zenuen, baina emazteak berak hala erabakita!
|
|
|
Eta beste aldakuntza bat, guztiz beharrezkoa: ...idea aldatu, bestela egunero ikusi zituen herriko plaza (lehendabiziko musua, pipak janez orduak hegaka pasatzen ziren garaiak), zinema (dozenaka pelikula, eskutik helduta ikusiak), telefono kabinak (handik eta handik, eta baita handik ere milaka bider Txemak Eiderren etxera deitzeko erabiliak), eskaparateak (eta islatzen zuten irudia, bizkarretik eta gerritik helduta zihoan bikote hura), Eiderren
|
etxea
(zer esan), tabernak (eta musu gehiago, eta ondo horditutako betirako promesak), eta leku gehiago. Izan ere, oroimenak akuilurik badu, hori elkarrekin bizitako tokiak dira.
|
|
|
batean, zeren papererat tinta tanta bat erori baitzitzaidan; bertzean, zeren letra ez baitzitzaidan nahi bezain berezia eta diferenta atera; hirugarrenari, berriz, anitzez ere itxura hobeko iritzi izan nion, eta, hura ontzat emanik, zure etxeko ate azpitik sartu nuen... orduan ere kontrakarrean zeuden bi indar nabaritzen nituela neure baitan. Izan ere, beldur nintzen alde batetik zeren perilean jar bainintekeen, edozein begiluzeren aitzinean... eta, beldur nintzelako, hala nabaritu nuen bihotza, bularretik iltki izan balitzait bezala, baterat eta bertzerat so egiten nuela, disimuluz, papera atepetik sartu nuenean; bertzetik, plazer apur bat ere igarri nuen, zeren,
|
etxea
guztiz hertsirik zenuela sartu bainintzaizun, eta horrek ahaltsu egin ninduen, ipuinetako iratxoak, intxisuak eta gainerako spirituak bezainbat. Baina, oro har, urduri nengoen, eskua dar dar, eta, gutuna bigarren ahaleginean sartu ondoren, sekulako sosegua hartu nuen.
|
|
|
Eta izen haiek lagun nituen... eta Salamancako etxeak eta suerte orotako edifizioak ere lagun nituen, batzuk stilo batean eta bertze batzuk bertze stilo batean eraikiak, zein baino zein ederragoak, bai barrendik eta bai kanpotik ere: katedral zaharra eta berria; san Martinen eta Corpus Christiren elizak, san Mar ko re na eta san Benitorena; solistarren, fonsecatarren eta maldonadotarren palazioak; ursulen eta klaratarren komentuak eta dominikoena; santa Teresaren
|
etxea
eta Maskorren Etxea; edo unibertsitatea bera...
|
|
|
Eta, horrela, anitz izan ziren urbiaindarrak, egun haietako sermoietarat eta bertzelako ofizioetarat joan zirenak. Jauregitik ere guztiak joan ginen,
|
etxea
begiratu behar zuten borzpasei morroi neskame izan ezik... eta osaba Joanikot izan ezik, jakina.
|
|
|
Zeren eta dorrea oker dago, baina orekan... Horra hor, bai, numeroen
|
etxea
eroetxe bihurturik...
|
|
|
Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bezala, aurki orok baitu bere ifrentzua, eta zeren, ondorez, bizitza ez baita anitzetan lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa. ...an ere, itzalik gabeak eta kutsurik gabeak dira, artean, mundua izendatzeko erabiltzen eta manaiatzen ditugun hitzak, zeren argi ezabatzen baititu subjektuaren eta objektuaren arteko distantziak —mundua hor dago, baina ni naiz mundua, eta munduaren baitan nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta
|
etxea
etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak eragiten digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bak... Eta orduan ikasten dugu ezen etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
|
Izan ere, umetan, baita gaztetan ere, itzalik gabeak eta kutsurik gabeak dira, artean, mundua izendatzeko erabiltzen eta manaiatzen ditugun hitzak, zeren argi ezabatzen baititu subjektuaren eta objektuaren arteko distantziak —mundua hor dago, baina ni naiz mundua, eta munduaren baitan nago—, objektuaren izena subjektuaren izanarekin loturik dagoen hotsezko ezaugarri ezin doiagoa eta ezin zehatzagoa balitz bezala, eta etxea etxe da, eta amorioa amorio, eta lehen behakoan edo objektuak eragiten digun lehen ukitu guztizkoan agortzen zaigu hitzen erranahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bakoitzak bere itzala duela, zeina bihurtzen baita objektuaren osagarri ere, eta ohartzen gara, halaber, ezen, handik aitzina, ez dugula aski, objektuaren izendatzeko eta mugatzeko, etorkiko hitza —haurtzaroko eta gaztaroko hitz itzalik gabea, alegia—, zeren signifika baitezake baita guztiz kon trakoa ere... Eta orduan ikasten dugu ezen
|
etxea
desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|
|
|
Arestian erran bezala, Villagrandeko dukea Mantillanako kondearekin etorri zen, bakoitza bere emaztearekin eta bere segizioarekin —berrogeita hamarren bat pertsona orotara—, eta haiek guztiek hiru egunetan hartu zuten gure
|
etxea
gerizpetzat eta aterbetzat. Jauregirat bildu zen jende hartarik, jaun André, hiru gizon aipatu eta bereiziko nituzke:
|
|
|
Baina Jainkoa hori baino seriosagoa duk, eta, horregatik hain zuzen ere, hitzaren logos aldakorretik baino areago, matematikaren logos aldaezinetik sortu zian mundua... Eta numeroen
|
etxea
ez duk eroetxea, nola maiz baita hitzen etxea!
|
|
|
Baina Jainkoa hori baino seriosagoa duk, eta, horregatik hain zuzen ere, hitzaren logos aldakorretik baino areago, matematikaren logos aldaezinetik sortu zian mundua... Eta numeroen etxea ez duk eroetxea, nola maiz baita hitzen
|
etxea
!
|
|
|
" Gauza horietarako lekuak eta lekuak zaudek, eta egunen batean harrapatzen bazaituztet, azotatu eginen zaituztet! Etxegoiendarren
|
etxea
sakratua duk!" Baina, aitarenarekin batean, osaba Joanikoten boza aditu nuen, neure kontzientziatik eta barrengo ganberatik oihuka, salatze mota ororen aurka mintzo zena eta erraiten zidana ezen salatzea bera zela bekatu mortalik zikinena eta lohitsuena, eta isilpean salatzea bi bekatu mortal: lehena, salatzeagatik, eta bigarrena, isilpean egiteagatik... eta hargatik egin genuela, hain zuzen ere, gurutzefikatuaren aitzinean, zina, behartzen ninduena nehor ere ez salatzerat —ez lagun ez etsai—, bizitza osoan.
|
|
|
—Ama puta, eta alaba ere puta! Baina gure
|
etxea
ez da putetxea, ez desonestkeriaren egoitza! Fut fut fut biak hemendik!
|
|
|
Eta, geroztik hemen bizi izan naiz... bakarrik, baina ez enetzat bakarrik, zeren eta behin baino gehiagotan egokitu izan baitzait inguruotan erromes edo bidaiari galduren bat, eta haiekin partitu izan ditut
|
etxea
eta ogia, beharrezkoa izan denean.
|
|
|
Eta emazteki harenganik atsegin izaiten nuen, halaber, haren umorea ere, zeren bere buruari ere irri egiteko gai baitzen, halako moldez, non noiznahi den erraiten baitzigun ezen, alargundu ondoren, hiru gizonek eskatu ziotela eskua, baina haiek guztiak gibelat bihurtu zitzaizkiola, noiz eta jakin baitzuten ezen
|
etxea
eta etxeko errentak miserikordietako obrentzat zituela, zeren hura izan baitzen haren senarraren —zeinari jaun Ricardo Meneses baitzeritzan— azken nahia, eta berak zin egin baitzion bai bere buruari eta bai bere senar izan zenari ere ezen bete eginen zuela haren hitza. Eta gero, txantxetan eta irria ezpainetan, solasaldi haietan biltzen ginenoi beha, erraiten zigun:
|
|
|
—Ordea, nik ez dut etxerik gutiziatzen, zure arimaren
|
etxea
ez bada...
|
|
|
—Gauza horietarako lekuak eta lekuak zeudek, eta egunen batean harrapatzen bazaituztet, azotatu eginen zaituztet! Etxegoiendarren
|
etxea
sagaratua duk, eta ez putetxe bat!
|
|
|
Eta, behin desterruan, Lapurditik Nafarroa Behererat eta Nafarroa Beheretik Lapurdirat ibili behar izan zuten, aldi batez, baita Biarnoko lurretarat ere, hainbat bider, gure arbaso haiek, lagun handiki batzuen etxetik bertze lagun batzuen etxerat, harik eta, Indietarako asmotan zegoen etxejaun bati
|
etxea
eta lurrak erosi zizkioten arte, non habia berria moldatu baitzuten, Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugan. Desterru hura, beraz, distantzian eta legoatan ez zen luzea ez neurtezina, baina nola amorante batzuei gorputzen urruntzerik tipienak arimen urruntze guztizkoa dakarkien, hala egiten zitzaien gure odoleko gizon emazteki haiei eskumenean zirudiena eskuragaitz, desterrua kasik jasanezin egin arteraino.
|
|
|
Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta har ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—: Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure
|
etxea
baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da:
|
|
|
Pedro Huizik, Italiatik itzuli ondoren, amaren etxean egin zituen lehen egunak, baina, gero, ikusirik, alde batetik, ezen haren Ubarneko
|
etxea
Urbiaingo jauregitik urrun samar zegoela eta, beraz, trabailatzeko leku deserosoa izan zitekeela hura, batik bat zalantza baten aitzinean kontsultaren bat egin behar izaiten zuenean, edo koadroen batetik bertzerat garraiatzeko orduan; ikusirik, bertzetik, ezen osaba Joanikotek lehendabizikotik erakutsi zuela gaztetako lagun zaharra dorretxean hartzeko nahia eta desira, ez soilik hari lagundu nahi... Osabak goian zuen bere studioa orduko, eta Pedro Huizirena beheko solairuko gela handian egokitu zuten, zeina goiti beheiti berritu baitzuten, Pedro lanari taxuz lot ahal zekion:
|
|
|
Eta, bertzela uste dezakezun arren, erabakia onbera eta bihozbera izan da, zeren heresiazko bekatua ez baitago munduko azote guztiekin ordaintzerik ez garbitzerik; ezta desterruarekin ere. Eta kontu egizu, bertzalde, ezen, enegatik izan ez balitz, galeretarat kondenatuko zutela... eta haren
|
etxea
desegin, eta haren lurrak gatzez idortuko zituztela, nola izan ohi baita ohitura eta usantza halakoetan; eta ez kexatu, zeren, zigorretik desterrurat xuxen eraman beharrean, hilabeteko atsedenaldia emanen baitzaio, zaurietarik sendaturik joan ahal izan dadin harat... Ez kexatu, ez, zeren, Ofizio Saindua orain dela urte batzuetakoa izan balitz, ene zerbitzuek ez baitzuten deusetarako ere balio izanen, eta erre eta xispilduko zuten hura goiti beheiti.
|
|
|
—Badakik ezen, hilabete baten buruan, desterrurat joan behar dudala, eta ez nikek adio luzetan galdu nahi, zeren eta hik ere heure
|
etxea
baitaukak, eta han izanen dituk heure etxekoak aiduru... Halarik ere, eguna aitzina zoak, eta gurean iragan huke, beharbada, gaua.
|
|
|
Izan ere, dorretxerat itzuli nintzen, mota bateko zein bertzeko berrien esperantzan, badaezpada ere: alferrik, zeren utzi bezala ediren bainuen
|
etxea
. Ordea, sinesten hasia nintzenean ezen biak ere ihes eginak zirela, morroi bat hurbildu zitzaidan, erranez ezen, osaba Joanikoten manuz, urroztarren bordarat joan behar genuela.
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu bat bera ere!, zeren neure
|
etxea
izan baitut atzerri, neure etxea otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain berean eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
Ordubete erran dut...? Ezta mementu bat bera ere!, zeren neure etxea izan baitut atzerri, neure
|
etxea
otserri, eta zeren zaldia atarian baitut, eta orain berean eginen dut alde! Baina, joan baino lehenago, gutun bat eman nahi nizuke, osabak zuri skribatua, bere burua hiltzeko erabakia hartu baino lehen...
|
|
|
Ongi nengoke, hura jostunaren
|
etxea
balitz...!
|
|
|
Baina hura ez zen jostunaren
|
etxea
, ondikotz!
|
|
|
" Haizez izorra izanen ahal haiz, putzez erditzeko noizbait!" Zeren eta urrezko hamar dukatak eta bertze diru guztiak ebatsi baitzizkidan! Jornal bikaina hura, bere
|
etxea
kez garbitzeko eta etxeko itaixuren estaltzeko... baita bertze etxe baten erosteko ere, benturaz! Eta behin eta berriro maradikatu nuen emazteki hura, eta haren arte eta maina gaixtoa, baita bertze hainbertzetan neure burua ere, neure ergelkeriagatik eta neure erokeriagatik, neure zuhurtzia faltagatik eta kontu haietan De mos tenesen dizipulua ez izaiteagatik.
|
|
|
bizkarra erakutsi eta entzungailu dilindariari kontu nion. Lineaz bertzaldera ez zen deus aditzen, nire
|
etxea
izandakoari zegokion grabagailua abian zelako marka. Pentsatutako mezuetarik batere utzi gabe telefonoa gakotu eta neskaren aldera egin nuen berriz.
|
|
|
Hiru garagardo eta lau zigarro akitu nituen Ana agertu artean. Lantokitik zuzenean etorriko zela segurtatu bazidan ere, bistan zen lehenago
|
etxea
izana zuela geltoki. Begietako urdina, normalean kasik ohartezina, aise ere nabarmenagoa zuen, eta berdin ezpainak, gorri apal ene idurikoz berri batez gantzutuak.
|
|
|
Bizkarra zurrundu zitzaidan. Goizeko zortzi eta erdiak ez dira, Europako zoko honetan bederen, inoren
|
etxea
telefono kolpeka asaldatzeko tenorea. Bertzalde, lagun guti gelditzen zitzaidan bizirik.
|
|
|
Eta ez naiz omenka ari. Atsoaren abegi ona medio, 17tik 20 urte bitartean, egiazko operazio gune bilakatu genuen izeba Milagrosen
|
etxea
. Ez zen zernahi:
|
|
|
Nago, bere haurrean ere, nire ezinaz ohartzen zela nolabait, eta erantzun nahi zidala. Eta horrela izan bazen buru tiki hori bere kasa erabiltzeko gauza zenetik, zer esanik ez, lau hilabete lehenago
|
etxea
utzi nuenez geroztik. Bi asteburutik behingo nire ahalegin guztiengatik ere.
|
|
|
—Gure
|
etxea
. Egun hauetan bakarrik nagok.
|
|
|
Marixa zen, arreba zaharrena. Itzuliak omen ziren herritik Unai ekarrita, baita gure
|
etxea
jo ere —nire lehengo etxea, bistan da— haurra uzteko asmoz, baina han ez omen zien inork atea ireki. Orain gure semea, jogurt bat hartuta, bere lehengusu baten ohatzean omen zetzan galtzontziloa eta kamiseta jantzita, lo seko.
|
|
|
Marixa zen, arreba zaharrena. Itzuliak omen ziren herritik Unai ekarrita, baita gure etxea jo ere —nire lehengo
|
etxea
, bistan da— haurra uzteko asmoz, baina han ez omen zien inork atea ireki. Orain gure semea, jogurt bat hartuta, bere lehengusu baten ohatzean omen zetzan galtzontziloa eta kamiseta jantzita, lo seko.
|
|
|
Hortik aitzinakoa Kristinaren umoreak araberatuko zuen. Ni etxetik bidali eta lehenbiziko bi hilabeteetan, telefonoz agertzen zidan adeitasuna lurrindurik gelditzen zen bion
|
etxea
izandakoaren atezain automatikoaz baliatzen nintzelarik. Nire konplimenduei ezaditua egin, gainerakoei bai ezka erantzun eta Unai eskaileretatik igortzen zidan, atea ireki ere gabe.
|
|
|
Lau hilabete lehenago, musua genuen usadioko agur moldea. Alabaina,
|
etxea
utzi nuenez geroztik, beldur irrazionala landatua zitzaidan, nire ezpainak haren masailetara hurbildu ahala burua bertze aldera biratuko ote zuen. Hondar aldian ohi nuenez, haren bixkarra xaflatu nuen, polliki, semearekin baino areago adiskidearekin ari nintzelako antzezte baldarrean.
|
|
|
Duela bi urte, aita zenduta, Zabalguneko gure betiko
|
etxea
saltzeko asmoa agertu zigun amak. Seme alabetan inor ez ginen kontra agertu, ustez eta salmentaren irabaziez apartamentu tiki eta erosoagoa erosteko baliatuko zela, hiriko auzo berriren batean.
|
|
|
Salako liburutegiari begira nengoen. Lau hilabete lehenago,
|
etxea
uztean, pare bat liburu baizik ez nuen maletaratu.
|
|
|
Egun argiz, bederen, ez genukeen bide luzerik eginen, eskandalu publikoaren salaketapean inork kargu hartu gabe. Klararen
|
etxea
alderdi argi ilun mestizoan zegoen, non Alde Zaharreko mendeetako herdoil goibela Zabalguneko zabor plastifikatu distirantera isurtzen den. Ezta berrehun metro ere, beraz, ostatu eman zigun azken kafetegitik.
|
|
|
—Zer izeba eta izeba ondo! —ziztu bizian zeharkatu genuen, gorriz, hiriko azken semaforoetariko bat— Bai,
|
etxea
... Eta horren ordaina?
|
|
|
Barka, baina suak hartzen nau. Eta nire aitaren
|
etxea
egurrezkoa da, eta defendatuko dut otsoetatik, sikateetatik, Jehovaren lekukoetatik (kosta lain kosta), baina sute batetik nuke. Sua Jainkoaren haserrea da.
|
|
|
Gogo ahul eta bizimodu hitsekoa. Gurasoak naufragio batean hil zitzaikion; anai arrebak istripu batean galdu zituen; jaso zuten umezurtz
|
etxea
erre egin zen, kixkali; emazteak, hil zitzaion arte, egunero egunero jipoitu zuen. Alfredo Iradierrek ere, mundu orok bezala, izan zuen bere aukera kosmikoa.
|
|
|
Ostikoka, atzamarka, ahal zuen eran hasi zen Kandido. Ni ezkutatuta nengoen, eta Migelek Kandidoren
|
etxea
zaintzen jarraitzen zuen.
|
|
|
Erretorea gizon txiki zintzoa zen. Eliza bera bezain garbi zegoen haren
|
etxea
, eta gosaria ematen zidan jai handietan. Pazko egunez eta San Pedro egunez.
|
|
|
Engainatuta egon garela eta, begiak irekitzen ditugu, eta leihoak zabaltzen dizkiogu izuari. Baldin
|
etxea
zaindu nahi badugu. Edota ausardiaz jantzi, eta berehala dakigu bizitza aldatuko zaigula.
|
|
|
En plus, gidariak era guztietako galderak egin dizkio, baina Rakel ere ez zaio atzetik ibili: ea andregaia duen, ea zelako
|
etxea
duen... Edozein modutan, ez dut uste berarekin kezka  tzeko arrazoirik duzunik:
|
|
|
Afaria prestatu dugu, Miren eta Koldo etorri dira eta
|
etxea
erakusten hasi gatzaizkie: sarrera, sala, sukaldea...
|
|
|
Arrotz egingo zaigu
|
etxea
eta maite dudanaz idatziko dut orduan
|
|
|
cuando se prende el fuego en uno, podemos pasar al otro". Beraz,
|
etxea
eta kultura bera nolabait.
|
|
|
Oroimena edo zu ke beldurtia, Eta hauskorrak halaber maitasuna eta armiarmaren
|
etxea
, Kartoizko teilatu azpitan babestutako ametsak.
|
|
|
Errusiako frontetik Azkueri bidaltzen dion gutunak gerraren horrorea eta euskararekiko atxikimendu berearen berri ematen digu. Hannoverko bonbardaketaren ondorioz,
|
etxea
galdu zuen: " Nire liburutegi handia kiskalita dago.
|
|
|
Ekainean bere ama Leopoldineren heriotza. Vienan arreba baten
|
etxea
eraikiz lan egin zuen arkitekto gisa Engelmannen laguntzaz. Puchberg eta Otterthalen irakasle zelarik, haurrek hizkuntza ikas zezaten, haiekin egindako Worterbuch fur Volksschulen (oinarrizko herri eskola hiztegi txiki bat) karrikaratu zuen.
|
|
|
Gure aitonak konfiantzarik ez zuen izango harengan; beldurra bai galanta. Baina gerra aurreko komeria,
|
etxea
leherrarazi nahi izan ziotenekoa alegia, gogoan izango zuen delako jauntxoak, eta bere zor morala kitatu nahi izango zuen. Halaxe jakinarazi zion behintzat gure aitonari.
|
|
|
Gu ez ginen egoeraren larriaz ohartuko, baina jende helduarentzat begi bistakoa izango zen handik alde egin beharra zegoela. Gure amak hala erabaki bide zuen, eta
|
etxea
eta etxeko gauzak zeuzkan zeuzkanean utzita irten ginen Tolosara. Presaka eta larri, beraz, baina egunen batzuen buruan itzultzeko asmotan.
|
|
|
Eta nik ez zaukaat batere gogorik orain pikoletoei esplikazioak ematen hasteko. Nola azalduko diet ba zertan nabilen, paraje hauetan eta itxura honekin, hire ondoan, lana eta
|
etxea
utzita, bidez bide baina ibilbide jakinik gabe, oinez beti, Gorbeiapeko sagasti baterantz. Eta ni baino askoz ere okerrago hago hi inori ezer azaltzeko.
|
|
|
– Bai, hala uste dut behintzat. Lehen nire izeko bat bizi zen han, baina
|
etxea
saldu eta Durangora aldatu zen. Badira urte batzuk hil zela.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, lana eta
|
etxea
utzi eta mendira jotzeko ideia nuen aspaldidanik buruan bueltaka. Lau pareta artean egoteari utzi eta lurrari lotu, lurra lantzeko eta eguneroko lagun egiteko ez bazen ere –beranduegi bainuen nekazari egiteko–, lurra neure oinekin zapalduz ibiltzeko gutxienez.
|
|
|
Bergarako kartzela zaharra izandako
|
etxea
ikusten izan nintzen biharamunean, Angiolilloz oroiturik, Cánovas del Castillo hiltzeagatik garrotez exekutatu zuten anarkistaz, kartzela hartako ziega batean eman baitzituen hark azken egunak. Angiolillo Ernioko bileran parte hartu zutenetako bat izan zitekeela otu zitzadan, eta horrek, inolako oinarri logikorik gabe, kartzela zaharraren inguruetan Lauaxetaren berri izan nezakeela pentsatzera eraman ninduen.
|
|
|
Zeanurira heldu baino lehen, Burt Lancaster agertzen zen film zahar hartaz oroitu nintzen, luzaz etxetik kanpo izan ondoren Burt Lancaster, lagunen etxeetatik pasatuz, piszinaz piszina, etxera nola itzultzen zen kontatzen zuen filmaz. Amaieran,
|
etxea
hutsik eta abandonatua aurkitu zuen, sasiak eta huntzak guztiz janda. Film osoan zehar eguraldi ona zegoen, ez zuen hotzik pasatzen piszinetan igeri egiten Burt Lancasterrek.
|
|
|
" Aberria ala hil!" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona, Lauaxetaren eta bion kasuek erakusten dutenez. Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren
|
etxea
" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde.
|
|
|
" Aberria ala hil!" esaten da, baina hil eta gero ere hezur hozten ez den maitasuna da abertzaleak aberriari diona, Lauaxetaren eta bion kasuek erakusten dutenez. Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren
|
etxea
" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde.
|
|
|
Henao kalean bera garai batean bizi izan zeneko
|
etxea
ikusi zuen kanpotik. Handik ez oso urrun, Lauaxeta izeneko liburu dendarekin egin zuen topo.
|
|
|
ostatura itzuliz? Ez, ez zezakeen, Lazarok hain adiskideki bere
|
etxea
eskaini zionez. Sikiera Henrigana eramango balu.
|