|
2000
|
|
|
Beste alor funtsezkoa dantza eskolarena da: 280 ikasle daude dantza tradizionalean,
|
denak
Elgoibarkoak, eta asko mimatzen den atala da, etorkizuna ziurtatzeko funtsezkoa delako. 91az geroztik Inazio Bereziartua musika eskolaren baitan dago dantza eskola, baina Haritz taldeak du irakaskuntzaren ardura.
|
|
|
Horrela, doinu nagusi eta garbiaren azpitik, akordeek laguntza lana egiten diote. Kantu ezagunak dira
|
denak
, eta Goio Garaialdek gehien entzun izan diren bertsioak mantendu ditu. Euskal kantutegi zaharreko doinuak (hala nola, «Triste bizi naiz eta», «Begiak parrez parre», «Maitetxu itsasoan dago», «Egun da Santi Mamiña», «Itsas mutila», «Katalintxu» edo «Aitorren hizkuntz zaharra») aurki ditzakegu diskoan, erdarazko beste kantu klasiko batzuen artean («Cuando sali de Cuba», «Los niños del Pireo», «Marina», «Cuando sale el comboy de Santa Fe» eta «Adios en el corazon», besteak beste).
|
|
|
Beste gai bat idatzizkoa dela eta, ea zuek zer pentsatzen duzuen. Nire ustez, idatzizkoak ere ez dira
|
denak
berdinak eta euskalkiek badute lekurik idatzian ere. Esate baterako, Miren Agur Meabe idazleari entzun diodanez, idatzi behar duenaren arabera, berez bizkaiera ateratzen zaio eta berak berezkotasun hori errespetatu egin behar duela idazterakoan ere.
|
|
|
ez dago hobeto betetzerik, eta amaitzeko, harremanak ederki lotzen dituen bazkaria. Ehunka ikasle eta irakasle
|
denak
elkarrekin bazkaritan, elkarrekin nahastuta txotxean eta elkarrekin eztabaidan disfrutatzen. Hiru edo lau ordu bikain.
|
|
|
Arratsaldeko bostetan eskolako areto nagusian bertso txapelketa. Partaide
|
denak
eskolakoak eta bakoitza bere jarraitzaile sutsuen babesean eta beroan goxo. Bakoitzak bere irakasle eta tutorea fansik builosoena.
|
|
|
Adibidez, hor ikusten duzun guztia (liburu ilara bat seinalatuz), eta beste aldean beste horrenbeste,
|
denak
dira emakumeek idatzitako liburuak. Pasatu nuen bi edo hiru urte hori bakarrik irakurtzen.
|
|
|
Caracasen sentitu nuen zera bat da, zeren han pintadak
|
denak
dira maitasunezkoak, eta ez dakit beste norbaitentzat, baina Euskal Herritik datorren norbaitentzat «paretak ez dira maitasunerako, paretak dira borrokarako» irakurtzea oso arraro egiten zitzaidan. «Amnistia osoa» ikustea normala zaidan bezala «Maite zaitut» ikustea ez da normala.
|
|
|
Suertatu nintzen talde baten barruan, eta taldearen barruan mirari bat suertatu zen, geroztik errepikatu ez dena: han
|
denak
ginen pertsonak, eta nik ez nuen sentitzen «Ni naiz emakume bakarra». Hori gero etorri zait.
|
|
|
Horregatik ditugu hainbeste jokamolde. Ez dugu pentsatu behar
|
denak
batera sortu zirenik. Aldaketa sakonak egon dira gainera kirol honen barruan.
|
|
|
Plan honek, gainera, sasoikako langileak talde txikitan eta 20 pertsonen artekoak biltzea proposatzen du, herrietan eta hirietako puntu sakabanatuetan; era horretan euren gizarteratzea errazteko eta
|
denak
batera egoteak sor ditzakeen arazoak ekiditeko.
|
|
|
Hondarribian ere galdezka aritu zen hor bizi baita egun. Covadonga Garcia santurtziarrak Bizkaia hartu zuen (aipatua dugu lehenago ere bilduma egina zuela). Joseba Aurkenerenak, Donostian jaio, Lezon hazi eta Urruñan bizi
|
denak
, Oiartzun ibaitik iparraldera jardun du. Azkenik, gipuzkerazko irainak hiruen artean bildu dituzte.
|
|
|
», esaten du Mixel Etxebest gotaindarrak (Zuberoako enpresaria eta Herrikoako lehendakaria). Horregatik, duela hamabost bat urte enpresaburua bilakatu den laborari seme honek, hainbat lantegi du bere kargu, bakarka edo asoziatuekin, eta 150 langile,
|
denak
zuberotar gazteak. «
|
|
|
Guk orduan badakizu zer beldur edukitzen genuen? Etxean ere elizaren mende egoten ziren
|
denak
, eta gurasoen aldetik egur pixka bat jasotzen genuen, apaizaren aldetik, berriz, kristorena: dena zen pekatua...
|
|
|
Gainera atxiloketak gertatu ziren eskandaluak gainezka egin zuenean. Proposamen zehatzak akaso ez zituzten eman, baina mairuen aurka
|
denak
balio zuen. Konfliktu honetan betiko lez ahulenei dagokie kalterik handiena, ia ezer ez daukatela jakitun izanik, gosea eta miseria larra, heriotza eta zigorrak bezain kaltegarriak izan daitezkeela.
|
|
|
Penagarria, desastrosoa, negargurea eragiten duen kanpaina izan dela alde horretatik oraingo hau, esan dezaket. Begi bistakoa da erraz nagusitu dena politikarien artean, esan bezala, deskalifikazioa izan dela, ia
|
denak
denen kontra gaizki esaka aritu direlarik, bai euskal partidu nazionalistak nola Madrilen zentrala daukaten partidu nazionalista espainolak ere. Jakina, lan honetan ere aitortu beharra dago partidu batzuk gehiago nabarmendu direla beste batzuk baino.
|
|
|
Batzorde bakoitzeko arduradunek urtebeteko gestioaren berri eman zuten banan bana. Ordubetean egina zegoen errepasoa,
|
denak
ongi ulertzeko moduan. Eguerdi aldera etena hamaiketakorako.
|
|
|
Bere azken biltzarreko ebazpenen arabera, herri hau independentziara eramango lukeen bide subirano batetik nahi du aurrera egin, Konstituzioak eta Estatutuak dituzten aukera guztiak esploratzeari utziz. Estatutuaren markoan gobernatzen ari
|
denak
bide horri uzten badio, zailtasunak izango ditu bide berri bat esploratzeko. EAJ esploratzen ari den bidetik ezinezkoa da gatazka ebaztea.
|
|
|
Gurekin alderatuz gero, gu" Mambo erregeak" garen arren, Haiti edo Nikaraguan baino hobeto daude Kuban, oinarrizko beharrak beteta dituztelako. Ez duzu kalean umerik ikusten,
|
denak
eskolan daude
|
|
|
Donaixtiko Kolegioa berria da, ikasturte honetan, hain zuzen ere, ekin baitio bideari. Hemeretzi ikasle ditu,
|
denak
seigarren mailan, eta zortzi irakaslek ematen dizkiete eskolak. Garruze, Bunuze, Donapaleu, Urdiñarbe, Bildoze... herri ugaritatik etortzen dira ikasleak Donaixtira.
|
|
|
Duela 16 urte hasi zuen Arrakalak bere eginbidea, Lekeitioko bi belaunaldi uztartuz. Egun, 22 saio ezberdin daude programazioan, gazte kutsukoak
|
denak
baina eduki ezberdinekoak, hala nola, sexualitateari buruzko emankizuna, aktualitatea, euskal kantak, presoei eskainitakoa, zorion agurren tartea, fanzineak, eta abar. 24 orduz musika emititzen badu ere, berezko programazioa arratsaldeko 5etatik gaueko 9ak arte egiten da.
|
|
|
Eta bertsolaritzarentzat, eskolarteko txapelketa da harrobia: egungo eliteko bertsolari
|
denak
bertatik pasatakoak dira, J.M. Irazu eta Andoni Egaña izan ezik. Horregatik, etorkizuneko saioei begira ere lehenengo erreferentzia da, zer jende datorren ezagutzera ematen duen erakusleiho bat.
|
|
|
Hemengo giroa, jendearen kemena; gure" kausa" ere liluragarria izan da beti. Hemengo bizi kalitatea aipatzekoa da, afarietan
|
denak
elkarren ondoan mahai luze horietan eseri eta kantatzen hastea. Estatu Batuetan askoz gehiago irabazten bada ere, ez dute inondik ere hemengo bizi kalitatea.
|
|
|
Askoz sakonagoa da, eta euskal gizarte osora zuzendutako eskaintza da. Euskaldun ezkerrekoa
|
denak
hor antolatzeko topaleku bat izango du; hori guztia egituratu nahi dugu. Batasuna abian jartzen den momentutik hor eskaintza bat dago, bai indibidualki zein kolektiboki.
|
|
|
Berogailu mordo bat piztuta daude sabaian, bidaiariok izotz ez gaitezen. Beste zenbait,
|
denak
gazteak ez, kanpin dendak altxatzen hasi dira. Ezkerraldean agure bizar zuri bat eseri da.
|
|
|
Gainera, edozein turismo gidatan irudiak testuak bezain garrantzitsuak direnez, ibilaldi bakoitzaren erakusgarri, mendi, ibai, eliza, herri, trikuharri, eskultura... eta, noski, paisaien argazkiak bata bestearen atzetik aurkituko dituzue, interesgune bakoitzaren lehen inpresioa jaso dezazuen. Bestelako irudiak ere bai, gure herriko mendirik esanguratsuenen tontorreraino heldu baina tartean ez galtzeko mapak edota hiriburuetako planoak esaterako,
|
denak
astero astero agertuko zaizuen ibilbide zatiaz gain, mapa errepide funtzioa egingo duena.
|
|
|
" Etzakela jokatu". Baina askotan, demanda egiten badizu, zerorri konturatzen zara
|
denak
emanda defenditu beharra dagoela. Finala jokatzea bezalaxe da.
|
|
|
Nortasun agirian" Español" jartzen dit, eta ni jada espainola eginda nago zentzu guztietan... Zergak eta
|
denak
han ordaintzen ditugu, ezta. Mundu honetan alferrik daudenak nortasun agiri eta mugak dira.
|
|
|
Ohartuko zinetenez, idazlea saiatzen zen euskara batua osatu ahal izateko ordurarte emandako arauak betetzen. Horretan ere ez zetozen
|
denak
bat berarekin, baina, aste hartan eta editorial horren inguruan ageri ziren artikuluak ikusita, kostako zitzaion inori antzematea aurkakorik izan bazela ere. Hauexek irakur zitezkeen orrialdean:
|
|
|
Joxe Antonio Agirreren irudikoa, hitzeko gizona, nafar kozkorra, abertzalea... ETB martxan jartzeko ilegaltasun
|
denak
egin genituen, baina bere babesarekin. Kultura eta Hezkuntzako diru partidak ez ziren eztabaidatzen, onartzen ziren behar beharrezkoak zirelako, gure ezpata zelako hura.
|
|
|
Joan zaitez Miarritzera:
|
denak
Paristik etorritako jubilatuak dira eta! Hala ere Saran bertako jende gehiena euskalduna dela esango nuke.
|
|
|
Espainol askok eta beste muturrean ezker abertzalean, baina ez
|
denak
ari diren askok hori desio dutela dirudi: " Espainolak jarriko dira gobernuan eta herriaren altxamendua etorriko da.
|
|
|
Gure asmoa da euskal hiztunak ez daitezela hainbeste gelditu hizkuntzaren alde normatiboarekin: gauza
|
denak
bere tokian esan behar dira, eta kontuz! " K" bat gaizki jarriz gero Villasante etorriko da eta zigortu egingo zaitu.
|
|
|
ABn benetako debate baten bultzatzeko osagaiak hor daude. Heldu den martxoko herriko hauteskundeetan,
|
denak
batera eta eskakizun berdinen inguruan aurkezteko beharra azalduko da. Hauteskundeak helburu izanen ditugu, ahantzi gabe nazio eraikuntzan hasi lana jarraitu behar dugula.
|
|
|
Aldizkariaren arduradunak ez ziren bakarrak elkarren arteko haserreaz kezkati egote horretan. Donato Unanuek antzeko zerbait esan nahi zuen" Sektakeria, Digmakeria" idazlanean eta Gaztañaga jaunak ere ez zituen
|
denak
berarekin" 100 gn Kezkak. Erri bat bere barruan erdibitua" argitara ematerakoan.
|
|
|
Gose
|
denak
, ogia amets... Txiroa, berriz, etorkizunaren itxaropen handikoa omen da...
|
|
|
Hasieran kritikak exajeratzera jotzen du. Nik uste dut berritasunaren bila dabilela, berria
|
denak
pisu gehiago dauka beti. Argi dago orain ez daukadala berritasun horren faktorea baina espero dut nire abestiak entzutea eta taldearen lana kontuan hartzea.
|
|
|
bertso eskolak, saioak, komunikabideak, ikerlanak... Azken hogei urteotan inspirazioz, berez, edo haizearen arabera aritzeari utzi, eta bertsolaritzako alor
|
denak
konszienteki lantzen hasi dira. Egun bertsolaritza mugimendu autoantolatu eta eraginkorra da.
|
|
|
ibili luzea egin duela. Eta asko ibili ohi
|
denak
asko ikusi ohi du, eta asko ikusi ohi duenak, asko ikasi, eta horrek beti ematen du konfiantza.
|
|
|
Eta gero bakoitzak esan duenaren erantzukizun guztia hartu, guztia. Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez,
|
denak
denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra euskarara itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
Ez dira
|
denak
itzulpenak ordea, Joseba Sarrionandiak liburu honetan sartu dituen poemak. Konstantino Kavafisek garai historikoen testuinguruan kokaturiko poema helenisten tankerako apokrifoak egin ohi zituen moduan, zenbait apokrifo sartu ditu tartekaturik Izkiriaturik... liburu honetan.
|
|
|
Fikziozko kontakizunak dira, aurreko bildumaren antzera, gehienetan amaierak ustekabeak izanik. Ipuin hauek gai aldetik harilkaturik egoteaz gain, bada
|
denak
lotzen dituen beste ezaugarri bat ere. Izan ere, bildumaren lehen eta azken ipuinek Berardo liburuzainaren istorioa kontatzen digute:
|
|
|
Gizonaren ikuspuntua hurbiltasun handiagoz aurkezten bazaigu ere, gure aburuz, ipuinetan garrantzia bera dute kontatzen den istorioak eta kontatzen ez
|
denak
: hau da, bigarren mailako pertsonaien atzean gordetzen dena.
|
|
|
Gaztelako errege Henrikek (Pedro Ankerraren semeak) 1366 urtean Treviñoren aginte osoa eman omen zion Pedro Manrique ri, eta honen ondokoek zenbait aldakuntza ezarri zituzten, gero Treviñoko duke bihurtuko baitziren. Isasti historiagileak ongi zioen bezala, Gaztelako tituluak ziren horiek denak, zeren hemen, Batzar Nagusien arabera,
|
denak
ziren aitonenseme eta ez ziren onargarriak Gaztelako tituluok.
|
|
|
Eurogutuna zertan den argitzeko, laburki eman ditzadan bertan jasotzen diren punturik aipagarrienak: hasteko, sarrerakoan, Europak bere jatorriz duen hizkuntz aberastasuna adierazten du,
|
denak
osagarritzat joaz eta gizarte oreka egokia lortzeko arau juridikoen beharra aipatuz. Horretarako, lehen partean erabaki orokorren adierazpena dakar, ondokoetan zehaztasunak agertzeko.
|
|
|
Baina, mundua handia izaki eta, hizkuntza asko dira bertan. Hori bai,
|
denak
errespetagarriak, bakebiderik nahi baldin badugu. Zeren hizkuntza bakoitzak bere inguru jakina du eta inguru bakoitzak bere balio bereziak, elkar ulertu beharrez anaitasunerantz garamatzatenak.
|
|
|
Egunkari honen kasuan, El Pais del Pais Vasco izeneko eguneroko gehigarriberezia izan dugu eskuartean. Gure laginean, hiru item aurkitu ditugu, besterik ez;
|
denak
apirilaren 30eko alean. Hona hemen, artikulu unitate horien deskribapena.
|
|
|
esaera zaharra gogora ekarriz, hauxe esangonuke auzi honi buruz: euskal herritarrak badirela, inork ez du zalantzan jartzen.Horietako asko, nahiz eta ez
|
denak
, nazionalistak direla, hori ere ezin da zalantzanjarri. Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko:
|
|
|
Hainbat urte pasatu ditu Euskal Herriak etengabeautodeterminazio eskubidea aldarrikatzen, eta zentzu horretan bereziki azpimarratubehar da ezker abertzaleak jorratutako lana, urte askotan bakarrik aritu delako autodeterminazio eskubidea era duin eta koherentean aldarrikatzen, orain gurekin batera gauza bera aldarrikatzen ari diren horiek Euskal Herriaren hitza mugatzen zuenmarko batean etengabe murgildurik egon ziren bitartean, Euskal Herriaren kalterako denbora galtzen. Edozein kasutan, gaur indar abertzaleak
|
denak
hein berean esaten ari gara Euskal Herriak baduela erabakitzeko ahalmenik. Baina, guretzat behintzat, hori ez da nahikoa: Euskal Herriak bere hitzaeta erabakiak hartzen hasteko garaia iritsi da.
|
|
|
–Hemen eta Orain?. Hau da Gestalt Terapiaren printzipiorik aipagarriena.Guztia orain eta bertan gertatzen da, oroit, senti eta ahantz dezakegun guztia.Iragana orainean gogoratzen duguna da, eta geroa etortzear dago. Laburbilduz, bizipenak
|
denak
orainean gertatzen dira. Printzipio honek Horacio ren, carpediem" eta Zenaren jarrera taoistaren antza du.
|
|
|
Udako Euskal Unibertsitatean geunden, Uztaritzen, eta gutariko gazteenokkanpadendan bizi ginen besterik ezean, UEUren egoitzaren ondoko landan. Lekuhartan lehen aldiz dastatu genuen sentsazio berri ugari, eta
|
denak
oso gustagarriakziren: ikurrina ikusi ahal izatea masta luze luzearen muturrean inolako debekurikgabe; bikote berriarekin (gaur arte!) konbibentzia debekatua, euskara hutsezkoharreman etengabea, eta gainera, lehen bilera politiko klandestino zabalak.
|
|
|
Bilbon bilera klandestinoak ezagutzen genituen ordurako, baina mila komeriaegin behar izaten genuen
|
denak
bildu arte, eta amaitzean tantaka eta disimuluz aterabehar izaten ginen areto (sagutxulo) haietatik. Uztaritzen, aldiz, deiak zabalak ziren, lekua eta ordua publikoki jartzen ziren txintxeta batekin edozein hormatan eta, gainera, inork ez zuen kanpoaldean gelditu beharrik, polizia noiz helduko kontrolatzen.
|
|
|
Hilbegiran egozanakbeldurturik otoizka hasi zirenean, katu bihurtu zen gizona, katu handia:
|
denak
inar makilaz hari jo eta ihesi joan zen eskaileran behera, begi gorri gorriekaz eta miauikaragarriak egiten. Baina, gaineratu du Pablok, beste zer edo zer egin zuen katuhorrek joan aurretik:
|
|
|
d) Mendebaldetik datorren haizea izendatzeko, azkenik, hedadura handienaduten sei izendapen hautatu ditugu: mendebal (aize) (55 herritan), gallegu (aize) (39herritan), itsas aize/ aire (26 guztira), ze (i) har aize (22 herritan), gaztela aize (14herritan,
|
denak
Nafarroan) eta haize beltz (11 herritan). Jaso diren guztiak bilduz, 223erantzun egiten dute; 31 berba desberdin.
|
|
|
hala naparaize iparraldetiko haizea izendatzeko jaso da herri batean5, beste batean hegoaldekoadeitzeko eta 22 herritan ekialdeko haizea izendatzeko, baina behin ere ezmendebaldekoa izendatzeko. Berebat, ahuñ haize edo ahuña haize, hegoaldekoa (4herritan) zein ekialdekoa (beste 4tan) izendatzeko jaso da,
|
denak
Zuberoan. Frantziaize ere bai iparraldetik (2), bai ekialdetik (8) datorren haizea izendatzeko.
|
|
|
Azken hauen artean kokatzen dira gallegu aize (39 aldiz,
|
denak
Hegoaldean), napar aize (22 herritan), gaztela aize (14 aldiz, denak Nafarroan), frantzi aize (8aldiz), manex aize (8 aldiz) eta ahuñ haize (8 aldiz). Lehen hirurak Hegoaldeanerabiltzen dira:
|
|
|
Azken hauen artean kokatzen dira gallegu aize (39 aldiz, denak Hegoaldean), napar aize (22 herritan), gaztela aize (14 aldiz,
|
denak
Nafarroan), frantzi aize (8aldiz), manex aize (8 aldiz) eta ahuñ haize (8 aldiz). Lehen hirurak Hegoaldeanerabiltzen dira:
|
|
|
Horren ihesi joan da, bakardadera, hain zuzen. Basoanetzanda, txingurri, kakalardo eta beste mila xomorroren lan eskergak ikusten dituharat honat, belar artetik irten, belar artean atzera galdu, beren eginahal itsu inkontzienteetan
|
denak
ahalegintzen, ez zergatik ez zertako, zentzurik gabeko existentziak, inguratzen duen zentzubako, munduaren irudi bikaina??. Kierkegaard-ek Iraultzaondoko Europako errestaurazio giroan idazten du, eta jendearen apatia bera kritikatzendu.
|
|
|
Aspaldiko kontu bat. Bere garaian, Europa gaiztotik izurria bezala zetorrenuholde gaizto bat zen euskaldun zintzoentzat (eta ia euskaldun
|
denak
ziren zintzoakorduan) 12 Arbasoen fedean eta erlijioan beti txukun txukun bizi izandako EuskalHerria nahastera zetorren, txerrikeria, bat, moda narras zikin bat, E. Erkiagarekinesateko:
|
|
|
Indibidualismoa, antidogmatismoa. Egiaren erlatibismoa.Orain behin eta berriro modan jartzen ari diren Indiako filosofiak eta Buda, eta abarere, espiritu berrien zibilizazioaren narda, naturaren gosea,
|
denak
hortxe daude.Frankismoaren erdi erdian. Eta hori dena ez dago erlijioa ukatzeko eginda.
|
|
|
Ministroak gogorarazi zuen, Gobernuaren arauetan euskarazko predikua, otoitzaketa jendaurreko ekitaldiak,
|
denak
, zeudela debekatuta (preces y predicaciones y entoda clase de actos publicos). Gotzainak baliozko ezer iradoki izan balu, onartzekoprest ere egon zitekeela esan ondoren, gogor eraso zion eliz agintariarenari:
|
|
|
I, 335336). Zinez etxekoak bertakoak zirenak,
|
denak
ziren euskal herritarrak, eta arabar batizan ezik, hizkuntzaz guztiak euskaldunak.
|
|
|
Hamabigarrena, are urrutiago joanda, ekoizten ditugunak aparatu fonatzaileareneragiketa jarraituak diren neurrian, zuri zurian ekoizten den soinurik ez dagoela esandaiteke; soinu katean
|
denak
elkarrekin lotuta ekoizten direnez, bakoitzaren tasunakbesteetan islatzen dira.
|
|
|
Klase ustiaketaz, ustiaketa politikoaz eta sexuen ustiaketaz gain, naturarenustiaketa ere badago. Ustiaketa eta injustizia
|
denak
kontzeptu batean bildu nahibaditugu,, harrapakaritzaren, kontzeptua erabiltzeari egokiago deritzot.
|
|
|
Beste zerbaitekiko benetan aldentezina
|
denak
hala ere existentzia aldendua eta bereizialortzea miragarria da; areago, noski, errealitate autonomo bihur dadin.
|
|
|
Gerra aurretik ere karlista hutsa omen zen, familiako gehienak bezala; gerrak, berriz, Asturias aldeko komentu batean harrapatu zuen, eta, hango anarkistek komentuaerre nahi izan zietelako edo, gorriak ikusi omen zituen, eta geroztik ez zuen gorririkikusi nahi begien aurrean, ezta erretratuan ere. Komunista edo abertzale,
|
denak
zirenberarentzat gorri, agintarien kontra ari ziren momentutik.
|
|
|
–nuke, esan zuen Aita Liburuzainak atsekabeturik?. Hemen beharadinako segurtasunik ez dagoela-eta, Madrila eraman dituzte
|
denak
, ordenak handaukan komentu nagusira. Gurean jende gehixeago bageunde...
|
|
|
Sinpletasun teknikoa: irrati aparatua piztea zein itzaltzea, uhinez eta frekuentziaz aldatzea,
|
denak
oso operazio edo eragiketa errazak eta arinak dira.
|
|
|
Monotonia da, batez ere irakurtzean, baina baita hitz egitean ere, ager daitekeen beste akatsetako bat. Zerikusi handia du honetan esaldien antolaketak,
|
denak
egitura eta neurri berberaz sortuak izanez gero, askoz errazagoa baita monotonian erortzea. Arreta handia, beraz, idatzizko testua taxutzerakoan, bizitasunak eta arintasunak testuaren ezinbesteko ezaugarri izan behar baitute hasieratik.
|
|
|
Tonua indartuz azpimarratuko dugu esaldiaren barnean garrantzitsuentzat jotzen duguna, galdegaia besteak beste, interesguneak ageriago eta inguruko datu osagarriak atzeko planoan jarriaz. Aholkuok
|
denak
teorikoak izanik eta entzuteko moduko adibiderik idazterik ez dagoenez, baliteke baten batek oker ulertua, hobe beharrez monotoniaren bestealdeko muturrera jo eta gehiegikerietan erortzea. Horrelakoetan, artifizialkeria alde batera utzita, naturaltasunez egindako artifizialtasunera joko dugu, ahozko hizkuntza eta eredutzat hartutako hizlari esatariak begien bistatik (edo hobeto esanda, belarrien entzumenetik) kendu gabe.
|
|
|
Horren eraginez, Iberiak Europaren kontra talka egin zuen; ordura arte itsas hondoan metatutako sedimentuak tolestu eta kanporatu egin ziren eta Pirinioak eta Euskal Herriko mendiak sortu zituzten (gertaera hau Orogenia alpetarra izenaz ezagutzen da). Toleste eta kanporatze horren ondorioz, Karrantzako sedimentuak monoklinal moduan ikusten ditugu, hots,
|
denak
norabide berean, hegoalderantz pixka bat etzanda.
|
|
|
Gure etxeko oilarra zen, duela gutxi arte, etxeko kideak esnatzeaz gain auzoko
|
denak
eta herriko gehienak ere itzartzearen arduraduna.
|
|
|
Gaua oraindik iluna zen, akaso urrunean gorritasun txikiren bat, ezer gutxi. Munduan inork ez zuen jakingo akabera hogei segundo beranduago izango zela,
|
denak
lotan baitzeuden. Eta esna baleude ere, pentsatzen zuen oilarrak, akaberak berdin berdin harrapatuko lituzke bizidun guztiak.
|
|
|
Bada, Irlandan zehar inoiz ez bezala, zenbait bonba jarri zituzten gaizkile horiek". Eta
|
denak
batera hasi ziren atentatuak gertatutako tokiak aipatzen: Dublin, Wexford, Cork, eta abar.
|
|
|
" Gertatu zena da IRAk jakin zuela, nola edo hala, kontaktu hori gertatuko zela, eta ondorioz justizia bere esku hartu zuen: bost hildako egon ziren Lahinchen gertatutako tiroketan,
|
denak
protestanteak. IRAk segada prestatu zien eta eulitxoak bezala erori ziren bost lealistak.
|
|
|
Ilusioa hiltzea zein den gogorra. Eta Txemaren ilusioak Connemarako malkarren batetik egin zuen salto, eta berarekin batera Eiderrekiko maitasunari eusteko gogoak, eta sentimenduen zurrunbilo hartan arrazoi bat bilatu nahiak, eta
|
denak
egin zuen salto malkarretik. Denak, Txemak izan ezik.
|
|
|
Eta gutxiago hor. Hor
|
denak
gogorarazten dit Eider. Jolasteko erabiltzen zuen panpina nintzen, baina aspertu egin zen nonbait; eta txarrena da orain ere, hilda dagoela ere, bere panpina naizela.
|
|
|
Eta orduan, mostradore azpian desagertu ondoren, Polaroid bat atera zuen. Umeei zerbait esan eta
|
denak
bildu ziren euren nagusiaren inguruan, argazkirako prest. Segundo gutxiren buruan papertxo bat azaltzen hasi zen kameraren azpitik, eta papertxoari haize apur bat eman eta gero, irudiak itxura konkretua hartu zuen.
|
|
|
Eta dena zen zirimola, eta zorabioa, eta kolore zuriak, eta jendea oihuka, eta bere amaren ahotsa" seguru ikusten nauela, seguru nago!" garrasika, eta esku batek altxatzen zuen ipurdiz gora jartzeko, eta trapu batez garbitu, eta dena eskuak eta argitasuna,
|
denak
izaki handi eta iletsuak; ezer ez, finean, bere munduarekin antzekoa zenik.
|
|
|
Niri betidanik gustatu zait jendea ezagutzea, eta gehiago orain, badakidalako jende hau ez dudala berriro inoiz ikusiko, eta horrek barruak askatzeko modua ematen du. Sekretu
|
denak
azal daitezke, biharamunean dena ahaztuta egongo den ziurtasunarekin. Itzelezko mauka da, beraz, atzerrian edo mozkorrean jendea ezagutzea.
|
|
|
Ez dakit zer gertatu zen, ezta jakin nahi ere, baina gehienon mozkorraldia une horretan eten zen. Batzuk haserre, besteak lotsatuta, eta gutxi batzuk (Duncan eta ni, zehazki esateko) gertatutakoagatik elkarri barkamena eskatzen,
|
denak
bueltatu ginen aterpetxera. Lo egitea lortu badut nekeagatik izan da, baina amorrazioz beteta, hori bai.
|
|
|
Hara heltzeko zenbait kilometro egin behar izan zituen oinez, motxila handia bizkarrean, autobusik ez zuelako aurkitu eta herri balneariora autoz zihoazen
|
denak
edadetu samarrak zirelako eta, beraz, bide ertzeko motxiladunari mespretxuz begiratu ondoren aurrera segitzen zutelako, Txemaren hatz lodia berriz poltsikora sartzera kondenatuz.
|
|
|
Azken batean ez da zaila, bururatu zitzaion Txemari, artxibo bakoitza babesten duen kontrazeinua aurkitzea. Eta egia esateko itsasoa zeharkatu gabe ere irekiko zituen arazo handirik gabe,
|
denak
ez baziren ere bai behintzat artxiborik gehienak. Nahikoa zen horretarako Eiderrek aipatzen zuen gida hori bere gelako apalen batean aurkitzea, eta artxiboz artxibo, izandakoaren pausoak jarraituz, bigarren, hirugarren, laugarren... enegarren artxiboa zabaltzea.
|
|
|
Jabi nire egoeraz konturatu da. Beharbada
|
denak
konturatu dira, baita Txema ere, baina Jabi etorri zait ondora, tabernako barran edatekoa eskatzen ari nintzela.
|
|
|
Guztiari zahar itxura emango dion berniza erabiltzea nahikotzat hartzen duten pub horietako batean. Gero hormak kez belztu, Dublingo antigoaleko argazkiak eskegi, txoko
|
denak
banderatxoz eta afixaz bete, eta aurrera!
|
|
|
eleberri poliziakoak behar dira, esaten zen, edo erotikoak, edo zientzi fikziozkoak... Zulo asko zituen gure kulturak, batez ere aldameneko kultura handiagoen aldean, eta
|
denak
estali nahi ziren, egin ahalean.
|
|
|
Eta odolaren denbora, halatan, bertzea baino luzeago edo laburrago izan daiteke, odolak bere baitan gordetzen dituen sekeretuen arabera. Edo, ez al dute erraiten, konparazione, ezen Pazkoz urkagai
|
denak
garizumaren laburraz dituela penak, nahiz eta garizuma ezin luzeagotzat jotzen den, bertzalde...?
|
|
|
Zeren mundua galtzerdi bat bezalakoa baita usu, eta zeren, guk eraginikako irauliaren ondoren ere, lehengo idurirat eta betiko idurirat itzultzen baita. Eta, horrela, ni ere, aita Tomméren erranetan, apal nintzen, baina nola deus ere ez
|
denak
zer ere nahi lukeen, hala betetzen nuen neure ezdeustasuna loriazko eta banaloriazko amets handi haiekin, zeinak baitziren hodei iduriak, haizearen menerat zebiltzanak, Urbiaingo Hiponatik Urbiaingo Akinorat...
|
|
|
ordea, zergatik nabilkizu orduan, neure skribatzeko moldeaz denaz bezainbatean, Aristotelesen spiritu horretarik apart, soberaniatik hurbilago doitasunetik baino? Ote da zeren neure hutsaren kontzientzia baitut, eta zeren huts denak eta deus ez
|
denak
beztimenda bat nahi bailuke —edo bi, hiru eta mila beztimenda, ene kasuan—, bere hutsaren eta bere deusezaren estaltzeko eta haren ahanzteko. Bai, baliteke.
|
|
|
—Atzo, zera... —erran nion, begi haien galderari ihardetsi nahian, urduri, zer erran ez nekiela, zeren hiruzpalau ideia korapilatu baitzitzaizkidan buruan,
|
denak
baterat, harik eta burutik mihirat jaitsi zitzaidan lehenari ekin nion arte—: Atzo, egin behar ez nuen zerbait egin nuen, baina, egin ere, egin behar nuen, nahiz eta, bertzalde, ez nuen egin behar, zeren...
|
|
|
Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren! Eta, nola hura Jain koaren garazia garaziatsutzat eta haren dohaintzat hartu bainuen, eta nola guti behar baitu arimaren desertuan gose
|
denak
, bakarrik dagoenak eta deus ere ez duenak, haize bortitzak eraginikako hareazko eta legarrezko lehen tormenta Jainkoaren eta goiko zeruen mana euritzat har dezan, hala, eliztar sutsu egin nintzen handik aitzina, eta, behin sendatuz gero, debozinoan sartu eta orduak eta orduak emaiten hasi nintzen jauregiko kaperan, non —derradan bide batez— aita Bartolome bizi baitzen, zeren kapera hark... Ate batek kanpoarekin lotzen zuen, eta bertzeak kaperauaren bizitokiarekin.
|
|
|
Eta orain, nola zuhaur izanen baitzaitut etorkizunean etxeko seme, zoaz eta ardura zaitez erlikia mirakulutsua honat ekartzeaz, hartarakotz bi morroi harturik". Eta morroi ohia ezin arraiago eleztatzen zitzaidan, zeren nahiago baitzuen etorkizunean etxe hartako nagusi izan, hatz hura gabe, ezen ez morroi izan, hatz harekin, morroi
|
denak
eta sehi denak bere morroitasunean eta bere sehitasunean balu bezala faltarik handiena, hutsik handiena eta akatsik handiena, munduan diren hatz guztiekin ere ezin berdin daitekeena, ez osa eta ez konpon; eta jabe denak eta nagusi denak, aldiz, bere jabetasunean eta bere nagusitasunean balu bezala bere betetasuna eta bere biribiltasuna, hatz baten faltak eta hatz guztien faltak ezin hauts dezakee...
|
|
|
Eta orain, nola zuhaur izanen baitzaitut etorkizunean etxeko seme, zoaz eta ardura zaitez erlikia mirakulutsua honat ekartzeaz, hartarakotz bi morroi harturik". Eta morroi ohia ezin arraiago eleztatzen zitzaidan, zeren nahiago baitzuen etorkizunean etxe hartako nagusi izan, hatz hura gabe, ezen ez morroi izan, hatz harekin, morroi denak eta sehi
|
denak
bere morroitasunean eta bere sehitasunean balu bezala faltarik handiena, hutsik handiena eta akatsik handiena, munduan diren hatz guztiekin ere ezin berdin daitekeena, ez osa eta ez konpon; eta jabe denak eta nagusi denak, aldiz, bere jabetasunean eta bere nagusitasunean balu bezala bere betetasuna eta bere biribiltasuna, hatz baten faltak eta hatz guztien faltak ezin hauts dezakeena.
|
|
|
Eta orain, nola zuhaur izanen baitzaitut etorkizunean etxeko seme, zoaz eta ardura zaitez erlikia mirakulutsua honat ekartzeaz, hartarakotz bi morroi harturik". ...oi ohia ezin arraiago eleztatzen zitzaidan, zeren nahiago baitzuen etorkizunean etxe hartako nagusi izan, hatz hura gabe, ezen ez morroi izan, hatz harekin, morroi denak eta sehi denak bere morroitasunean eta bere sehitasunean balu bezala faltarik handiena, hutsik handiena eta akatsik handiena, munduan diren hatz guztiekin ere ezin berdin daitekeena, ez osa eta ez konpon; eta jabe denak eta nagusi
|
denak
, aldiz, bere jabetasunean eta bere nagusitasunean balu bezala bere betetasuna eta bere biribiltasuna, hatz baten faltak eta hatz guztien faltak ezin hauts dezakeena.
|
|
|
Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme horri ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme
|
denak
markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da: erran eta bete —eta, irri bat ezpainetan, erantsi zuen—:
|
|
|
—Eta Pisarat joan zarete eta Hiri Saindurat ez...? —galdetzen zigun aita Bartolomek harri eta zur— Bada baldinba, Italiarat joaiten
|
denak
ez du Italia ikusten, baldin ez badu Erroma bisitatzen... —eta nola oroitarazi zizkidaten hitz haiek, Pisan ezagutu nuen eta Maurice Ducreux zeritzan gizon printzipal harenak!, zeina hain sutsuki aritu baitzitzaigun osaba eta bioi Berniniz eta Molièrez, jakin nekien arren ezen aita Bartolomeren arrazoinak guztiz bertze alde batekoak zirela, zeren eta frantsesak, Hiri Sainduaz aritu zenean ere, Hiri Sainduko artea izan baitzuen gogoan, eta aita Bartolomek, aldiz, aita saindua eta eliza katolikoaren buruzagi spirituala.
|
|
|
" Gure erlijioneak barkamendua aldarrikatzen du eta seguratzen dizut ezen hiru meza emanen ditudala zure arimaren salbazionearen alde, moneda bakoitzeko bat" eta, monedak eskuko hatzez laztandu eta irri maltzur bat luzatzen zidala, nehongo lotsarik gabe egotzi zidan: " Aldaretik bizi
|
denak
aldaretik jan behar baitu".
|
|
|
Aetate fruere; mobili cursu fugit, eta nik, gazte nintzelarik gozatu nahi nuen bizitzaz, zintki eta arintki, denbora ere arin baitzihoakidan ihesi. Eta, nola baitira gaztearen ezaugarriak kemena eta ezinegona, eta nola gazte
|
denak
, ondorez, leku eman behar izaiten baitie bai kemenari eta bai ezinegonari, bizitzari berari ere leku eman ahal izaiteko, hala ibili nahi izaiten nuen nik harat eta honat, itsasotik itsasorat eta portu batetik bertzerat, geldigaitz eta ekurugaitz.
|
|
|
Udagiroaren lasotasunaz profitaturik eta erlojuaren eta kanpo arriskuen kezkarik gabe, seme alabak ateaz haratago utziak zituzten, beren gisara molda zitezen, beraiek zurtzaldi laburraz profitatu ahala profitatzen ziren bitartean. Urrikalgarriak iduritu zitzaizkidan
|
denak
: ez zekiten zer jukutria eta isil joko ustel erabiltzen ariko ziren, aldi berean, Ximurra, Kristina eta gainerako taldekideak, beren axolagabekeria alaitik hain metro gutira.
|
|
|
Barra tokiz aldatuak eta luze zabal handiagoek halako funtzionaltasun aire bat ematen zioten, irudimen apur batez hiriko auzo berrietako pubetakoa oroitarazten zuena. Gainerakoan, berdin zirauen
|
denak
: pareta gotele purpuraz tindatua; ate ondoan flipper makina, traban beti bezero berriei, eta billar mahai handia —berbera, nik uste, aski higatua ageri baitzen— ostatuaren hondoko aldare.
|
|
|
Ximurrarekin ezkondu, etxekoandretu eta amatu zenez geroztik biribiltzera emandako gorputz eta begitarte horietan deus guti gelditzen zen hogei urte bete gabean ezagutu nuen neska mehakil eta bisai hezurtsutik. Oroitzeak lan du baina,"
|
denak
elkarren kontra" jokatzen genuen garaietan, gau bat baino gehiagotan bukatu zuen ene besoetan. Deus espantagarririk ez:
|