|
2000
|
|
|
Gure inguruan jendea mugitzen hasia zen kanposainduko sarrera aldera, samalda apainaren agurra jaso beharrekoa heldu zen seinale. Haiekin bateratzeko keinua egin nuen,
|
baina
emakumeak finki kontzen zidan besotik.
|
|
2001
|
|
|
Eta batzuetan, paranoia puntu batekin pentsatzen dut, norbaitiinteresatzen zaiolako gogorarazten digutela emakumeak garela. Alegia. idazleakbai,
|
baina
emakumeak. Guk desberdin idatziko bagenu bezala... emakumeizateagatik, edo guk egiten duguna beste genero bat balitz bezala, emakumeona, noski... edota liburu dendatan gure liburuak sailkatzerakoan, saiakerak, antzerkiak, eleberriak eta emakumeenak jarri behar balira bezala...
|
|
|
Aitzitik, Nafarroa %3, 5 besterik ez zen hazi, eta atzetik Gaztela Mantxa (5) eta Aragoi (5,9) zeuden. Erabiltzaile ertainaren profila oraindik ere gizonezkoa da (%59, 7),
|
baina
emakumearekiko aldea puntu eta erdi gehiago murriztu da. Batez besteko erabiltzaile horren adina 25 eta 34 urte bitartekoa da (%32), eta klase ertainekoa da (%43, 2).
|
|
|
Ez zekien. Egia esan, ordubete pasa zuten berataz berba egiten
|
baina
emakumeak ez zuen ahorik zabaldu. Ederra zen.
|
|
|
Batbatean emakume bat heldu zen taberna aurretik kairantz. Goiok eskua aurpegiaren aurrean zabaldu zuen ia automatikoki,
|
baina
emakumea gelditu egin zen, Goioren ama baitzen emakume hura.
|
|
2002
|
|
|
Zentzu horretan (ikus 11.1 irudia), 2000 urtean, Hego Euskal Herrikoaktibitate tasa %53 inguruan dabil eta Europako Batasuneko batez bestekoa bainotxikiagoa da (%56). Gizonezkoen aktibitate tasa Europako Batasunaren parekoa da (%66),
|
baina
emakumeena txikiagoa (%46, 5 Europako Batasunean eta %40 HegoEuskal Herrian). Beraz, ondoko urteetan Hego Euskal Herriko populazio aktiboaren hazkundea espero daiteke, eta, bereziki, emakumeen populazio aktiboaren gorakada.
|
|
|
Horixe da, behintzat, Orenes doktorearen eta Murtziako Vitae klinikako zuzendari Isabel Carraren inpresioa. Titi murrizketa Senoak berresteko edo ontziratzeko silikonazko protesiak jartzeak arrakasta izan du urte osoan, edozein garaitan ere,
|
baina
emakume askok itxura liraina erakutsi nahi dute bainujantzia edo elastiko doitua zorroratzean, eta orain bisturira jotzen dute. Bestalde, Pedro Orenesek gogorarazi du emakume askok ebakuntza kirurgikoa egin nahi izaten dutela bularren tamaina txikitzeko eta, hartara, haien konplexuari konponbidea emateko.
|
|
|
Txistu ozenaren ostean mugitzen hasi gara, poliki poliki hasiera batean, baina trenak indarra hartu ahala, abiadura handituz. Hasiera batean begiak lurrera zuzenduta mantendu ditut,
|
baina
emakumearen begiak nigan jarriak zeudela sentitzean, begirada altxatzeko beharra sentitu dut.
|
|
|
Bi lagunak aztertu zituen, mantso, denbora hartuz. Hurbilago egongo zen hogei urtetik hogeita hamarretik baino,
|
baina
emakume adinduagoaren rola hartu zuen. Argi zegoen ederki zekiela zertan ari zen.
|
|
|
–Hain tuntuna ez banintz, lurretik janaraziko ninan bota dunana,
|
baina
emakume tuntuna naun, eta...
|
|
|
Arantxa Iturberen Ezer baino lehen (1992) liburuko narrazioak ez dira, ziurrenik, Montoiarenak bezain latzak,
|
baina
emakumeen eta gizonen arteko harremanei buruzko ikuspegi ezberdin eta fresko bat aurkezten dute postal gisako ipuin hauek. Sinpleak eta era berean eraginkorrak dira, umore finaren eta ironiaren erabilera benetan buruargiarekin.
|
|
|
Santos Mentxuren ezkerrean, eta Joselu aitarenean, ekin zioten osteratxoari,
|
baina
emakumea berbetan hasi eta gutxira tokiz aldatu zen gaztea azalpenak hobeto aditzearren. Normalean baino disimulu txikiagoko pausokera okerraz zihoan Santos.
|
|
2003
|
|
|
Emakumeentzat egiten omen da irratia,
|
baina
emakumeek egiten al dute?
|
|
|
Izan ere, Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalak egindako inkesta batek erakusten duenez (eta bertan 23.692 pertsonen erantzunak biltzen dira) diferentzia handiak nabarmentzen dira sexu bien artean. Horrela, gizonezkoek ia bi ordu gehiago ematen dizkiote egunean lan ordaindua egiteari edo ikasteari,
|
baina
emakumeek egunero ordubete gutxiago dute denbora librerako. Eta hori zergatik?
|
|
|
Nigeriara milaka gutun elektroniko iritsi ziren,
|
baina
emakumeak harrikatzeko mehatxua ez da amaitzen.
|
|
|
Ahoz hartzeko antisorgailuek migrainari eta beste zefalea batzuei eragiten dieten ere ez dago oso garbi,
|
baina
emakume askok okerrera egiten dute horiek hartzen dituztenean, eta krisiak sarriago agertzen zaizkie eta sakonago.
|
|
|
Horrek zenbait sintoma eragiten ditu, batzuetan hilabeteak irauten dutenak, eta zenbait ondorio dakartza, hala nola hezur masa gutxitzea. Testosterona da gizonezkoen hormona nagusia,
|
baina
emakumeek ere gutxiago dute beren organismoan. Bi sexuetan, testosteronak sexu goseari eusten dio.
|
|
|
Gaineratu zuen tratamenduek asko luzatzen dutela biziraupena bizi kalitatearekin. Bestalde, esan zuen, printzipioz, emakumeak 40 urte betetzen dituenean gomendatzen dela kontrola,
|
baina
emakumearen familian bularreko minbizia egon bada, “lehenengo azterketa egiten da 35 urterekin” eta emaitzen araberako jarraipena egiten da.
|
|
|
Konfiantza ematea baita halakoetan komeni dena, susmo txarrik ez eragitea. Maletaren ondotik sartu nintzen, beraz,
|
baina
emakumeak buru belarri jarraitu zuen idazten, begiak paperetik altxatu gabe. Eta nire etorreraz ohartu zenean, bere oin biluziak pareko eserlekutik jaitsi zituen, oinetakoetan egokitu.
|
|
|
Sexu krimen bat dela uste dugu. Aluan ezer ere ez,
|
baina
emakumearen gorputzeko azalean, gizonezko hazia aurkitu baitugu. Hiru gizon ezberdinen hazia.
|
|
|
Damianek gizakiak misterioa direla pentsatu zuen hori guztia entzundakoan. Errazki ez bazen ere, uler baitzezakeen gizon haien gutizia,
|
baina
emakumeak. Emakumeak zerk bultzatzen zituen hartara.
|
|
|
|
baina
emakumeari maitasuna
|
|
|
|
baina
emakumea aukera egin duenaren ardurak bizi du,
|
|
2004
|
|
|
Bat: Frantzia demokraziaren sehaska omen da,
|
baina
emakumeek oso berandu arte ez zuten botoa eman ahal izan. Bi:
|
|
|
Herrira heldu gara. Han jende pila zegoen
|
baina
emakume bakarti batek deitu zion Aritzi. Oso emakume ona zela zirudien, baina gizon batzuk honela esan zioten:
|
|
|
Barne zarata isilarazteko ahalegina egin du emakumeak musika zinta bat atera eta kasetean sartuz. Musikak piztia baretuko duen itxaropena galdu barik, gizonak eztabaida ahazteko ahalegina egin du,
|
baina
emakumearen azken hitzen zorroztasunak bide garratz bat ireki dio eztarritik behera. Autoaren argiek errepidearen iluntasunean bidea irekitzen duten bezala, hala dabil garraztasuna bere samatik behera.
|
|
2005
|
|
|
Gogora dezagun, Benveniste ren ikasgaien arabera, etorkizunak preskripzioa eta obligazioa dakartzala, modalitate subjektiboak, kasu honetan emakumeen asmoen oihartzunak, iragarritako asmoa egintzek baieztatu arte objektizatu ezin den arren. Izenburuan zita bera ez
|
baina
emakumeen diskurtsoa zuzenean hartzeak adierazten du enuntziatzailea haien alde dagoela. Bestalde, albisteak berak BAEk alkatearen erabakiaz duen iritziari eskaintzen dio protagonismo osoa.
|
|
|
Gizonak maizago saiatzen dira,
|
baina
emakumeak dira SemFYCren arabera ohitura uzten laguntzen duten terapiei buruzko ezagutza gehien dutenak.
|
|
|
Ondorio horretara iristeko, ikerketaren egileek duela 7.500 urte Alemania, Austria eta Hungarian bizi izan ziren 24 nekazarien DNA mitokondriala (DNAmt) aztertu zuten. Gizaki guztiek dute DNAm a,
|
baina
emakumeek bakarrik transmititzen dute eta mutazioz aldatzen da; beraz, amaren leinuen adierazlea da. 18 eskeletori egindako azterketek aldaketa genetiko oso arruntak agertu zituzten mundu osoan, eta, beraz, ez dute balio gaur egungo europarren ahaidetasun posible bat zehazteko.
|
|
|
Koronelak poltsikotik ateratzen hasia zen paketea bere lekuan utzi du. Gero, libre geratutako eskua bular aldeko kondekorazio distiratsu eta koloretsu ugarietatik pasatu du, bera ere nor badela erakutsi nahi balu bezala,
|
baina
emakumeak bere tokia hartu du, aulki bi dituen mahaiaren aldean, eta paperak birpasatzen hasi da, arreta handirik eman gabe. Koronela, kontrastean, beltzarana da, bai ilez –urdintzen hasitakoak izan ezik– bai azalez, eta emakumea baino nagusiagoa, aurpegi zaildua.
|
|
|
irola eta konketa beltzak, ate makurdun dutxa angeluan, ispilua, eta konketa azpian armairutxo bat. Sinplea
|
baina
emakume baten gustuaz egina eta lurrintsua. Garbigailuaren gainean dagoen toallentzako esekitokia berogailua ere badela ohartu da, eta gainera Madokak piztuta utzi dio, dutxatik irteterakoan toalla bero topa dezan.
|
|
|
Aldamenekoari, ostera, ondo egiten zuela
|
baina
emakumea zela igartzen zitzaiola esaten entzun nion.
|
|
|
Iñaki Zubeldiak egiten duen Meaberen poesiaren deskribapena oso argia da: gizartea ohituta zegoen emakumeen gorputzak biluzik ikusten,
|
baina
emakumeen arima eta sentimenduak ez[...] [hau] gauza berria izan zen euskal literaturan. (Zubeldia 2004, 154)
|
|
2006
|
|
|
1986an hasi ginen biltzen 80 emakume Zarautzen, Jaurlaritzari emakumeen berdintasunari buruzko konpetentziak gara zitzan eskatzeko. Zeren, jakina, autonomia estatutuak konpetentzia batzuk eman zizkion eta batzuk garatu zituen,
|
baina
emakumeen berdintasunari zegozkionak garatu gabe zeuden. 1988an Emakunde sortzea lortu genuen.
|
|
|
«Transbersalitatea» aipatu ohi dute hitzetik hortzera,
|
baina
emakumeek ez dute sekula uste izan gizonez soilik osatutako ekintzak transbertsalak direnik. Are gehiago, horrelakorik egingo balitz, adar jotzea irudituko litzaieke.
|
|
|
amak atsedenabehar du erditzetik indarberritzeko, baina kasu honetan ez du axola aitak ez baduordaindutako jarduerarik aurrera eramaten eta seme alaben zaintzaz ardurabadaiteke. Arau honek gurasoen inplikazioa seme alaben arduran indartzen du etazentzuzkoa iruditzen zait,
|
baina
emakumearekiko justifikatuta ez dagoen tratudesberdintasunaren sorburua dela iruditzen zait, ama denean lanik egiten ez duena.
|
|
|
Sagarraren irudiak eragiten du arrisku handiena. Gizakiarengan berezkoagoa da,
|
baina
emakumeek ere pairatzen dute. Udare itxurako loditasunak, emakumearengan ohikoa denak, arrisku txikiagoa dakar, baina inoiz ez da alde batera utzi behar.
|
|
|
Asaldura hori, gainera, bizi kalitatearen narriadura garrantzitsu bati, kostu ekonomiko eta sozial handi bati eta hilkortasun indizeen hazkunde nabarmen bati lotuta dago. Menopausia ondoko emakumea Osteoporosiak gizonei zein emakumeei eragiten die,
|
baina
emakumeengan egoera korapilatu egiten da. Menopausian egoera berezi bat gertatzen da, eta horrek aldaketa handiak eragiten ditu hezurraren kopuruan eta erresistentzian, estrogenoen gutxitzeak hezur oreka aldatzen baitu, erresortzioa estimulatuz eta eraketa murriztuz.
|
|
|
transplantatutako emakumeen %85 birlandaketa egin beharrik gabe bizi ahal izango zen. Interbenitutako gizonen vo2 aren batezbestekoa 11,5 mL/ kg/ min izan zen, 12tik behera, hertsiki,
|
baina
emakumeek, batez beste 10ekin, biziraupen hobea lortu zuten», erantsi du ikertzaileak. Tamainak badu garrantzia «Bihotz gutxiegitasunaren larritasuna oso desberdina da gizon baten eta emakume baten artean» Emakumeen aldeko abantaila hori azaltzeko, Kaok dio emakumeen organismoak muskulu masa txikiagoa duela, baita txikiagoa ere; beraz, oxigeno kontsumoa ere txikiagoa izango litzateke.
|
|
|
Hala, 22 urtetik gorako emakumeentzat bakarrik onartuko dira inplanteak, eta bi konpainiek epe luzera izan ditzaketen ondorioei buruz ikertzen jarraitu dute. Eramaile berak behartuak daude aldizkako azterketak egitera, bereziki «haustura isilak» detektatzeko, hau da, protesiak hautsi eta haien edukia isurtzen denean,
|
baina
emakumea ez da berehala konturatzen. Izan ere, inplanteek duten silikona geldoa organismoan iragazten bada, kalte konponezinak eragin ditzake.
|
|
|
Hitz zaparrada noiz bukatuko zain daude Nerea eta bere izeko, behingoz Luisari kasu egiteko,
|
baina
emakume hari begira geratu dira, hitzek zorabiatuta bezala, esnatu da esan duen arte. Berriz agertu da urre zati distiratsua errekako harrien artean.
|
|
|
Amona Erikaz gogoratu nintzen. Hobeto esateko, frau Gerdaren eromenaz esaten zituenak etorri zitzaizkidan burura,
|
baina
emakumeak ezin gintuen Amona Erika eta ni lotu, aitona Karl baitzen Lindemann, eta ez amona. Hala ere, horretaz konturatzeak ez ninduen lasaitu, frau Gerdak niri begira segitzen baitzuen, kopeta zimur zimur, nire deiturak zerbait oroitaraziko balio bezala.
|
|
|
Eskatu, berriz, bati baino gehiagori; ez zeukanari emateko. Badaki gaur ez litzatekeela ondo ulertuko,
|
baina
emakume gajo haiek ez zeukaten etorkizunik dirurik izan ezean. Nori eskaturik ere ez.
|
|
2007
|
|
|
Agian hori izango da mundu osoko gizonezkoek gehien errepikatzen duten esaldietako bat. Horren pareko kexa,
|
baina
emakumeen artean oraingoan, hurrengoa litzateke: " Nire senarra ez da ezertaz jabetzen, sutan jartzen naizen arte". Horren diferenteak ote gara, bada, gizonak eta emakumeak?
|
|
|
–Oraindik ohean da, atzo oso nekatuta zegoen eta ez dut oraindik esnatu nahi izan. . MJ emakumearen begirada aztertzen ari da, beldur edo mespretxuaren bila,
|
baina
emakumea beti bezain irribarretsu agertu zaio?. Zer behar duzu, andereño?
|
|
|
Atari guztietan emakumeak negar aieneka, erremolkeetan pilatzen ari zirenen artean beren gizonak aurkitu ezinik. Umeak" nora daramate aita?, nora daramate?" galdetu eta galdetu ari ziren,
|
baina
emakumeek nahiko lan bazuten senarrari, urrutitik bazen ere, azken hitzak egiten.
|
|
|
Barreka ari dira, zoriontsu. Haien atzean, bi gizon bibotedunek diosala egiten diete kapela atzamar puntekin ukituz, irribarretsu,
|
baina
emakumeek ez diete jaramon handirik egiten. Ilehoriak egutegiko orria altxatu du, eta agosto irakurri ahal izan du.
|
|
2008
|
|
|
Baina baliabide gehiago behar dira legeak dioenak aurrera eramateko," azaldu zuen Teresak. ...ea, lan postua bilatzea ez uztea, idei honekin lotuta emakume eta gizonen arteko soldaten desberdintasunari buruz jardun zen eta emakumeen lanpostu ezegonkorrei buruz; bosgarrena espirituala da, hau da, nahi digun sineskera izan eta nahi ditugun erritoak egitea ez uztea eta azkenik, estrukturala dago.Azken hau, ulertzen zailena dela azaldu zuen hizlariak," indarkeri ekonomikoarekin lotura du,
|
baina
emakumeak bere eskubide basikoak aurrera emateko ikusezinak diren oztopoak ditu eta desberdintasunak sortzen. Adibide gida, irrati saio eta telebistetako mahai inguruetan gonbidatuak gehienak gizonak izatea ez da arraro egiten, edo ekonomia munduan ere komunikabideetan ikus eta irakurri dezakegun bezala boterea gizonek dute.
|
|
|
Emakumearen rola politikan izan dugu hizpide segidan: " Ez naiz karguen zereginean diskriminatua sentitu,
|
baina
emakumeok ez gara gizonak bezain lehiakorrak, ez ditugu euren anbizioak. Gizonek zerrendaburu izateko borrokatzen dute, gu aldiz apur bat kokiltzen gara".
|
|
|
Haren eta gainerako filosofo neoplatonikoen aurkako jazarpena hasi zen, eta askok kristautasunera bihurtzeko erabakia hartu zuten. Hipatiaren lagun Orestes erromatar prefektuak gauza bera egiteko aholkatu zion,
|
baina
emakumeak ez zien bere sinesmenei uko egin. 415 urteko martxoko egun batez, kristau talde batek Hipatia jipoitu, biluztu eta hirian barna arrastaka eraman zuten, Zesareo izeneko tenplura iritsi arte.
|
|
|
–Vronsky makurtu egin zen treneko bagoira sartzera zihoala,
|
baina
emakume hari berriz ere so egiteko beharrizana sentitu zuen, ez ederra edo dotorea zelako, ezta haren figura osoari zerion soiltasun xarmagarriagatik, ezpada haren begitarte liluragarriaren aldartea, Vronskyren ondotik iragan zenean, bereziki goxoa eta xamurra zelako.?
|
|
|
Gure kontzientziarako konponbide polita dira kola intxaurrak, zertan uka. Herriko agureentzat direla entzun dugu,
|
baina
emakume heldu batek ere gustura hartu dit bat, eta bigarrena eskatu.
|
|
|
Apur bat lasaitutakoan, etsi etsian, inguruko bazterretan zebiltzan prostitutei hurbildu zitzaien argibideren bat lortu nahian. Edozein informazio eskertuko zuen,
|
baina
emakumeek, zerbitzu eske barik laguntza bila hurbiltzen zitzaiela ohartu orduko, bizkarra ematen zioten.
|
|
|
Puntu horretara helduta, esan beharreko guztiak esanda zeudela begitandu zitzaion Mario Barbosari. Bizkarra aulkian tentetu eta jaka ajatutik diru zorroa ateratzeko keinua egin zuen,
|
baina
emakumeak geldiarazi egin zuen.
|
|
|
–Oso abegikorra da zure zakurra, esan nuen. Jabea txandalarekin jantzitako jubilatu triste bat izan balitz, hitz txarren bat esan eta uxatuko nuen seguru asko aberetzarra,
|
baina
emakumeak han jarraitzen zuen niri begira. Zakurrari eutsi ahal izateko, takoien gainean pauso txikiak ematen zituen.
|
|
|
Egia da heriotza aipatu zuela, baina modu jostagarrian egin zuen betiere. Kolpetik hiltzea ez zitzaiola axola esan zuen esate baterako,
|
baina
emakume eder batekin ohean sartu eta ezer ez sentitzea, hori ez ziola bere buruari sekula barkatuko. –Norberak aukeratzen du adinaren kontra borroka egiteko gudu zelai bat.
|
|
|
albaitari, > azenario> hitzak arabieratik datoz, azukre> (ikus honen aldaerak, gaztelaniatik, frantsesetik eta abar zuzenean etorriak direla esana: ¿ non ibi liko zen lehenago zukrea, ¿ katalanean edo euskaran?) Ezaguna da, bestalde, garai hartan arabiarrak errege euskaldunen alabekin ezkontzen zirela,
|
baina
emakumeek bere kulturari eusten omen zioten: badirudi erromantzea hizkuntz komunikatiboa izan zela arabiar eta euskaldunen artean, lingua franka bezalakoa (berehalaxe aipatu zela zentzuan).
|
|
|
45 eta 65 urte bitarteko emakumeek gehien sufritzen dituzten minak, batez ere, muskulu eskeletikoak dira (%46), eta, ondoren, buruko minak, barizeak eta arazo psikikoak. Kexa kronikoen ordena antzekoa da bi sexuetan,
|
baina
emakumeen maiztasuna bikoitza eta hirukoitza da kategoria nagusi guztietan (artrosia eta erreuma arazoak, zirkulazio txarra, buruko mina, depresioa). Arrazoi organikorik gabeko sintoma somatikoak eta depresio eta antsietate egoerak ere gizonezkoenak halako bi dira maiz.
|
|
|
Horren ondorioz, 16 urtetik gorako biztanleen %21, 3 (gizonen %15, 6 eta emakumeen %26, 8) buru nahaste bat jasateko arriskuan dago. Hala, etorkizunean laguntza psikologikoa edo psikiatrikoa behar duten balizko gaizkileen (tristura, larritasuna, estresa, lo egiteko arazoak) prebalentzia hautematen da,
|
baina
emakumeen artean handiagoa da (%26, 8) gizonen artean baino (%15, 6). “Familiako eta laneko bizitzan lan gehiegi egiteak depresioaren antzeko sintomak eragiten ditu”, azaldu zuen José Martínez Olmos Osasuneko idazkari nagusiak azterketa aurkeztu bitartean.
|
|
|
Ereduak falta dira; gizonentzako eredu asko dago,
|
baina
emakumeek ez dute ia eredurik. Aldiz, emakume asko gogogabetuta daude, ikusten dutelako gizonek azkarrago igotzen dutela mailaz.
|
|
|
Egitasmo eta gertaera ezberdinekin batera, herritarren hitzak garrantzia berezia zuela aipatzen zen lehentxeago. Hara, esaterako, Amasako Maria Pilar Lezeak 252 zenbakian emakumeen lanaz esan zuena, “oraindaino, langilearen eguna gizonezkoarena bakarrik juzkatu da,
|
baina
emakumeak ez du gizonak baino lan gutxiago egin. Aldea nabarmena da:
|
|
|
Beraz, familiak landan uzten zituzten, eta, horren ondorioz, asko dira aitarik gabe hazi diren umeak. Black Sash elkarteak hirian familiak batzen laguntzen zuen,
|
baina
emakume asko kanporatuak izaten ziren behin eta berriro. Azkenean, 80ko hamarkadaren amaieran, lege berriak onartu zituzten, baina ez zen gure meritua izan, baizik eta gizarte osoarena.
|
|
|
Bilboko Udalak jakinarazi duenez, gizona buruan kolpeak ematen hasi zitzaion 35 urteko emakumeari, Zubiaurre Margolarien kalean. Ondoren, autoan sartzera behartu zuen,
|
baina
emakumeak ihes egin eta udaltzainei salatu zien gertatutakoa. Emakumearen esanetan, harremana okertuz joan zen hasieratik.
|
|
|
Bai,
|
baina
emakumeak bera izatea lortzeko, egitura propioa eraiki behar du lehenengo. Momentu honetan emakumeak espazioak zabaltzen ari gara, baina espazio hori ez da gurea.
|
|
|
Nigatik, nahi duzunean, diotso Rosak labur eta eratsu,
|
baina
emakumeak esaldia bukatzerako, Tomas zutik da.
|
|
|
[Arrazoia gorririk.]" Biluztu zaitez!", esan dezake poliziak edo agintzeko dagoen beste edonork, eta berak dakien eta dezakeen eran esango du,
|
baina
emakume batek, eta gutako edozeinek barruan daramagun emakumeak, nahiago eta beharrago du eskuarki konfiantzan biluztua izatea tarteka edo maiztxo, eztiki edo basatiki, baina biluztaile boteregabe batek dakien eta dezakeen eran. Bata biluztasun polizial arrazoiduna da, eta aitorpen edo ondorio bat nahi luke; besteak ez luke behar arrazoirik, aitorpenik, ondoriorik eta holakorik batere.
|
|
|
Kantua bukatu eta" nik harrapatzen bazaituzteeet!" egiten omen zuen agureak, haiek kurrixka batean eta korrika jarriaz. Guretzat ez dakar argi haundirik; badakigu nahi baino lehen dardarka biziko garela,
|
baina
emakumeentzat bai: erakusten du emakumea bere mundualdian hiru emakume dela.
|
|
|
Haur bat adoptatzeko prozesuan baldin bazaude, haurdun zaudela sentituko duzu, bai, baina sentimendua bakardadean eraman duzu. Haurdun zaude,
|
baina
emakumearen sabela ez da handitzen eta hori da jendeak ikusten duena. Beldurra sentituko duzu.
|
|
2009
|
|
|
Posible den bateratzea? Nire ustez bai,
|
baina
emakumeei dagokien gaia izatearen guztiz kontra nago. Eta gustatuko litzaidake araudi honek (Langileen Estatutuaren Legean jasota dagoena) beste termino bat erabili balu, errealitateari askoz lotuagoa dagoena eta gizonezkoa zaintzaren eta familiaren arduretan txertatzen duena:
|
|
|
Orain, berriz, 4.000 gutxiago daude. Beherakada moderatua nabarmendu dugu,
|
baina
emakumeek dauzkaten seme alaben bataz bestekoa 0,9an dago EAEn. Datu hori ez da aldatu azken hamar urteetan, eta 2,1eko bataz bestekoa behar dugu Euskadiko belaunaldi berria bermatzeko.
|
|
|
Ustez oihuka zegoen emakumearen etxera sartzen saiatu dira,
|
baina
emakumeak ez zien utzi nahi. Azkenean sartu dira eta begi bat ubelduta zuela ikusi dute.
|
|
|
Amodiozko istorio orotan bezala, Zedek eta Ohk oztopoak gainditu dituzte maitasunari eusteko. Zedek Mayarekiko interesa du,
|
baina
emakumeak baztertu egiten du berarengana hurbiltzen den aldiro. Zeden ahizpa den Eemak Oh erakartzen du, baina hori guztia ukatzen du bere aurrean dagoenean.
|
|
|
Ez nuen lekukotza zuzenik lortu,
|
baina
emakumeak izan ziren gaizkien pasatu zutenak. Eusko Jaurlaritzak txosten bat atera zuen okupazio indarrek Bizkaian izaniko jokaerari buruz.
|
|
|
Ama Birjinaren errepresentazioen bilakaeran, adibidez, gizartearen eboluzioaren ispilu: emakumea beti idealizatu baita (demonizatzen zenean ere),
|
baina
emakumearen zer idealizatu izan den aroan aroan, beti ez da berdin. Arantzazuko Ama Birjina bera nabariki (eskulturaren ukituekin eta) eboluzioko irudi bat da.
|
|
|
Doluminak ematera joan zitzaion Anaren lehengusuetako batek erran zion poliziak Anaren amari jakinarazi ziola ez zutela susmagarritzat hartzen, eta bestelako hipotesiak erabiltzen ari zirela hilketari buruz. Berriak adoretuta, Oskar Felisarengana hurbildu eta hitz batzuk murmurikatu zizkion,
|
baina
emakumeak ez zituen begiak jaso ere egin. Hala ere, Oskarrek esker isilak eman zizkion Armentiari.
|
|
|
Berriki irakurria nuen eta datuaz oroitzen nintzen: gizonen% 80k gonekin emakumeak erakargarriagoak zirela uste zuen,
|
baina
emakumeen% 8k baino ez zituzten normalean erabiltzen.
|
|
|
Arlo hartan, gainera, Maria Bibiana ez bezala, izeba Ernestinarekiko lotura estuagoa zuena, joera berekoa atera zitzaion Ada, halako eran, non ez baitzen harritzekoa amaalabak elkarrizketa friboloetan murgilduta ikustea: Rodolfo Valentinoren eraztun bat enkantean jarri, eta badakizu zenbat pagatu duen emakume batek, Ada?, hamar mila dolar?!; bai, ama,
|
baina
emakume horrek ez du bere buruaz beste egin, eta hori ere zerbait da; arrazoi duzu, gauza bat baita Jainkoarengatik hiltzea eta beste bat Rodolfo Valentinorengatik?; Rodolfo Valentino, hala ere, gizon liraina zen, ez niri ezetzik esan?; lasai, Ada, orbetarrok ere bai baitugu geure Rodolfo Valentino: Teofilo Maria?
|
|
|
–Bai,
|
baina
emakume batek? –atera zitzaion Domingori hitzetik hortzera, burua ezker eskuin mugituta.
|
|
|
Baina Adak txoriak ditu buruan, eta beldur naiz txori horien atzetik joango ez ote den berriro, auskalo nora? Ada, izan ere, zu bezalakoa da,
|
baina
emakumea da, eta horrek zailtzen du haren egoera. Maria Bibiana, berriz, zintzoa da, eta zintzokeria guztiak alde batera utzi ditu, gainera:
|
|
|
Domingo, beraz, ezetz esatera zihoan,
|
baina
emakume azalzuriaren eskariak, baita haren begi distiratsuek ere, mutila distira hartan harrapatuta geratu baitzen, nola anbarean intsektua, atzerakako mugimendu bat eragin zion, zalantzaren eremura eramanez berriro; orduan, baina, bizardunak berriro ekin zion?. Bai, mutila!
|
|
|
halako zerbait izan behar zuen, gizonak, jarraian, toxa atera eta zigarreta bat biltzeari ekin baitzion; anartean, aldameneko mahaiko atsoek barre txiki konplizeak egiten zituzten, baita begirada iheskorrak zuzentzen ere, Txarorentzat iraingarri zitezkeenak; gero, gizonak zigarreta piztu, xurgada bat eman, eta berehala eman zion zigarreta Txarori; zergatik, baldin eta Txarok berea bazuen eta erretzeko erdia falta bazitzaion?; galdera hark, baina, bazuen erantzunik, bi zigarretak bereganatu ondoren kea ateratzeari ekin baitzion korukideak, batean bati eta bestean besteari; jokaldi hartan irabazi zuen, antza, bi mahaien artean piztutako lehia, bi atsoen barre txikiak amorru handi bihurtu baitziren segidan: ...en handia haien amorrua eta hain begi bistakoa, non zutik jarri eta alde egitea erabaki baitzuten, ez Txarori zerbait esan baino lehen, jakina, bi atsoetan menderatzailea zirudienak hartarako ardura hartuta; inguruabarrak kontuan hartuta, kioskoaren eta mahaien artean zegoèn distantzia, alde batetik, eta mahaikideek zerabiltèn tonua, bestetik?, Adak nekez entzun zezakeen eztabaida hartatik ezer,
|
baina
emakumeak oihuka hasi eta orduantxe hasi zen zerbait entzuten, beharbada, lotura gabeko oihuak, halere, hots batzuek besteak jan eta hitzak herren utzi balituzte bezala, esanahi zehatzik gabe?, harik eta Adak ezkutalekutik irtetea erabaki zuen arte, eztabaidaren suan, Txaro ezin zen mugimendu hartaz jabetu?, baita iskanbilagunerako bidean bizpahiru urrats egin ere, nondik emakumearen esaldi bat e...
|
|
|
Henrikeren bizkarrekoak ikara eragin zidan. Nire jauna Margaritarekin batera etorria izanen zen,
|
baina
emakumearendako baizik ez ziren izan nire begiak ere.
|
|
|
Beste egile batzuek (Ficham, Beach, Harold eta Osborne, 1997), berriz, generoaren arabera bikote asetasunaren eta sintomatologia depresiboaren noranzkoanezberdintasunak aurkitu zituzten. Egile horiek esan zuten hasierako bikote asetasun mailak, gizonezko zein emakumezkoetan, ondorengo sintoma depresiboakaurresaten zituela,
|
baina
emakumeengan eragina txikiagoa omen zen. Aitzitik, sintoma depresiboen maila altuak bikote asetasunaren txikitzea aurresan dezakegizonezkoetan, baina ez emakumezkoetan.
|
|
|
Azken horretan ez dagenero arteko ezberdintasunik aurkitu (Retuerto, 2004). Horrela, autore honen arabera, neska mutil nerabeek besteen egoera ulertzeko gaitasun kognitibo berdinalukete,
|
baina
emakumeengan erantzun afektibo bat emateko joera handiagoa litzateke. Fenomeno hau azaltzeko, emakumeekiko estereotipo sozialean oinarritzen daautorea.
|
|
|
Lehenengoak emakumeen desirak aske adierazteko bultzatzean aldarrikapen kutsua zuen bitartean, bigarrenak bestelako kateak ezarri nahidizkie emakumezkoei. Sexu arazoen existentzia eta garrantzia hedatzearen azpian, helburu komertzial argiak antzeman daitezke enpresa farmazeutikoen mezuetan.Hauek nagusiki tentetzearen nahasteaz eta gizonen sexualitateaz arduratu dira, kezka handien eta, hortaz, diru gehien sortzen duena delako?,
|
baina
emakumeengandik gastu potentziala ere etor zitekeela ikusirik, arreta zuzendu dute haiensexualitatera. Hauek emakumeen sexu arazoetarako «soluzioak» proposatzenhasten ari direla ohartarazi zuten emakumezko sexu terapeuta batzuek (Loe, 2001; Tiefer, 1996, 1999, 2000) eta eztabaida alor medikora ere hedatzen hasi da (Moynihan, 2003).
|
|
|
Emakumeek gizonek bainogehiago begiratzen dute, eta behin begi kontaktua ezarri eta gero, denbora gehiagozeusten diote begiradari (Davis, 1982). Bai gizonek eta bai emakumeek, elkarrengandik oso hurbil ez badaude behintzat, gehiago begiratzen diote atsegingarrizaienari;
|
baina
emakumeek entzuten ari direnean denbora luzeagoz begiratzendiote solaskideari; gizonek, berriz, hitz egiten ari direnean denbora luzeagoz begiratzen diote.
|
|
|
Aitonak 80 urte baino gehiago ditu, eta Contigo sí programak jaso du komunikazio modu berriak sortzen laguntzeagatik. Asmo berarekin,
|
baina
emakumeen bertsioan, Maria Amelia protagonistaren historia berreskuratzen du A mis 95 años filmak. Protagonistak “entretenitu” nahi du, eta adinekoak Interneti beldurra galtzera animatzen ditu, “jende berria ezagutu, komunikatu eta egunero gauzak ikasteko” aukera izan dezaten.
|
|
|
Aurrez, 08:20 zirenean, Arrigorriagako Buiagoitia auzoan emakume bati furgoneta bat lapurtzen saiatu zirela zabaldu dute. Emakumeari gidatzen zuen autoa geldiarazteko eskatu ziotela,
|
baina
emakumeak gelditu ordez aurre egin ziela, horretarako hiru lagunetako bat harrapatuta.
|
|
|
Gizonen %96, 3k dute lanaldi osoko lana; emakumeen artean, berriz, %78, 8k dihardute lanaldi osoan. Lanaldi murriztua bateratze neurria da,
|
baina
emakumeak nagusi dira oraindik neurri hau eskatzen duten langileen artean. Gainera, ikerketan parte hartu duten emakume askoren kasuan, lanaldia murrizteak ez du ekarri lan gutxiago egitea, enpresek ez dutelako libre utzitako orduetan beste langilerik kontratatu.
|
|
|
Halako batean, emakume edadetu bat galdezka hurbildu zait, ea axola ote zaidan nire mahaian esertzea. Horrelakoetan baiezkoa izaten da nire erantzuna,
|
baina
emakumeak zekarren tropa ikusi dudanean senarra, alaba, eta hiru biloba txiki idazten ari naizela eta aukeran nahiago dudala bakarrik geratu erantzun diot.
|
|
|
Ezin dut kopuru zehatzik eman,
|
baina
emakume gehienek nahi dute legea aldatzea.
|
|
|
Bidean, gaztaroko neska laguna topatuko du. Ez dute elkar ikusi azken hamabost urteetan,
|
baina
emakumeak etxera gonbidatuko du. Baiona (CGR).
|
|
|
Bidean, gaztaroko neska laguna topatuko du. Ez dute elkar ikusi azken hamabost urteetan,
|
baina
emakumeak etxera gonbidatuko du. Baiona (CGR).
|
|
|
Espainiako Zigor Kodean jarraituko du abortuak,
|
baina
emakumeek ezin izango dute espetxe zigorrik jaso haurdunaldia eteteagatik; ezarritako baldintzetatik kanpo abortatuz gero, isuna jarri ahal izango zaie, ordea. Medikuei urtebete eta hiru urte arteko espetxe zigorra ezarri ahal izango diete; urtebete eta sei urte artean jarduteko baimenik gabe ere utzi ahal izango dituzte.
|
|
|
Arlo hartan, gainera, Maria Bibiana ez bezala, izeba Ernestinarekiko lotura estuagoa zuena, joera berekoa atera zitzaion Ada, halako eran, non ez baitzen harritzekoa amaalabak elkarrizketa friboloetan murgilduta ikustea: Rodolfo Valentinoren eraztun bat enkantean jarri, eta badakizu zenbat pagatu duen emakume batek, Ada?, hamar mila dolar...!; bai, ama,
|
baina
emakume horrek ez du bere buruaz beste egin, eta hori ere zerbait da; arrazoi duzu, gauza bat baita Jainkoarengatik hiltzea eta beste bat Rodolfo Valentinorengatik...; Rodolfo Valentino, hala ere, gizon liraina zen, ez niri ezetzik esan...; lasai, Ada, orbetarrok ere bai baitugu geure Rodolfo Valentino: Teofilo Maria...
|
|
|
halako zerbait izan behar zuen, gizonak, jarraian, toxa atera eta zigarreta bat biltzeari ekin baitzion; anartean, aldameneko mahaiko atsoek barre txiki konplizeak egiten zituzten, baita begirada iheskorrak zuzentzen ere, Txarorentzat iraingarri zitezkeenak; gero, gizonak zigarreta piztu, xurgada bat eman, eta berehala eman zion zigarreta Txarori; zergatik, baldin eta Txarok berea bazuen eta erretzeko erdia falta bazitzaion?; galdera hark, baina, bazuen erantzunik, bi zigarretak bereganatu ondoren kea ateratzeari ekin baitzion korukideak, batean bati eta bestean besteari; jokaldi hartan irabazi zuen, antza, bi mahaien artean piztutako lehia, bi atsoen barre txikiak amorru handi bihurtu baitziren segidan: ...haien amorrua eta hain begi bistakoa, non zutik jarri eta alde egitea erabaki baitzuten, ez Txarori zerbait esan baino lehen, jakina, bi atsoetan menderatzailea zirudienak hartarako ardura hartuta; inguruabarrak kontuan hartuta –kioskoaren eta mahaien artean zegoèn distantzia, alde batetik, eta mahaikideek zerabiltèn tonua, bestetik–, Adak nekez entzun zezakeen eztabaida hartatik ezer,
|
baina
emakumeak oihuka hasi eta orduantxe hasi zen zerbait entzuten, beharbada –lotura gabeko oihuak, halere, hots batzuek besteak jan eta hitzak herren utzi balituzte bezala, esanahi zehatzik gabe–, harik eta Adak ezkutalekutik irtetea erabaki zuen arte –eztabaidaren suan, Txaro ezin zen mugimendu hartaz jabetu–, baita iskanbilagunerako bidean bizpahiru urrats egin ere, nondik emak...
|
|
|
–Bai,
|
baina
emakume batek... –atera zitzaion Domingori hitzetik hortzera, burua ezker eskuin mugituta.
|
|
|
Baina Adak txoriak ditu buruan, eta beldur naiz txori horien atzetik joango ez ote den berriro, auskalo nora... Ada, izan ere, zu bezalakoa da,
|
baina
emakumea da, eta horrek zailtzen du haren egoera. Maria Bibiana, berriz, zintzoa da, eta zintzokeria guztiak alde batera utzi ditu, gainera:
|
|
|
Domingo, beraz, ezetz esatera zihoan,
|
baina
emakume azalzuriaren eskariak –baita haren begi distiratsuek ere, mutila distira hartan harrapatuta geratu baitzen, nola anbarean intsektua– atzerakako mugimendu bat eragin zion, zalantzaren eremura eramanez berriro; orduan, baina, bizardunak berriro ekin zion –" Bai, mutila! Aurrera!" –, baita bi emakume beltzek ere –Martinikakoak edo behar zuten–, bizardunak esana errepikatu baitzuen batak, besteak burua goitik behera mugitu eta ezpain hezeak –masusta helduen zukutan blai? – zabaltzen zituen bitartean, agerian utziz hortz zerrenda ezin zuriagoa, azukre koxkor ilara bat iduri; Domingo, ondorioz –eskariek makurtuta, baita azukrearen gozoak edo balizko masusta zukuaren promesak sorginduta ere, ausaz–, gainezka sentitu zen:
|
|
|
Sylviek zer esango zain geratu zen Dario,
|
baina
emakumeak ez zuen ezer esaten. Zurbil eta nekatu antzean nabari zitzaion aurpegi eder hura.
|