|
2003
|
|
|
Emakumeentzat egiten omen da irratia,
|
baina
emakumeek egiten al dute?
|
|
|
Izan ere, Espainiako Estatistikako Institutu Nazionalak egindako inkesta batek erakusten duenez (eta bertan 23.692 pertsonen erantzunak biltzen dira) diferentzia handiak nabarmentzen dira sexu bien artean. Horrela, gizonezkoek ia bi ordu gehiago ematen dizkiote egunean lan ordaindua egiteari edo ikasteari,
|
baina
emakumeek egunero ordubete gutxiago dute denbora librerako. Eta hori zergatik?
|
|
2004
|
|
|
Bat: Frantzia demokraziaren sehaska omen da,
|
baina
emakumeek oso berandu arte ez zuten botoa eman ahal izan. Bi:
|
|
2006
|
|
|
1986an hasi ginen biltzen 80 emakume Zarautzen, Jaurlaritzari emakumeen berdintasunari buruzko konpetentziak gara zitzan eskatzeko. Zeren, jakina, autonomia estatutuak konpetentzia batzuk eman zizkion eta batzuk garatu zituen,
|
baina
emakumeen berdintasunari zegozkionak garatu gabe zeuden. 1988an Emakunde sortzea lortu genuen.
|
|
|
«Transbersalitatea» aipatu ohi dute hitzetik hortzera,
|
baina
emakumeek ez dute sekula uste izan gizonez soilik osatutako ekintzak transbertsalak direnik. Are gehiago, horrelakorik egingo balitz, adar jotzea irudituko litzaieke.
|
|
2007
|
|
|
Agian hori izango da mundu osoko gizonezkoek gehien errepikatzen duten esaldietako bat. Horren pareko kexa,
|
baina
emakumeen artean oraingoan, hurrengoa litzateke: " Nire senarra ez da ezertaz jabetzen, sutan jartzen naizen arte". Horren diferenteak ote gara, bada, gizonak eta emakumeak?
|
|
2008
|
|
|
Emakumearen rola politikan izan dugu hizpide segidan: " Ez naiz karguen zereginean diskriminatua sentitu,
|
baina
emakumeok ez gara gizonak bezain lehiakorrak, ez ditugu euren anbizioak. Gizonek zerrendaburu izateko borrokatzen dute, gu aldiz apur bat kokiltzen gara".
|
|
|
Haren eta gainerako filosofo neoplatonikoen aurkako jazarpena hasi zen, eta askok kristautasunera bihurtzeko erabakia hartu zuten. Hipatiaren lagun Orestes erromatar prefektuak gauza bera egiteko aholkatu zion,
|
baina
emakumeak ez zien bere sinesmenei uko egin. 415 urteko martxoko egun batez, kristau talde batek Hipatia jipoitu, biluztu eta hirian barna arrastaka eraman zuten, Zesareo izeneko tenplura iritsi arte.
|
|
2009
|
|
|
Posible den bateratzea? Nire ustez bai,
|
baina
emakumeei dagokien gaia izatearen guztiz kontra nago. Eta gustatuko litzaidake araudi honek (Langileen Estatutuaren Legean jasota dagoena) beste termino bat erabili balu, errealitateari askoz lotuagoa dagoena eta gizonezkoa zaintzaren eta familiaren arduretan txertatzen duena:
|
|
2010
|
|
|
Finean, pelikulan kontatzen dena istorio sinplea izanik ere metafora polita da: bikote bat bizitza osoa bidaiatu nahian dabil,
|
baina
emakumea amets hori bete gabe hiltzen da. Halako batean aitonak globo bat jartzen dio etxeari eta bidaiari ekiten dio ume esploratzaile baten konpainian.
|
|
|
Noiz ohartuko gara hau guztia dirua egiteko makina bat baizik ez dela eta pertsona horren antzezpenak ahalbideratzen dituela etekinak. Hori etikoa den ala ez besterik da,
|
baina
emakume horrek tuntunetik ez du deus, paper bat interpretatzen ari da eta kito.
|
|
2011
|
|
|
Feminismoak aurrera egin dezan derrigorra da emakumeak taldean elkartzea, eztabaidatzea, geure buruak behin eta berriz zalantzan jartzea. Gainerako guztiak tranpa dira, balio dezakete eskubide puntualak lortzeko eta generoa eta garapenaren inguruan pausu batzuk emateko,
|
baina
emakumeon askapen borroka emakumeok egin dugu eta egiten dugu, taldeetan bilduta, bestela ez dago aurreratzerik. Nik, adibidez, ez nekien queer teoriez ezer, eta taldeko neskek gomendatuta Judith Buttler irakurri nuen lehen aldian oso azalekoa iruditu zitzaidan.
|
|
|
Aurretik txanari buruz zegoen dokumentu bakarrenetakoa Aita Larrañaga apaiz uruguaiarrak idatzirikoa zen, 1815ekoa. Ordurako hiztun gutxi zeudela aipatzen du Larrañagak eta XIX. mendearen erdialdean desagertutako hizkuntza zela uste zen,
|
baina
emakumeek sekretupean mantendu dute alabei eta bilobei transmitituz. Emakumeak izan ziren kultura gordetzeko eta transmititzeko ardura hartu zutenak.
|
|
2012
|
|
|
Emakumearen nahia bigarren planoan geratzen da, zuzenean begiratzen diogu protokoloko hurrengo pausoari. Borondate onenarekin,
|
baina
emakumea ez dugu bere eskubideez jabetzen, ez dugu subjektu politiko bilakatzen. Iazko azaroaren 25ean emakume askok kontatu zuen zein bakarrik sentitu ziren prozesu osoan zehar.
|
|
|
Kirolarekin gorputza indartzen dute ikaragarri, eta prestatuta ditugu beren bizitzan egoera guztiak indarkeriaren bitartez konpontzeko. Gizon bati eskizofrenia diagnostikatzen diotenean, emakumeak hiltzeko joerak ematen dio,
|
baina
emakumeek egoera horretan bere buruaz beste egiten dute, auto lesionatzen dira... gure erokeria erabat desberdina da. Gaurko gizartea oso hipokrita da, indarkeria ikaragarri gustatzen zaio, gerrateetan diru pila bat irabazten du eta emakumea menpean eutsiz diru mordoa aurrezten du sistemak.
|
|
|
Motibo askogatik. Gai oso konplexua da,
|
baina
emakume batek atzera egin nahi badu, bere eskubidea da!
|
|
|
Esate batera, beren bizitza hipotekatuz mutil lagun presoa bisitatzera doazen dihardut disko honetan. Ezkutuko mundutxo bat dirudi,
|
baina
emakume ugariren errealitatea da, eta askotan, sufrimenduz betea. Gai honetaz eta beste askoz hitz egin dezakete gizonek, baina ez dute egin ohi. Enpatia handiko gizonak badira, baina enpatia hori musikan islatzea falta zaie.
|
|
2013
|
|
|
Valverderen esanetan," emakumeen bortxaketaren helburua sexuarengatikoaz harago doa. Egia da hirietan sartzen ziren soldaduen tentsioa izugarria zela eta alkoholak ere eragin handia zuela,
|
baina
emakumeak ez zituzten soilik sexu beharrak arintzeko bortxatzen. Bortxaketen bidez kolektibo guztia zigortzen ari ziren, ahalik eta umiliazio handiena eragiten.
|
|
|
Horrekin batera, beharrezkoa da sistemak eskubide horiek bermatzea eta urratzen direnean neurriak hartzea, arazoa ez baita pertsonala, estrukturala baizik, egiturazkoa, eta egin beharreko bidean neurri bat da autodefentsa, baina azken buruan lortu behar duguna da jarrera matxistak eta biolentoak deslegitimatzea. Horretarako ere balio dute ikastarook, gure ingurua zalantzan jartzeko eta gogoetatzeko; emakumeek probokatzen dugula esaten denean zertaz ari garen, gizonek zer egin dezaketen… Honen guztiaren aurrean gizonak ez direlako besoak gurutzatuta geratu behar,
|
baina
emakumeari galdetzea eta erabakitzen uztea da lehenengo urratsa, ezin du mundu guztiak emakumeon izenean erabaki".
|
|
|
Instituzioetatik lan asko dagoela egiteke gaineratu du Monroyk. " Kasu jakinetan sorospena ongi dago,
|
baina
emakumeen aurkako indarkeriari modu orokorrean egin nahi badiogu aurre, ikuspegi globala behar dugu, jatorria emakume eta gizonen arteko ezberdintasunean dagoela ulertu, eta ezberdintasun horiek ezabatzeko neurriak bultzatu". Biktima ahul eta pasiboaren estigma ere kendu litzaieke emakume hauei.
|
|
|
Nire belaunaldiko emakumeak borrokatu egin dira, eta horri esker, gizonak baino prestakuntza handiagoa dute. Gizonak uste zuen nahikoa zuela lan egitea batzuetan ez zuen beste erremediorik, lana beltz egitea baino,
|
baina
emakumeak bestelako sentiberatasuna izan zuen eta bere burua prestatu zuen.
|
|
|
Dena dela, asko gara lan horietan ari garen emakumeak. Egia da, ez daramagu hori erakusten duen txartelik,
|
baina
emakume ezkonduak, edo ezkongabeak ere, ez darama, eta hala ere, lanean ari dira hainbat arlotan. Bestalde, erlijio bizitzaren irudi hori azpikoz gora jarri behar dugu:
|
|
2014
|
|
|
EAEko datuak argitaratu zituen Emakundek 2012an, eta horiek dira eguneratuenak. EAEn aktibitate tasa orokorrak gora egiten du umeak eduki ahala,
|
baina
emakume eta gizonen arteko diferentzia ere handitzen da proportzionalki senideak izaterakoan. Aktibitate tasa orokorra %56, 2koa da %49, 5ekoa emakumeena eta %63, 2koa gizonena.
|
|
|
Afrikan, adibidez, gizonek orokorrean ez dute etxeko lanik egiten eta hemengoek gero eta gehiago egiten dituztela ikusita, etxeko zereginetan parte hartzeko eskatzen diete senarrei, ingurune berri batean daudela argudiatuz. Gizon asko pausoa ematen ari dira,
|
baina
emakumeek hain barneratuta dutenez horiek beraien lanak direla, kosta egiten zaie eskatzea. " Emakume eta gizonarenak diren eremuen mugak mugiarazteagatik errudun sentitzen dira", dio Dacougnak.
|
|
|
Dacougnaren esanetan, seme alabak izateak balioztatzen du ezkontza,
|
baina
emakume beltzentzat esanahi gehiago ditu amatasunak: " Emetasunaren oinarria da, emetasuna amatasunaren bitartez finkatzen da".
|
|
|
Gizonezko espetxeetan ikusteko aukera dago, eta zenbait emakume espetxetan debekatzen hasi dira. Ulertzen dugu gizonezkoek behar sexualak izatea,
|
baina
emakumeek ez.
|
|
2015
|
|
|
Lan prekarietatearen kasuan Euskal Herrian %22, 3 daude egoera horretan, Europar Batasuneko batez bestekoaren 8 puntu gainetik;
|
baina
emakumeen arteko lan prekarietatea %25, 9koa da, 11,2 puntu gainetik alegia. Bestalde, kontratuen %93, 5 aldi batekoak dira, batez ere lan egun zatitua dutenen artean.
|
|
2016
|
|
|
Harlemera eroango zaitu, esklabo ontzira igoko zaitu, eliza ezagutuko duzu, sukaldea, iraultza. Audre Lordek idazten du bere sabeleko minaz,
|
baina
emakume beltzen mina da egundo lehenengoz kontatua. Eta Maya Angelou edo beste batzuen antzera, badauka blues bat sakonekoa eta imitatzen zaila, aho zapore gazi gozo bat uzten diona halabeharrez irakurleari amaieran.
|
|
|
Maria Andrea Serranori eta bioi loreak egitea okurritu zitzaigun, hildakoen hilobietara eramateko. Garaian ez genekien loreak egiten ere,
|
baina
emakume pila bat elkartu ginen, 370 inguru. Loreak egin bitartean ateratzen ziren benetan landu nahi genituen gaiak, adibidez, zergatik geneuzkan hainbeste ume urtetik beherako emakumeek batez beste hamaika ume zeuzkaten, edo indarkeria sexualaren gaia, oso naturaldua baitago.
|
|
|
Neu, emakume indigena izaki, ahozkotasunaren bidez, nire gorputzean jasan ditudan zapalkuntzen bitartez, hurbil naiteke kolonizazioaren aurreko lurralde esanahidunera, eta senti dezaket nola eratzen ziren orduan gizarte indigenak. Ordurako, gudak zeuden herrien artean, handiak, eta niretzat gudok jada sexualki bereizita zeuden, gizonak gudariak baitziren,
|
baina
emakumeak... Non zeuden emakumeak?
|
|
|
Gaur egun, emakumeen aurkako indarkeria politikoak jarraitzen du: " Intentsitatea, kokalekua eta indarkeriaren formak eta testuinguruak aldatu dira krimenak, kartzela, atxiloketa,
|
baina
emakumeen aurkako indarkeriak jarraitu egiten du. Euskal Herriko egoera politiko berrian, bakeaz hitz egiten ari gara, elkarbizitzaz, baina gabezia demokratiko handiak daude:
|
|
2017
|
|
|
Beste alde batetik, abortuaren legearen kasuan, onartu da, bai,
|
baina
emakume asko hiltzen da oraindik abortu klandestinoen ondorioz, zeren abortatzen duten emakume eta neskatoak oso estigmatizatuta daude gizartean, eta ondorioz, ez dira erietxe publikoetara aise joaten. Beraz, orain, andreen kontzientzia eta boteretzea ari gara lantzen, uler dezaten indarkeria egiturazkoa dela, eta kulpabilizazioari aurre egin behar diotela.
|
|
|
Hala ekin zioten urtebetez mantenduko zuten kanpamentuari. 1982ko irailean gobernu lokalak kanpalekua desegitea agindu zuen,
|
baina
emakumeek ez zuten amore eman. Abenduan Embracing the base ekitaldian 30.000 emakumek inguratu zuten basearen perimetroa.
|
|
2018
|
|
|
Aurkezleak gai bat proposatzen die eta kolaboratzaileek bere iritzia ematen dute, batak bestearen atzetik. Azken aldian ugaritu egin dira,
|
baina
emakumeen parte hartzeak ez du bide bera jarraitu: 2017/ 2018 denboraldiko lehen hiru hilabeteetan iraila, urria, azaroa orotara 166 pertsona pasa dira zazpi tertulia programetatik, horietatik 59 izan dira emakumezkoak (%35, 5).
|
|
|
Eztabaida horietan, ordea, emakumerik ez egotea ohiko joera zela ohartu ziren eta erne jarri ziren. " Tertulia ugari daude,
|
baina
emakumeek ez dute hitzik. Ez gaude hedabideetan eta horrek esan nahi du ez gaudela ikusgai".
|
|
2019
|
|
|
Azkeneko urteetan, generoa sakonago lantzera jo dut, nire bizitzan jasandakoek eman didaten ikuspuntua kontuan hartuta. Emakumea ez beste gaiak ere landuko ditut, jakina,
|
baina
emakumearen ikuspuntutik.
|
|
|
S. Garcia: Historikoki emakumeok etxean egin ditugun lanak etxetik kanpora atera dira,
|
baina
emakumeek jarraitzen dute lanok egiten, modu prekarioan. Beraz ez, ez da kasualitatea aspalditik bete izan ditugun rolak betetzea lan munduan ere:
|
|
|
Arantza, baserritarraren lan ardatza ez da zaintza,
|
baina
emakume nekazariek etxearen eta senideen zaintzaren zama gizonek baino gehiago izaten al dute?
|
|
|
Inoiz ez dira aipatzen adibidez eskubide berdintasuna borrokatzen lehen lerroan aritu diren emakumeak, bizikidetzaren alde lan handia egin dutenak… Kultura gutxikoak bagina bezala irudikatzen gaituzte, nahikoa prestaturik ez bageunde bezala, diote ahulak garela… Topiko andana. Prostituzioan dagoena sarri engainatu egin dute, bai,
|
baina
emakume indartsuak izaten jarraitzen dute. Errepikatzen dut:
|
|
2020
|
|
|
Hemengo jendartea ez da batere aldatzen. Gizon eta emakumeen artean banatu ziren etxeko lanak,
|
baina
emakume horiei pasatzen zaizkie eta horrela hemengo klase soziala eta patriarkatua ez dira batere mugitzen. Gizonek etxeko eta zaintza lanetatik eskapatzen segitzen dute, kanpoko beste emakume horiei ardura pasatuz.
|
|
|
Lan mordoa dugu egiteko zentzu horretan, baina geroz eta garrantzia handiagoa ematen ari zaio emakume etxegabeen errealitateari eta, ondorioz, udal baliabide berriak bideratzen hasi dira, honakoa kasu. Ospatu beharreko albistea da, zalantzarik gabe,
|
baina
emakume etxegabeen egoera ahaztuta egon dela kontutan hartuta, ezinbertzekoa da halako egitasmoetatik harago sektore eta alor desberdinen arteko elkarlana, genero ikuspegia barneratuko duten lan metodologiak garatu eta baliabideak hobetzeko.
|
|
2021
|
|
|
minerala garbitu eta dinamita kartutxoak fabrikatu. Gizon bat mutilatuta gelditzen zenean, lan horiek egiten jartzen zuten,
|
baina
emakumeei baino gehiago ordaintzen zieten lan beraren truke"
|
|
|
Oso gutxi ordaintzen zieten. Gizon batek istripu bat izan eta mutilatuta gelditzen zenean, lan horiek egiten jartzen zuten,
|
baina
emakumeei baino gehiago ordaintzen zieten lan beraren truke.
|
|
|
Protesia ere Onkologikoan doan ematen dute,
|
baina
emakume hauek ez dute erabiltzen," oso deserosoa" izateaz gainera," ez delako funtzionala", gorputzeko beste protesi batzuk diren bezala. Olatzen bizitzan, esaterako, bularra oso garrantzitsua eta funtzionala izan da, edoskitzeari eta plazerari lotuta; baina hori ezin du berreskuratu.
|
|
2022
|
|
|
Emakume bat pasa eta" zenbat denbora pasa du prestatzen?" pentsa dezagun, oso prestatuta joan behar du. Inork ez luke hori pentsatuko ni ikusita,
|
baina
emakume agertzeak elkarrizketagai izan gabe, denbora eskatzen du. Kontua ez da bestela gizon itxura edukiko nukeela, ez bata ez bestea nintzateke, eta ez dago hori baino gehiago aztoratzen duenik:
|
|
2023
|
|
|
Bai,
|
baina
emakumeak ere baziren Altzuietan, taldea desegin zuen sarekadan atxilotu zituztenen artean. Hasieran pentsatu nuen taldekoak zirela.
|
|
|
Eta presidenteak 30 milioi proposatu zituen, emakumeen artean banatzeko. Ez da asko,
|
baina
emakume nekazariek inoiz ez dute aukera izan halako baliabideak izateko. Ez zen ona eskuinarentzat.
|
|
|
Garbi utzi nahi genuen ez zela guk asmatutako pertsonaia. Komikian esaten dituenak guk asmatu ditugu, noski,
|
baina
emakumea bazen erantzutekoa... Ez gara gu izan mobilizatzen lehenak, ezta estrategiak garatu behar izan dituztenak bertso munduan leku egiteko.
|