|
2000
|
|
|
Urteak pasa ahala, eta gertaera historikoak atzean utzi eta ahaztu egiten diren neurrian, orduan itzultzen da artearen benetako balioa lehen planora. Eta bitartean, gertaera historiko horiek ahaztu gabe daudenean, autorearen pentsamolde eta jokaerak pil pilean dauden bitartean, orduan artelan bati buruzko benetako balioa juzkatzea —edo artista jakin baten inguruko iritzi zehatza botatzea— gehiegi baldintzatzen da, nahikoa baita kritiko papera duenak artista jakin bat garaikide eta laguna izatea, askoren aurrean berak eman
|
dezakeen
iritziak balio guztia gal dezan.
|
|
|
Estatu Batuetan Los Angeles Times, Chicago Tribune, Washington Post edo Knight Ridder taldeko egunkariak hasi dira esparru berri hau jorratzen. Egia esan, iragarki sailkatuen arloan Internetek izan
|
dezakeen
eragin handiak ondoeza zabaldu du egunkari" klasikoen" arduradun ekonomikoen artean. Bernardo Daz Nostyk adierazten duenez, Badago faktore ekonomiko garrantzitsu bat komunikabide inprimatuak Interneterantz bultzatzeko.
|
|
|
edozein egitasmo edota harremanen aurrean, gizabanakoak bere" autodeterminazio" eskubideari eusten diola. Hau da, ni ak helburu oro osatu, aztertu eta berrikus dezake bere ingurunetik etengabean jasotzen duen informazio, adibide edota argudioen eraginpean, bera baita bere bizitzarekin zer egin eta berau nola gidatu erabaki
|
dezakeen
bakarra1 Goian aipaturiko liberalen arabera, beraz, autonomoak eta gure buruaren jabeak garen gizakion bizimodu on jakin batekiko leialtasuna jarrera kontingentea da, ez berezkoa (constit utive) (Larmore, 1990: 343).
|
|
|
Nafarroako Liburutegi Publikoen Mapa prestatzean, liburutegi zerbitzua razionalizatzeko asmoari erantzuten zaio, har
|
dezakeen
biztanle kopuruaren araberakoa izan dadin. Horretarako, udalerriak biztanle kopuruaren araberako sei multzotan sailkatu dira (1.500 eta 3.000 biztanle artekoak; 3.001 eta 5.000 biztanle artekoak; 5.001 eta 10.000 biztanle artekoak; 10.001 eta 20.000 biztanle artekoak; 20.001 eta 30.000 biztanle artekoak; eta, azkenik, 100.000 biztanletik goitikoak, hau da, Iruñea soilik).
|
|
|
Orain hogei hogeita hamar urteko polemika itxura hartu nion, baina orain hogei hogeita hamar urte protagonistak ezberdinak izaten ziren. Gogoan dut, esate baterako," El Libro Rojo del Cole" izenekoak sortutako iskanbila, edo Etxarri Aranazko ikasle batek bikote bat ume batek pentsa
|
dezakeen
jarrera sexual inozo bat paper baten gainean marraztu zuenekoa. Haiek oihuak!
|
|
2001
|
|
|
Kanpotik begiratuta, gizon batek egin
|
dezakeen
guztia eta askoz gehiago egin duzu zuk. Zuk zeuk, halaere, izango duzu egin gabe utzitako zerbaiten damurik.
|
|
|
1923 urtean Louis de Broglie k bere doktoregotesian ideia berri bat plazaratu zuen. Alegia, argiak partikulaizaera erakuts
|
dezakeen
era berean, partikulei ere uhin izaera dagokie, uhinaren uhin luzeraren (l) eta partikularen momentuaren (p) arteko biderkadura Planck en konstantearen berdina izanik: lp= h. Iraultza kuantikoa 1925 1928urteetan gauzatu zen, Pauli, Heisenberg, Born, Jordan, Schrodinger, Dirac eta Bohr fisikarien eskutik.
|
|
|
Supere roanko rtasunaren fenomenoa Kammerling Onnes ek aurkitu zuen esperimentalki, 1911 urtean, merkurioak oso tenperatura txiki batetik behera (tenperaturak har
|
dezakeen
baliorik txikienetik oso hurbil, -°C) erresistentzia elektrikoa galdu egiten duela erakutsiz. 1930eko hamarkadan materia osatzen duten partikulenbanakako jokabidea (sinpletasuna) ezaguna zelarik ere, zenbait materialek erakusten duten nolakotasun berri horren jatorria (konplexutasuna) ulertu ahal izateko zenbait urte igaro behar izan ziren.
|
|
|
ezaugarriok fabrikatik dauzkazu ala ez; ez dauzkanak ezin ditu eskuratu, eta kitto. Hizkuntza, aldiz, nork beregana
|
dezakeen
zerbait da, ez jakitetik jakitera pasa daiteke. Ez da zerbait itxia, guztiz irekia baino.
|
|
|
Espainiaren kontzeptutik, edo zabalago esanda, metropoliaren kontzeptutik hizkuntz eta kultur dibertsitatea arriskua dira. Espainia, kasu honetan, nazio bakartzat duenak, nekez onar dezake bere kontzeptu unionista hori kolokan jar
|
dezakeen
ezer. Ikuspegi horretatik, kultura eta hizkuntza periferikoak irautea eta indartzea arriskua da.
|
|
|
Hirugarren segmentua da, azkenik, nazionalismo espainolaren etorkizuneko buruhauste nagusi: euskal gizartean bigarren segmentuaren boto babesaz eta lehenengoa beldurtuz lor
|
dezakeen
puskaz hirugarrenean eragitea lortu nahi du," D" ereduaren arrakasta zapuztuz," curric ulum" propioa galaraziz," gaztelania" hizkuntzaren presentzia handituz," curriculum" espainola nagusituz, eta hezkuntza prozesu sozializatzailean esku hartzen duten ikasleak gurasoak irakasleak tesi horietara bilduz.
|
|
|
Euskalgintzak, ordea, beste puntu sendo bat ere kontuan hartu behar du: estatu propiorik ez izan arren, Administrazio publikoak joka
|
dezakeen
paper positiboa, askotan funtsezkoa. Euskal Herriko lurralde administratibo desberdinei so egitea besterik ez dago, Iparraldeko egoera, Nafarroakoa, Euskal Autonomi Erkidegokoa, Arabakoa, Bizkaikoa, Gipuzkoakoa, Udal desberdinetakoa... baloratzeko garaian.
|
|
|
ETAren indarkeriak arazo honen guztiaren gain izan
|
dezakeen
eragina mahai gainean behin eta berriro jarridela ere egia da, Nafarroako egoera gainetik ez bada ere ezagutzen duen edonorentzat. Dudarik gabe, euskararenkontrako azken eraso organizatu hau ETAren ekintza bortitzak aspaldian ez bezala pilatzen ari direnean gertatu da.
|
|
2002
|
|
|
Euskadin egiten den ikerkuntzaz ari garelarik, gogoeta laburra egin nahi dut ikerkuntza horren emaitzak argitaratzeko orduan erabili behar den hizkuntzaz. Nire iritziz, argitaratuko diren emaitzen ustezko irakurleen hizkuntza da erabili behar dena, eta idazlea da hori zein den erabaki
|
dezakeen
bakarra. Ingelesa da ikerkuntzaren emaitzak hedatzeko gehien erabiltzen den hizkuntza.
|
|
|
Euskal Unibertsitatearen ereduak izan
|
dezakeen
arriskurik nagusiena frantses —Iparraldean— edo gaztelania —Hegoaldean— teknikoa menderatzen ez duten profesionalak ateratzea da. Bere ikasleak euskara tekniko txukun eta akademiko bat erabiliko duten profesionalak izango dira, euskal gizarteak eskatzen duen modura.
|
|
|
Bake prozesuari esker eraikitakoa lehertarazi egin dute. Pentsa liteke Sharonek —gutxi gorabehera disimulatutako Bushen babesarekin— garaipen militarrabesterik ez duela nahi, ez baitirudi sarraski horrek Mendebaldeko iritzi publikoan izan
|
dezakeen
eragina axola zaionik. Bitartean, NBEk —gogora dezagun Israelek legez kontra okupatutako lurraldeak direla— Palestinar Estatua eratzeko eskubidea oso modu lausoan baino ez du aintzatetsi.
|
|
|
1. Arazoak ditugu. Mendebaldeko Ongizate estatuetako biztanle pribilegiatuok ez dugu ulertzen Erdi Aroko eredu politiko eta kultural batek nola eduki
|
dezakeen
hain arrakasta handia eta bortitza. Horrela hasiko litzateke, egun, Islamari buruz irakur litekeen edozein idazki.
|
|
2003
|
|
|
Deskuido batean hark orriren bat oso karlismoaren alde idatzi izan balu ere (Engels-ek behintzat franko negatiboki epaitu ditu), beti izango litzateke jakingarria, zer esaten duen Marxek, hori egia da, baina galdetu beharra legoke, zer informazio eduki duen gizonak Londresko bere langelan buru belarri sartuta, bigarren edo hirugarren eskukoa derrigor. Zenbat balio
|
dezakeen
guretzat, beraz, haren iritzi batek zer eta karlismoari buruz. Tamala da tirabira alferrotan grinatzea.
|
|
|
Giza-multzo hau ikaragarri handituz datorrena da eta euskal hiztunbihu rtzea dugu premiarik handienetakoa normalizazioareni kuspegia ren aldetik. Zalantzak ditut eskolak, hezkuntzafo rmaleko erakunde gisa, egoera hori irauli ote
|
dezakeen
. Garbiago ikusten dut, ordea, hezkuntza ez formaleko erakundeek, eta horien artean kokatu behar dira hain zuzenere helduen euskalduntze alfabetatzekoak, duten ahalmena hizkuntzazko erabilera informaleko eremuak lantzeko eta hezkuntza formalak iristerik ez duen tokietara iristeko.
|
|
|
Hitz bitan, gizarteari dagozkionak eta sektoreari dagozkionak. Guk hemen jakin nahi duguna da zer gertatu den euskal gizartean, Euskal Herrian, 70 hamarkadetatik gaurdaino, hain zuzen ere beherakada hau esplika
|
dezakeen
zer. Galdeketa hau euskalduntze eta alfabetatzearen errealitatea oso ongi ezagutzen duten adituen artean banatu dugu.
|
|
|
Udazkenak itsaso bete egitasmo dakar, ez soilik politikaren eremuari dagokiola, baizik eta kulturaren arloan ere bai. Egitasmoetatik garrantzitsuena, agian —bai duen bolumenagatik baita hurrengo urteetan izan
|
dezakeen
eraginagatik ere—, Jaurlaritzaren Kulturaren Euskal Kontseiluak aurkeztu behar duen" Kulturaren Euskal Plana" dugu (www.kulturareneuskalplana.net).
|
|
|
Indian, enpresaglobalizazioaren aurkako mugimendua faxismo erlijiosoari aurre egiteko ahalmena izan
|
dezakeen
benetako indar politiko bakarra bihurtzeko zorian dago.
|
|
|
Kontuak kontu, Zugaza efektua berrekuratzeko balio
|
dezakeen
bidea izan daiteke erakusketa honekin hasitakoa. Metro gutxira duen titaniozko museoak ere aurki ekin dio benetan erakargarria den zerbaiti, lozorroan murgiltzea besterik ez zaio falta eta.
|
|
|
Erdara zen bertako hizkuntza bakarra. Haur batek gogora
|
dezakeen
neurrian, bestelako gertaera bat gelditu zitzaidan markaturik ikastaroan: Gernikako bonbardatzea.
|
|
|
Irakaskuntzan bi muturretan muga latzak ditugu, euskaraz ikasteko oinarri sendoa eman
|
dezakeen
haurtzaindegirik ia ez dugu, eta hizkuntzari prestigioa eman liezaiokeen Unibertsitateak erabat gaztelaniaz funtzionatuko duela ziurtatu digute bai UPNk eta bai PSNk proposatu duten plangintzarekin. Irakaskuntza prozesua hizkuntz oinarririk gabe hasi eta gazteek lan mundura sartzeko beharrezko dituzten ikasketak —Lanbide Heziketa eta Unibertsitatea— erdaraz izateak, makina bat guraso atzeratuko du bere haurra euskarazko eredura eramatetik.
|
|
|
Beraz, epe motz, ertain eta luzean politika horrek izan
|
dezakeen
eragina edo kaltea herritarren borondatearen araberakoa izango da, dudarik gabe. Gauza bagara indarrak batzeko, estrategia adosteko, erakargarriak izatenja rraitzeko, euskararen kontrako politika sustatzen dutenak politikoki higatzeko eta normalizazioa erraztuko duten proiektuak martxan jartzeko, aurrera egingo dugu eta kaltea ez da handia izango.
|
|
|
Eta hori ere bi modutan lor daiteke: debatean parte har dezaketen guztiek izan
|
dezakeen
baliorik txikiena ere kentzen diotelako (hau da, interesik ez duen gaitzat hartzen dutelako), edo bestela, argumentuaren eragile nagusiak, ETAk berak, bere burua alde batera uztea erabakitzen duelako. Salomonen epaiketa famatuan, umea salbatuko bazen, benetako amak hartutako jarreraren antzekoa.
|
|
2004
|
|
|
Estatua ren kontzeptuaren gainetik Nazioarena izango du beti, Nazioa baita, Erdozaintzirentzat, gizabanakoaren burujabetasuna, askatasuna, nortasuna eta kultura babes
|
dezakeen
bakarra. Puntu horri loturik kolonialismoaren auzia datorkigu.
|
|
|
Epe erdian, Euskalteleko bezeroek eduki lokal onenez gozatu ahal izateko lan egingo dugu, Euskadiko telebista lokal ia guztietaraino iritsiz eta horietako bakoitzean bezeroari interesa dakizkiokeen programak hautatuz. Jakinkizun dago, dena den, egitura horrek guztiak zer nolako bideragarritasun komertziala izan
|
dezakeen
. Orain arte, eta salbuespen aipagarriak alde batera utzita, telebista lokalak defizitarioak dira, baina baita, zalantzarik gabe, etorkizunerako apustu garbia ere.
|
|
|
Hau da, suposatzen da erkidegoek kontzesioen banaketa aurrera eramango dutela, eta erkidego bakoitzak bere eremuari eragingo dion arautegi diferentziatu bat ere osatuko duela. Kasu horretan, pentsa liteke Eusko Jaurlaritzak egin
|
dezakeen
arautegian euskaraz emititu beharreko gutxieneko ordu kopuru bat ezarriko duela, eta baldintza hori derrigorrezkoa izango dela. Hau posible izango dela uste dut, nahiz eta hori hala izango dela ziurtatzeko datu ofizialik ez daukadan.
|
|
2005
|
|
|
AgianXabierkoaren beste hura aurkitzeko katebegia baizik ez da. Eta azken hitz bat, aholku eta erregua aldi berean, eskuizkribuaren zalantza argi
|
dezakeen
bakarra jar dadila lanean: Amaia Ezpeldoi detektibesa literarioa, haigu fite! °
|
|
|
Zientzialariak aditu ditugu: ez da gauza bera zirimolak bere baitan duen indarra, eta horrek sor
|
dezakeen
eraginen kalkulua. Egiaztatu ahal izan dugu itsaso zabalean dagoen bitartean haizeteak kalterik ez dakarrela, ez bada untziren bat edo beste hondaratzen duelako.
|
|
|
Legegintzaldi baten amaiera eta berria ren hasiera beti daga rrantzizko epemuga etorkizuneranzko pausoak emateari dagokionez bizitza politikoan. Alde batetik, agindu eta bete diren edo ez diren promesak zertan diren jakiteko ordua delako, eta bestetik, hurrengo lau urteetarako ibilbideak zer itxura har
|
dezakeen
ikusteko. Ondoren egingo ditudan azterketa eta balioespenak beti Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluaren ikuspegitik eginak izango dira.
|
|
|
Hau da, Kutxen izanaren iraupena ala muin aldaketa hautatzeari lotua. Eta, ondorioz, hautaketa horrek hiru lurraldeetako gizakiengan eduki
|
dezakeen
eraginari begira, lehenbizi eragin ekonomikoari, baina baita ere bestelako herri
|
|
|
Horretan, hortaz, imajinazioa, errealitatea eta helburu praktikoak nahasten dira. Zientzia fikzioak teknozientziaren irudi multzo bati buruz eta horrek gizakian izan
|
dezakeen
eraginari buruz hitz egiten du, baina baita gaur egun dugun teknologiareneragin imajinarioari buruz ere. Zientzia fikzioak gizarteaz —erreala edo irudizkoa— eta gizabanakoez hitz egiten du.
|
|
|
alde batetik, batzuetan nanoteknologiak gehiegi erabiltzen du irudi multzo ez zientifikoa —edo fikziozkoa— bere hipotesiak proposatzerakoan; bestetik, zientzia fikzioa publikoari nanoteknologia hedatzeko baliabide gisa erabiltzen ari da; azkenik, nanoteknologiak zientzia fikzioaren osagai narratiboak erabiltzen ditu. Lehendabiziko kasua erabat kritikagarria da; bigarrenak zientzia fikzioak dibulgaziorako eduki
|
dezakeen
gaitasunaren azterketa sakonagoa luke; azken puntuak ez du ezer arrarorik, batez ere egun tropoek eta beste baliabide narratiboek teknozientziaren diskurtsoan duten garrantzia inolako aurreiritzirik gabe onartzen denean (ikus Bengoetxea 2005; Brown 2003, 21 or.; Haraway 1997, 64 or.; Lopez 2004, 2 atala).
|
|
2006
|
|
|
Liburuaren sare komertzialean, bereziki herri eta auzoetako liburu dendetan, halako neurri batek egin
|
dezakeen
mina ongi baloratzekoa da, bestalde. Testuliburuak suposatzen duen diru sarrera gabe liburu denda askok ateak itxi lituzketela baieztatzen dute profesioko askok.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak har
|
dezakeen
erabakiak, EIMA bidez gauzatu den orain arteko Sailaren filosofiari uko eginez, hondo hondoan jotzen du euskal curriculuma. Eta hori —gure ikuspegitik hauxe da ondorio larriena— Eusko Alkartasunako arduradunen eskutik gertatuko litzatekeela sinesgaitza gertatzen zaigu.
|
|
|
Argudio horietatik ondorio pare bat errepika daiteke: ikusirik testuliburuak zein pisu desberdina duen erdarazko eta euskarazko liburugintzan, bistan da Hezkuntza Sailak har
|
dezakeen
neurri horrek ez lukeela berdin eragingo euskal eta erdal liburugintzan. Erdal liburuan zeharkako eragina luke, eta guztiz kontrakoa euskarazkoan.
|
|
|
testuliburuek ez dutela inoiz ere irakaslearen zereginaren lehentasuna ordezkatu behar. Irakasleak gai izan behar du bere eskuetan dagoen ikasmaterialak bete
|
dezakeen
funtzioa jakiteko eta funtzio horiek derrigorrezkoa den curriculumarekin eta bere ikastetxeko Hezkuntza Proiektuarekin zenbateraino uztargarriak diren erantzuteko.
|
|
|
Eta, azkenik, Batasuneko estatuei eskatzen zaie bost urteko epean, eta gero ere erregularki, Batzordeari pasa diezaiotela 77ko Gidarauaren aplikazioari buruz balio
|
dezakeen
informazio guztia.
|
|
|
Kanpora eta barrura egiten duen bidaian memoria izango du lagun. Memoria, oroitzea, hori da bizitza, biziera bakarra, batak bestean izan
|
dezakeen
lekua. Maitasuna ez al da memorian leku on bat ematea, beste bati tarte bat irekitzea.
|
|
|
Beste edozein mezuk bezala, honek ere ez du noski euskararen aldeko hautua egin
|
dezakeen
edonorentzat balioko, eta ezta edozein egoeratarako ere, baina jasotzaile eta egoera jakin batzuetara egokituta, seguruenik bai.
|
|
2007
|
|
|
Inguma ziurtagiria, datu basean erregistratuta dagoen edozein egilek eska
|
dezakeen
(bere) ekoizpen zientifiko kulturalaren egiaztagiria da. Azken buruan, ziurtagiria unibertsitateko kideen curriculum garapenerako instrumentua izateko sortu zen.
|
|
|
Zalantzan jartzen zuten haiek euskarazko itzultzaile automatiko orokor batek eskain
|
dezakeen
zehaztasuna. Hogei urte arlo horretan diharduten aditu euskaldunek zioten gaur egun ez dela posible edozein testuren itzulpen zehatzak egiteko sistema bat lortzea, baina posible litzatekeela arlo jakinetarako, arlo horietako testu corpus handiak egongo balira.
|
|
|
Asmoa: Nazio kontzeptuak XXI. mendeko Europan gutxiengo nazionalei eta euren eskubideei buruzko auziari aurre egiten lagun
|
dezakeen
eta nola aztertu du Biltzarrak: kontzeptua berriro pentsatu, modernizatu, egokitu[...].
|
|
|
• Autodeterminazio eskubideak nazioarteko araubidean eskaintzen duen babesa, oraindik ere, ez da oso argia; izan ere, eskubide horren elementuei buruzko interpretazio kontrajarriak daude —nork egikari
|
dezakeen
, zein baldintzatan, zein diren horren mugak, zein hori bermatzeko tresnak... — Interpretazio mugatuenak ukatu egiten die estatu nazionalen barruan dauden gutxietsitako gizatalde nazionalei eskubide horren bidez bere nazio eraikuntzari ekitea. Hala eta guztiz ere, nazioartean ere badira hainbat iritzi esanguratsu autodeterminazioaren eskubidea egikaritzearen inguruko interpretazio zabala defendatzen dutenak, eta ikuspegi demokratikoetatik abiatuta, kolonien askapen prozesutik harago, eskubide hori erabiltzeko bidea zabaltzen dutenak.
|
|
2008
|
|
|
Immigrazioak eragiten duen erronka eta horrek dakarren kultura aniztasunak eragiten duen erronka hau da: nazio minorizatua garenez, gai izango ote gara, nahiz eta oztopo ugari eragin
|
dezakeen
, subiranotasun prozesu demokratikoaren alde, eta kulturaeta hizkuntza normalizazioaren alde egingo duen aberastasun elementu gisa bideratzen konplexutasun hori. Edo, oztopo elementu gisa zaharkitzen utziko dugu.
|
|
|
Immigrazioarekin bizitzea erronka da, baina elkar aberasteko lagungarri izan daiteke (ez gu bakarrik, baita haiek ere); edo bakartzeko, arazoa eragin
|
dezakeen
elementua izan daiteke, eta, azken batean, elkarren kalterako elementua izan. Halaber, erronka ere bada, Euskal Herrian abian dagoen prozesu demokratikoaren eta hizkuntza normalizazioaren prozesuaren alde edo aurka egin dezakeen faktore sozial eta politikoa den heinean.
|
|
|
Immigrazioarekin bizitzea erronka da, baina elkar aberasteko lagungarri izan daiteke (ez gu bakarrik, baita haiek ere); edo bakartzeko, arazoa eragin dezakeen elementua izan daiteke, eta, azken batean, elkarren kalterako elementua izan. Halaber, erronka ere bada, Euskal Herrian abian dagoen prozesu demokratikoaren eta hizkuntza normalizazioaren prozesuaren alde edo aurka egin
|
dezakeen
faktore sozial eta politikoa den heinean. Elkar ezagutze hori eta elkarrengana hurbiltze hori proposatzeko moduaren araberakoa da, eta horren baitan egongo da gure herrialdeko bizikidetza eta gure demokrazia eraikitzeko itunen norainokotasuna.
|
|
|
Immigrazioak indartu egin du, Quebecen zein Flandesen, nazio estatu gisa autodefinitzeko premia. Sarreran esan dugunez, Kataluniako gizartea ere konturatu da etorkin andana iristen ari dela —garapen bidean dauden herrialdeetatik, batik bat —, eta presentzia berri horrek hiriaren eta gizartearen paisaia aldatzen duela; aitzitik, oraindik ez da guztiz ohartu immigrazioak nazio eraikuntzan izan
|
dezakeen
eraginaz.18
|
|
|
Blogak informazio asko ematen du blogariaren gainean. Hasteko, badu atal bat non blogariak bere burua aurkez
|
dezakeen
. Atal hori ondo betez gero, horra curriculumaren elementu garrantzitsu bat.
|
|
|
Jarduera horien guztien inguruko eztabaida soziala oraingoz hedatu ez bada, bere emaitzak oraindik erdipurdikoak direlako izango da seguru aski, gogoaren funtzioen teoria baliagarri baten ezean, bere ahaleginek ez dutelako eraginkortasun zehatzik. Ikusteko dago noraino joango diren eta zein tankera hartuko duten kontu horiek guztiek datozen urteetan, baina gure bizitzetan eragin sakona izan
|
dezakeen
zerbait garatzen ari dela jakin behar dugu, ustekabean harrapa ez gaitzan.
|
|
|
Orain arte unibertsitate irakaskuntza funtsean edukiak irakasteaz arduratu bada ere, eszenatoki berrian ikasleen gaitasunak garatzen dituzten ikaskuntza prozesuak hartzen ari dira lehentasuna. Horrela, formazioaren kalitatea areagotu
|
dezakeen
eta irakasleen lana modu desberdinean ulertzera eraman diezagukeen irakaskuntza kultura berri bat sortzen ari da Bolognako prozesuaren garapenarekin batera. Kultura berri horren ezaugarri nagusiak gaitasunetan oinarritutako formazioaren ikuspegia eta irakasteko ikasteko metodologiaren berrikuntza sakona dira.
|
|
|
• Laneko esparrua. Egresatuak bere lanbide profesionala gara
|
dezakeen
lan esparrua edo esparruak identifikatzen dira.
|
|
|
Bolognako prozesuak dituen indargune eta ahulguneei eta euskal unibertsitate esparruan izan
|
dezakeen
eraginari buruzko eztabaidan sakondu asmoz, gertutik ezagutzen dutenengana jo dugu iritzi eske. Honako auziak planteatu dizkiegu:
|
|
|
Euskaltzalea naiz baina ezezagun batekin erdaraz egin behar dut, bestela beharbada bera txarto sentituko da euskaraz egiten badiot... Kasu horretan desagertu egin da disonantzia kognitiboak sor
|
dezakeen
emozio ezkorra.
|
|
|
...hintzat, eragile pribatuen esku dago, esan nahi baita, Euskal Konfederazioak 2008ko apirilaren 21ean egin duen moduan, hizkuntza gutxituen ezagupen ofizialerako plataforma komun bat sortzeaz gain eta gailu juridiko bat sortzea eskatzearekin batera, hizkuntza politika handinahiak bezain eraginkorrak sortzeko asmoz, ezinbestekoa dela ikustea elkarte, enpresa, fundazio ala herritar bakoitzak zer egin
|
dezakeen
, bere mailan eta bere baliabideekin, hizkuntza gutxituen transmisioa, ezagutza eta erabilpena bermatzeko. Bere historian zehar, hori izan da hizkuntza gutxituen indarra, hau da, norberaren ekimenean oinarritzea eta ez beharbada inoiz helduko ez den iraultza bat itxarotean.y
|
|
2009
|
|
|
Nire zifren defentsan esan dezaket irakurleak berak froga
|
dezakeen
zerbait: titulua bere fitxa eta guzti ematen dut, datu guztiekin.
|
|
|
Gramsciren oinarrizko kontzeptua hegemonia kulturala zen. Horrekin, talde batek —edo klase batek— kultura ustez anitz bat nola goberna
|
dezakeen
adierazi nahi zuen. Baita ere, ondorio gisa, kultura hori gure eguneroko jardueretan nola sar daitekeen eta nola eman diezaiekeen forma gure usteei, era horretan menderapen sistema konplexuak eratuz.
|
|
|
Beldur horren aurrean bi aukera daude: eman
|
dezakeen
gai bat aukeratu eta idazleak menderatzen dituen literatur teknikak gai emankor horren zerbitzura jarri (enkarguz lan egitearen parekoa, autoenkargua); edo itxaronaldi aktiboa deituko niokeena (abstentzio aktiboa existitzen da, ez. Ba, bai, aktiboki esperoan egotea ere posible da):
|
|
|
Bertsolaritzaren corpus bibliografikoa poliki poliki sarean jartzeko helburua dauka, besteak beste ondorengo edukiak jasoko dituelarik: bertsolaritzaren inguruan paperean soilik argitaratutako lanak (liburuak, liburuxkak, artikuluak...); katalogoetatik kanpo dauden dokumentuak; Bertsozale Elkarteak nahiz beste erakunde edo norbanakoen argitalpenak eta gaiarekin harremana duen eta interesa izan
|
dezakeen
edozein lan.
|
|
|
Euskaltzaindiak euskarri digitalean eskaintzen ditu hemen, orain arte paperean plazaraturiko hainbat lan. Era honetan, ikertzaile, ikasle irakasle zein interesa izan
|
dezakeen
orok modu erosoago eta malguagoan erabili ahal izango ditu.
|
|
|
Hau da, Espainiako eskualde guztiek, handiak zein txikiak izan, autonomia batekoak behar dute izan. Aitortzen du ezberdintasun txiki bat dagoela autonomia historikoen —lau dira guztira, Euskal Herria barne— eta gainerakoen artean, baina gutxieneko oinarri batzuk ezartzen ditu autonomia guztientzat eta, batez ere, ezein autonomiak gaindi ezin
|
dezakeen
muga. Autonomien Estatuak, antolatua dagoen moduan, Espainiako eskualde guztien arteko harmonia bermatuko luke.
|
|
|
Hau da, probintzia edo herri txiki bat galtzea huskeria izan daiteke inperio batentzat, bai, baina funtsezkoa izan daiteke nazio estatuak izan nahi duen batasun espiritualari eusteko. Batzuetan, lurralde txikiak galdatzeak ez du planteamendu razional batekin zerikusi handirik (arrazoi militar, estrategiko edo ekonomikoekin, kasu), baina bai har
|
dezakeen
dimentsio espiritualarekin; horra hor Gibraltar, espainiarrek eurentzat eskatzen dutena.
|
|
|
Non dagoke soluzioa? Eskaintza legala egitean, aberatsa, merkatuak onar
|
dezakeen
prezioan eta blokeo tekniko gehiegi gabe. Piratei lehia irabaztean, ez borroka.
|
|
|
Hautsa robotaren eguzki panelen etsaia da. Hautsak panelak estali egiten ditu eta robotak eskura
|
dezakeen
energia larriki murriz daiteke. Horixe gertatu zaio Spiriti.
|
|
|
Euskara Euskal Herriaren berezko hizkuntza da eta bertan izan
|
dezakeen
garapenaren baitan bakarrik ziurta daiteke bere biziraupena. Euskarak etorkizuna behar duelako, iraungo duen hizkuntza eta euskal herritar guztien hizkuntza izatea nahi dugulako, ezinbestekoa da euskararen garapena ziurtatzea.
|
|
2010
|
|
|
Determinante horien izaera eta kausaltasun maila herrien osasunaren multi kausaltasun konplexua kontzeptualiza
|
dezakeen
oinarrizko marko batean konbina daitezke5 Natura ezberdineko osasun determinanteen artean bereizteko, egokia dirudi faktore sozio-kultural, ekonomiko, ekologiko eta instituzionalen arteko ohizko ezberdintasuna azpimarratzea. Aipatutako faktoreak kausaltasun maila hierarkiko ezberdinetan aritzen dira, kausaltasun katean kokagune desberdinak dituztelako.
|
|
|
Asko esan zitekeen lan horri buruz, esaterako, zenbateraino dirudien galdua eta lekuz kanpo bere kokaleku berrian; zenbateraino har
|
dezakeen
Parisen izaera anekdotiko eta dekoratzailea Irak bezalako lurralde txikitu eta minduan benetan probokatzailea izan zen objektu batek.
|
|
|
Ariketa polita irekitzen da halako ideiekin. Ikusteko dago horrek izango duen oihartzuna eta zientziaren euskal kultura politikoetan izan
|
dezakeen
harrera. Guztiarekin, eztabaida taldeetan, horri buruzko aurreikuspenez galdetuta, irakurketa kritikoa eta fatalista egiten da.
|
|
|
Giza Genomaren Proiektuaren parte pribatuaren burua izan genuen genetista estatubatuar hau Celera Genomics enpresaren bidez. Venterrek J Craig Venter Institute izenekoa gidatzen du orain, eta joan den maiatzean genetikaren garapenaren alorrean iraultza ekar
|
dezakeen
urratsa iragarri zuen Science aldizkariko artikulu batean: genoma artifiziala duen lehen zelula sortzea.
|
|
|
Gehiago da ahalegin bat aditza jendeari nola irakats erakuts zezakeena. Izan
|
dezakeen
balio bakarra didaktikoa da, ez zientifikoa. Eliz ikastetxeetan euskara ikasten eta alfabetatzen ari zirenek jaso zuten hori.
|
|
|
Ez naiz fedearen eta fedeak sustatzeko historialaria. Informatu egin dezaket, neurritxoren batean, betiere gizarte sekularizatu bateko aniztasun erlijiosoak onar
|
dezakeen
moduan. Hori nahiko nuke, behintzat.
|
|
2011
|
|
|
Maiz errealitateak izan
|
dezakeen
surrealismo kutsuaz ohartzen naiz. Batek esan zuen errealitatea fikzioa baino sinesgaitzagoa zela, eta zenbat aldiz eman behar izan diogun arrazoia.
|
|
|
9). Baztarrikaren arabera, ordea," munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa" du euskarak EAEn (166 or.), eta" euskal hiztunen komunitateak egin nahi izan
|
dezakeen
ezer ere ez dago, Euskal Autonomia Erkidegoan, legeriak galarazten edota oztopatzen duena" (208 or.). Dena den, noiz eta 1974an hedabide frankistek eurek" nunca lengua y costumbres vascas gozaron de tan amplia libertad" aldarrikaturik(" Iglesia y Estado", editoriala, Abc,, 22 or.), are gehiago erranen dute gaur egungo Eusko Jaurlaritzako zein Nafarroako Gobernuko arduradu...
|
|
|
Nola egin aurre umeak ez txertatzeko joera hazkor horri? Gurasoak egoki informatzea, auziaren benetako neurria ematea eta jarrera horrek hirugarrenengan eragin
|
dezakeen
kaltea agerian jartzea arazoa bideratzeko oinarriak dira. Osasun sistemaren eta profesionalen lana izan daiteke hori.
|
|
|
Halere, zinema munduan ez dugu aspaldiko partez izan aurten bezalako uzta, nahiz eta urte honetan Antxon Ezeiza joan zaigun. Eta, Euskaldunon Egunkariaren aldeko epaiak, ene ustez, ekar
|
dezakeen
kalte ordainen ebazpenak beste sari berri bat (benetan berria!) suposa lezake, nahiz eta, sari guztiek beren ondoezik badutenez, 18/ 98 aferan (Egin, Joxemi Zumalabe, Ezpala...) gero eta loteriaren antz handiagoa duen espainiar justiziak ez duen saririk eman, harria berritu baizik. Izan ere, froga berberez, Euskaldunon Egunkariako epaian magistratua izan zenak (Gomez Bermudez) Arnaldo Otegi absolbitu zuen, aipatu 18/ 98ko epaimahaiburuak (Angela Murillo) zigortu zuen bitartean.
|
|
2012
|
|
|
" I could have never imagined how he would turn out to be such a fighter" (Sekula ez nuen pentsatu zelan bihur zitekeen borrokalaria). Bai, neuri ere luzeegi iruditu zait, eta orratzaren mina sentitu dut tatuatzaileak lagunaren gorputz atalean eman
|
dezakeen
denboran pentsatzerakoan. Bigarren lekuan (rankingarekin ari naiz) Antoine Saint Exuperyren The Little Prince dago.
|
|
|
puntuz puntu eta urratsez urrats aztertzen ditu, Baionako kasuan bezala protagonisten biografia eta ideologian labur baina argi sakonduz. Hori ere ez dugu hemen laburbilduko, baina agian iruzkin honen irakurlearentzat garrantzi berezia izan
|
dezakeen
kontu bat apur bat komentatuko dugu: Nafarroa eta beste hiru probintzien arteko urruntzea.
|
|
|
lehenak indarkeria bat batean erabiltzen du, gogor eta labur," banakoen onerako" izan dadila eginez; horri krudelkeriaren erabilera gaiztoa kontrajartzen zaio, krudelkeriak txikiago izan baina iraun egiten duenean eta batez ere interes pertsonala bilatzen duenean. Makiaveloren arabera," pietatearen erabilera txarra" da politikariak egin
|
dezakeen
bekaturik larriena. Hau da, ahalke edo ezjakina izateagatik, indargintza beharrezko denean, hari uko egitea eta Herri oso bat kondenatzea konpromiso moral bat hartzen ez jakiteagatik.
|
|
|
Horregatik, biolentzia politikatik bota nahi izatea bere alderantzizkoa balitz bezala jokatzea da, bere kontrako esklusiboa, eta beraz nahikoa litzatekeela bat aukeratzea bestetik libratzeko. Hori inork mantendu ezin
|
dezakeen
aingerutar tesi bat da. Halere, gure gizarteek hori sinets dezagun uzteko joera dute, horretarako injustizia eta basakeriaren aurka" demokrazia"," parlamentarismoa" edo" konstituzioa" bezalako hitzak alferrikako talisman gisa behin eta berriro erabiliz.
|
|
|
Esan zitekeen hiru aste horietan zehar erakusketa eraikiz joan zela, taldeko partaide askok lan bereziak osatu zituztelako proiekturako, eta hainbat gairen ikuspegien zehazketa eztabaida horien bitartez eratu zelako. Azken finean, komisarioek ulertu ulertzen zutelako talde identitatea ez dela pertsona bakar batek zehaztu
|
dezakeen
zerbait; bazekitelako identitate nazional bati buruz hitz egiteak nahi eta nahi ez arazoak sortzen dituela, horren barne eta horren kanpo sentitzen diren pertsonen artean; eta argi zutelako, identitate hori anitza eta aldakorra den heinean, anitza eta aldakorra izan behar zuela horri buruz hitz egiteko prozesuak ere.
|
|
|
Udaletxekoekin nahiko altua zen euskararen erabilera. Izan ere, Iparraldeko eremu euskaldunetako udalerriak biztanle gutxikoak izaten dira; bertan lanean dauden pertsonak bertokoak dira, ezagunak, eta, beraz, udalerriak ez du Hegoaldean izan
|
dezakeen
formaltasunik. Bistan denez, iraun duen bezala irauteko, inertzia propio indartsua zeukan euskarak bere alde Iparraldean, nahiz eta frantsesaren bultzakada asko nabaritu.
|
|
|
Inbidiaz ikusi dut irailaren 10ean Bartzelonan izandakoaren argazkia. Ez da nire asmoa independentziaren aldeko (edo kontrako) apologia egitea, herri mugimendu antolatuak izan
|
dezakeen
gaitasuna erakustea baizik. Argazki horrek erakutsi dit herri mugimendu antolatuak baldintza ditzakeela politikarien lehentasunak.
|
|
|
Horrekin batera, begi bistakoa da harrobian egin ohi dituzten lanak zelatapean egongo direla; eta, horrekin batera, aztarnategiaren ikerketak segida izango duela ziurtatzen da. Horra hor nola aldaketa politikoak erakundeetan kultur aldaketa ere ekar
|
dezakeen
.
|
|
2013
|
|
|
Azpimarratu beharra dago, telebistak euskararen susperkuntzan eta normalkuntzan zuen garrantzia inork gutxik zalantzan jarriko bazuen ere, uste hori gehiago zela hipotesia kontrastatutako egitatea baino. Oraindik orain, jadanik esan bezala, ez dugu telebistak hizkuntza gutxituen bilakaeran zehazki nola joka
|
dezakeen
hausnartzeko nahikoa ebidentzia enpiriko, ez eta oinarri teoriko sakonegirik ere. Garai hartan hutsunea are handiagoa zen; euskarazko telebistak euskarari" berez" lagunduko ziola uste zen, eta, beste alor askotan bezala, gehiago ekin zitzaion lanari intuizioz, zehaztutako plangintza baten arabera baino.
|
|
|
Euskara ikasgelari atxikitako hizkuntza da, ez lagunarteari, ez familiari, ez aisialdiari, ez telebistari, ez beste zenbait abarri. Hartara, hizkuntza politika batek haientzat euskara hizkuntza erakargarria eta balio desiratuekin identifikatua izan dadin bultzatu behar badu, telebistak zeregin horretan joka
|
dezakeen
papera landu beharra dago.
|
|
|
14 Badakigu oraindik inertziak handiak direla, eta, meloi hori zabaltzearen aurrean, ezagutzen dugunarekiko atxikimenduak nahiz kalkulu politikoak aktibatzen direla oharkabean. Sentsibilitate politiko bakoitzak badu joera kalkulatzeko ze espaziotan nork izan
|
dezakeen
abantaila edo kokapen hobea. Inor ez da inozoa hedabideen gaian (baina tira, errezeloei irudimenarekin zirri eginez, irudikatu liteke etorkizunean ezker abertzaleak kudeatutako telebista autonomiko bat ere, eta berarentzat deserosoa izaten hasi den herri ekimeneko telebista bat alboan).
|
|
|
Bestetik, gizarte antolatuaren ekimeneko lurralde osoko telebistak behar ditugu (Hamaikaren benetako bokazioa, ziurrenik). Euskarazko hedabideek Interneten telebista eskaintza partzial baina erakargarriak izatea behar dugu (Argia batek izan
|
dezakeen
bokazioa, esango nuke). Eta, jakina, telebista publikoa behar dugu, orain arte egindako lan handian oinarriturik, bere funtzioa berrasmatzen jakingo duena.
|
|
|
Palestinako arte akademiak Picassoren 1943ko Buste de femme pintura maileguan uztea eskatu zion. Istorioa gehiegi ez asmatzearren, esan behar da Van Abbe eta akademia aurretik ari zirela komunikazioan, museoko Charles Esche zuzendaria Khaled Houranirekin aspaldi ari baitzen eztabaidatzen zein paper bete
|
dezakeen
, eta bete lukeen, geure garaiko museo publiko batek munduan dauden egoerei erantzuna eman eta horien aurrean posizio argi bat hartzeko. Komunean egin zitezkeen hainbat proiektu baloratu eta gero, azkenean arte akademiak museoko Picassoren margo hori erakustea eskatu zuen.
|
|
|
Sentipen hori izan ahal izateko," esan nahi genuen zer" batek existitu behar du, nahitaez, esan dugunaz bestelakoa dena. Batzuetan ez da erraza pentsamendu bat egokiro adieraz
|
dezakeen
hitzik aurkitzea (58 or.).
|
|
|
Ondorioz, misterioak izena hartzen duenean, kontuan izan behar dugu —gogorarazten digute— izen —kontzeptu— horretan ez dela misterioa biltzen, kontzeptuaren zirrikituetatik, isilik, ihesi doala baizik. Beraz, teologiak zeharka
|
dezakeen
bide nagusia bide apofatikoa da. Bide horretan, berriz, arrazoimenarentzat ezinezko diren esperientzia berriak zabal daitezke.
|
|
|
Are gehiago, deskribatutako baldintza horietan, fundamentalismo erlijiosoak bere lekua aurkitzen du. Berriro azpimarratzen du Mardonesek postmodernitateak ekar
|
dezakeen
paradoxa: guztiz libertario izan nahi duenak fundamentalismorako oinarriak ipin litzake.
|
|
|
Postmodernitateak duen erlijio kontzeptuari dagokionez eta pobreen historiaren inguruan egiten duen planteamenduari dagokionez, Mardones oso kritiko agertuko da; baina jarrera kritikoak ez dio iluntzen postmodernitateak egin
|
dezakeen
ekarpena. " Sublimearen estetika" delako esapidea dugu gakoa berriro ere; postmodernitatearen estetika, Lyotarden iritzian, sublimearen estetika dela gogorarazten digu Mardonesek.
|
|
|
Jarrerak, berezko ikerketa gai izan ez ezik, zeharkako lerroa ere badira ikerketa soziolinguistikoetan. Konstruktibistek aipatzen duten moduan, errealitate fisikorik egon badago, baina gizakiak atzeman
|
dezakeen
errealitate bakarra barneratutakoa da, eta, beraz, errealitate fisikoari buruz barneratu dugun pertzepzioa da. Barneratutako pertzepzio horrek ez du ezinbestean errealitate fisikoarekin bat etorri behar.
|
|
|
Izan ere, dela natura ez delako sinbolikoki hura azaltzeko eraikitzen ditugun diskurtsoak bezain perfektua, edo, aldrebes, dela aniztasun handiagokoa delako, kontua da sexua erabat definiturik ez daukaten pertsonak jaiotzen direla egunero munduan. Ikuspegi kliniko batetik dimorfismo sexuala deitzen zaio berez oso tipologia diferentea eduki
|
dezakeen
esparruari; orain intersexualitatea ere deitzen zaio, ikuspegi politikoki zuzenetik edo. Medikuntza modernoak problema konpondu (edo) egin ohi izan du kirurgiaren bidez —gurasoei erabakitzeko marroia lagata, noski—, eta ziurrenik kasu askotan asmatu egin izan dute.
|
|
|
Alemaniak kontu hori epe luzera iraul
|
dezakeen
erabakia hartu du: oraindik aurrera, umea jaiotzean, emea edo arra atala ez da berez bete agiri ofizialetan.
|
|
|
Bien kasuan, orain arte egin duten onena dela uste dut: ipuin errealistak eta fantastikoak konbinatzen dituen sorta elgoibartarraren kasuan, bidaia baten kontakizun haluzinatu samarra durangarrarenean; eta goraka jarrai
|
dezakeen
garapen baten zuzia pizturik uzten dutela esango nuke, gainera.
|
|
2014
|
|
|
estatu bi sortu behar badira, negoziaketak egin eta adostasunak lortu dituzte bi gobernuek. Ezkon bikote batek dibortzio baketsu bat adostu
|
dezakeen
ber gisan. Ziurrenera ere, banatu behar badute, konponbide adostua da bi aldeentzat onuragarriena, optimoa Paretoren zentzuan:
|