|
2000
|
|
|
neuzkan irratia, telebista eta egunkariak. Aurten telebistarik ez, baina besteak dauzkat, eta bai, ideiak eduki behar dituzu, eta batzutan ere datak agintzen badizu, pasa dezakezu aste osoa gai hau... ez, beste hau... baina gero entregatu egin
|
behar duzu
, eta dagoena esan. Ez da erraza, baina hori bai, askatasun handia ematen dizu ordutegi bat ez izateak, zure kasa lan egiteak, eta niretzat askatasuna balio handiko gauza da.
|
|
|
Umeak lagunak izango bazituen, nik ume haien amekin harremanak behar ditut. Agian gero hori ez da beharrezkoa, baina txikitan bai, parkera joango bazara eta parkean beste batzuekin egongo bada, ba parkean haien amekin egon
|
behar duzu
. Nik hori guztia egin dut eta uste dut nahiko ona naizela gauza horietarako.
|
|
|
Lagunak puntua jarri eta hura erantzun egin behar da, puntuari segi, bukaera pentsatu gabe. Azkena pentsatzea zaila da, bestela denbora asko pasa
|
behar duzu
erantzuten hasteko. Egunak izaten dira, eta batzutan goitik beherako erantzuna etortzen da, baina zaila izaten da puntua jarri eta da!
|
|
|
Namibia zoologiko bat da eta erdian geunden. Hemen Pirinioetara joan
|
behar duzu
horrelako makrofauna ikusteko. Han dokumental baten erdian zaude
|
|
|
Araua horrela da. Eta sartzen baldin bazara bide horretan, onartu
|
behar duzu
. Liburuaren azala euskaldunentzako arrotz samarra da beharbada.
|
|
|
Edozein zuzendarik buruan duena izaten da hori, bi lekutan egoteko ahalmena izatea, publikoaren tokian jarri, antzezpenak zaindu eta testuak erritmoari eutsi diezaiola lortzea. Testuarekin zer kontatu nahi duzun zureganatu
|
behar duzu
. Nik" Lamiak" idatzi nuenean, krisialdi batetik atera berri nengoen, zerbait alaia idazteko beharra sentitzen nuen nolabait iparra aurkitzearren.
|
|
|
Baina beti izaten duzu sorbalda gainean, loroaren ordez, nolabaiteko zikuta bat, euskaltzain birtual bat, belarri ondoan esaten dizuna: " Hori ez, beste hau erabili
|
behar duzu
!".
|
|
|
Idazle-bertsolari bihurtzen zara nolabait: gaia eman eta zuk lana osatu
|
behar duzu
. Horretarako gaitasuna izan dezakezu edo ez.
|
|
|
Eta bizibidea beste nonbaitetik ateratzen baduzu ez duzu denborarik. Eta denbora hartzen baduzu, lagunen etxera joan
|
behar duzu
bazkaldu nahi baduzu.
|
|
|
Hor, batetik, errealitatea dago, hiri giroan jerga hizkuntza sartu nahi dugun bakoitzean gaztelerara jotzen dugula. Nobela errealista egiten duzun momentuan, hori bere horretan ekarri
|
behar duzu
–Nire ustez ez.
|
|
|
Azaleko gaitzak sendatzeko ahalmena omen du santu honen urak. Sumusuako Maria Luisak kontatu zigunez," bertako ura etxera eraman eta bederatzi egunez harekin
|
behar duzu
garbitu. Esaten dute sinistea behar dela..."
|
|
|
Nik beti esan dut kontrarioa zenbat eta bertago eduki hobe dela. Kontrarioa bertan
|
behar duzu
, eta aurreneko portalean hobe, bestela lo hartzen duzu eta. Txarrena da familiak enfrentatzen direla, bestela ez da txarra herri berean bi klub edukitzea.
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu
|
behar duzu
hizkuntzak oroitzen duena, jo behar duzu hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
|
Ez da kopia bat egitea, urruntzea da, atzera itzultzea. Oroitu behar duzu hizkuntzak oroitzen duena, jo
|
behar duzu
hizkuntzak oraindik lozorroan dituen amets batzuetara"
|
|
|
Bakarrik ez dugu kantatzen. Gainera bertsolari tradizionaletan nahiko bikote fijoak izaten ziren, baina orain edonorekin kantatu
|
behar duzu
, kolektibo zabala gara. Bakarrik kantatu behar bagenu, trikitilariak edo idazleak bakarrik jarduten duten bezala, zatiketa berdintsua izango genuke, baina beste batekin kantatu behar badugu, ezin dugu nahita ere hori apurtu.
|
|
|
Nik galdera bat dut Amurizarentzat: zuk bukaera errepikatzen baduzu, ziurtasun minimo bat eduki
|
behar duzu
errepikatuko den bukaera hori indartsua izango dela poetikoki, hau da, formulazio aldetik... Pentsamolde borobil bat bertsoaren neurrira egokitua, adibidez txapelketa batean bota zenuen" bihur bekizkit hesteak harri/ hori ez bada horrela".
|
|
|
Artean ezin da behin eta berriro gauza bera errepikatu. Artea berez bilaketa prozesu bat baldin bada, galderak egitea bada, ezagutzen denarekin eta arrakasta duenarekin ezin da galdera askorik egin, eta orduan beste zerbaiten bila jo
|
behar duzu
. Noski, askoz ere atseginagoa da bestea, baina horrek ez ninduen asetzen.
|
|
|
jakinaraztearekin, ate hori itxi egiten du. . Nik ez dakit, horregatik hitz egin
|
behar duzu
–esaldia subjektuari entzunarazten badio soilik geldituko da irekita.
|
|
|
Rocíok leihatila txikia ireki du, eta azken musu bat bidali dit. Eider, itaundu nahi izan dit gero, nora joan
|
behar duzu
Killarneytik alde egin ondoren. Eta nik erantzun oihuka:
|
|
|
Txemari, orduan, Jabik hainbestetan errepikatu ziona etorri zitzaion gogora: noiz onartu
|
behar duzu
begien bistan duzuna?
|
|
|
Bertan behera utzi. Eider gabe bizitzen ikasi
|
behar duzu
, esaten zion bere buruari. Ez sakatu return tekla.
|
|
|
Barkatu, aizu! Txarto nago, ulertu
|
behar duzu
, laguntza behar dut. Kauensoria, ez dut inor, ostia!
|
|
|
–Zer? Zuk ere bere amaren antzera hasi
|
behar duzu
–Suizidioa izan zela uste duzu, ezta?
|
|
|
—Jainkoaren aingerua izan
|
behar duzu
zuk, zeren eta ene zalantzez mintzatu baitzatzaizkit, eta kendu dizkidazu guztiak dagoeneko...! Eta, beraz, orain ohartzen naiz ezen gaizki ikusten nuena ene benturazko benturaren alde eta fabore zela.
|
|
|
Aitortu nion Elbirarena, Elbira aipatu gabe; aitortu nizkion neure zalantza intelektualak, osaba Joanikoten izenik aipatu gabe: imajinazino handiko mutila nintzela, alegia, eta batzuetan heresiarekin zer ikusirik izan zezaketen pentsuak iragan zitzaizkidala burutik, guztiz nahasten nindutenak... eta aski nuela batzuetan norbaitek erraitea" Hau sinetsi
|
behar duzu
!", justuki kontrakoa pentsatzen hasteko, eta aita jesuitarekin berarekin ere halatsu gertatu izan zitzaidala behin baino gehiagotan... baina gauzak guztiz aldatu zirela ene erabaki haren ondoren, zeren eta, ene amaren otoitzen bidez, Jainkoaren garaziak ukitu baininduen eta aldatu, baita gogoberritu eta biziberritu ere.
|
|
|
—Zu zaitugu etxeko jauna, Martin —ihardetsi zion amak—, eta zuhaurk erabaki
|
behar duzu
hori, baina ene iritzia jakin nahi baduzu, hauxe duzu: zure anaia, erlijioneaz denaz bezainbatean, leizearen ertzean dabil eta leizerat eginen du azkenean... eta Maddalenekin dabilen bezala ibiltzea, bertzalde, irain hutsa da etxegoiendar guztiontzat, zeren goia behearekin nahasten denean, badakizu...!
|
|
|
3 Noiz arte abusatu
|
behar duzu
gure pazientziaz, Martin? (Zizeronek Katilinari errana parodiatuz).
|
|
|
—Jainkoak igorria izan
|
behar duzu
zuk, Joanes, zeren lehengo astean hil baitzitzaigun Neftalí, gure etxeko skribatzailea izan zena, eta zeren zuhaurk bete baitzenezake, halatan, haren kargua...
|
|
|
-Automobila
|
behar duzu
, orduan.
|
|
|
-Zertarako
|
behar duzu
zuk auto bat, John Smart?
|
|
|
-Nora joan
|
behar duzu
bizitzera?
|
|
|
-Nora joan
|
behar duzu
bizitzera?
|
|
|
Beno, nik ez nuen lo handirik egin, baina, tira!, ongi nekien nire lagunik handiena izango zela. Hurrengo goizean, igandea zen, eta mezetarako prestatzen ari ginen guztiak;" Andre Madalen ikasi
|
behar duzu
aste honetan", esan zidan aitak, eta bizarra mozten jarraitu zuen.
|
|
|
" Joan zoazen herria zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten diozu, alde egin
|
behar duzu
, hil behar duzu, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen herriari emanez". Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz:
|
|
|
" Joan zoazen herria zara. Gizarte unibertsalaren bizitzari traba egiten diozu, alde egin behar duzu, hil
|
behar duzu
, gelditzen zaizun bizia zapaltzen eta inbaditzen zaituen herriari emanez". Horri gutxi iritziz, nonbait, azken gehigarri zaratatsu gisa, jai hartako erregina iraintzeko ausartzia barkaezina ere izan zuen, hari, lotsagabeki, ezjakina zela aurpegiratuz:
|
|
|
Atzera egin
|
behar duzu
,
|
|
|
Egituraren kariaz dena da eskasa, txaboloan bakarrik zaude, eta nahi duzuna egin dezakezu, ohiko mugen barruan. Baina txabolotik kanpo, behean zaudenean, edo patioan egon
|
behar duzu
edo pasillo moduko barrunbe txiki batean... Patioan ez dago aterperik.
|
|
|
Bidea dago hemendik bisitetako egoitzara. Modulutik irten eta espaloi modukoan aurrera joan
|
behar duzu
, kiroldegiaren ingurutik igaro eta aurrera, espetxearen erdiguneko dorre handia ezkerrean lagata. Hormetan egindako pinturak ikusiko dituzu, paisajeak:
|
|
|
Ibilaldi hau guztia lau lerrotan esaten den arren, itzuli izugarria da. Egun oso bat
|
behar duzu
bide hori dena egiteko. Oinez egiteaz gain, gu La Concordeko jardinetan doi-doi geratu ginen ogitarteko bat jateko.
|
|
|
– Ixo, Estepan, ixo! –esan nion– Tolosa osoa esnatu
|
behar duzu
...
|
|
|
" Zein?", esan zuen; gizona, ordea, ezkutatu egin zen; haur-talde bat pasatu zen, andereño batekin; biak kanpora begira zeudela: " gero zer egin
|
behar duzu
–", galdetu zion Elik. " Ez dakit", esan zuen Xanek.
|
|
|
Raissak, Xani eskuan azken laztantxo bat eginez: " Orain joan egin
|
behar duzu
", esan zuen.
|
|
2001
|
|
|
Gaur egun komunikabideak nahiko zatituta daude, eta bakoitzak errealitatearen bere ikuspegia ematen du. Horregatik, agentziako albisteren bat jasotzen duzunean, gutxienez beste iturriren batekin kontrastatzen saiatu
|
behar duzu
.
|
|
|
soinu teknikariek, batzuetan antolatzaileek... Hau kaos hutsa da, eta hemen benetan gaiztoa izan
|
behar duzu
. Orduan, baliteke geroago hori izatea.
|
|
|
Jarrera kontua da: bertan bizi nahi baduzu bertakotu egin
|
behar duzu
, eta haien hizkuntza ikasi, ez zeurea inposatu.
|
|
|
Altxerrik ordea, oso zaila ikusten du neurriz aldatzea: «Azkarrago joatekotan bai, baina 15 metroko lau traineru lau balizetan arraunketan egiteko eremu zabalagoa
|
behar duzu
. Ziaboga egiteko zabalera handiagoa beharko lukete.
|
|
|
«Hitz bakoitza sentitu
|
behar duzu
zure mingainean, kantatu ahal izateko»
|
|
|
Argindarra kendu ondoren, arnasketa eta bihotza geldirik baldin baditu, lehenbailehen eta azkar jardun
|
behar duzu
, bihotz-masajea eta ahoz ahoko arnasketa eraginez.
|
|
|
Sua dagoenean eta biktima garretan baldin badago, burusi edo arropa ez sintetikoetan bildu
|
behar duzu
.
|
|
|
Estatu espainoleko bidaia erregularretan, hegaldiaren ordua baino 30 minutu aurretik egon
|
behar duzu
enbarkatzeko lekuan eta nazioarteko hegaldietan 90 minutu aurretik.
|
|
|
(Txapaka) Aita, betaurrekoak ez, mikroskopio bat
|
behar duzu
!
|
|
|
Zer egin
|
behar duzu
iragarkirako?
|
|
|
Eta zertarako
|
behar duzu
zarata-neurgailua. Izugarria da gaurko kontsumismoa...
|
|
|
Baina zuk orain zeure bizitza egin
|
behar duzu
... Zeure zoriona bilatu...
|
|
|
(Joxepari) Zure laguntxoa bezain berezia ahal bada. (Mirenen tripari) Eta zuk zer hartu
|
behar duzu
, Tomasa?
|
|
|
Ongi, baina nire urtebetetzea denez, nire nahietara egon
|
behar duzu
... (Ezpainak luzatuz) Musutxo bat, bai?
|
|
|
(Aginduka) Baratxuria gehiago zatitu
|
behar duzu
, txikiago... Olioa oraindik ez dago beroa...
|
|
|
Anton, ezetz esan
|
behar duzu
.
|
|
|
(Harrituta) Eta zertarako
|
behar duzu
zuk ingelesa?
|
|
|
(Zutituz) Grina gehiago jarri
|
behar duzu
.
|
|
|
Nik baino gehiago
|
behar duzu
orduan.
|
|
|
Itzuli egin
|
behar duzu
. Gu ez gara lapurrak.
|
|
|
Beno, harira: gaur gauean Miren gonbidatu
|
behar duzu
afaltzera...
|
|
|
113 da (galdetuz) ez/ ba zerbait egin
|
behar duzu
// baino zuk aipatu
|
|
|
Produktu baten etiketa zure aurkezpen-txartela da; beraz, erosi aurretik arretaz irakurri
|
behar duzu
.
|
|
|
Saloian sartu zara, han daude adindun guztiak. Bat aukeratu
|
behar duzu
, eta ez dakizu zein. Banan-banan begiratu dituzu, eta pentsatzen geratu zara, begiak itxi eta lehenengo aldiz zure bihotzari jarraituz, batengana hurbildu zara.
|
|
|
Hona erran zidana: Zerbait lortu nahi duzularik, gauza horretan pentsatu
|
behar duzu
azkarki eta nahi duzun guztia lor dezakezu.
|
|
|
–Zergatik ezkondu
|
behar duzu
, ama?
|
|
|
–Sarri musukatuko zaituen norbait
|
behar duzu
, laztana. Eta ondo musukatuko zaituen norbait.
|
|
|
–Zenbat denbora
|
behar duzu
–
|
|
|
–Orain makila ontzian laga eta eskuarekin kendu
|
behar duzu
argizaria –esan zidan.
|
|
|
Askatu pijamako botoiak ere, ohean baldin bazaude. Orain, patxadan eta jarrera egokian zaudela, heldu esku artean duzunari eta hasi irakurtzen, esperientzia berezi bat deskubritu
|
behar duzu
eta.
|
|
|
Jendea burrustaka doa hiri handietan. Espaloietan batzuetan bidea ukabilka egin
|
behar duzu
. Kale bete-betean mila eta milaka bizikleta dabiltza, motor asko eta automobil gutxi.
|
|
|
‘Nirekin nahi baduzu, lehenago nire lagunekin egin
|
behar duzu
! ’ esan zion batbatean Juan Bautistak.
|
|
|
‘Zer, hemen geratu
|
behar duzu
bizitzen ala? ’ galdetzen zioten.
|
|
|
Goio, bere aldetik, ito egiten zen etxeko giroan lehenago inoiz ez bezala. Amaren berbak, Maite
|
behar duzu
Andres, Amak ekarria zara zu, seme maite maitea, gogaikarriak egiten zitzaizkion Goiori, amultsuak baziren batez ere. Andres ia egunero etortzen zen, gainera.
|
|
|
‘Gauza sinplea da, ’ dio Arantxak. ‘Zorioneko errepublika honetan armadaren baten babesa
|
behar duzu
. Hilean berrehun pertsona bahitzen dute, hilean milaka hiltzen dituzte.
|
|
|
‘Ontziratu baino lehenago, Edwin Walsh hori bisitatu
|
behar duzu
, ’ errepikatuko dizu estazioan.
|
|
|
‘Niri galdetzen didazu? Liburua erosi
|
behar duzu
jakiteko... ’
|
|
|
‘Zer egin
|
behar duzu
zuk tabernazuloan? ’ esan zion amak.
|
|
|
‘Maite
|
behar duzu
Andres.’
|
|
|
‘Maite
|
behar duzu
, ze orain zure aita izango da.’
|
|
|
Ahalik eta gehien tapa dezakeen hitz bat
|
behar duzu
eta, Downshifting erantzungo diozu. Eta berak Edwin aipatuko duela pentsatuko duzu, Edwin zertarako etorri zen, Edna Edwinen erantzunari laguntzen etorri delako, baina Ednak ez du Edwinik aipatuko:
|
|
|
Ama, orratzaren begitik haria sartu eta galtzerdi, galtza eta kamiseta zulatuak josten ari zen. Goioren jertseak zuloak zituen ukondoan eta amak larruzko adabakiak josi behar zizkion, Maite
|
behar duzu
Andres, Ez dut inoiz maiteko, Maite behar duzu ze zure aitaordea izango da, aita lakoa. Eta ukondo bat erakutsi zion, larruzko adabaki josi berriarekin, baina semeak begiratu ere ez zuen egin.
|
|
|
Ama, orratzaren begitik haria sartu eta galtzerdi, galtza eta kamiseta zulatuak josten ari zen. Goioren jertseak zuloak zituen ukondoan eta amak larruzko adabakiak josi behar zizkion, Maite behar duzu Andres, Ez dut inoiz maiteko, Maite
|
behar duzu
ze zure aitaordea izango da, aita lakoa. Eta ukondo bat erakutsi zion, larruzko adabaki josi berriarekin, baina semeak begiratu ere ez zuen egin.
|
|
|
‘Eta Amazoniara itzuli
|
behar duzu
–’
|
|
|
‘Zer egin
|
behar duzu
–’ galdetuko diozu, eskopetarekin igotzen ikusita.
|
|
|
‘Horregatik dago hainbeste buia, eta buia lerroek seinalaturiko erretenetik nabigatu
|
behar duzu
. Eguraldi txarra, urkorronteak, hondarpeak eta lehergarriak orduan, baina arriskutsuena behelainoa da... ’
|
|
|
‘Beste zentzumen bietarako materiaren jabe izan
|
behar duzu
, ’ esan zuen Pablo Esparzak, ‘zaporea edo ukimena ezin dira frogatu materiaz jabetu edo behintzat ukitu gabe. Ikusmenak, entzumenak eta usaimenak, ostera, materiatik urrunago lan egin dezakete... ’
|
|
|
Halaxe da, seme. Argi izan
|
behar duzu
gu lanabesa besterik ez garela, baliapide bat, eta agindu zaigun hori ahalik eta ondoen betetzea dela gure betebehar sakratua. Gu, hain justu, seme, sadikoen eta psikopaten antipodetan gaude.
|
|
|
Beti halaxe gertatzen da (Ixil-mixilka): Beste bat eskuratu
|
behar duzu
lehenbailehen.
|
|
|
Ez dizkiot, estreina, hitzok ulertu, nire zentzuek ez dute arrotzarenganako abegirik erakusten. " Nirekin etorri
|
behar duzu
, mesedez". " Nolaz, bada, jauna?", asmatu dut esaten nik, sorgor, nireak ez diren hitzez.
|
|
|
Ez, adiskide, zu zaude ene kontra, eta zuk duzu auzia enekin, ez direlako sakonagoek, jakintsuagoek eta gure hizkuntza hobeki erabil  tzen dutenek. Zuk erakutsi
|
behar duzu
zertan eta zergatik dauden kontra eta, oraingoak ez balira, zertan eta zergatik egongo liratekeen orain, egungo egunean, kontra. Inork baino hobeki ezagutzen ditut agertu ditudan iritziek dituzten alde txarrak eta okerrak.
|
|
|
Hori inozokeria bat esatea da. Bildu egingo baduzu, lehenago aztertu egin
|
behar duzu
. Behar dituzunak non dauden batere ez dakizu.
|
|
|
Orduan, edozein teknika bere osotasunean lortzen den bakoitzean, edozein teknikatan erabili ahal izango da azterketa-modu berbera? Gauza hau nola diodan aditu
|
behar duzu
, lon. lon. Bai, Zeusarren, Sokrates, entzungo dizut; zuei, jakintsuei entzuteak zorionez asetzen nauelako.
|
|
|
–Eta zuk beti zure interesantearena egin
|
behar duzu
! Eskola lehia-kideak gero nitaz burlatzen ziren arraiki eta isiltzen nintzen, mutur, uzkur eta herabe.
|
|
|
Etsi nuen eta su piztekoak erosten hasi nintzen, su piztekoen mekanismoa ongi menderatzen nuelakoan; estankoetan bada makina bat modelo itxuroso eta diseinuzko, merke gainera, eta betiko moduan funtzionatzen dutenak, baina horiek ere badute akatsa: hamargarrenetik-edo aurrera ez direla berriro pizten; orduan itzuli
|
behar duzu
estankora, eta harria edo gasa, edo biak, aldatzen dizkizute; ateratzen zara oso pozik, eta, berriz ere, beste hamar bat aldiz edo piztu ondoren, metxeroa izorratzen da; orduan estankora itzultzen zara eta beste metxero bat ematen dizute. Luza dezakezu ariketa estankoko metxero guztiak probatu arte, eta azkenean baieztatuko duzu egiatan ez dagoela akatsik, 300 edo 400 pezetako su pizteko dotore-dotore horiek hamar piztualdirako pentsatuta daudela.
|
|
|
Baina asko jakin usteko zu bezalako jendea ezin dut eraman, traje dotoreen azpitik darizuen ustel kiratsak zorabiatu egiten bainau. Zenbat
|
behar duzu
zure informazio puta horren truke. Hamabost, hogei mila?
|
|
|
– Hara andereño, uste dut deskuidu ederrean zaudela. Zuk notarioa
|
behar duzu
, ez detektibea; gainera dexente merkeago aterako zaizu. Nahi baduzu baten bat aholka niezazuke, musu truk gainera, badakizu, lagun modura...
|
|
|
Honek ez du batere itxura onik. Ausart izan
|
behar duzu
".
|