|
2000
|
|
|
Gertakizun odoltsu eta mingarrietatik astebetera,
|
dena
esana dagoen inpresioa du norberak, film errepikakorraren gainean aritzearen sentsazio aspergarri eta amorrugarria hedatzen da han eta hemen, gero eta sakonago. Baina dena ez da berdin, inorentzat, eta bereziki hildakoen familientzat; areago ia urte eta erdiko ETAren su etenak eta Lizarra Garaziko Adierazpenak sortu zuten prozesu politiko berriaren ondoren.
|
|
|
|
Dena
esana dagoen irudipen horri aurre eginez, euskal aktore desberdinek eta herritarrok oro har, gertakizun eta jarrera bakoitzak dituzten eragin guztiak aztertu beharra dago, eta horren arabera epaitu eta jokatu. Atentatu honek 1998ko irailean hasitako prozesuan nola eragiten duen aztertu, abertzaleen arteko harremanean, herritarron elkarbizitzan, abertzaletasunean orobat, ezker abertzalean...
|
|
|
Hala ere,
|
dena
esatera, EHren eratzearen lehen fasean gauzak modu natural batez egin ziren, tirabirak izan arren, ikuspuntuen aldaketa nahiko baikorrak izan ziren. Su etena indarrean izan zen bitartean, prozesuak espektatibak eta hipotesiak sendoki bermatu zituen.
|
|
|
Hori
|
denek
esaten dute, hori denei esango diezu.
|
|
|
Hori denek esaten dute, hori
|
denei
esango diezu.
|
|
|
Ziur nago kristauek
|
denei
esaten diezuela hori nik, berari; eta orduan gogotsu erantzun diot berak eskaini didan musu heze luzeari.
|
|
|
Poesia sozialari bezala poesia existentzialari uko eginez eta sentimentalismoari bezala baikortasunari bizkar emanda, jardun poetikoari berari buruzko jarrera berri bat zekarren Etiopiak: poeta ez da mintzo lehen pertsonan, sentimenduak gorde edo intelektualizatu egiten ditu inozotasuna ekiditearren; inguruarekiko behakoa urruna du, ez ordea insolidarioa, maite ditu baztertuak eta derrotatuak;"
|
dena
esana balego bezalako" zuhurtzia hotzak ez darama isiltasunera, baizik eta egunkarietako, liburuetako eta filmeetako erreferentziak ekartzera ingurua deskribatu eta ulertzeko collagearen teknikaz, gure oroimen kolektiboa aberastu eta osatzeko. Liburu hartan, mendeetako gai eta paisaia tradizionalak behingoz utzita gure literaturak konkistatu nahi zuen" kalea" edo" hiria" baino, mundua da oparitzen zaiguna.
|
|
|
Ikusmolde hori gauza arrunta da Frantzian, Alemanian eta herri eslaviarretan. (...) Mecklenburgeko zenbait lekutan, non labore otsoaren sinesmena bizi bizirik dagoen,
|
denek
diote beldurra azken laborea ebakitzeari, otsoa bertan omen dago eta;(...) Mecklenburgen zutik dagoen laborearen azken sortari berari deitzen zaio otsoa, eta hura ebakitzen duen gizonak" otsoa du", eta animaliari zekale otso, gari otso, garagar otso deitzen diote, ale mota zelakoa den" (Urrezko abarra, II bol., 82 orr.).
|
|
2001
|
|
|
Euskeraz. Onek
|
dena
esan nahi du. Txantxetan ezin gintezke ibilli.
|
|
|
Eta han ere, bezperan, ideiarik ere ez zuten. Izan ere, gehiengo batek gerra posible denaren kontzientzia bagenu, ez litzateke gerrarik izango,
|
denok
esango genuke" et, et, et...!" eta orduan bai negoziatuko genukeela edota gutxieneko adostasun batera iritsiko ginatekeela. Baina ez dugu kontzientzia hori.
|
|
|
" Niretzat milaka eta milaka botila ttiki biltzea inportantea da; mundua ordenatzen dut botila ttikiekin". Alegia, munduak jartzen digun ordenamenduaren aurrean, bildumazaleak bere ordenamendua jartzen du, eta aldi berean bizimodu bat ere bada (halako azoketara joan eta botila ttikiak bilatuko ditu); beretzat babesa da, eta
|
denoi
esaten zaigunean," Garrantzitsua da honetaz pentsatzea", bildumazaleak esango du: " Beno, bai, baina ez ahaztu botila ttikiak...".
|
|
|
Horregatik besteren hitz onak baino, nahiago dut ni gutxiengo bezala ezarri eta nik eskatzea nire eskubideak. Hemen
|
denek
esaten digute gure taldekoak direla, baina gero ez du inork baloirik pasatzen!
|
|
|
Bi hitzetan, aurreko mendean jaio eta mende honekinbatera indartuz joan den literatur kontzepzioa, lehenxeago ere aipatu duguna. B.Atxagak behin baino gehiagotan azaldu duenez (Obabakoak eta Groenlandiakolezioa lanen barruan, esaterako), erromantikoengandik zetorren originaltasunareneta jenialtasunaren kontzepzioei aurre egingo zaie teknikaren garrantzia onartuzeta originalak izateko pretentsioa alboratuz,
|
dena
esanda baitago, bai Asteasukoidazleak bai lurretakoak maiz gogorarazi dutenez (are gehiago, dena esandadagoela ere esanda dago jada Sarrionandiak Hitzen ondoezako. Orijinaltasuna, hitz sarreran iradoki legez).
|
|
|
Eta aurtengo negua zein gogorra izan den kontatzeari ekin dio segidan. Urteetako gordinena izan omen da
|
denen
esanetan. Hotzak ebaki egin behar kalean.
|
|
|
Han dena ixten ari zirela eta etxerako bidea hartzeko garaia iritsi zitzaigun azkenean. Hasiera batean beldur pixka bat banuen, Armendariz gidatzeko ondo egongo ote zen zalantzan baina,
|
dena
esateko, berak ez zuen nik edan nuenaren erdia edan, eta gainera autoarekin oso serioa zen. Ez genuen arazorik eduki.
|
|
|
|
Denetik
esan nion. Eta hala ere, orain, igarotako hilabeteen hoztasunetik, suabea eta guzti izan nintzela iruditzen zait.
|
|
|
Kalera irteteko esaten diot nik askotan, mundua ezagutzera. Etxean daukala
|
dena
dio berak. Azaltzen diot gauza itzelak daudela kanpoan, tangoa, esaterako, edo zortzimilako mendiak.
|
|
|
Borges aspaldi hil zen. Hil egin genuen,
|
dena
esatera. Baina Borges, hil genuenean, garrantzi oso txikiko terroristatxo bizarguri bat baizik ez zen, ekintza kaskar batzuk egindakoa, txoriburu bat.
|
|
2002
|
|
|
Ildo berari jarraituz, Unibertsitatearekin duen loturak ere ez du den
|
dena
esaten kultur sortzailearen inguruan, zehaztasun gehiagorik eman ezean. Egia daUnibertsitatea pribilegio sozialez hornitutako erakundea dela, duda izpi barik, eszenategi instituzional mesedegarriena akademikoen zein intelektualen jardueraribegira.
|
|
|
–Ateak apurtu eta inoren etxean sartu da, ugazaba eta etxeko denak astindu ditu hil arte, maite zuen emaztekia harrapatu du.
|
Denek
diote ez dela hori baino lotsagarriagorik egin; zenbat eta zenbatek esan didate hona nentorrela. Herri osoaren ahotan da.
|
|
|
Baina isiltasun hau ez da besteak bezalakoa, atsegina da, trenaren giro magikoari berotasuna ematen dien mila ezaugarrietatik bat gehiago, baino aldi berean nahitaezkoa dena. Gustura sentiarazten du, zirkinik ere egin gabe goaz isiltasun ia miragarri hau ez haustearren, inork ez du hitz egiteko beharra sentitzen, hitzak baliogabe bihurtu dira eta
|
dena
esana dagoela dirudi. Horregatik, nire bizkarrean ahapeka sentitu ditudan bi adinekoen ahots dardartiek burua birarazi didate eta nire inguruan begirada azkar bat botatzeko parada eman dit honek.
|
|
|
Eta egun horietan beretan" carpeteria" bat irekiko zutela ari ziren iragartzen irratian(" lurreko tapizak" edo" alfonbrak" dira, noski)," carpet" ak saltzeko. Lana du batek gero hor esaten
|
dena
esan nahi denarekin lotzeko, euskaraz ere batzuetan gertatzen den gisa. Horietan ere, jatorrizko hizkuntzari begiratu behar zaio, ongi ulertu nahi bada kontua behintzat:
|
|
|
Datuak ematen zaizkigunean, ikusleen kopuruak aipatzen dira. Eta itxuraz denak pozik kate hau, erdaraz ematen
|
dena
esan nahi dut, ikusienen artean dagoelako. Hori hartu behar dugu arrakastatzat?
|
|
|
Zu izan zinen lehenengo aldiz hala esan zidana. Eta orain
|
denek
esaten didate horrela, baita aspaldiagoko ezagunek ere.
|
|
2003
|
|
|
1656an Velazquezek «Meninak» margotu zituenetik,
|
denetik
esan da maisu lan honen inguruan. Palominoren esanetan, koadroa «egia da, ez pintura».
|
|
|
" Gu prest gaude hau hitzartzeko, minimo batzuk jarriko ditugu....". Eta
|
denon artean
esan diezaiogun indarkeria praktikatzen duenari: " Lanean ari gara, akordio batera iritsi nahi dugu eta emaiguzu aukera bat".
|
|
|
Mehatxu dugun aire kutsagarrizko ekaitz honek gogoeta sakona eskatzen digu guztioi.
|
Denoi
diot, baina bereziki politikoei eta, esan dezagun honela, ekonomia «aurreratuaren» gizon emakumeei. Ez dute balio zientzia eta teknika baztertzeko alternatiba sinplistek, ez horixe.
|
|
|
Nor izatea bilatzen ez duen bertsolariak, esan beharrekoa esaten duenak, ez du joko gaia egokitzera. Aitzitik, bera egokituko zaio gaiari; gaia kontsumitu egingo du, gu hunkitzearren esan behar
|
dena
esanez. Bertsolariak nor izan behar badu, menturaz, bertsolari izatea gaitzagoa dateke.
|
|
|
Bertsolariak nor izan behar badu, menturaz, bertsolari izatea gaitzagoa dateke. Errazena gaia entzun eta gero, esan behar
|
dena
esatea da, edo hitz joko batzuk egitea edo momentuan ederki ematen duen beste norbaiten zita borobil bat botatzea. Hezkuntza, hedabide edo tradizioak dioenetik at norberak pentsatzen duena (pentsatzen badu!) botatzea zailagoa da.
|
|
|
Gertakizun hauetan guztietan, errudunak falta dira beti, eta buruzagi politikoak ere oso kontuz mintzo dira horretaz. Baina
|
denek
diote bizi politikoa biolentziaz bete dela 1999an Alfonso Portillo lehendakari atera zenetik. Ordudanik berriro Frente Republicano Guatemalteko delakoa dago agintean, 80ko hamarkada odoltsu hartan militarren errepresio basatia bultzatu zuena bera, eta hauteskundeak hurbildu ahala gauzak okerragotzen ari dira.
|
|
|
|
Denek
diote ez dutela aditiborik erabiltzen.
|
|
|
Ardoa ugari eta desberdina.
|
Denera
esan daiteke hiria nahiko ongi hornitua zegoela, elikagai ugari eta desberdinez. Gizartean kontsumoan desberdintasunak agertuko dira, gehien goi mailek kontsumituz.
|
|
|
Antolaketa hutsuneak gorabehera, balantze baikorra egin zuten bertaratutako zenbait lagunek61 Manex Goihenetxeren hitzetan: «Erran ginezake aurten egin dugula egiazko unibertsitatea»62 Zientzia Saila izan zen,
|
denen
esanetan, hobekien antolatu zuena bere ikastaroa, Bilboko, Donostiako eta Iparraldeko taldeak urtean zehar bildu eta elkarrekin bikain antolatuz beren lana. Hasierako asmoa ikasleen parte hartzea bultzatzea bazen ere, ez zen gertatu sail guztietan; arrazoiak bi izan zitezkeen, ikasleek aurretiko lana egin ez izana eta haien jarrera pasiboa, «entzutera eta bere iritzi soilak azaltzera bakarrik agertuak bai ziren».
|
|
|
Bakoitzak bere ordutegiak eta tarifak ditu, eta zaila da jakitea zein den onuragarriena. Beti bezala,
|
denek
diote onena eskaintzen dutela.' Baina eskaintza batzuk ez dira operadoreek aurkezten dituzten bezain lehiakorrak. Hori da Espainiako telefonia finkoko tarifak aztertzen dituen FACUA Kontsumitzaileen Ekintza Federazioak egindako txosten batek ateratako ondorioetako bat.
|
|
|
Dutxa katarsi tipo bat da, etnografoek sinistu nahi ez badute ere. Horregatik guztiagatik dutxatzen zen Matias arratsaldean; horregatik guztiagatik eta nagia ematen ziolako goizean dutxatzeak,
|
dena
esan behar bada. Arratsaldean dutxatzen zen beraz, hipopotamoak bezala edo Madagaskarreko igel gorriak bezala.
|
|
|
Azken hilabeteotan, Batasunatik atera Aralar, bere baitako espainolisten eta baskongadisten erruz dudarik ez, irain eta laidoz estalia, berea lantzen saiatzen da.
|
Denek
diote bakea nahi dutela, baina batzuek beraiek erabaki eta zedarritutakoa. Hondarrean olde horietan euskal gizartea barnez iraultzen duten ideologien hatzak susmatzen dira.
|
|
|
Iritsi ginen, baina, halako batean pasealekura Madrid Etorbidea izena du, oker ez banago, eta telefono publiko bat jo nahi izan genuen begiz. Han zeuden altzari urbano ugariek hain txukun eta halako artaz jarriak,
|
dena
esateko eragotzi egin ziguten eginbehar behatzailea; dozenaka metro ibili genituen kabina edo telefono publikorik aurkitu gabe. Aurrerago jo genuen; gelditu egin ginen; atzera jo genuen berriro, begirada zorroztu genuen.
|
|
|
Haatik, ‘zientzialari arrunta’ izatetik ahal denik eta urrunen egon zen: bere garaiko modaren aurkako borrokalari ausarta izan zen; soilik kontinentea dominatu zuen moda bat zen,
|
dena
esateagatik, baina jarraitzaile gutxikoa Ingalaterran.
|
|
2004
|
|
|
Bere eragin bortitza zela eta, Elizak mehatxuka ibili behar izaten zuen: " Gulan erori
|
dena
zioten abadeek pulpitoan, gosez eta egarriz ibiliko da, ur xorta bat ere ezin erdietsiz, ahuldua eta flakatua". Jendeak, pietate handiko egun haietan, errespetuz entzuten zuen predikua, baina, ai!, dozena bat buñuelo eskatzen zuen hurrengo urratsean.
|
|
|
Joan Mari Torrealdai ere bat dator: «Aukera landua, borrokatua da,
|
dena
esan behar da. Alternatiba askoz okerragoa baita».
|
|
|
|
Denok
esaten genuen hura ez zela bera frogatzeko utzi zuen Jokin Z.k bere sufrikarioaren lekukotza eremu publikoan, denok geundela oker adierazteko: zipriztinak gure bermutean, eguzki beteko igandean mutikoak eskopeta hartu eta Marina erdian garuna zapartatu izan balu bezalaxe.
|
|
|
ETAk garbi esan du bidea nondik dagoen, zer gehiago esan lezake? Niretzako
|
dena
esana dago. Eskubideak errespetatu, eta hor agertzen direnak onartzea gauza normalak dira.
|
|
|
Hitz bitan, seduziturik naukazu. Jode, Aitor,
|
dena
esaten ari natzaizu, eta zuk ez didazu deus ere esaten.
|
|
|
baldin eta euskaldunok hizkuntza eta kultura politika totalitario bat egiteko biderik aukeratuko bagenu ere, politika arbuiagarri hori gure etxean egingo genuke, ez besterenean, espainolek eta frantsesek egin duten moduan. Beraz,
|
dena
esaten hasita, esan genuke, Arregiren ideologiak demokraziaren izenean legitimatzen duen hizkuntza politika erdaldunek besteren etxean egindakoa dela, orain guk hori bera egiteko zilegitasunik ez badugu ere geurean.
|
|
|
Nolanahi ere, mundura begiratzeko ez dago leihotzarren premiarik nahitaez. Hori da behintzat Xose Estevezi iruditzen zaion jarrerarik bidezkoena; Goetheren laguntza ederrean,
|
dena
esateko: –Postmodernoek nazionalismoak gutxiesten dituzte, atzeratuak direla argudiatuz, eta kosmopolitismoa aldarrikatzen dute.
|
|
|
Hitzak hizpidea ekarri digunez, kritika honen labetik atera dezagun beste opiltxo bat. Opilaren jabea,
|
dena
esateko, integrazio eredu bikaina dugu euskaldunok, eta, iritziak iritzi, gure azaldu nahi genioke hemendik. Horiek esanda, Ludger Mees en akuilua, euskaldun fundamentaliston ipurmasailera dator zuzen zuzen:
|
|
|
Egia esan, bakanak eta urriak izan dira halakoak. Halere,
|
dena
esateko, euskaltzale batzuek tarteka marteka agerian jarri izan dute beren ezinegona eta arrangura.395
|
|
|
Goitik beheraino, erabat harturik, hizkuntzaren erabilera betekizun sozialen barrutian bazkatzen den izakia dugu, haraindiko izpiritu ederren gogo jardunetan bainoago. Identitatearen grina bera ere barruti horretan bazkatzen den zerbait da, noski,
|
dena
esan behar baldin bada. Identitatearen kontzeptuak bizitza eratzeko sentiduen gaia ekartzen digu burura, bizi zentzuaren eraikuntza, eta ez dago asko pentsatu beharrik zentzuak ez direla eraikitzen norbera barrendurik daukan bizitza sozialaren barrutitik landa.
|
|
|
Shinnosukek bere etxeko igerilekura gonbidatu nau, eta esan dit
|
denei
esateko.
|
|
|
Ederki ba!
|
Denei
esango diet.
|
|
|
Niri
|
denek
esaten didate
|
|
|
Eremu oso desberdinetanbana ditzakegu, beraz. Baina denak dira perpausak,
|
denek
diote zerbait, denak dira hizkuntzelementuak. Izan ere, hizkuntza dugu giza komunikaziorako elementu nagusia.
|
|
|
Bertan, zazpi lagun zeuden lotan eta dena jasotzeko esan diete, agindua zeukatela-eta. Gainera, AOAMko kideek kritikatu dutenez," traste guztiak hartu eta alde egiteko mehatxua" egin diete udaltzain eta ertzainek, bestela," eurek botako zituztela
|
denak
esanda". Plazatik botatzeko agindua Iñaki Zarraoa alkateak emandakoa zela esan omen die gazteei udaltzainetako batek.
|
|
|
Goiz osoan zehar hipotesiak hasiak ziren,
|
denek
esaten ETA zela. Baina zergatik salatzen dugu ETA ez baldin badakigu eurek diren edo ez?
|
|
|
Hurrengo batean, Livia kalera irten da atorraren lepoa apur bat moztuta, eta
|
denek
esan diote zerbait, eta Pablok esan dio laino altuak sartu zaizkiola samaren inguruan.
|
|
|
Ana. Ez dio Lady Anna esan, zirkuan
|
denek
esaten dioten moduan. Ana.
|
|
|
Beldurra omen dago modu esplizituan adierazteko zein den idazlearen funtzio soziala, funtziorik baldin baleuka. Eta bitartean errealitatea tematia da eta behin eta berriz jotzen du egileen atean beren iritzia eman dezaten, jarrera har dezaten, pentsatu behar
|
dena
esan dezaten. Eta idazle askori gogoa ematen dio etxeko atean jartzeko" ez dago inor, biharamunean bueltatu", biharamunean ere kartel bera topa dezaten galdetzaileek, galdetzen aspertuko diren arte.
|
|
|
Wittgensteinek tesi hau defendatzen du funtsean: " Ezin dugu adierazi adierazi nahi dugun guztia eta erabat mirarizkoa
|
denari buruz
esaten dugun guztiak zentzurik gabekoa izaten jarraitzen du" (64).
|
|
|
Makurtu nuen burua, aurreratu nituen adarrak, eta besoa hautsi nion bi lekutatik. Jakina, tartean pasa ziren gauza gehiago ere, entzun ziren lorategi hartan nireak ez ziren makina bat marru, baina
|
denak
esatea ez du merezi.
|
|
|
Eta laburtasun berberaz erabaki dezaket festa hartan bi behioi egin zigutena. Balantzategitik ezkutatutako adiskideei inbidia izan niela esatearekin,
|
dena
esana dago.
|
|
|
" Ardoa, neska, ardoa,
|
dena
esan behar dun. Aupa, hi.
|
|
2005
|
|
|
Nik lekua eta orkestra ipini nituen.
|
Denei
esan nien zuri eta gorri jantzita joan behar zutelal, ez nien esan Athleticeko koloreekin joan behar zutela! Eta denak joan ziren txuri eta gorri jantzita, baita gipuzkoarrak ere.
|
|
|
Eta faborito garbia duen apustua berotzeko, hona proposamen batzuk: faborito
|
denak
esan dezala ez dabilela gustura entrenamenduetan, nekatuta edo. Faborito ez denak, edo bere ingurukoren batek, hitz egin dezala kazetariekin lau haizetara zabalduz mutila indartsu dagoela eta nahiago zuela 12.000 euro jokatu beharrean hiru aldiz gehiago jokatu izan balu.
|
|
|
Sarritan izaten dut hizpide ingurukoekin. Inguruko emakumeekin,
|
dena
esateko. Lagun batek dio berak zahartzarorako zein irudi aukeratu jakin nahi lukeela.
|
|
|
Eta ni ez nengoen ohitua, ordura arte deitzen zutenean" zeinen elkarrizketa polita egin diozun"," zer erreportaje polita" esateko zen, baina derrepente, harrerakoa zuri jarri zen: " Javi, jendea deika ari da esanez pailazo bat zarela,
|
denetik
esanaz...". Zorionez, lankideen animoei eskerrak, segitzea erabaki genuen, pentsatuz hobeto azalduz gero jendeak jasoko zuela.
|
|
|
Ez zait inoiz gertatu haiek hanka sartzen duten hitza zer den ez jakitea, nondik nora doan beti intuitzen dut. Adibidez bere garaian Aukera Guztiak izendatzeko
|
denetik
esan zuten, eta azkenean zer onetsiko, eta Euskera Guztiak nagusitu zen. Beti hala erabiltzen zuten, Euskera Guztiak, Euskera Guztiak...
|
|
|
Gauzak horrela izanik, kontua zera da: entzuleari hanka egiten diona (ez ulertzeagatik edota zaratagatik) gehiegi ez dadila izan, horixe da helburua, eta, horixe lortzeko, ondo dago behin baino gehiagotan azpimarratu nahi
|
dena
esatea. Bestela, denbora luzeagoa eskaini behar zaio entzuleari informazioa ondo helarazteko.
|
|
|
Hori, horrelakoxea da! . Nire alabak eta ahalegintzen dira
|
denei
esaten: Nire ama ez da holakoa
.
|
|
|
–Naroa,
|
dena
diozun bezala bada, eta ez dut zalantzan jartzen, hemen saltsa ederra dugu esku artean. Horren ostean deia jaso dut eta konektatzeko eskatu didate.
|
|
|
Orain, gainera, berdin dio.
|
Denak
dio berdin, niretzat bederen.
|
|
|
Denak daude konforme.
|
Denek
esaten dute historia daukala Piedadek, baina Piedad ez dagoenean esaten dute, eta horrek esan nahi du misterioren bat dagoela Piedadekin, ze misterio handiz esaten dute" Historia dauka horrek".
|
|
|
Berriz ere jaitsiera du literatur liburuak, helduen saileko literatur liburuak, hobeto esan, haurrei zuzendutako literaturazkoa hazi egin baita; helduenak galdu dituenak baino gehiago jaso baititu hark,
|
dena
esanda.
|
|
|
Pentsatuko duzuenez, ezustean hartu ninduen proposamenak. Batez ere, apaizak
|
denen aurrean
esan zuelako, naturaltasun osoz. Halako batean ni hartu eta erdi ezkutuan esan izan balit, ez dakit, uste dut azkenean berdin esango nukeela ezetz, akaso ez, ez dakit, baina denen aurrean...
|
|
|
Deseroso samarra zen,
|
dena
esan behar bada, otorduak sukalde sabaiko soketan tantaka zeuden alkandora hezeen pean egin beharra. Askoz denbora gehiago behar zuten arropek lehortzeko, gainera.
|
|
|
Orduan barkagarria da agian gezurtxoa, nahiz eta liburu horiek irakurtzera sekula ez ailegatu eta gure zerraldo hezeetan martxan dauden metalezko eskumutur erloju hotzekin soilik lurperatuak izan, batere libururik gabe. Eta ni ez nintzen jada hain gaztea,
|
dena
esan behar bada.
|
|
|
Denok barrura!
|
Denok
esan dut! Azkar, azkar!
|
|
|
nola izutzen zintuen lehengora itzuli beharrak, nola atsegabetzen zintuen Abiadura Handiaren itzalak, nola itotzen zintuen Luperen eskeak eta, aldi berean, nola irensten zintuen Zorionan bizi zenuen bakardadeak.
|
Denak
esan zenizkion, bat bera ere lotsaren hegaletan gorde gabe.
|
|
|
– Batekin eta bestearekin egin zuen hitz, eta
|
denek
esan omen zioten baietz, ezer ez egitea ere, baina armadoreek mehatxu egin zietela tutua jotzen ez bazuten, beraiek etorriko zirela jotzera eta jendea sobran zeukatela Ternuarako. Egia da, bai, diosaleko tutua jo zitzaiola Francori gure herrian.
|
|
|
Berak bezalaxe egin nuen barre nik, halakorik galdetzea ere, Amsterdam, zergatik ez nekiela egin nuen barre. Manterolari
|
denok
diogun begiramenagatik, horregatik. Edo inozotzat har ez nintzan.
|
|
2006
|
|
|
Lagun asko kezkatuta ikusten ditut gaurko egoera honekin.
|
Denek
diote badagoela zerbait, baina ez da ezer zehatzik ikusten. Inor ez da mugitzen...
|
|
|
Nik jan egin behar dut». Izan ere
|
denek
esaten zidaten, «hik bai zortea! Munduko agentziarik handienetakoarekin kontratua!» «Bai, izena ondo zegok, baina argitaratuz gero!
|
|
|
Eta bitartean, Andoni Egañak BECen esan bezala, denak eta
|
denok
esango nuke nik Ikea ra, ez aulki baten bila, aukeran dagoen zerbaiten bila baizik. A ze pagotxa!
|
|
|
Momentuko berotasunean tentsio pixka bat kentzeko esaten dituzu. Baina tira,
|
dena
esatea ere ez da libre. Irainak baditu bere mugak, eta keinuak ere bai.
|
|
|
giza harremanen garrantzia, gurasoen eta seme alaben arteko harremanena, esate baterako. Bestalde, estiloz ez dut gehiegi aldatu ipuin fantastikoak daude, eta errealismotik hurbilago daudenak ere, baina behintzat nire lagun eta emazte
|
denak
dioenez, besteak baino koherenteagoa da liburu hau. Eta onartu behar dut horrela izan daitekeela, bai.
|
|
|
Iraganean indartsu aritu zen PSOErekin sakabanaketa martxan jartzeko, eta egun ez da indar berberaz ari berarekin bukatzeko. Bukatuko dela esan bai, esaten du,
|
denek
esaten dute, baina hitzak dira. Eta guk armairua hitzez beteta daukagu, hitzen armairua ireki eta erori egiten dira.
|
|
|
Bestetik, sei laginek dauzkate adierazitako osagai guztiak, bakarren batek etiketan adierazi baino atun ugariago badauka ere, hala nola Miauk (%45), Isabelek (%35), Calvok (%35) eta Rianxeirak (%32):
|
denek
diote atunaren edukia %25 dela baina hori baino dezente gehiago ezarri dute ontzian; Carretillak, bere aldetik, adierazitako %8 horixe ematen du, doi doi.
|
|
|
Emate bakoitzak ehun bat lagun, gutxienez, mugiarazten ditu: erlojupean eta berealdiko arduraz egin beharreko lasterketa dute aurrean baina
|
denek
diote auza berbera: Meritua emailearena eta familiarena da.
|
|
|
Gida terapeutikoek adina arrisku faktoretzat hartzen dute, baina ez generoa. Erraza da hipertentsio arterialari buruz hitz egitea, ondo justifikatuta dago; baina zaila da komeni
|
dena
esatea, jendeak uler dezan espero duguna… Nire adinera [74 años] hipertentsioaz arduraz eta gogoz hitz egiten ikasi dut. Badaezpada, gaixotasun kardiobaskularrentzako arrisku faktore nagusia delako, munduan etengabe areagotzen delako eta leku guztietan gaizki kontrolatzen delako.
|
|
|
Hazia hantxe zegoen, hori egia da. Hazia, ezagutu zintudan gauean erein zenuen (eta baimenik eskatu gabe,
|
dena
esan behar bada). Baina gosea oraindik ez, ez dut uste.
|
|
|
–
|
Denok
esaten duzue gauza bera. Ez zarete konturatzen jet laga dela.
|
|
|
" Euskararen osasuna txarra da"," euskara gaixo dago"," euskararen ajeak"," euskararen sendabelarrak"... Metafora orok bezalaxe, osasunarenak ere nahi
|
dena
esateko ematen du. Esan nahi duguna erabaki, eta hari egokitzen zaion gaitza, sendabidea, sintoma..., aise aurkituko dugu.
|
|
|
Horietako hainbat dagoeneko erabili eta probatu ditugu. Batzuk baliagarri gertatu dira, beste batzuk ez hainbeste, eta badira zeharo kaltegarri suertatu direnak ere,
|
dena
esan behar bada.
|
|
|
Aldatu ohi da, noski, gai eremu bakoitzeko titulu kopurua, eta halaber aldatzen da gaien arteko proportzioa, hau da, urteko produkzioaren baitan liburu mota bakoitzak duen pisua. Ezusteko handiegirik gabe,
|
dena
esan behar bada ere. Oker ez banago urtero berdina da ordena:
|
|
|
Emakume ez politen ezkutuko xarma. Gloria gazteagoa da, burura etorritako
|
denak
esaten ditu. Neilak ez erortzearren nire besoari suabe helduta dagoela aditu egiten du.
|
|
|
Eta horretan Joxanek bostekoa luzatu dio Andresi, eskertzeko eta agurtzeko keinua aldi berean.
|
Dena
esana dago. Dena entzuna.
|
|
|
Zurrutero galanta zen, eta horrek bihotzekoa ekarri zion Somerako taberna batean zegoela, eta, bueno, alkoholzuloetako lagunek Mallonako kanposantuan eman zioten lurra, bai, baina honek, berriz, ederto errezitatzen zituen poemak, Dylan Thomas, Yeats, Whitman eta halakoenak, eta kanposantukideek gustura entzuten zizkioten, batez ere Dylan Thomas-enak, ezin hobeto errezitatzen ei zituelako haren azentu etilikoaz... bertan lurperatutako emakumeek ere tratu berezia ematen zioten, eta egunero sexuaren plazerra eskaini ere... han lurperatuta zeuden emakumeak asko zirelako, eta ingeles literaturzaleak Londresko gozotasunaz hartzen zituelako denak... Berdin ibiltzen zen, emakumeen kontuaren aldetik esan nahi dut, Atxuriko Tomasito, apur bat atzeratua zena, azokako dendarien errekaduak hara eta hona eramaten, ia ia ni nabilen moduan, baina hura suerte hobeaz, bai,
|
dena
esan behar da... Hark kristoren aldaba zeukan, itzela zen hankarteko odoloste hura, eta inguruko neskazahar eta alargun guztiek erosketak etxera ekartzeko aitzakiaz mesede hartzen zuten, mesede eta plazerra... antxoak, barbarinak, bisiguak eta halakoak sukaldean utzi ostean txitxarro ezkutua bilatzen zioten Tomasito inozenteari... praketako botoiak askatu ostean aldabari laztan pare bat eman eta han hasten zen haren erreminta handitzen, tentetzen, harrotzen... eta Tomasitoren ezpainetan irribarre inozente bat, hura eskertuko balu bezala... hantxe, sukaldeko mahai gainean, arrain freskoaren usainaz, andreak gona jaso, kuleroak erantzi eta hankartean besarkatzen zuen Tomasitoren aldaba erraldoia... gero, txokolate ontza pare bat edota bestelako gozoki batzuk eman, baita Begoñako amabirjinaren postaltxoren bat ere, eta poz pozik alde egiten zuen...
|
|
|
Erantzunek" omen"," nonbait"," ei" eta, orokorrean, litezkeen modulatzaile guztiak eramaten zituzten, ardi jabeak segurtasun osoz deus jakingo ez balu bezala. Gaztelaniaz ari zen, hori bai; gaztelania mordoilo samarrean,
|
dena
esatera, euskara berriki galdu eta erdara erabat menderatzera iritsi ez diren Pirinioetatik hurbileko herrietan, edade batetik aurrerako jendearekin, usu gertatzen den bezala. Ardia zegoen tokitik gertu, soka mutur bat ikusi zuen, odoleztatuta.
|
|
2007
|
|
|
Hezkuntza kristaua jaso zuen eskolan eta familian.
|
Denek
esaten zioten Bibliaren esanak errespetatu behar direla, pekatariak infernuan kiskaltzen direlako. Craig sinetsita zegoen hala zela eta horrek errudun sentiarazten zuen.
|
|
|
Ez dakit, gainera, arazoa zein neurritaraino den aldi baterako irakasle mileuristarena. Gasteizko eskola hizpide, iruditzen zait han inguruan lan egiten duten batzuek irakasleena baino soldata handixeagoarekin,
|
dena
esan behar bada badutela erantzukizunik euren protektoratuan ikasi dugunon literatur formazio eskasean. Ez al da posible bestelako ikasketa planak egitea?
|
|
|
Konpainia
|
denek
esaten dizute defentsa laboral eta juridikoa sartuko dizutela lege aholkularitza zerbitzuan baina, egiari zor, hori emango zaio bezeroari beste prima bat ordaintzen badu, ez bestela.
|