|
2000
|
|
|
Eta ez ahantz ezen nihaur naizela Urbiaingo jauna eta nihaur izanen naizela berant baino lehen Urbiaingo markes, eta nik plazer dudan bezala egiten direla hemen gauzak. Eta sumisionea eta obedientzia zor didazue, bertzalde; zuk ere bai, aita Bartolome... eta hala behartzen eta obligatzen zaituztet ene anaiaren ez salatzerat, zeren inkisizionea honetan nahastea kaltegarri izanen bailitzateke bai jauregiaren izen onarentzat eta bai, ondorez, ene negozioentzat ere... eta zeren hobe baita
|
etxeko
sua etxeko hautsaz estaltzea ezen ez kanpokoaz —eta, aita Bartolomeren aitzinean buruz buru paratzen zela, erran zion—: Eta zu jaun inkisidorearen laguna zara, baina ez ahantz ezen Inkisizioneak behin eta berriro pertsegitu zuela san Inazio eta halatan egon zenukeela, zure fundatzailearen bizitzaren eredurat, pertsegitua izaiterat prestago pertsegitzerat baino...
|
|
|
Eta oroitzen dut ezen skribuak
|
etxeko
sutarat egotzi bezain fite galdetu niola:
|
|
2001
|
|
|
80 pertsona sartzen dira. Sauna tradizionala
|
etxeko
sua izaten zen, harriak berotzeko erabiltzen zena. Geroago, bainugela bihurtu zen sauna.
|
|
|
Zer esanik ez, ez eduki
|
etxean
su armarik kargatuta, ez segurua jarririk, ez beste inola ere.
|
|
2002
|
|
|
Espainiako Senatuan entzungai izan da horietako bat. Juan Adrian Gorostiza Ezker Batua Berdeak taldeko zinegotzia da Mallorcako Arta herrian eta duela zenbait aste bere
|
etxeari
su eman zioten bere familia barruan zegoela. Sutea itzaltzea lortu zen eta ez zuen kalte pertsonalik eragin.
|
|
|
Esopo, ri, etxeko morroi bakar zala, aparia goizago gertatzeko esan eutsoen ta ainbat
|
etxe
su billa araturik, argontzia nun biztu arki, azkenean.
|
|
2003
|
|
|
Eta berak halako batean: «Gure lagun asko aterarazi dituzte beren
|
etxeetatik
sua oso hurbil zutelako. Guri ere gerturatu zaigu:
|
|
2004
|
|
|
Erdararen beharrak euskalduna etxekalte bihurtzen du. Eta bere
|
etxeari
su eman behar baldin badio, ez da damutuko hori egin izanaz, askotan eta askok gauza berbera egin duelako.
|
|
|
Supazterra edo supazter xokoa oso sinbolo errepikatua da Erd ozaintziren olerkietan. Sukaldea etxeko tokirik beroena da eta bertan dago beti ama" akitua nigarretan/ sukalde barnean" (HH, 24 or.), edo" supazter xokoan/ su handi baten aintzinean/ Berotzen ari" (HH, 28 or.); ama da, izan ere,
|
etxeko
sua pizteaz eta gordetzeaz arduratzen dena. Kalean hotz denean etxeko suaren beroaren inguruan biltzen dira senide guztiak, istorioak kontatzen edo kantuan:
|
|
|
Sukaldea etxeko tokirik beroena da eta bertan dago beti ama" akitua nigarretan/ sukalde barnean" (HH, 24 or.), edo" supazter xokoan/ su handi baten aintzinean/ Berotzen ari" (HH, 28 or.); ama da, izan ere, etxeko sua pizteaz eta gordetzeaz arduratzen dena. Kalean hotz denean
|
etxeko
suaren beroaren inguruan biltzen dira senide guztiak, istorioak kontatzen edo kantuan:
|
|
|
Suaren beroak kanpoko hotzetatik babesten ditu.
|
Etxeko
sua lasaia eta barea da, atsedenaren sinbolo, atsedenerako gonbidapena. Suaren argiak, bestalde, gaueko belztasunetik babesten ditu etxekoak.
|
|
|
" Zonbat denbora du sua ez dutala ikusi/ Zonbat denbora ez naizela suko aldean ibili?/ Suak ba dituk nun nahi/ Bainan su handi hura euskal etxeetan/ euskal herrietan?". Euskal
|
etxeetako
suak badu, beraz, besteek ez duten magikotasun bat, bai eta lotura zuzena eta intimoa ere haren ondoan berotzen direnekin.
|
|
|
Gure poetaren irudimenean, eta oro har euskal irudimenean tradizioz,
|
etxeko
sua etxearen sinboloa izan da, etxearen zentro nagusia, etxea berotu eta jakiak prestatu ez ezik etxea babestu eta garbitzen duena leku sakratu baten moduan (Barandiaran 1990, 58 or.; Duvert 1980, 19 or.). Hortaz, benetako su hura urrunean ahazturik, eleberriko gaztea haurtzaroko paradisua ere ahaztuz doa, suarekin batera oroitzapenak itzaltzen zaizkio eta, ondorioz, ilargiaren ume bilakatzen da....
|
|
2005
|
|
|
Iduri luke gaitzeko inarros aldia eman behar ligukeen lurrikara horrek oso lasai uzten gaituela eta ohiko bideetatik goatzila deus ez balitz bezala.
|
Etxea
sutan eta soropil eta loreak ustatzen ari gara!
|
|
|
Hobe genukeela telebista hartu, eta leihotik botako bagenu! Hobeto zeudenan, bai, gure aiton amonak,
|
etxeko
suari begira?
|
|
|
–Marroren
|
etxea
sutan dago. Erotuta bezala dabil, bere eskopetarekin tiroka.
|
|
|
Gero jakin genuenez, mozorrotu batzuek harrapatu zuten Marro, iritsi eta etxe aurrean motorra uzten ari zela, eta bereak eta bi eman zizkioten; gero,
|
etxeari
su eman zioten; harrizkoa eta egurrezkoa zenez, oso zaharra, papera bezala erre zen. Marro etxeorderaino joan zen erdi arrastaka, eskopeta hartu, eta berebiziko iskanbila hura atera zuen.
|
|
|
Amets gaiztoak ditudala esaten diot, gauean oihuka ia esnatzen naizela,
|
etxea
suak hartu duen notizia eman balidate bezala. Berandu iritsiko naizela amesten dudala, berandu ez dakit nora, baino berandu; korrika egin nahi dudala baina ez dudala ezer aurreratzen; eta gero konturatzen naizela biluzik nagoela, eta lotsatu egiten naiz, harik eta atzetik norbaitek harrapatzen nauen arte, eta orduan esnatzen naiz.
|
|
2006
|
|
|
Kristautasunak ereinotza erramu bihurtu zuen. Udaberriko lehen ilargi betea duen astean, beraientzako santua den horretan, bedeinkatu egiten dute, etxeko ateburuetan jarri begizko eta sorginkeriak uxatzeko eta
|
etxeko
sutan erre tximistak dakartzan ekaitza aienatzeko.
|
|
2007
|
|
|
|
Etxeak
su hartu du
|
|
|
Hedaduraz, baita denboraren eraginari ere. Baina hautsak deitzen genien
|
etxeko
sutan bizi ziren jenio zaharrei ere. Erronkarin ere hala deitzen omen zieten, hautsak, deabruak hartutako emakumeei (Lertxundi, 2004:
|
|
|
Hiruren begiradak kale bukaerako su garrei lotu zitzaizkien: Herriaren
|
Etxeari
su ematen ari ziren. Justinoren etxean bezalaxe, leiho zabalduetatik paperak, liburuak, tiraderak, arropak... jaurtitzen ari ziren, eta etxe ondoko sute batera zuzenean botatzen.
|
|
2008
|
|
|
Espainian, hamar lagunetatik seik badute suteen aurkako asegurua, nahiz eta nahiko gauza arraroa den
|
etxeak
su hartzea.
|
|
|
Hildakoak zituen 40 euro lapurtzeko egin omen zuen delitua. 60 urteko gizona hilik topatu zuten iragan abuztuan bere
|
etxean
sua piztu zelako, izan ere, sua ere hiltzaileak eragin zuela uste dute.
|
|
|
–Ni liraina naiz, baina senarra lirainagoa dut, eta miel sobre hojuelas??. Halako esaldi bat esaten zuèn emakumeak senarraz maitemindua behar zuen, zinez, eta hala egon zen markesa anderea urteetan, antza, tximisten aizkorek landutako maitasunaren moldean hasieran, eta
|
etxeko
suaren antzeko maitasun soseguzkoago baten moldean gero?, senarraren desleialtasunak tximistak eta etxeko suak ezinezko bihurtu zituen arte. Ezintasun hark, baina, beste ezintasun bat ekarri zion:
|
|
|
–Ni liraina naiz, baina senarra lirainagoa dut, eta miel sobre hojuelas??. Halako esaldi bat esaten zuèn emakumeak senarraz maitemindua behar zuen, zinez, eta hala egon zen markesa anderea urteetan, antza, tximisten aizkorek landutako maitasunaren moldean hasieran, eta etxeko suaren antzeko maitasun soseguzkoago baten moldean gero?, senarraren desleialtasunak tximistak eta
|
etxeko
suak ezinezko bihurtu zituen arte. Ezintasun hark, baina, beste ezintasun bat ekarri zion:
|
|
|
Bi hilda zeuden, bat alde eginda, beste lauk lortua zuten geure defentsa barruan mantentzea; bitartean basoen gerizpetik sei edo zazpi gizonek, moskete banarekin baino gehiagorekin, enbor
|
etxeari
su eta gar tiroka segitzen zuten, alferrik bazen ere.
|
|
|
Baina bai handiki bat baino gehiago beldurtu, eta ihes egitera behartzeko modukoak: Mutrikun, Peñafloridako kondea izan zen herri xehearen irainak eta mehatxuak jasan zituena; Eskoriatzan, Enrique Antonio Atarrabe lur jabe aberatsa ia ia udaletxeko leihotik bota zuten; eta Rocaverdeko markesak Bergaratik Bizkaira alde egin behar izan zuen, bere
|
etxeari
su eman ziotela ikusi eta gero. Bergarako matxinatuak gainera, Soraluzerantz abiatzeko asmotan ibili omen ziren, armak eta bolbora eskuratzeko asmoz.
|
|
|
Herriko basoak esku pribatuetara igarotzeak beraien biziraupen baldintzak zuzen zuzenean erasotzen zituen: basoan biltzen zen egurra,
|
etxeko
sua pizteko; baita gaztainak ere, uzta txarrak gertatzen zirenean funtsezko elikagai bihurtzen zirenak; lurrik ez zeukatenen abereak herri lurretan bazkatzen ziren, eta mendi hegaletan ortu txikiren bat edo beste egiteko aukera zeukaten; basoan, ongarria egiteko beharrezkoa zen otea, garoa eta hostoak aurkitu ahal ziren. Goizetik gauera, ordura arte askatasunez erabiltzen zituzten lurrak galtzeak kolokan jarri zuen beraien bizimodua, Elgetako ordezkariak salatu zuen modura 1816ko Batzar Orokorretan439.
|
|
|
Eta arratsaldean txikienek jolasak izango dituzte, 17:00etatik aurrera, eta zezen zaleek, berriz, zekorketa Raul Camara eta Ivan Abasolo toreatzaileekin. Gauean, Zaragozana
|
etxearen
su festa izango da hondartzan eta Ufaka Zanpakaren ikuskizuna karpan.
|
|
|
ZUZI BATEN IBILERA HERRENAK(
|
Etxeko
sua etxeko hautsaz estal)
|
|
|
" Ni liraina naiz, baina senarra lirainagoa dut, eta miel sobre hojuelas...". Halako esaldi bat esaten zuèn emakumeak senarraz maitemindua behar zuen, zinez, eta hala egon zen markesa anderea urteetan, antza –tximisten aizkorek landutako maitasunaren moldean hasieran, eta
|
etxeko
suaren antzeko maitasun soseguzkoago baten moldean gero–, senarraren desleialtasunak tximistak eta etxeko suak ezinezko bihurtu zituen arte. Ezintasun hark, baina, beste ezintasun bat ekarri zion:
|
|
|
" Ni liraina naiz, baina senarra lirainagoa dut, eta miel sobre hojuelas...". Halako esaldi bat esaten zuèn emakumeak senarraz maitemindua behar zuen, zinez, eta hala egon zen markesa anderea urteetan, antza –tximisten aizkorek landutako maitasunaren moldean hasieran, eta etxeko suaren antzeko maitasun soseguzkoago baten moldean gero–, senarraren desleialtasunak tximistak eta
|
etxeko
suak ezinezko bihurtu zituen arte. Ezintasun hark, baina, beste ezintasun bat ekarri zion:
|
|
2009
|
|
|
Su indartsua egiten zen, gau osoan eusteko modukoa, eta hurrengo goizera arte isiotuta egoten zen. Lekukoen arabera
|
etxeko
sua beti egoten zen piztuta. Lehenago misto eta sua egiteko tresna gutxiago egon izanak eragin ei zuen ohitura hori.
|
|
|
Garai gogorrak izan ziren horiek. Izan ere, hainbat
|
etxe
suaren aurkako babes barik zeudela, XX. mendeko suterik handienetakoa gertatu zen Butroitik Bakioko hondartzara arte.
|
|
|
Herriko Etxeari eskatzen zioten artzainek mendia erretzeko baimena. Onartuz gero, Herriko
|
Etxeak
sua egiteko ordutegia zehazten zuen. Haizeei aditu beharra zegoen, eta su bideak su bera erabilita egiten zituzten.
|
|
|
Salatu izan duen bezala mehatxu ugari jasan ditu eta, azken erasoen ostean, mehatxuak egi bihurtuko diren beldur da.Milaka pertsona dira Durbaneko etxeak utzi behar izan dituztenak erasoak errepikatuko diren beldur. Ihesaren ondorioz, txaboletan bizi direnek
|
etxeen
suak salatzen dituzte. Adierazi dutenaren arabera, ANC erasoen atzetik daude, beraien salaketa publikoak eta eskubide aldarrikapenak isiltzeko.
|
|
|
Gure amari entzuna diot aitak egun osoa suarekin ematen zuela lanean. Eta
|
etxera
sutan iristen zela. Ama gaixoa.
|
|
|
Atenas baino askoz lehenago, neolitoan gizon emakumea sedentario bilakatu denean, hildakoen hobien gainean hasi da etxean bizitzen.
|
Etxeko
sua hilentzat eta bizientzat izango da argia eta beroa, sakratuaren eremua sukaldea izango da hortaz (ez da bestelako tenplurik), transzendentziak lur horren barru beherantz behatzen du, arbasoen hobilekurantz. Transzendentzia ez da, beste?
|
|
|
Bitorianorentzat Gabona, suaren jaia(
|
etxeko
suaren jaia, aitak basotik ekarri subilekin), liturgikoa baino sakonkiago, jai familiarra da; eta Belendik adina, antzinate mitikotik datorrena. Orbelaun eta Arantzazuko Naturagaz bat igurikatzen du:
|
|
|
GDA, 26). Eguzkiak biziarazten du zeru goitik mundua, hori ospatzen du Sanjoan suak; Gabonak, etxe barruan sua,
|
etxeko
su bajuan eguzkia: euskaldunaren bi urtaroak.
|
|
|
(GDA, 59). Hau da, errituak errebelatzen du(
|
etxeko
suan) Jainkoa, ematen dio (familiari) zentzu sakratua(, jainkozkotasuna?), hori da (Gabonetako) Jainkoa. Hortik suaren inportantzia, teologikoa?
|
|
|
|
etxeko
su maitatua
|
|
|
Tentuz, tirada txikiak kaleratuz, poltsa ederki gizentzen ari omen zen. Zoritxarreko egun batez
|
etxeak
su hartu zuen arte. Familia guztia ateratzea lortu arren, etxe osora zabaldu ziren garrei begira bere onetik irtenda oihuka aritu omen zen.
|
|
|
Nazariok bazuen, bestalde, gutxieneko sentiberatasun bat, bere berezkoa? ikustekoa baitzen, adibidez, nola egoten zen umetan
|
etxeko
suari begira, suak liluratuko balu bezala; zenbatetan berritu ote zituen bere barruko ametsak sugarren sorgin dantzari begira,, honek hau egin badu, horrek hori eta hark hura, nik zergatik ez???!; Nazariok, gainera, errementaria zuen osaba Bixente, lanbidea erakutsi eta irakatsi ziona: esan nahi baita suak are gehiago liluratu zuela. Nazarioren begiak, formarik gabeko burdina aitzur bihurtu zuenean lehen aldiz?!?, denborarekin.
|
|
|
Aitaren etxeko teilatuak babestuko gintuzke, baina
|
etxeko
suak berotzen du etxea. Zertarako eraiki etxe bat barneko surik gabe, hotz eta hits?
|
|
|
Frimpongek, arean bakarrik, enegarrenez, Doumbiaren pasea baliatu eta gola sartu zuen (90 min). Balentria posible zela ikusteak
|
etxekoen
sua piztu zuen. Ordura arte gogor jokatu bazuten, azken minutuetan zikin hasi ziren, beharrezkoak ez ziren ostikada gehiegi banatuz.
|
|
|
Nazariok bazuen, bestalde, gutxieneko sentiberatasun bat, bere berezkoa... ikustekoa baitzen, adibidez, nola egoten zen umetan
|
etxeko
suari begira, suak liluratuko balu bezala; zenbatetan berritu ote zituen bere barruko ametsak sugarren sorgin dantzari begira," honek hau egin badu, horrek hori eta hark hura, nik zergatik ez...?"!; Nazariok, gainera, errementaria zuen osaba Bixente, lanbidea erakutsi eta irakatsi ziona: esan nahi baita suak are gehiago liluratu zuela –Nazarioren begiak, formarik gabeko burdina aitzur bihurtu zuenean lehen aldiz...! –, denborarekin.
|
|
|
Beste azalpen batean artisauak esan zigun
|
etxeko
suaren ordezkoa edo jarraipena ere bazela argizaiolarena. Beharbada zeuretzat ere argizaiola bat egiteko agindu behar izan nuen, etxearekin ahatz ez zaitezen eta bizi zaren zulo ilun horretan (baldin eta oraindik hor bizi bazara) gorputza edo behinik behin eskuak apurren bat berotu ditzazun.
|
|
2010
|
|
|
Valentino Rossi italiarrak bere lekuan jarri zuen umea. Yamaha
|
etxean
sua piztu zen, ordea. Sua eta horma zurrun bat.
|
|
|
Suhiltzaileek 10 minutu baino gutxiago behar izan zituzten hara heltzeko, baina
|
etxea
sutan zegoen jada, eta ezer gutxi egin izan ahal zuten sugarren bortizkeria galarazteko.
|
|
|
Ehunka kolono marokoarrek, Marokoko Armadaren babespean, sahararren hainbat
|
etxeri
su eman diete Aaiungo Matalla auzoan, Fronte Polisarioaren SPS albiste agentziaren arabera.
|
|
|
Gernika infernuko sugarretan:
|
etxeak
su magikoaren menpean. Entzun, entzun suaren zarata. Odol malkoa iduri txinparta!?
|
|
|
Esne beltzaren hitzak Gernikan.
|
Etxeak
su eta ke bonbardatu zituzten eta herria lur eta zur geratu zen, lur eta zur kiskaliak, suzko euripean, herio zaparrada beltz hartan. Hamarraldi batzuk beranduago, Alemaniako Errepublika Federaleko lehendakariak erantzukizuna onartuz bidali zuen gutunari bizirik zirautenek emandako erantzunak gauza bera baieztatu zuen:
|
|
|
Eta urrunago, neure
|
etxea
sutan.
|
|
2011
|
|
|
Nagusi zen Athletic, eskuin hegaletik oso erraz sartzen zela baliatuz. Baina Lotinak segituan itxi zuen zuloa, eta hantxe itzali zen
|
etxekoen
sua. Ordurako golak sartzeko aukera garbi batzuk kale eginda zegoen Athletic.
|
|
|
23:00 Bastarrikaldetik Zaragozana su
|
etxearen
suak.
|
|
|
Lehenago, oraingo aldean arrisku handia ei egoan baserriak suak hartzeko, dana izaten zalako egurra, bedarra, otea... Argi egiteko orduan kurtzulu, farol edo zuziak erabilten ziran, eta halakoakaz zuhur ibili ezik, erraza izaten ei zan
|
etxea
suak hartzea. 1989 urtean hasi Unbetik eta Solluberaino zabaldu ziran suteak eta sekulako bildurra berpiztu ei zan Busturiko goierrietan; eta gaur egun be tentu handiz ibilten dira Busturiko mendialdeko biztanleak.
|
|
|
Honela ezin duk. Baina eskuekin txilinari heldu, eragin, eta lehertu beharrean jarri zuen hoska,
|
etxea
sutan zegoela abisatzeko bezala. Neskamea sarreran bertan zegokeen, aurreko atea airean zabaldu baitzen, eta, txilin nazkagarri hura isildu aurretik, Reggie itxita geratu zen sala hutsean.
|
|
|
Noiz ikasi behar duk
|
etxeko
sua etxeko hautsaz estaltzen dela?
|
|
|
Abendañoko leinukoek galdu zuten gudu hori eta Abendañoko jaunak ihes egin zuen. Nafarrek Abendaño herriari su eman zioten, baina Bizkaitik etorritako lagunei esker zenbait
|
etxe
suaren garretatik libratzea lortu zuten.
|
|
|
Muxikakoek beti izan zuten ezinikusia Ibarguen etxeko auzokoenganako, eta kronika zaharretan jasotzen denez, mendeetan zehar hiru aldiz erre eta suntsitu zuten Muxikakoek Ibarguen etxea eraiki zenetik, eta Ibarguengoek bitan berreraiki zuten, ez ordea hirugarrenean. Muxikako jauna, garaian garaikoa, hainbat aldiz saiatu zen Ibarguengoa akabatzen, segadak prestatuta, bideetan jarraika eginda..., baina ez zuen bere helburua lortzen eta
|
etxeari
su ematea erabaki zuen. Ibarguendarren dorrea handia eta altua zen, harriz eta karez egina teilatu azpiraino, non egurrezko korridoreak baitzeuzkan.
|
|
|
Lagun batzuekin elkartu nintzen eta esan zidaten alemanek hura eta bestea eraman zituztela Suiza kafetegitik. Betikoa, jakina,
|
etxean
sua ez pizteagatik eguna kafetegiaren berotasunean ematen zuten dirudunak bezalaxe. Arratsaldean Frantxiskaren baserrira joan nintzen laguntzera, behientzat arbia atera behar zuen eta.
|
|
2012
|
|
|
Ordu berean, haurrak danborradan aterako dira. 22:30ean, Valecea piroteknia
|
etxearen
su festa izango da. Baina bolbora gehiago ere erreko da su festaren ondoren, zezensuzkoa aterako baita Sabino Arana plazan.
|
|
|
– 22:30 Valecea piroteknia
|
etxearen
su festa.
|
|
|
Familiaren ardatza etxea dan moduan,
|
etxearena
sua dala esan geinke. Etxekoek suaren inguruan egiten izan dabe bizimodua, eta suetea, sutea da etxeko gunerik garrantzitsuena.
|
|
|
Familiaren ardatza etxea dan moduan, etxearena sua dala esan geinke.
|
Etxekoek
suaren inguruan egiten izan dabe bizimodua, eta suetea, sutea da etxeko gunerik garrantzitsuena. Berau izaten da jateko gelea, bisiten gelea, egongelea... eta behar zeregin batzuk bere bertan egiten dira.
|
|
|
Gaixo dagoena sendatzeko, Gaizkinen espiritua den oilar burua edo oilar irudia
|
etxeko
suan erre behar izaten da.
|
|
|
Aizu, bere etxearen istorioa pixka bat Hitchcock-en Rebeca rena da, ezta? Etxetzar hori, posizio ona,
|
etxea
suak hartuta?
|
|
|
Bizilekuaren inguruan sua pizteko beldurrez nengoen, lehen esan dudan bezala, baina ezin nintzen bizi ogia egosi gabe, janaria prestatu gabe, etab. Beraz, bururatu zitzaidan mendian egurra erretzea, Ingalaterran zotalaren azpian egiten ikusi nuen bezala, zotal ikatza edo ikatz lehorra egin arte; eta gero sua itzali, eta ikatza etxera eramateko prest uzten nuen,
|
etxean
sua ezinbestekoak nituen zereginetan erabiltzeko, kearen arriskurik gabe.
|
|
|
Baina bada beste arrazoi pisutsuago bat, behar beharrezko egoeretan izan ezik, herrialde hartako erregeek zergatik ez duten sekula hain ekintza beldurgarria burutu ulertzeko. ...irik handienetan gertatu ohi den bezala (agian hasieratik aukeratuko zuten kokaleku hori horrelako hondamendiak eragoztearren), edo xapitel edo harrizko zutabe asko balitu, bat bateko jaitsierak irlaren oinarri edo azpialdea hondatuko luke, zeren eta, esan dudan bezala, ehun eta laurogei metroko lodiera duen diamantezko osoki bat izan arren, gerta bailiteke tupusteko handiegiz apurtzea, edo beheko
|
etxeetako
sutara gehiegi hurbildu eta lehertzea, gure tximinietako sugibel harriaz sarri gertatu ohi den bezala. Herriak ongi daki hori guztia, eta badaki noraino eraman dezakeen bere tema, askatasuna eta ondasunak izaten baititu arriskuan.
|
|
|
Salaketa honi buruzko hainbat eztabaidatan, aitortu beharra dago bere onginahi handiaren froga asko eman zuela Maiestateak, sarri aipatuz zuk berari egindako zerbitzuak eta zure krimenak arintzen ahaleginduz. Altxorzainak eta Almiranteak behin eta berriz zioten heriotzarik mingarrien eta lotsagarriena eman behar zitzaizula, gauez zure
|
etxeari
su emanez, Jenerala hogei mila gizon armaturekin zihoan bitartean gezi pozoituak aurpegira eta eskuetara botatzeko. Edo zure zerbitzarietako batzuek isilpeko aginduak hartuko zituzten zure alkandora eta maindireetan isurkai pozoitsu bat botatzeko, zeinak laster sarrastatuko baitzizun haragia eta torturarik bizienaz hilko.
|
|
|
Itxurak, hala eta guztiz ere, sekula baino bareagoak ziren, Rodolphek lortua baitzuen adulterioa bere apetaren arabera bideratzea; eta, sei hilabeteren buruan, udaberria heldu zenean, biak kausitzen ziren, bata bestearen aurrez aurre,
|
etxeko
su lama narekiro mantentzen duten bi ezkondu bezala.
|
|
|
Ez duzu salakuntza hori aurkeztuko, ezta, Érard jauna?
|
Etxeko
suak dira eta etxean itzali behar dira.
|
|
|
Familia liskar bateko enfrentamenduaren tamaina ematen zitzaion gerrari. Anaien arteko gerra omen zen, eta behin eta berriro
|
etxeko
sua etxeko hautsekin estaltzen dela dioen esaera entzuten zuen.
|
|
|
Armadaren aitzinean gerrillariak joaten ziren, egunero peso bedera jasotzen zuten bolondresak; kubatarrak izanagatik, laborariak erhaten zituzten,
|
etxeei
su ematen, abereak alferrik akabatzen... Bada, arestian Weyler ek manigua n bizi zirenak herrietara biltzeko legea ezarria zuen indarrean, eta handik, mendietan gelditurikoak, denak hartzen zituzten manbisen partidakotzat eta bortizki erabiltzen.
|
|
|
argazki guztiak umetakoak dira, anaia nagusia Josuri aurpegiko lokatza garbitzen, Loiolako kuartela atzean eguzkipean dagoela; baloia ahaztuta Josu anaiari ostikoa jotzen eta oihuka, orube abandonatu baten erdian, autopistaren zubi azpian ia; bi anaiak elkarri besarkatuta Groseko hondartza zaharrean. Eztarrian korapiloa sentitzean ekin dio bilaketari berriro, baina berehala eten behar izan du, kaleko txirrina jotzen ari baitira,
|
etxea
sutan balego bezala. Josu gogo txarrez joan da irekitzera.
|
|
|
Bi aldiz pentsatu gabe igo da Aingeruren pisura. Etengabe jo du txirrina,
|
etxea
sutan balego bezala. Korridorean korrika gerturatzen ari diren pauso hotsak entzun ditu.
|
|
2013
|
|
|
Presoek ere haien urratsak egin dituzte zentzu horretan, milaka herritarrek hainbat manifestazioetan parte hartuz, jakinean denon esku dagoela Bakearen Etxearen eraikitzea.
|
Etxea
sutan zegoelarik, auzoak etortzen ziren sua itzaltzera, nahiz eta haserre izan etxetiarrekin. Hemen ere, atzo etsai zirenek dute eskuz esku lan egin.
|
|
|
Eztarriko gaitzik etorri ez dadin, haria bederatzi egunean eramaten da lepoan jarrita. Aldi hori egin eta gero,
|
etxeko
sutan erre behar da, Aitaren egin eta salbea errezatu ostean. Bedeinkatutako gozoki, ogi, fruta eta jateko guztiak urte barruan jateko izaten
|
|
|
—Monique gonbidatu nuen —esan zuen Mannixek—, baina ez du etortzerik izan bere anaiagatik. Anaiaren eritasuna omen da orain
|
etxeko
sua, eta haren inguruan bilduta bizi dira.
|
|
|
Hori agindu zuen Luisek, baina bete ez. Horren ordez, bera etxetik atera, eta barruan itxita utzi zituen pertsona haiek, haietako bat bere umearen amabitxia bazen ere, Lauriano delako baten emaztea, eta bere traizioa hasi zuen
|
etxeari
su eman eta jende errugabe hura erre eta kiskaliz". 105
|
|
|
Edo bat dira: sua sukaldean, sukaldea etxean,
|
etxean
sua, edo suak, edo sukaldeak, eta sukaldearentzako etxea.
|
|
|
Hori ez daukat gogoan, baina betiere Petri Sastimeharrek erre bazuen etxea eta errua eta zigorra eskaleei bota baldin bazitzaien, erantzukizuna berarena zen. Nola ez ote gara inoiz ohartu eskaleak gurekin batera irten baziren sutearen atzaparretatik beren zarpa sastarrak eta alproja ziztrinak ezin zitezkeela haiek berak izan
|
etxeari
su eman ziotenak. Esan al zizun ezer eskaleez Petri Sastimeharrek, Don Jakue?
|
|
|
—Ahaldunekoak izan omen dira erantzun dio zinegotzi bereterrak, jakinaren gainean dagoela adierazi nahian bezala. Garai batean Ahalduneko aldategian ematen omen zitzaien aterpea, baina
|
etxeari
su eman zioten eta
|
|
|
Ilunabar aldera, pago eta gaztaina enborrak botako dizkiote suari, goizaldera arte pizturik iraun dezan modu geldoagoan. Gau ilunez batek baino gehiagok ardagaiak jarriko ditu sutan, Donibaneko egunsentian
|
etxera
su berriarekin itzultzeko.
|
|
|
Kanposantuko farolen argi lurrunak
|
etxeko
sua ekarri dit gogora. Ezkaratzean, etxeko emakumeek burdinarekin altxatzen zuten sutegiaren tapa, eta patata azalak, ezpalak eta janari hondarrak sartzen zituzten.
|
|
|
Dagoeneko Malibun egongo da edo nire
|
etxeari
su ematen.
|
|
2014
|
|
|
Odolustearen erantzule dira». Peskoven irudiko, Odesako Sindikatuen
|
Etxeari
su eman zioten ultraeskuindarrek Kieven, eta Mendebaldeko potentzien babesa zuten. «Modu bakarra dago hori definitzeko:
|
|
|
«Katolikoen
|
etxeek
su hartzen dute molotov koktelez beteta daudelako; eliza katolikoei su eman zaie arma biltegiak zirelako» «Salbatu Ulster sodomiatik!» «Inoiz ez, inoiz ez, inoiz ez» «Ez naiz inoiz Gerry Adamsekin eseriko... Hura deabruarekin ere eseriko litzateke» «Erromako bekataria infernuan dago orain» (Joan XXIII.a aita santuaren heriotzari buruz) «Sinn Feinek nire gorpuaren gainetik baizik ez du gobernatuko» «Hobe da McGuinnessek barre egitea eta bere gauzak modu demokratiko batean egitea, IRAren buruzagitzan jendea hiltzen aritzea baino»
|
|
|
Gola. 0 Lehen zatia amaitzear zela sartu zuen bigarrena Cristiano Ronaldok, eta hantxe itzali zen
|
etxekoen
su indartsuena. Bigarren zatian, beste bi gol egin zizkion Real Madrilek, emaitza gehitxo puzteko.
|
|
|
|
Etxea
sutan egon arte ez zara itzuli, su handi bat, urrutitik ikus zenezan. Errautsak besterik ez aurkitzeko zorian egon zara.
|
|
|
–
|
Etxekoak
sutan zeuden, esan zuen bat batean?. Ni ezkontzen saiatu ziren.
|
|
|
–Bai, nire
|
etxea
sutan zagok eta!
|
|
|
Bakoitzak berea balu bezala.
|
Etxeko
sua etxeko hautsez estaltzen den bezala. Hautsa atzemana izan da harrespiletan, gorputz erreenak zirena hor ezartzen?
|
|
|
nola aurkituko dugu
|
etxeko
sua
|
|
|
non aurkituko dugu
|
etxeko
sua
|
|
|
Gure Eliza hiltzen ari dela ikusten dugu eta ez dugu gogoeta seriorik egiten jakiteko zer gatik ote litekeen, zerbait egiten ahal genukeen, zertan huts egin ote dugun.
|
Etxea
sutan eta, iduriz, loreak eta soropilak nola urestatu da gure arrangura. Ez tradizonalisten erabakiz.
|
|
|
Apezetxeak hesten ditugu eta hetsiko (50 urtez petikako 10 apez dira Iparraldean), seminarioa hetsia, mezak kentzen, elizak husten, katiximako haurren kopurua ttipitzen,... Bainan gai minbera hauek oso guti hunkiak dira katiximako ordu, karizumako gogoeta, Lurdako beila, kofesatze, kermeza, korala eta beste aipamenez beteak diren bilkuretan.
|
Etxea
sutan eta sorropiletandauden loreak ureztatzeko moldeak eztabadatzen! Beldur gara ez ote den Euskal Herriko Eliza, Europakoarekin desagertuko, duela dotzena bat mende Ipar Afrikakoa egin zen bezala.
|
|
|
Beste etxe guzietan bezala, belarra zen etxe gainean eta ez teilak.
|
Etxeari
sua lotzearekin beste etxe guziak ere kizkaili ziren. Herria suntsitua izan zen.
|