|
2000
|
|
|
Beste modu batera esanda, astakeria handi eta sufrimendu latzaren poderioz ETAko arduradun nagusiak ere ohartu ziren borroka armatuak, borroka politikoko tresna bezala, eman zuela eman beharreko guzia eta aurrerantzean euskal politikagintzan eszenatoki berriak sorrarazteko ez zela indar eragile positiboa. Hainbeste urte pasa ondoren, betirako erretiratzea duintasunez jantzi
|
behar zen
, eta eginkizun horretan zeregin handia zuen Lizarrako akordioak, eta batez ere, EAJ-PNVren jarrera politikoak. Nahiz eta Estatua belauniko jartzea ez den lortu, Autonomia Estatuzale izandako abertzaletasun politiko eta sindikala bide onera ekartzeko balio izan dua behintzat, eta horrek azken hogei urte hauetako ezker abertzalearen balantze politikoari itxura duin bat emateko balio dezake.
|
|
|
Hasieran baino aukera gehiago dago gaur egun eta, alde horretatik, gauzak hobeto egin dira. Hasieran, gainera, eskolan batuaz egin
|
behar zen
, nahiz eta andereñoa Motrikukoa izan eta klaseak ematen Deban egon. Funtzio Publikoaren Legearen arabera, funtzionario bakoitzak, puntuen arabera aukeratzen du nora joan.
|
|
|
Pilotalekuarekin batera etxe bat eraiki
|
behar zen
. Bertan pilotarien aldagelak eta kafetegia egongo zen.
|
|
|
1999ko ekainean, ordea, familiak kereila jarri zuen Espainiako Entzutegi Nazionalean, Iñigo Iruin abokatuaren bitartez. 2000.ean kasuak preskribitzen zuen eta zerbait egin
|
behar zen
hau saihesteko. Aurreko urte guztietan familiak ez du jarri nahi izan salaketarik," bihotzak orainaldian izatea" eskatzen zielako.
|
|
|
Lan asko egiten da esparru honetan. Izan ere, lehen erdaratik itzuli
|
behar zen
, baina orain euskaraz sortzen dena ere erdarara itzuli behar da.
|
|
|
Alde batetik, lizentzien banaketa polemikoa auzitegietan dago eta euskal irrati honetan Auzitegi Gorenak zer erabaki zain daude, baina bestetik gaia parlamentuan eztabaidagai bihurtu da. Irrati lizentziak 10 urtetarako luzatu ziren, eta berriztatze nahia epe hori baino hiru hilabete lehenago eskatu
|
behar zen
. Orain, lizentziadunek urrats horiek jarraitu dituzten jakitea falta da, eta, horretarako, Ezker Batuak galdera luzatu dio Gobernuari.
|
|
|
Gaztetan, lagunen arteko elkarrizketetan, maiz egiten genion barre jende helduak, ustegabeko topaketetan (autobusean, igogailuan, medikuaren itxaron gelan...) eguraldiaz mintzatzeko agertzen zuen joerari. Gure iritzi adoleszente murritzean, zerbait adierazteko hitz egin
|
behar zen
. Zer esanik ez bazegoen, horrelako berriketak denbora alferrik galtzea besterik ez ziren.
|
|
|
Demostenes, Ciceron-eta halakoak itzuliak nituen, Axular ia buruz ikasia... Hori dena nenkarren eta gero hori agertu egin
|
behar zen
bertsolaritzan...
|
|
|
horrela interpretazioak interesatuzehatzarengan ezezik, besteengan ere bazuen eragina. Homogeneizatu ahalizateko, taldekideen hautaketa zorrotza egin
|
behar zen
. Saioetan talde-beroketa bategiten zen gutxiago edo gehiago denentzat ezaguna zen eztabaidarako gai batekin.
|
|
|
c) Herri txikiagoetarako Ebanjelioaren predikuan, katekesian eta ohiko errezoetaneuskararentzat behin-behineko egoera bat ametitzen zen, harik eta eskolabidez gaztelania ongi zabaldu arte. Hauetan, nolanahi ere, gaztelaniazkolaburpen bat gehitu
|
behar zen
.
|
|
|
– Euskara, erabil zitekeen elizetako predikuetan, eta
|
behar zen
gainera, aldehorretatik eliz tradizioa berretsiz.
|
|
|
Agintari zibilek, juxtu kontrako ikuspuntua izan zuten denbora batez: nonahi eredena gaztelaniaz egin
|
behar zen
, eta herri txiki euskaldunetan euskarazko hamarminutuko laburpena eman, eta horixe agindu zuten Tolosa eta Igorreko alkateek, goikoen aginduz (Torrealdai 1998: 128, 135).
|
|
|
Irratibidea gizakion ahotsa zabaltzeko sortu zen. Ahotsa haririk gabe erretransmititzeko teknologia
|
behar zen
. Horrela, telegrafoa izan zen hastapenean faktore eragilea.
|
|
|
Gogoratu lehenago aipatu dugun Mairet-en iritzia; hots, askatasunaren ideologia berdintasunaren ideologia besterik ez litzateke, eta herritar guztien legearekiko atxikimendua zen, erregimen politiko berria sortzeko, bete
|
behar zen
gutxieneko baldintza.
|
|
|
Eta zein da orain arte aipatu ez dugun Konstituzio horrek jasotzen zuen kodigoaren mamia eta betikotu behar omen zen betetzea? 123 Lehenik eta behin subiranotasun nazionalaren printzipioa (3 art); hots, boterea nazioari dagokio, herritarren multzoari, eta nazioaren ordezkariek osatzen zuten Gorteen eskuetan geratu
|
behar zen
. Honek berekin ekarri zuen nazioaren mugaketa politikoa zein geografikoa124, eta bateratzaileak zein zentralizatzaileak ziren Estatu-egituren finkapena125, non Gorteak erregimen berriaren erakunde ardatz izango ziren; hots, nazioa(, reunión de todos los españoles?) oinarritzat hartzen zuen Estatu berriaren eraikitze-prozesuaren aurreneko urratsen aurrean aurkitzen gara; Solé-k eta Aja-k dioten moduan, Cadiz-ko Konstituzioa eraikitzeke zegoen edifizioaren lehengo harria izan zen126, Estatu-Nazio espainiarraren eraikuntzarena alegia.
|
|
|
Librería de D. Gregorio Fernando (3 arg.); IV. alea, 1). Izan ere, eraikitzen ari zen nazioaren,, aberriaren?, etorkizuna zegoen jokuan eta Estatuarekiko atxikimendua, lotura, bultzatu
|
behar zen
: –¿ Y qué ha de hacerse para salvar a la patria?
|
|
|
Hala eta guztiz, badaezpada ere (hori gutxi balitz edo), Estatuak neurri zorrotzagoak hartu zituen bere asmoa burutu zedin; horra hor Moyano legeak testu liburuei eskainitako atal berezia: irakaskuntza-maila guztietan testuliburuen bidez ikasi
|
behar zen
–eta ikasgai orotako liburuak gobernuak aukeratuko zituen (86 art) 278.
|
|
|
Aurrera eginez, arduren lurralde-banaketaren ildotik, eskola publiko eta eskola pribatuen arteko bereizketa azpimarratu beharko litzateke. ...nahitaezko gastuen barnean egonik), nahiz eta Estatuak gastuei aurre egiteko moduan ez zeuden herriei laguntza emateko ardura hartu (97 art.). Bestalde, Estatuak bostehun baino biztanle gehiago zituzten herrientzat oinarrizko eskolak izateko agindua ezarri zuen (102 art) 211; eta probintzietako hiriburuetan, baldin hamar mila baino biztanle gehiago bazituzten, gutxienez goi-mailako eskola bat egon
|
behar zen
(104 art.).
|
|
|
bihurtuz95, Guizot-en hitzak erabiliz. Zer esanik ez, irakaslea Estatuaren begirada zorrotzaren pean eduki
|
behar zen
eta, ondorioz, ezarriko zen Estatuaren ikuskaritza-mekanismo honen ardatz nagusienetariko bat suertatuko zen: –subreptice?
|
|
|
Txemak mahaiak zeuden ingururantz begiratu zuen, jadanik nahiko puztuta sentitzen zuen lotsa gehiago handitu
|
behar zen
egiaztatzeko. Hantxe segitzen zuen bikoteak, orain berari adi-adi begira.
|
|
|
Berez, gelara sartu zen unean ikusi zuen, hantxe, ohearen ondoko txoko batean. Eskutitzak ziren, Txemak sinatutakoak guztiak, oraindik erlazioa esperantzazko hitzetan finkatu
|
behar zen
garaietako gutunak gehienak, eta beste zenbait handik eta hemendik bidalitakoak. Bakarra irakurtzera iritsi zen Txema, ikaragarrizko lotsa eman baitzion jada ia ezagutzen ez zuen antzinako mutiko hark idatzitakoekin aurrera jarraitzeak.
|
|
|
Haren bigarren botila vodka eskuetan berotzen ari nintzen; lehenbizikoa, nire izterren artean zetzan, hutsik. Ttipik erakutsi berria zidan nola egin
|
behar zen
trago, zuzen ahora, atorrarako fitsik utzi gabe.
|
|
|
Nire hiztegiak, gainera, ez zuen damu hitza onartzen: damutu egin
|
behar zen
damuaz. Beraz, aurpegia eman beste erremediorik ez zegoen!
|
|
|
Sinets al zitekeen, benetan, titi bizkarroi mintzo-entzumen xurgatzaile haiena? ...ena han goran eserita ikusirik, erruki-izara batek estali zituen nire begi argi unatuak, eta irribarre sortzez garbi bat egin zen nire ezpainetan, irribarre elkarkidetasunezko bat nolabait adierazteko; ezen, Ana Morenaren amarruaz jabetzearekin batera, ohartu bainintzen emakume haren ausardiak gehiago balio zuela, inondik ere, ustezko memoria eidetikoak baino, mila aldiz gehiago gainera; ausardia
|
behar zen
, gero, gezur txiki harekin hango jende hantusteak engainatu nahi izateko! Eta dagoeneko harrapatua zutela jakinik ere, ez al zen, bada, urkamendira igo, inoiz ez ahazteko moduko sendotasun harroz!
|
|
|
Nori ardura zion, egiaz, musker, ostruka, olagarro edota lehoi-inurriarekin amaitu izana? Nola ulertu
|
behar zen
usapal guztien hilketa. Zer adierazi nahi ziguten moraleja horren bidez?
|
|
|
Nire hatzak ez zeuden artoa aletzen ohituak, eta ezin nuen
|
behar zen
tokian indarrik egin. Nagi-nagi eroriko ziren aleak, mailu batekin kenduak zirela iruditzen zitzaidan, halakoa zen nire hatzen indar galdua.
|
|
|
Galtzak busti zitzaizkidan. Ez nekien zer egin
|
behar zen
halako egoera batean, eta uzta hobe baten zain gelditu nintzen.
|
|
|
Autobuseko leihatilatik begira, Dabidekikoa gertatu zenez geroztiko garai ez oso aspaldikoaz oroitu naiz, eta Gasteizko Marañón kafetegian ebaki bat eskatu, eta leiho ondoko mahaian esertzea atsegin izaten nuela, handik oinezkoei erreparatzeko. Kaleko antzeztoki handian, serioxeago ala alaixeago, ez zirudien jendeak arazo asko zuenik, baina nire antzera egon
|
behar zen
arazoz lepo zebilen jendea, eta ni oinezko guztien artean horiei antzematen saiatzen nintzen.
|
|
|
Zientziaren esparruan lanaren banaketa produktibo eta razionala ahalbidetzeko bide bakarra zientziaren batasun teorikoa zen —zientzialarien arteko elkarlanari esker soilik lor zitekeena— Maxima pragmatikoak, beraz, teoriari ematen zitzaion pisu bera praktikari ere ematea exijitzen zuen. Zientzia ulertzeko zientzi jarduera ulertu
|
behar zen
, teoria eta praktika ez baitira banagarriak, biak beti historian kokatu behar baititugu. Eta Neurath enpirista peto-petoa zenez, ikerkuntzak testuinguru historiko eta sozialarekiko zeukan menpekotasuna kontuan hartu behar izan zuen.
|
|
|
Horrela, bada, ezagutzaren edozein adarretako azterketak —filosofia barne— hura zientzia bat legez erabiltzea eskatzen zuen. Eztabaida filosofiko tradizionalak jada ez zeuden justifikaturik, eta berauekin bukatzeko, filosofian ikerketa berri baten metodoa eta helburua planteatu
|
behar zen
, Zirkulua ahalegindu bezala. Jakina, metodo eta ikerketa horiek zientziak zeuzkan berberak ziren edo, behintzat, antzekoak.
|
|
|
Hortik, beraz, espazioa eta denbora modu a priori metafisikoen bidez maneiatzeko ahaleginen aurkako vienarren erasoak. Hortaz, metafisika, egiaztagarritasun irizpidea aplikatzeko zuen gaitasun eza zela-eta, ezagutzaren gortean inolako merezimendurik gabe betetzen zuen lekutik bidali
|
behar zen
. Edo metafisikoak filosofo-zientzialariaren arauak onartzen zituen edo bistatik desagertzen zen edo esoterismoaren esparruan murgiltzen zen bestelako asmorik gabe, ezagutza filosofikoak ez baitu, norbaiten aurrean agertzeko modu berezirik, ezta egiak ere.
|
|
|
• Alde batetik, hipotesi baten esanahitasunak ezin zituen ezagutzaren garai zehatz batean esanahitasun hau ukatzen zuten posibilitate kontingente ala teknikoak alde batera utzi. Vienako Zirkuluaren partaideek proposatzen zutena ‘hemen eta orain’ eman
|
behar zen
egiaztagarritasuna bazen; orduan, garai hartan ezin zuten ilargiaren alde estaliaren existentzian sinetsi. Hots, existentzia horretan sinesteak ez luke zentzurik izango, hipotesia proba moduan jartzeko modurik ez baitzegoen.
|
|
|
Vienako Zirkuluaren egitasmo filosofikoaren akabera, alabaina, bere tesiak bere buruari aplikatzearen eskutik etorri zen. Wittgensteinekin batera, egiaztagarritasun printzipioaren estatusa benetan zein zen galdetu
|
behar zen
: egiazta zitekeen apika?
|
|
|
orokorpen unibertsalak portaera arauak —hau da, etorkizunean zer egin jakin ahal izateko arauak— bailiran onartzearen ahalegina ez zen bat etortzen zientzia errealak haiek kontuan hartzen zituen moduarekin berarekin, legeak baieztapen edo asertzioak ez direla adieraztearen antzeko zerbait bailitzateke, eta hau ez dator bat zientzi jarduerarekin. Indukzioa kontzeptualizatu egin
|
behar zen
, baina zientziagintzari egokituz, hauxe baitzen nolabait Vienako Zirkuluaren filosofia zientifikoaren gidaria.
|
|
|
Gainera, indukzioak eta dedukzioak93 Hanson, Kuhn edota Feyerabenden erreakzio historizistaren kolpea jaso zuten, hauek zientziaren izaeraren ikusmolde berri bat aurkeztu baitzuten, enpirista logikoek zientziari esleitzen zioten jite deduktiboa gutxietsiz. Jada, hura ulertzeko zientzia razionalki —logikoki— berreraikitzea eta aztertzea ez zen nahitaezkoa;
|
behar zen
guztia, historizisten ustez, teorien eta ikerketa programen garapen historikoa eta soziala behatzea besterik ez zen. Dena den, ikuspegi berri hauek, baita ikusmolde estandarra ere, Popperren faltsazionismoa barne, orrialde hauen eskumenetatik at geratzen dira.
|
|
|
‘emandakoak’ ez zuen hizkuntzaren eraginik, beren ustez; teoriak ez zuen ezer aurreratzen, alderantziz baizik: ‘emandakoaren’ gain eraiki
|
behar zen
; behatzaile baten kontzeptuzko eskemek ez zeukaten zeresanik. Gakoa, jakina, leuna, aratza zen hori, harri ama edo ‘emandakoaren’ izaera argitzean zetzan.
|
|
|
Lana —batere ez erdeinagarria— aritmetikaren oinarri logikoen ikerketara bideratu zen, bere metodoa zenbakiaren analisi logikoa izanez. Eta horretarako logika tradizionala baino zehaztasun eta zabaltasun gehiagoko sistema logikoa
|
behar zen
. Logika berri honen premiazko bilaketa Fregeren eta enparauen emaitzak lortu arte hedatu zen.
|
|
|
Hau guztiaren gakoa notazio sinboliko baten diseinuan zetzan, hau da, ‘ezaugarri unibertsal’ bat eratzean: pentsamenduei zegozkien sinbolo multzo bat osotu
|
behar zen
, hain zuzen ere. Pentsamendu bakunei zeinu edo karaktere bakunak legozkieke, eta konposatuei konposatuak.
|
|
|
Schlicken ustez, enuntziatuak errealitatearekin erkatzen zituen egiaren teoria bat eraiki
|
behar zen
. Hori zen irizpidea.
|
|
|
Neurathen ustez, zientziaren enuntziatuek ez zeukaten errealitatearekin lotutako oinarrizko enuntziatuen multzotik eratorriak izan beharrik, beren elkarren arteko adostasuna mantentzeko beharra baizik. Hau da, koherentzia eman
|
behar zen
enuntziatuen artean. Horrela, Neurathen ikuspegitik, egia zientziaren enuntziatuen arteko elkar adostasunean zetzan.
|
|
|
Horrelaxe hasten da On Kixote liburua. Bada, Herrerako orduko erregimenak zeukan izenik ez dut gogora ekarri nahi; ezagutu egin
|
behar zen
hura zelakoa zen sinesteko. Militarra zela esan izan da, baina halako erregimen militarrik ez da inon izango.
|
|
|
Ezkondu aurretik elizan froga moduko batzuk gainditu beharra zegoen; elizako kontuak, edo apaizenak, garai batean lehen jaunartzerako egiten zuten moduan. Otoitzak bazenekizkiela eta abar erakutsi
|
behar zen
, baina nik otoitzik ez nekien bat bera ere. Ezkonduko gintuen abadeak bazekien horretan ez nenbilela sobrante.
|
|
|
Ez zuen ezertarako balio bide guztia, pausoz pauso, oinez egina zela esateak. Hartutako bidea hautsi behar zenean, hautsi egin
|
behar zen
. Hausteko gogoa izanez gero behintzat, horixe zen bete beharreko baldintza bakarra.
|
|
|
" Noski", esan zuen Bonifaziok," ez duk berebiziko balantzea"; nahigabezko hasperen bat egin eta: " ez hintzen", esan zuen,"
|
behar zen
garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken hitzak berak ere apenas entzun ahal izateraino.
|
|
|
" Noski", esan zuen Bonifaziok," ez duk berebiziko balantzea"; nahigabezko hasperen bat egin eta: " ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian,
|
behar zen
tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken hitzak berak ere apenas entzun ahal izateraino.
|
|
|
Nonbait ez zen komeni elkarrekin ibiltzea. Badaezpada Xan dezente atzerago ibiltzea komeni
|
behar zen
. Handik aurrera bata besteagandik aski bereizi ibili ziren.
|
|
2001
|
|
|
Ezkerra lehenengo izan behar da kritikoa bere buruarekin eta denarekin, baina azkenean helburu bat izan behar du, gizarte hau aldatzea. Alderdi komunista tradizionaletan alderdiak esaten zuena bete
|
behar zen
eta kito, eta hori jaungoikoan sinestea baino zailagoa da. Horrek sozialismoaren ideiei sekulako kaltea ekarri die eta baztertu egin behar da.
|
|
|
Legea, Espainiako gainerako autonomietan egindako hizkuntz normalizazio legeetan egindako azkena zen eta guztiak normalizazio legeak deitzen badira, hau" Ley del Vascuence" deitzen da (hasieran Ley del Euskera deitu
|
behar zen
, baina gero Jaime Ignacio del Burgo eta bere alderdikideen proposamenez, Euskera Vascuence hitzagatik aldatu zen).
|
|
|
Salbuespenak salbuespen, haietan jasotzen zen, jasotzen zena... irakurleen multzoa uxatzera iritsi gabe," Movimiento" delakoa osatzen zutenek irribarretsu irakur zezaketen notizia klasea, batik bat. Horretarako jakinduriaz jokatu
|
behar zen
," Movimiento" hori erraz mintzen zelako eta gertatzen zen guztia ezin ezkuta zitekeelako.
|
|
|
1996 arte, 65 urte behar ziren pentsio osoa kobratzeko, 35 urteko kotizazioaren ondoren. Toledoko Itunarekin 65 urteko adina eta 35 urteko kotizazioa
|
behar zen
; aktiboetan iraunkortasuna bultzatzeko pizgarriak eskaini ziren, eta erretiro partziala hartzen zutenen gizarte babesa hobetu zen. Oraingo 2001eko erreformarekin 65 urteko adina eta 35 urteko kotizazioa behar dira; erretiroaren pentsioa eduki arren lanean jarrai daiteke, 65 urteko adina gainditu ondoren ere; ezintasun iraunkorragatiko pentsioak lor daitezke nahiz eta langileak 65 urte edo gehiago izan.
|
|
|
Hemerotekak errepasatzea aski da duela urtebete ingurura arte EHren irizpide nagusiak autodeterminazioa eta herriaren erabakiarekiko errespetua zirela ikusteko. Indar metaketara jo
|
behar zen
, lehenxeago edo geroxeago etorriko zen erreferuma aise irabazteko. Aspaldi honetan autodeterminazioa desagertua dirudi ENAMen hiztegitik, soberania eta burujabetza besterik ez baitira entzuten.
|
|
|
Hamar bat urtetan amortizatuko dute 48 kW-ko potentziako instalazioa ipintzeko eginiko inbertsioa, baina gasoilaren prezioak gora egin duenez, badirudi lehenago emango diotela buelta. Kiroldegian ur bero ugari
|
behar zen
(igerileku klimatizatua, dutxetako ura) eta eguzki energia termikoaren alde egin zuten. Arrazoi ekologikoek ere izan zuten bere pisua.
|
|
|
Orduan, ez zen Batasuna prozesua egin behar une honetan? Goitatu edo itxaron
|
behar zen
beste une politiko bat. Beharbada.
|
|
|
Iruñean jarraitzearen aldekoek irabazi zuten. Aurten, halaber, Adios herrian herriko kale izenak eta halakoak euskaraz eta erdaraz edo erdaraz bakarrik izatearen artean erabaki
|
behar zen
; aukera elebiduna atera zen garaile, ozta-ozta bada ere. Iruñean ere, aparkalekuaren alde edo aurka egiteko ordua zela erabaki zuten plataformakoek.
|
|
|
Dena den, kontu handiarekin ibili behar izan genuen, gauza erlijioso, kultural eta abarren artean, ia ezkutuan, informazio orokorra ere emango zuela aipatzeko. Baina han hasi aurretik, aldizkariaren zuzendari agertuko zen kazetaria lortu
|
behar zen
. Non aurkitu, garai hartan eta Nafarroan, «Zeruko Argia»ri bere izena utziko zion kazetaririk?
|
|
|
ekipajea eman (hondatze kasuan) edo entregatu
|
behar zen
egunetik (galdu egin bada) 10 eguneko epearen barruan.
|
|
|
Abokatu gaztea zela, goi-segurtasunezko Robben Island kartzelan askotan sartzen zen, bizia arriskuan jarrita, Mandelari mezuak sujetadorearen azpian gordeta pasatzeko. Ausardia
|
behar zen
gero garai hartan hori egiteko!
|
|
|
Garai hartan eskola haietan ez zen musika-konposatzen irakasten. Hori eskolatik kanpo egin
|
behar zen
, nork bere kontura probak eginez, intuizioa eta sena landuz, antzokietara opera entzutera joanez, partiturak kopiatuz, pianoa joz, eta abar. Hiru urte eman zituen Milanen opera-partiturak ikasten:
|
|
|
Menpeko haiek (nahiz libre izan eta batzuk alokairuanegon, morroi izan gabe) eta lurrean kokatutako esklabuak berdinduz joan zirenfeudalismoaren barruan. Horiek ziren erreserba lantzen zutenak, lan-prestazioenbitartez (hori exijitzeko, jauna indartsua izan
|
behar zen
). Azkenean, denak jaunarenmenpeko morroi bilakatuz joan ziren (esklabuek pertsona-izaera lortu zuten, tresnahiztuna izate hutsetik mailan igoz; bestalde, nekazariek askatasuna eta, horrekinbatera, borrokatzeko eskubidea eta beste eskubideak galdu zituzten, beren egoeradegradatuz).
|
|
|
Urteroko zerga jasotzen ere saiatzen ziren, baina ez zuten lortzen. Ondorioz, lurjabea izan
|
behar zen
boterea izateko; etaaltxorra eduki behar zen, noski, boterea erakusteko eta gauzatzeko era baitzen (opariak eta donazioak eginez, eta honek zekarren kontrapartida eskatzeko erangeratzeko; luzituz.) 14.
|
|
|
Urteroko zerga jasotzen ere saiatzen ziren, baina ez zuten lortzen. Ondorioz, lurjabea izan behar zen boterea izateko; etaaltxorra eduki
|
behar zen
, noski, boterea erakusteko eta gauzatzeko era baitzen (opariak eta donazioak eginez, eta honek zekarren kontrapartida eskatzeko erangeratzeko; luzituz.) 14.
|
|
|
Lehenago igual zarata apur bat
|
behar zen
lantzean behin isiltasuna eten ahal izateko.Gaur egun isiltasun apurrak behar dira noizean behinka ez gortzeko, zarata hainetengabea betikotu ez dadin (HO,. Zarata?).
|
|
|
«Beste monetak dolarra kontu-unitate gisa eta eskuhartze-moneta modura erabili zutelako, Estatu Batuetako autoritate monetarioak ez ziren teknikoki gai izan, dolarraren eta beste moneta nagusien arteko erlazioak aldatzeko. Beste moneta azpibalioztatu edo gainbalioztatu
|
behar zen
dolarraren aurrean-edo paritate-marjinen tarte barruan gorde behar zen-. Beste herriek berek dolarrak erosi edo saltzeko prezioa aldatu behar zuten, dolarraren truke-tasan aldaketa bat lortzearren» (Meier 1982, 77 -78 orr.).
|
|
|
«Beste monetak dolarra kontu-unitate gisa eta eskuhartze-moneta modura erabili zutelako, Estatu Batuetako autoritate monetarioak ez ziren teknikoki gai izan, dolarraren eta beste moneta nagusien arteko erlazioak aldatzeko. Beste moneta azpibalioztatu edo gainbalioztatu behar zen dolarraren aurrean-edo paritate-marjinen tarte barruan gorde
|
behar zen
-. Beste herriek berek dolarrak erosi edo saltzeko prezioa aldatu behar zuten, dolarraren truke-tasan aldaketa bat lortzearren» (Meier 1982, 77 -78 orr.).
|
|
|
Duela hogeita bost urte, esentzia-olioan zeuden konposatu kimikoen isolamendu eta karakterizazioa lortzeak izugarrizko lan kimiko neketsu eta luzea eskatzen zituen, eta horrelako gaiak doktorego-tesien gai arruntak ziren eta horiek burutzeko lauzpabost urteko lan etengabea egin
|
behar zen
; gaur egun, ordea, laborategietan dauden teknika esperimentalei esker, ordu bateko kontua baino ez dira.
|
|
|
Horregatik, Europar Batasuneko arauak nabarmendu zituen helburuen artean zegoen kontsumitzaileei produktuen jatorriari buruzko informazio hobea eta segurua ematea. Produktuen aukeraketa egiazkoa eta Administrazioak bermatua izan
|
behar zen
, gutxienez legezko xedapenen bidez produktuen bereizketa mota horretarako sarbidea arautuz. Alde horretatik, nekazaritzako eta elikadurako produktua gainerakoetatik bereiziko zuen etiketa baten bidez bereizi behar zen.
|
|
|
Produktuen aukeraketa egiazkoa eta Administrazioak bermatua izan behar zen, gutxienez legezko xedapenen bidez produktuen bereizketa mota horretarako sarbidea arautuz. Alde horretatik, nekazaritzako eta elikadurako produktua gainerakoetatik bereiziko zuen etiketa baten bidez bereizi
|
behar zen
. Horretarako, indarrean zeuden elikagaien etiketatze orokorrari buruzko arauen xedapen osagarriak eman ziren.
|
|
|
Milaka eta milaka lagun joan ziren gaztea ikusterat. Sarrera ordaindu egin
|
behar zen
. Sugeak artega samar zeuden, neon argia eta ikusliarren joan-etorriak zirela eta.
|
|
|
‘Gure herritxoaren berri ez zen egunkarietan azaltzen, ez telebistan. Agertzekotan, Espainia iparraldean edo Frantzia hegosartaldean gertatutako hilketen berrietan igarri
|
behar zen
gure geografiaren mamua... ’
|
|
|
Lehergailuei buruzko koadernoa irakurtzen hasi zen. Euskaraz zegoen, boligrafo urdinez idatzita, aztertzen zuen zer materia mota den lehergarria, adierazten zuen lehergailuak zelan egin, han hemenka marrazkiak agertzen ziren, halako zutabea edo edifizioa botatzeko zenbat lehergai eta zein lekutan jarri
|
behar zen
erakusteko, eraikinaren marrazkiaren azpian kuartela irakurtzen zen, eta erantsi batzuk ere bazeuden, gaztelaniaz edo frantsesez, tinta gorriz gehituta, testu urdinean agertzen zenaren zuzenketa edo osagarri.
|
|
|
Latineko klasean zerrenda pasatzean, presente esan beharrean, adsum esan
|
behar zen
.
|
|
|
Aurrekoaren aparra desegin orduko egin
|
behar zen
salto, batelaren gila azpitik pasatu, ababorretik ahalik eta arinen igo eta berehala, bitsa galdu orduko, istriborretik dzanga berriro. Batek buruz behera eta itzulipurdiak eginez airean, beste batek tripa plastada galanta joko zuen uraren kontra, beldurtienak zutik jauzten ziren eta eskuaz sudurra tapatuz.
|
|
|
Uda izan arren, arratsaldeko bostak aldera etxera joan
|
behar zen
, elur fabrikako sirenak jo eta ontziola aldeko zerra eta mailu hotsa isiltzen zenean neskamutikoak etxera itzultzen ziren eta amak, ordurako lanetik itzulita, leihotik esango zuen:
|
|
|
Partidu ugari jokatzen ziren aldi berean, zelai erreglamentarioan bat, txikian beste bat, porteria bakoitzeko partidu bana batzuetan, eta beste jende asko paseoan edo dena delakoan ibiltzen zen patioan zehar. Estremotik arineketan abiatu eta, ez beste ekipoko defentsak bakarrik, hainbat jende driblatu
|
behar zen
derrigorrez.
|
|
|
Erlijio gaietarik kanpo Joanes Etxeberri Sarakoa abiatu zen
|
behar zen
bidetik, euskara latinaren irakasbide bihur zedin: jakina da garai horretan, eta baita gero ere, ezinbesteko tresna zela latina mundu honetakoen eta bestekoen berri jakingo bazen.
|
|
|
Bascongada, bere gisako gainerako elkarteak Europan bezala, ez zen Unibertsitatearen osagarri, honek bete nahi ez zituen eginkizunak betetzeko izan baitzen sortua. Zenbait lanbide eta kargutarako
|
behar zen
jakitea (eta titulua) Oñatin (eta erbestean ere bai) jasotzen zen; Bergaran, berriz, ikerketarako premiazko ziren lan eta langileak prestatu nahi zituzten.
|
|
|
Larramendik, adibidez, besteek baino gorago zeuzkala jarriak begiak: euskararen beraren ongia eta hobekuntza nahi zituen, jakinaren gainean nahi ere, euskararen bidez egin
|
behar zen
erlijio irakaskuntzaz kanpo, zein ere ardura handikoa zen irakaskuntza hau.
|
|
|
Nork-nahi ezagutzen ditu ondorengoak, hemen bilduak eta hor barrena sakabanatuak. Haiek, bildurik, Eusko-Ikaskuntza sortu zuten, sortu eta aurrera eraman
|
behar zen
bidetik. Bide-galtzerik gabe segitzea, gure Herriaren onerako, zor diegu haiei, itzali zirenei, eta batez ere argizari bizi dugun Barandiaran jaunari.
|
|
|
Hedabideetan eskainitako irudien munta hartu ez bazuten ere, gizarte-enfrentamendu batzuk hasi ziren gertatzen; lazo urdinekoek Cosme Delclaux industrialariaren eta Jose Antonio Lara kartzela-funtzionarioaren askapenaren alde (ETAk bahituta zeuzkan biak) bildu, eta haien aurrean ezker abertzaleak deituriko kontramanifestazioak izan ziren enfrentamendu horien eszenatoki, eta halakoxeak izan ziren halaber kale borroka gogorragoaren pasarte batzuk. Ezker abertzalearen lerroetan" oinazearen sozializazioa" nagusitu zen jarduerarako ildo politiko gisa, gizartera zabaldu
|
behar zen
Estatuaren errepresioak ezker abertzaleari eragiten zion sufrimendua.
|
|
|
Eta galderaren bigarren zatiari heldu diogula, ETAren fenomenoa eta lehen zatian aipaturiko kasuak guztiz bereizten dituzten oinarrizko aspektu bi hartu behar dira kontuan. Alde batetik, giza eskubide demokratikoen haustearen aurreko kon  tsiderazioa poliziaren ekintzetara ere zabaldu
|
behar zen
(hilketak, torturak, isolamenduak, presoen sakabanaketa, eta abar), eta, horrenbestez, kazetaritzaren militantzia demokratikoa ezin abiatuko zen lege eta eskubide-hauste hauen gainean, biktima" etsaia" zelako, erakutsitako isiltasunetik. Beste alde batetik, aurreneko kasuetan ez bezala, ETAren arma-indarkeria gizarteak eskatzen dituen eskubide demokratiko (nazional) batzuen esparruan kokatzen da, eta ez horiek ezerezean uztea eskatzen duen kontestuan, faxismoaren edo arrazakeriaren kasuetan gertatzen den bezala.
|
|
|
Teknikariak arras pragmatikoa zirudien, bazekien zer obratu
|
behar zen
, buruaz beste egin gabe, merkatuari egokitzeko. Ahots finko eta leunez ari zen, hitzak lañoki herrokan pausatuz, teknikari baten maneran funtsean.
|
|
|
gazura oretik bereizten zuen amak eta has gintezkeen gasnaren biltzen. Gaitzeko indarra
|
behar zen
zimitzaren barnean, ore mokor gotor haien kokatzeko, zapatzeko, tapalakaldi bakoitzean are gazur gehiago isurtzen zela. Ekinaren ekinaz eta esku ahurretako minaz, mirakuluz bezala, bi gasna borobil berde agertzen ziren.
|
|
|
Bizkitartean Joanesen bana-besteko garaipenetan parte hartzeak harrotasunez hanpatzen ninduen. Euskal Herria ez baitzen Korsika, norbait
|
behar zen
paper egokien bozka-kaxetan sakatzeko, ez?
|
|
|
Don Estebanen boz sakona sakonago aditzen zen, baina kosta zitzaidan ederki erantzutea erakutsia zidatena, galderak egin zizkidanean. Beharrik Anjelitak ukondoarekin saihetsean jotzen ninduen,
|
behar zen
aldiro, eta disimuluan. Orduan bai bainintzen ni elizako santu hotza!
|
|
2002
|
|
|
Topaketetan burutu beharreko eztabaidarako eremu honetan lehenik hainbat ardatz ipini zen. Alde batetik gaia maila profesionalean aztertu
|
behar zen
: esparru honetan zernolako lan baldintzak zeuden, emakumeek zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu behar zen.
|
|
|
Alde batetik gaia maila profesionalean aztertu behar zen: esparru honetan zernolako lan baldintzak zeuden, emakumeek zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu
|
behar zen
. Zentzu honetan deigarria da unibertsitatean, hedabideekin zerikusia duten ikasketetan, emakume gehiago matrikulatzen dela gizonak baino, baina gero horrek ez du islarik lan merkatuan.
|
|
|
Hortik abiatuta diskurtso informatiboa aztertzea zen hurrengo puntua eta horretarako, alde batetik, hedabideek erabiltzen duten hizkuntza eta, bestetik, edukietan emakumeei zenbat toki eskaintzen zaien eta nolako tratamendua jasotzen duten aztertu
|
behar zen
. Lehen ala bigarren mailako tratamendua ematen zaio emakumeari?
|
|
|
Akordioaren arazoen muina aztertzeko, batzuon nahiz besteon erruak eta erantzukizunak zehazteko gogoa geratu zitzaigun. Lan eskema berri batera itzultzeko zer egin
|
behar zen
aztertu nahi genuen. Tamalez, ez genuen paradarik atzeman.
|
|
|
Lanpostu horiek" Atzeratuen aldeko Gipuzkoako elkarteak" eratu omen zituen. Baina gehiago
|
behar zen
, eta Lapatxek gizarte osoa lotu nahi zuen zereginera:
|
|
|
Hasieran sukaldean erabilitako olioa animalientzako jana egiteko saltzen zen Europan, baina 1999an dioxinak eta behi eroen gaitza atera zirenean debekatu egin zen. Garai hartan etxeko olioa oraindik biltzen ez zen arren, olio piloa biltzen zen ostalaritzan, ospitaletan... eta erabaki egin
|
behar zen
zer egin horrenbeste oliorekin. Honela, olioarekin biodiesela egitearen proiektua jaio zen.
|
|
|
Beste batzuk, ordea, Donostia, Iruñea edo Baiona bezalako hiriak aukeratu zituzten bere bizilekua finkatzeko. Hauek, ordaintzeko adina diru zeukatenei erretratuak eginez eta dagerrotipoak egin ahal izateko
|
behar zen
materiala salduz ateratzen zuten bizimodua. Eta kanpokoen egin ahala ikusirik, bertakoak ere hasi ziren animatzen.
|
|
|
Egun badago Arantzazun eske hori nola egin behar den zehazten duen liburu bat, 1750ekoa. Bertan azaltzen da urte osoan non eta zer eskatu
|
behar zen
. Une batzuetan artoa, besteetan babarrunak...
|
|
|
Soldadutzara joan aurretik kantatzen nuen, eta soldadutzan nire aldetik landu nuen. Iruditzen zitzaidan zerbait egiten nuela, baina salto hori eman egin
|
behar zen
.
|
|
|
Informazio gutxi duen borondate oneko behatzaile bati irudituko zaio agian
|
behar zen
unean transferentziak egin ez zirenez bertako zinemagileei gauzak ez zaizkiela batere ongi joan, erreklama ditzagun transferentziak eta ikusiko duzue zeinen ongi egiten ditugun gauzak. Eta ez da horrela gertatu Eusko Jaurlaritza, bereziki azken 8 urteotan, fenomeno zinematografikoaz ahaztu delako ezerezean utzi arte.
|
|
|
(...) Gure azken urte hauetako ideien eta iritzien gerra hortan, neurriz kanpoko agresio, gogorkeria eta itsumen asko izan da; beste egoera lasaiago eta politiko aldetik zabal-demokratikoago batetan(...) egin
|
behar zen
eztabaida asko, astekari, aldizkari, panfleto eta ahoz-ahoko espresio-bide kriptiko hoien bidez eraman izan ohi da aurrera, egiaren, argitasunaren eta gizalegearen kaltetan.
|
|
|
Z. ARGIA, ordea, ez zen bakarrik Goierrin saltzen, beraz argi eta garbi azaldu
|
behar zen
arazoa ez zela hara mugatzen. Gauzak horrela, beste adibide bat eskaintzen zuen editorialak:
|
|
|
Hizkera hori duela 20 urte anatema zen. Pragmatismo politikoz noraino iritsi zitekeen ondo neurtu
|
behar zen
aldioro, dena pikutara joan ez zedin. Nola ez dut baloratuko aldaketa nik, Eusko Alkartasunakoa izanik, orain-espero dezagun 18 hilabete barru gauza bera izatea-EAJ dagoen posizioetan egotea, paperean bederen?
|
|
|
Bigarren urtean zehar, beraz, zernola ugari izango, Biltzarrerako estrategia antolatzen hasteko. Primateek gertu zeuden
|
behar zen
dirua aurrez emateko, interesik merkeenean egin ere.
|
|
|
Zena zela, ximin eta gizon erkatzea egin
|
behar zen
lehenik. Mendeak mende, bitzuok gaitasun zeharo berdinak ez zituztela zirudien.
|
|
|
Kanpo aldeko ehunak urraketaren aurka ezartzen duen erresistentzia neurtzeko, haustura eragiteko zenbateko indarra
|
behar zen
kalkulatu zuten laborategian.
|