|
2007
|
|
|
Laranjak, kiwiak, melokotoiak, marrubiak, gereziak, meloia, masustak... zer gozoak diren fruituak, batez ere puntu puntuan harrapatzen baditugu! Ezagutzen
|
ditugun
fruituetan, badakigu desberdintzen noiz dauden onduta eta noiz ondu gabe, eta zein den jateko memento aproposena. Denbora ere izan dugu hori ikasteko; hain zuzen, ehiztari biltzaile ginenetik biltzen ditugu fruituak.
|
|
|
L ehen, inguruan berez sortzen ziren landareen fruituak biltzen genituen; orain, berriz, nekazariek landatzen eta ustiatzen dituzte fruitu landareak haien fruituak eskuratzeko, eta, ondoren, munduaren punta batetik bestera garraiatzen dira eskuratutakoak. Guk saltokietara joan behar izaten dugu jan nahi
|
ditugun
fruituak erostera, eta orduan erabiltzen ditugu hainbat urtean ikasitakoak, erosiko ditugun fruituak aukeratzen ditugunean.
|
|
|
L ehen, inguruan berez sortzen ziren landareen fruituak biltzen genituen; orain, berriz, nekazariek landatzen eta ustiatzen dituzte fruitu landareak haien fruituak eskuratzeko, eta, ondoren, munduaren punta batetik bestera garraiatzen dira eskuratutakoak. Guk saltokietara joan behar izaten dugu jan nahi ditugun fruituak erostera, eta orduan erabiltzen ditugu hainbat urtean ikasitakoak, erosiko
|
ditugun
fruituak aukeratzen ditugunean.
|
|
|
Zein da, ordea, bat bateko klima aldaketa izugarri baten atalasea? Gaur egun
|
ditugun
klima ereduek ez dute hori esateko behar adina zorroztasun. Dena den, klimaren bat bateko aldaketa bortitz baten ondorioek, ziurrenik, hondamendia eragingo liekete ekosistemei eta gizarteari.
|
|
|
Bada, alde batetik, ohore handia da, eta oso onetsitzat daukat neure burua sari hori jasotzeagatik; aintzatetsi nautela sentitzen dut. Beste aldetik, ordea, ikusten dut gizartea ohartarazteko beharra dudala
|
ditugun
arazo batzuez. Beraz, arazo horiek eta horien konponbideak zein diren zabaltzen lagundu behar dut, ahal dudan neurrian, behintzat.
|
|
|
Asimovek klasiko bihurtu zuen robotaren ideia. Harentzat Robot visions ipuin eta saio bilduman dioen bezala, robota giza itxurako makina bat zen, gizakiok egiten
|
ditugun
ekintzak egin ditzakeen makina bat, baina, nahitaez, pentsatzeko ahalmena izan behar zuen. Gizaki mekanikoaren ideia da.
|
|
|
Esate baterako, gaiztotzen direnean, hepatozito batek eta azaleko melanozito batek ez dute bizirik irauteko estrategia bera, eta sortzen dituzten substantzia kimikoak ez dira berdinak; horregatik, zelula horiek suntsitu nahi baditugu, diseinatu behar
|
ditugun
botikak ere ez dira berdinak izango. Minbizi bakoitza botika jakin batekin tratatu da; ez dago erantzun orokor bat hain espezializatua den gaixotasun baten aurka.
|
|
|
Basque Research web guneak Euskal Herriko ikerketa, garapen eta berrikuntzaren erakusleiho izatea du helburu, eta, hain zuzen ere, I+G+B hirukotetik berrikuntza hitzak ekarri gaitu hona oraingoan. Baina ez gatoz euskal berrikuntzaz hitz egitera, Basque Research en egin
|
ditugun
berrikuntzez aritzera baizik.
|
|
|
Kontrolaren teoriaren, ekuazio diferentzialen edo deribatu partzialen ekuazioen, eta analisi numerikoaren triangelu horretan. Eta nik uste dut egin
|
ditugun
gauza batzuk interesgarriak izan direla. Uhinen ekuazioa, esaterako, aplika daiteke akustikan, elastikotasunean, eta beste hainbat arlotan, eta prozesu horien kontrola eta kontrolean azaltzen den analisi numerikoa garatu ditugu.
|
|
|
Nafarroaren iparraldeko zentral hidroelektrikoen inguruan aztertu
|
ditugun
ubide guztiek badituzte alde batetik bestera gurutzatzeko zubiak edo nolabaiteko pasabide batzuk. Asko, ordea, desegokiak dira (neurri txikiegia edo okerreko kokapena izateagatik), edo ez daude behar bezala zainduta.
|
|
|
Gizaki bakoitzak patroi bati jarraitzen dio bere ingurua miatzean. Pertzepzio librean gertaturiko begi mugimenduak aztertzeak ondorio baliogarriak ditu, ingurumena geureganatzeko erabiltzen
|
ditugun
mekanismoak ulertzeko.
|
|
|
Gainera, errazago egokitzen da gaur egun elikaduran nagusitzen diren irizpideetara. Gaur egun, gantz azido monoasegabeak eta poliasegabeak jatea gomendatzen da bereziki omega kate luzeko gantzak, eta jaten
|
ditugun
gantz aseen kantitatea murriztea. Arestian aipatutako produktu horiek, alderdi horretatik, onuragarriak dira.
|
|
|
Gaur egun, unibertsitaterako liburuen 23 izenburu ditu Elhuyar Fundazioak katalogoan, eta orain aurkezten
|
ditugun
beste bost izenburuak laster sartuko ditugu. Gaiari dagokionez, elkarrekin zerikusirik ez duten bi multzotan bana daitezke bost liburu horiek.
|
|
2008
|
|
|
Hain zuzen, landare horietako batekin egindako lan oso berezi batek jaso du Elikadura saria. Saridunek entzumenak jakien pertzepzioan duen eragina aztertu dute. Zehazki, patata frijituak jatean jasotzen
|
ditugun
soinu seinaleak elektronikoki aldatuz gero, patata bera kirrikatsuagotzat, eta, beraz, freskoagotzat, edo zaharragotzat hartzen dugula ondorioztatu dute. Antza, burmuinak desberdin hautematen ditu soinuaren arabera.
|
|
|
gu geu ugaztunak garelako, eta hurbilekoagoak zaizkigulako. Gainera, babestu behar
|
ditugun
espezieak bereziak izatea nahi izaten dugu, hau da, espezie enblematikoak, funtsezkoak, adierazleak eta abar izatea.
|
|
|
Hain indartsua den energia ilun horri mamu energia deitzen diote. Haren eraginez kosmosa hainbeste heda daiteke, non ezagutzen
|
ditugun
egiturak deuseztatu egin baitaitezke.
|
|
|
Orain
|
ditugun
emaitza berriekin, neurketak eginak daude eta oso itxura ona dute. Emaitza berri hauek argitaratu aurretik laginak karakterizatzea geratzen zaigu mikrografia eta karakterizazio kimiko bana egitea, baina ez dut uste hilabete gutxian burutzeko eta argitalpen berri bat egiteko arazorik izango dugunik.
|
|
|
Ikuspuntu hori ez da jasotzen, inondik ere, gaur egun indarrean
|
ditugun
legeetan. Are gehiago, orain dela gutxi arte, ibaiak zaintzea ez zegoen uraren erabilera kudeatzeko arauak egiten zituztenen helburuen artean.
|
|
|
Presak egiten ditugunean, ibaiak urarekin batera garraiatzen dituen osagai guztiek aurrera egitea eteten dugu. Sortzen
|
ditugun
urtegien hondoan gelditzen dira berez ibaiaren beheragoko aldeek jaso lituzketen izaki bizidun, elikagai, mantenugai eta sedimentuak.
|
|
|
Nire lankideak eta ni saiatzen gara neurologian, genetikan eta horrelako arloetan lanean ari den jendearentzat neurgarriak diren parametro bihurtzen aztertzen
|
ditugun
ereduak. Adibidez, zuk esaldi bati begiratzen badiozu, objektu bat ikusten duzu.
|
|
|
Lurra oso toki aproposa da biziarentzat, aurreko artikuluetan azaldu
|
ditugun
arrazoiengatik. Sortu zenetik, bizia zelula izeneko egitura konplexu eta ordenatu batekin hasi zen funtzionatzen.
|
|
|
Gero, erlaxatzean, kolore berdea, urdina edo gorria ematen dute. Horrela sortzen dira pantailatan ikusten
|
ditugun
irudiak.
|
|
|
Goseak eta ur faltak beste gaixotasun batzuk ere ekartzen zituzten: birus arrotzak, sukarrak, intoxikazioak eta gaur egun identifikatzen ez
|
ditugun
beste gaixotasun batzuk ere agertzen ziren. Horrez gain, kontuan izan behar dira indigenekiko liskarretan izandako zauri eta lesioak eta hango elikaduraren ondorio medikoak, besteak beste.
|
|
|
Horrez gain, gune berezi bat egingo dute gizakiak produkziorako erabiltzen dituen zuhaitzentzat. Han, batetik egurretarako ustiatzen
|
ditugun
zuhaitzak egongo dira; bestetik, jakiak ematen dituzten zuhaitzak; eta, azkenik, zuhaitz sendagarriak. Gainera, lehen aipatutako zuhaitz apartekoak zirkuitu batean jarriko dituzte.
|
|
|
Kalkuluetan ez da zaila guk nahi
|
ditugun
ondorioak lortzeko talka aurreko baldintzak ezartzea. Horrela eredu matematikoek ia edozein gertaera simulatu eta errepika dezakete.
|
|
|
Kilogramoaren definizioak masa gorabeherak izatea ez da oso zentzuzkoa; konpondu beharreko arazoa da hori. Eta ez horren ondorioz etxe azpiko dendariaren balantzak ez duelako behar bezala neurtzen erosten
|
ditugun
sagarren pisua. Arazoa hori baino sakonagoa da, zenbait magnitude fisiko eta kimikoren definizioak, neurri batean edo bestean, masaren mendekoak baitira, hala nola mola (substantzia baten masa atomikoa edo molekularra, gramotan) edo newtona (indarra adierazten duen unitatea, kg.m.s tan adierazita).
|
|
|
% 0,9 Itsasoko gatz kontzentrazioa, berriz,% 3,5ekoa da, eta ur gezarena ez da% 0,1era iristen. Beraz, kasu askotan, disoluzio gisa definitu
|
ditugun
bizidunak oso kontzentrazio desberdineko beste disoluzio batean bizi dira.
|
|
|
Datu hori estrapolatuz esan daiteke euro bateko txanpon baten gainean 4 tonako pisua jartzearen pareko indarra dela; gutxi gorabehera, milimetro karratuko 70 newtoneko indarra da. Egungo gizartean erabiltzen
|
ditugun
itsasgarri indartsuenek milimetro karratuko 30 newton inguruko indarrarekin itsasten dute; beraz, itsasgarri natural horren indarraren erdia baino txikiagoa dute.
|
|
|
Irudiak digitalki erabiltzeko formatuen artean, batzuk aplikazio zehatz batekin lotuta daude, baina beste hainbat orokorrak dira, eta oso erabiliak. Adibidez,. psd formatua Photoshop programarekin dago lotuta; segidan aipatuko
|
ditugun
laurak, berriz, edozein irudi ikustatzailetan ikus daitezke.
|
|
|
Bi informazio iturrik bideratzen dute ikerketa batez ere. Lehenengo informazio iturria Yahoo! k eskaintzen dituen produktuak dira; hau da, jadanik
|
ditugun
produktuak hobetzeko bideak bilatzen ditugu, ezinbestekoa baita etengabe hobetzea. Eta, bestetik, zerbitzu eta produktu horietatik guztietatik ateratzen den informazioa aztertzen dugu, jendeak horiei buruz zer esaten eta pentsatzen duen jakiteko, gauza berriak aurkitzeko eta ezagutzen ez ditugun eta espero ez ditugun gauzak bilatzeko horiekin produktu berri bat era genezakeelako, jendearentzat oso erabilgarri izan daitekeen zerbitzu bat.
|
|
|
Lehenengo informazio iturria Yahoo! k eskaintzen dituen produktuak dira; hau da, jadanik ditugun produktuak hobetzeko bideak bilatzen ditugu, ezinbestekoa baita etengabe hobetzea. Eta, bestetik, zerbitzu eta produktu horietatik guztietatik ateratzen den informazioa aztertzen dugu, jendeak horiei buruz zer esaten eta pentsatzen duen jakiteko, gauza berriak aurkitzeko eta ezagutzen ez
|
ditugun
eta espero ez ditugun gauzak bilatzeko horiekin produktu berri bat era genezakeelako, jendearentzat oso erabilgarri izan daitekeen zerbitzu bat.
|
|
|
Lehenengo informazio iturria Yahoo! k eskaintzen dituen produktuak dira; hau da, jadanik ditugun produktuak hobetzeko bideak bilatzen ditugu, ezinbestekoa baita etengabe hobetzea. Eta, bestetik, zerbitzu eta produktu horietatik guztietatik ateratzen den informazioa aztertzen dugu, jendeak horiei buruz zer esaten eta pentsatzen duen jakiteko, gauza berriak aurkitzeko eta ezagutzen ez ditugun eta espero ez
|
ditugun
gauzak bilatzeko horiekin produktu berri bat era genezakeelako, jendearentzat oso erabilgarri izan daitekeen zerbitzu bat.
|
|
|
Nor arduratzen da beharrezkoa den oxigeno hori hornitzeaz? Bada, uretako landareak eta orain arte aipatu ez
|
ditugun
algak. Algak urpean bizi direnez, fotosintesian hondakin gisa ekoizten duten oxigenoa uretara kanporatzen dute.
|
|
2009
|
|
|
Hori gutxi ez, eta, gainera, ezagutzen
|
ditugun
planeta eta sateliteetan aurkitu ez dugun landarediak estali egiten ditu oraindik higatu ez diren eta ikusgai egon zitezkeen krater asko. Basoen eta bestelako landarediaren azpian gelditu dira, eta zaila da horiei antzematea.
|
|
|
Higiezinetarako aplikazioak ere badaude: ikusmiran
|
ditugun
etxeetatik salgai edo alokairuan daudenak erakusten dizkigute, euren prezioekin eta jabearen telefonoarekin batera.
|
|
|
Baina guk horrelako zerbait egin ahal izateko, luze joko digu. Posible da, baina ikusi dugu zer abiaduratan gainditzen
|
ditugun
sortzen diren arazoak.
|
|
|
Agian, perspektiba aldatu da, orain arte goitik beherako sortze prozesuak erabili ditugulako, zuhaitz batetik aulki bat egiten dugun bezala. Orain galdera da ea sor ditzakegun objektuak kontrolpean, egitura egokiak izan ditzaten nahi
|
ditugun
aplikazioetarako. Nolabait esateko, kontrolatu dezakegu zuhaitz baten hazkuntza aulki bat sor dezan?
|
|
|
Horrelako istripuak iragarri ondoren batzarrak erabakiko balu kimikarik ez dutela egingo, gaur egungo mundu modernoa ez zen existituko. Inguruan
|
ditugun
material asko ez lirateke egongo, gure arropak ere ez, ezta ordenagailuak ere, eta beste gauza asko ere ez.
|
|
|
Edozein modutara, aurten behintzat, egunero erabiltzen
|
ditugun
teknologia batzuen aitzindariek jasoko dute Fisikako Nobel saria; eta Kimikakoa, berriz, biokimika alorrekoa da. Eta ez da epaimahaiak kategoriekin malgu jokatzen duen lehen aldia; 2007ko Bakearen Nobel saria adibide garbia da:
|
|
|
Proteinak sintetizatzeko behar duten kode genetikoa RNA mezulari baten bidez jasotzen dute, eta informazio horrekin eta transferentziazko RNA molekulek ekarritako aminoazidoekin proteina kateak osatzen dituzte. Bizitzeko ezinbesteko
|
ditugun
proteinak, alegia.
|
|
|
bata, aplikazioak eta, bestea, hizkuntzaren barruko tripak, oinarrizko tresnak, gero aplikazioetan erabili behar direnak. Esan daiteke lexikoan
|
ditugun
beharrak gaur egun ia% 100 beteta daudela. Orain dela 20 urte ez zegoen hiztegi konputazionalik, denak paperezkoak ziren.
|
|
|
K. S.: Gu, alde batetik, pozik gaude argi eta garbi ikusten delako lantzen
|
ditugun
teknikak baliagarriak direla. Behin eta berriz frogatzen da.
|
|
|
Ondoren, sistemari buruzko arrazoizko hipotesiak ezartzen dira, eta erabil daitezkeen lege enpirikoak identifikatzen dira. Hipotesi horietako batzuek aurretiaz zehaztu
|
ditugun
aldagai batzuen aldaketaren neurria adierazten dute. Hipotesi horien enuntziatu matematikoa deribatuak agertzen direneko ekuazio bat edo ekuazio sistema bat izango da, eta horixe da ekuazio diferentziala edo ekuazio diferentzialen sistema bat.
|
|
|
Diru kantitatearen aldaketa hauen batura izango da: interesen metaketagatiko aldaketarena eta bankuan egiten
|
ditugun
diru sarreren aldaketarena â?, formulako pâ?? .
|
|
|
Osasun sistemek hainbat ikuspegitatik bildu eta aztertzen dute osasun teknologiak erabili ala ez erabakitzeko informazioa: zelan funtzionatzen duten, zer baliabide behar
|
ditugun
, non kokatuko diren, zenbat profesional behar diren, zenbat kostatuko zaigun, etikaren edo gizartearen ikuspuntutik onuragarriak diren... Ikuspuntu horiek guztiak eta beste hainbat aztertzeko, eta erabakiak hartzen dituztenei informazioa emateko, Osasun Teknologien Ebaluazioa (OTE) dugu.
|
|
|
Bereizmenaz gain, TMHaren ezaugarrietako bat azkartasuna da, eta horren erantzuleak izango dira integratuko zaizkion AzTEC kamera eta gainerako puntako tresnak ere. Aretxagaren esanean, AzTEC da tresna nagusia, orain arte ezagutzen ez
|
ditugun
astroak aurkituko ditugulako. Amarauna motako bolometroen teknologia erabiltzen du erradiazioa detektatzeko, eta beste teleskopioetan dauden mota horretako kamerak baino hogei aldiz azkarragoa da.
|
|
|
Osagai horiek dira supersokak, eta, grabitate kuantikoaren osagai direnez, oso txikiak dira (10 cm). Ezagutzen
|
ditugun
partikula normalak (elektroia eta abar) supersoka hauen bibrazioak izango lirateke.
|
|
|
Beraz, ezin da ziurtatu eragin terapeutikoa erreala denik, ez eta, beharbada garrantzitsuagoa dena, aurkako eraginik ez duenik. Horrez gain, nutrazeutikoekin ez da medikamentuekiko interakzio frogarik egiten, eta, beraz, medikamentuekin batera hartuz gero, ezagutzen ez
|
ditugun
kontrako efektuak edo bilatzen ez diren eraginak paira daitezke.
|
|
|
Beraz, badaude baliabide teknikoak energia eolikoak eta fotovoltaikoak gaur egungo sarean txertatzeak eragiten dituzten arazoak saihesteko edo konpontzeko, eta sarearen kalitateari eusteko. Zenbateraino erabiliko
|
ditugun
, ordea, beste kontu bat da, baliabide teknologikoetatik haratago dauden arrazoi ekonomikoetan eta politikoetan oinarrituta erabakiko baitute agintariek zenbat egingo duten aurrera mota bateko edo besteko energia iturri berriztagarriek.
|
|
|
Baina pabiloiak, fabrikak eta abar ere paisaiaren zati dira. Izan ere, paisaia gizakiok hautematen
|
ditugun
lurralde zati guztiak dira, eta gizakiaren jarduera orok eragiten du haien itxuran. Adibidez, basora joan eta enbor lodia eta goranzko adar ugari dituen pago bat ikusiz gero, ez pentsa itxura hori kasualitatez duenik.
|
|
|
Zalantza egoera honetan, azeleragailuen arloa autonomoki garatzeko apustua egitea litzateke ESS Bilbao proiektuarentzat arrazoizko estrategia. Berea izango duen instalazio bat eraikitzea, Europako Espalazio Iturriari zerbitzu emango dion zentro bat (Espainiako Gobernuaren eta Suediako hautagaitzaren arteko akordioa betez), eta, batez ere, erreferentziazko zentro bat izango dena, azeleragailuen arloan
|
ditugun
premiak aseko dituena.
|
|
|
Garrantzizkoa da garaiz diagnostikatzea iktusa zein alzheimerra. Uste duzu gaur egun
|
ditugun
baliabideekin posible dela hori egitea?
|
|
|
Drupal, Wordpress, Dreamweaver... Eta balidatzaileak ere badaude, ongi egin
|
ditugun
ikusteko.
|
|
|
Jasangaitza. Kontsumitzen
|
ditugun
erregai fosilak ere eguzki energia dira, baina naturak milaka urte behar izan du energia baliabide zoragarri horiek lur azpian biltzeko, eta orain ziztu bizian xahutzen ari gara. Gaur egun, eguzki errentak eta naturaren kapitala diren erregai fosiletatik bizi da gizateria.
|
|
|
Ikerlanaren populazioko elementu guztien datuak ez
|
ditugun
kasuetan, ziurgabetasun eta zorizkotasun baldintzetan egin behar da lan, ondorioak prestatzeko. Kasu horietan, datuen analisi inferentzialak metodologia estatistikoa erabiltzen du parametro ezezagunak zenbatesteko, hipotesi konkretuak kontrastatzeko, etorkizuneko portaerak aurreikusteko, erabakiak hartzeko, bakarkako zein taldeko diagnostikoak egiteko, ziurgabetasuna kuantifikatzeko, eta baita errakuntza tartea mugatzeko ere.
|
|
|
Ezer ere ez. Nork daki zer ikusiko
|
ditugun
guk oraindik, eta ondorengo belaunaldiek zer ikusiko duten.
|
|
|
Hala ere, badago adimen artifizialaren beste adar bat, aurrekoaren pareko garrantzia eta gaurkotasuna duena. Batzuetan matematika ez da gai datu analisian
|
ditugun
hainbat problema ebazteko. Zergatik?
|
|
|
Izenak dioen moduan, inurri kolonietan du inspirazioa: inurriek egunero dituzten problemak nola ebazten dituzten, zer soluzio ematen dieten oinarri hartuta ebazten dira datu analisian bestela ebatzi ezin
|
ditugun
hainbat problema.
|
|
|
Beste alde batetik, adimen artifizialaren beste erronka batzuk datuen analisiaren alorrean daude, gizakiok
|
ditugun
arazoak ebatzi nahian. Gaur egun oso modan dagoena bioinformatika da, gizakiok ditugun gaitzen atzean dauden gene, proteina eta metabolito desregulatuei aurre egiteko.
|
|
|
Beste alde batetik, adimen artifizialaren beste erronka batzuk datuen analisiaren alorrean daude, gizakiok ditugun arazoak ebatzi nahian. Gaur egun oso modan dagoena bioinformatika da, gizakiok
|
ditugun
gaitzen atzean dauden gene, proteina eta metabolito desregulatuei aurre egiteko.
|
|
|
Monomero horiek elkarren ondoan kokatzen dira, eta kate luzeak eratzen dituzte, monomero ilarak balira bezala. Eguneroko bizitzan erabiltzen
|
ditugun
hainbat elementu polimeroak dira, besteak beste, plastiko izenez ezagutzen ditugunak.
|
|
|
Ukimenaren bitartez jaso dezakegun informazioa biziki aberatsa da. Izan ere, ukimena galduz gero, bestela konturatu ere egin gabe egiten
|
ditugun
ekintza asko eta asko ezinezkoak lirateke. Saiatu al zara zangoa inurrituta duzula ibiltzen?
|
|
|
Eta ez bakarrik motorren konbustioak sortutako poluitzaileek, baita pestizidek ere, eta egunero erabiltzen
|
ditugun
hainbat gaitan dauden poluitzaileek. Poluitzaile horiek airera pasatzen dira; asko iraunkorrak dira, eta, airearekin batera, poloetaraino heltzen dira.
|
|
|
Unibertsoaren zati txiki bat baino ez dugu ezagutzen. Adituen arabera, osagai asko falta zaizkigu aurkitzeko, eta ezagutzen
|
ditugun
osagai batzuen propietate asko ere ezezagunak zaizkigu. Diotenez, osagai horiek oso apalak dira Lurraren gainazalean haiei antzemateko eta nolabait aztertu ahal izateko; interferentzia gehiegi daude.
|
|
|
Materia ilunak, bestalde, unibertsoaren% 24 betetzen duela jotzen dute adituek. Kontuan hartuta ezagutzen
|
ditugun
espazioaren osagai guztiak (izarrak, planetak, galaxiak, zulo beltzak eta abar)% 5 betetzera ere ez direla iristen, esan dezakegu baietz, materia iluna ere oso ugaria dela.
|
|
|
Hain ugariak badira ere, bai neutrinoak eta bai materia iluna, oso zaila da horretan aritzen diren adituentzat bata zein bestea aztertzea, probatu nahi dituzten hipotesiak probatzea eta egin nahi dituzten neurketak egitea. Horren arrazoia da biek oso elkarrekintza txikia dutela guk ezagutzen dugun materiarekin eta neurketak egiteko erabiltzen
|
ditugun
tresnekin.
|
|
|
Plastiko gisa sailkatzen
|
ditugun
produktuak hainbat egituratako eta motatako materialez eginak daude. Guztiek, dena den, ezaugarri komun bat dute:
|
|
2010
|
|
|
Antigorputzek ezagutzen dituzten arantza proteinen zatikiak jartzen dituzte liposometan, eta liposoma horien txertoa jartzen diete untxiei, haien erantzun immunea ikusteko. Guk
|
ditugun
peptido liposoma immunogenoak beste batzuk garatzen ari diren DNA txertoekin konbinatzeko egokiak izatea espero dugu, azaldu du Nievak. Baina oso konplikatua da, esan du jarraian.
|
|
|
Oinarrizko teorema horren esanahia arretaz begiratzen badugu, P semiordena, aukeren arteko konparaketetan oinarritua dagoena, eta aukeren lehentasunak hautatzen
|
ditugun
gehienetan eskala kuantitatiboan definituta dagoena, eskala kualitatibo edo zenbakizkora igarotzen dela konturatuko gara. Hau da, X multzoko x aukera bakoitzari, F funtzioaren bidez, F (x) zenbakia dagokio, (eta y ri F (y)); horrela, F (x) eta F (y) zenbaki errealak konparatuz x alternatiba y baino gustukoagoa dugun ala ez jakin dezakegu.
|
|
|
Hori da. Badakigu zer bilatzen dugun esperimentu bakoitzean, baina arazoa da oso esperimentu zailak direla, eta lortzen
|
ditugun
emaitzak ez dira oso adierazgarriak; hondoko zarata handia dago, eta gorabehera kosmiko handiak ere bai, eta, ondorioz, oso emaitza nahasiak ditugu. Beraz, esperimentu handiagoak behar ditugu, askoz datu gehiago lortzeko eta emaitzak fidagarriagoak izateko.
|
|
|
Beraz, oraingoz, itxaropen handiak daude, eta zerbait aurkituko dugulako zantzuak ditugu. Baina eztabaida handia dago, eta lortzen
|
ditugun
emaitzak ez dira guztiz fidagarriak.
|
|
|
Baina, zientzialari batzuentzat, multibertsoaren teoria ez dago benetan fisikaren barruan. Beste batzuek argudiatzen dute hori gabe ezin dela azaldu ez energia ilunaren eragina, ez eta zergatik dituzten konstante unibertsalek neurtzen
|
ditugun
balioak eta ez beste batzuk ere. Ez dago beste azalpenik, eta horregatik oso gai interesgarria dela iruditzen zait.
|
|
|
Produktu gaseosoak ere ekiditen dira espazioan. Berez, urdailean
|
ditugun
gasek gorantz joateko joera dute; urdailaren goialdean dagoen balbula presionatzen dute eta, horren ondorioz, gasak ahotik kanporatzen ditugu (korrokadak). Baina, mikrograbitatean gasak ez dira urdailean ditugun gainerako edukitik banatzen, eta sabelean geratzen dira.
|
|
|
Berez, urdailean ditugun gasek gorantz joateko joera dute; urdailaren goialdean dagoen balbula presionatzen dute eta, horren ondorioz, gasak ahotik kanporatzen ditugu (korrokadak). Baina, mikrograbitatean gasak ez dira urdailean
|
ditugun
gainerako edukitik banatzen, eta sabelean geratzen dira. Korrokadaren erreflexuak jarraitzen du egoten, presioa egon badagoelako, baina oztopoa da korrokadak edukiarekin datozkiela astronautei.
|
|
|
Itsasora, mendi gailur garaienetara edo Ipar Polora egiten diren bidaia luzeetarako ere, dena den, antzeko menuak prestatu ohi dira, eta guk egunero kontsumitzen
|
ditugun
produktu ugari ere antzera egoten dira tratatuta, nahiz eta ez garen ohartzen, erantsi du.
|
|
|
Publizitatea ere fokatuagoa eta baliagarriagoa egin lukete: gaur egun ikusten ari garen web orri baten gaiarekin lotutako publizitatea erakusten diguten bezala, etorkizunean inguruan
|
ditugun
dendena erakutsi ahal izango ligukete.
|
|
|
Puskatzen dituen objektuak ez dira gure eguneroko bizimoduan ikusten eta erabiltzen
|
ditugun
objektuak, baizik eta horien atomoak osatzen dituztenak. Azeleragailuan, abiadura hartu eta talka eginarazten diete partikulei.
|
|
|
Zalantzarik ez dago bilatzaileek asko eboluzionatu dutela euren sorreratik, eta gaur egun ere hobetzen jarraitzen dutela. Horiei esker, eta oraindik nahiko egoera esperimentalean dauden eta ahalmen nahiz aukera berriak eskaintzen dituzten bilatzaile berriei esker, etorkizunean webean egingo
|
ditugun
bilaketak asko erraztuko dira, ziur.
|
|
|
Horrekin akabo enpresa txikiek Interneten lehiatzeko gaur arte izan duten aukera berdintasuna. Edo, bestela, ordaintzen ez dietenen trafikoa azkar joatea nahiko bagenu, erabiltzaileok ordaindu genuke, eta erabili nahi
|
ditugun
zerbitzuen araberako tarifa ezberdinak egongo lirateke. Baina, gainera, behin ate hori irekita eta neutraltasunarekin amaituta, nahi dutena egingo dute telekomunikazio enpresek.
|
|
|
Ezin ditugu kalkulatu gure gunearen konstanteak modu zehatz batean, baina iragarpen estatistikoak egin ditzakegu. Hau da, saia gaitezke iragartzen zer balio aurkituko
|
ditugun
probabilitate handienez. Iragarpen horietako bat baieztatu dugu dagoeneko.
|
|
|
Batetik, zerbitzurik ematen duen edo ez, ez dagoelako jatorriaren menpe, beste ezaugarri xeheagoen menpe baizik. Eta, bestetik, natura ez genukeelako soilik ematen digunaren arabera baloratu behar, gure haurrak izan dezaketen salneurriaren arabera baloratzen ez
|
ditugun
bezalaxe.
|
|
|
Gure ibaiei begiratu besterik ez dugu. Iberiar penintsulan
|
ditugun
arrain espezie gehienak exotikoak dira, eta horiexek dira bertako espezieen biziraupenerako arriskurik nabarmenena. Horrek ez du esan nahi espezie exotikoak errotik erauzi behar ditugunik, nekazaritzan bezala, beste esparru askotan erabilera interesgarriak baitituzte horietako askok.
|
|
|
Hortik aurrera, liburuaren bigarren zatian, Mosterínek animaliekin zerikusia duten alderdi etikoei buruz idazten du. Gaitzat hartzen ditu gizakiaren eta beste animalien arteko harremana (txakurren kasutik abiatuta aztertzen du), ikuspuntu antropozentrikoaren eragina, laborategiko animaliak, jateko hazten
|
ditugun
animaliak eta animalien tortura. Azkenik, animalien eskubideei buruz hitz egiten du, eta gogoeta ekologiko zabal batekin bukatzen du liburua.
|
|
2011
|
|
|
Mugikorretan erabiltzeko aplikazio bat denez, edozein unetan erabili ahal izango dute euskara ikasten hasi nahi dutenek modu erraz eta atseginean. Hain zuzen, egunean ezertarako erabiltzen ez
|
ditugun
denbora tarte txikietan erabiltzeko pentsatuta dago aplikazioa, dentistaren kontsultan noiz deituko diguten zain gaudenean, esate baterako, adierazi du Solabarrietak. Multimedia aplikazio bat denez, gainera, hasieran ikasi behar diren bi mila esaldi horiek memorizatzen laguntzen du, audio, irudi eta ariketen bitartez testu hutsarekin baino azkarrago ikasten da eta.
|
|
|
Zu saiatzen zara ezaugarri batzuk lortzen, eta batzuetan kasu egingo dizute; baina besteetan ez dute zurekin ezer jakin nahiko. Baina tira, azkenean lortzen dugu kasu pixka bat egitea ere, eta lortzen ditugu guk nahi
|
ditugun
ezaugarri elektrikoak, optikoak, kimikoak...
|
|
|
Esanguratsua da, ordea, eta ez onerako, Elikagaien Informaziorako Europako Kontseiluak oinarrizko lezio berak azpimarratzea orain E. coli bakterioa dela eta sortutako krisian, eta 2003an, akrilamidak zirela eta piztutakoan. Akats berberak errepikatzen
|
ditugun
seinale.
|
|
|
Erronka nagusia da nahi dugun potentziako ordenagailu kuantiko bat egitea. Oraingoz, ezin dugu prototipo txikiak besterik egin, eta horrek esan nahi du lege fisikoak ondo ezagutzen ditugula, badakigula nola egin behar den, eta pentsatzen
|
ditugun
gauzak zuzenak direla. Baina garapen teknologiko baten faltan gaude ordenagailu kuantiko handi bat egiteko.
|
|
|
Osorik ez egon arren, arkeologoak segituan konturatu ziren ez zutela inoiz horrelako fosilik topatu. Begi bistan zegoen hezurra ez zela hartzena, ezta guk aurkitu ohi
|
ditugun
espezieetako batena ere. Aranzadi Elkartera jo genuen, bertan espezie ugariren hezurren erreferentziazko bilduma bat baitute, eta bertan topatu genuen Macaca sylvanus dela.
|
|
|
Gaiari heltzeko modu bat dira plan horiek, baina energia asko eskatzen dute. Bien bitartean, eskuragarri dugun ura kontserbatu genezake, arro hidrologikoak babestu, eta ez gastatu barra barra dagoeneko bertan
|
ditugun
baliabideak.
|
|
|
Oraindik garaiz gabiltza nola eutsi aurkitzeko. Bizirik irauteko une erabakigarrienean gaude; izan ere, orain hartuko
|
ditugun
erabakiek, datozen hamar urteetan hartuko ditugun horiek, datozen 10.000 urteetan izango dute eragina.
|
|
|
Oraindik garaiz gabiltza nola eutsi aurkitzeko. Bizirik irauteko une erabakigarrienean gaude; izan ere, orain hartuko ditugun erabakiek, datozen hamar urteetan hartuko
|
ditugun
horiek, datozen 10.000 urteetan izango dute eragina.
|
|
|
sistema cannabinoidea manipulatzea lagungarria izan daitekeela depresio arazoak tratatzeko gaineratu du Rodríguez Puertasek. Hala ere, orain arte lortu
|
ditugun
datuak behin behinekoak dira oso, eta goiz da manipulatzeko modurik onena zein izango litzatekeen esateko.
|
|
|
Hauetan, jaisten dugu edukia gure disko gogorrera, baina kopiak eragozteko sistema duenez, ez dio beste inori balio. Tira, ezta guri ere etorkizunean izango
|
ditugun
aparailuetan! (Liburu elektronikoen DRMari buruz hitz egin genizuen iazko martxoko zenbakian).
|
|
|
Bestalde, ezagutu nahi
|
ditugun
gauzen artean, badago beste bat nire ustez oso garrantzitsua dena: erribosomaren egitura konplexuan egitura txiki bat aurkitu dugu, gune edo nukleo bat, eta uste dugu bizidunak sortu aurretik eratu zela.
|
|
|
Egia da jendeak adierazten duela kimikaren aurkako hainbat gauza, baina gero eguneroko portaeran ikusten da jendeari berdin zaiola, eta askotan kimikaren alde jokatzen duela. Ikusi besterik ez dago hartzen
|
ditugun
erabakietan zenbateraino jotzen dugun substantzia sintetikoetara. Kontu garrantzitsuak ez direnean, igual ez, baina garrantzitsuak direnean, substantzia kimikoetara jotzen dugu.
|
|
|
Orain badakigu zein diren haientzat eremurik garrantzitsuenak. Badakigu zer tamainatako taldeak
|
ditugun
. Baina horretarako zortzi urteko ikerketa behar izan dugu.
|
|
|
Erosten
|
ditugun
elikagaietako bakoitzak gure osasunean izango duen eragina zehaztasunez azaltzen digun etiketa sistema bat. Ulergarria, gainera.
|
|
|
Profilen bidez, etiketan adieraziko zen elikagai bakoitza zenbateraino den osasungarri. Paketeen azaletan azkenaldian ikusten
|
ditugun
semaforoen sendikoa litzakete ekimen hori, baina askoz konplexuagoa.
|
|
|
Baina gaztaren koipearen %80 asea denez, nutrizio profil gehienetan ebaluazio negatiboa ematen zaio, eta ez da kontuan hartzen kalitate oneko proteinak dituela, bai eta bitaminak eta mineralak ere. 50 gramoko gazta zati batek erraz asimila daitekeen 300 mg kaltzio ematen digu emakume zein gizon, heldu asko ez dira heltzen egunero behar
|
ditugun
1.200 mg kaltziora.
|
|
2012
|
|
|
Oso arrazoi desberdinengatik, beren burua sokaren beste muturrean kokatuko luketen askok hautu bera egin dute, eta kulturari eta ikasketa prozesuei soilik egotzi dizkiete, adibidez, gizonen eta emakumeen izaeran edo portaeran egon litezkeen desberdintasunak. Politikoki okerra izatera iritsi da, kasu batzuetan, kontrakoa aldarrikatzea; gure historia ebolutiboaren eta zerizan biologikoaren emaitza garela esatea, berdintasunaren eta giza eskubideen izenean baztergarri jotzen
|
ditugun
jokabideak justifikatzea balitz bezala.
|