|
2003
|
|
|
...resainbezala, ArnaudAbadia, estunsauvage, aubonsensdumot... etmêmeunpeudansl, autre, peut être?; etahurrengobateanondokoaerantsizion:, toutexcellenthomme, toutespritettoutcoeurqu, ilest, étantunparfaitsauvage, peurépandupar natured, un; emodestiefarouchequiressemblepresqueaudéfautcontraire; deplus, devenuparsuited, unemaladieetparlescirconstances, àmoitiésanglier?. Denadela, ikasle labekada
|
asko
etaskorentzaat. M.leSupérieur, izangozenbizitzaosorako, edota. Superiora, hurbilekbateonbatentzat.
|
|
2007
|
|
|
Zioak zio, Alemanenganako begikotasun hori zela eta, Eskualdunaren irakurle
|
asko
kazetaren etsai bilakatu ziren eta salmenten kopuruak beherantz egin zuen, 2.200 aleraino jaitsiz196.
|
|
|
Narbaitz izan nuen Filoso, a irakasle, gero bikario nagusi izango zena. Narbaitzekin euskaltasunean konpondu ginen aski ongi, lan
|
asko
egin genuen elgarrekin, itzalean. Politikan ez, zeren Narbaitz karlista zen, amorratua, eta bazekien ni ez nintzela.
|
|
2008
|
|
|
Jakina denez, kasu datiboak balio
|
asko
baina oraindik erabat zehaztugabeak
|
|
|
Hona hemen: herritarrentzako idazki
|
asko
aurreko dokumentu batzuetan oinarritzen dira (dekretuak, legeak, txosten teknikoak...), eta dokumentu horiek, salbuespenik gabe, erdaraz eta barruko teknolektoan idazten direnez, kaleratu beharreko testuak erabat kutsaturik ateratzen dira. Horregatik gertatzen zaigu hain zail, esate baterako, Errenta Aitorpena edo beste hainbat agiri gure kontu betetzea; hain zuzen ere, mila dekretu, lege eta arauetan dituztelako erroak.
|
|
|
Daniel Cassany irakasle kataluniarrak ongi
|
asko
aztertu ditu iraultza digitalak hizkuntza erabileran duen eragina. Ikus ditzagun ohiko komunikazioaren eta komunikazio digitalaren arteko alde batzuk:
|
|
|
Aitzitik, herritarrari besotik heldu eta dena egina ematen saiatzen da Administrazioa. Idazki
|
asko
ez dira lehengo paper beldurgarriak (gogoratu instantziak), ordenagailuaren bidezko galdera erantzunak baizik. Herritarrak blokeka ematen du Administrazioak eskatzen dion informazioa, beti gidatuta, beti zainduta.
|
|
|
Errepikapen
|
asko
huskeriatzat, makulu eta betegarritzat jotzen dira, ez baitira mezuaren esanahia ulertzeko ezinbestekoak. Hiztunak esaldi bakarrez edo laburrago esan zezakeena, sintagmak, esaldiak edo zenbait zati errepikatuz ematen du.
|
|
|
Vennemann en hipotesia (1994) sinplea da. Krahe indoeuropeista izanik indoeuropartzat jo zituen berak Europako ipar eta mendebalean baturiko ibai izen
|
asko
, baina ibai izen horiek gehien erakusten duten bokala, eta hitz hasieran batez ere? / a/ denez gero (indoeuropera zaharrean oso urria zena) eta zatiketa morfologikoaren bitartez erroa gehi CV itxurako atziz kiak atera beharrean VC atzizki prebokalikoak atera daitekeenez gero, batez ere ize naren azken a> > determinatzailetzat jotzen bada, Vennemann ek uste du antzinako hidronimia hizkuntza aglutinante eta soilik atzizkiz baliatzen denaren gainean eraiki ta dagoela.
|
|
|
hots, latinez idatziriko epigrafeetan agertzen diren pertsona eta jainko izenak, Mitxelenak 1954an eta nik neuk 1984an ikertu genituen, orduko argitalpenen gaine an. Harrezkero ez da Akitanian bertan datu
|
asko
gehiagorik azaldu, ezta ezagutzen zirenak ere berriro editatu. Datu berrien faltan beharrezkoa zaigu epigrafe zaharren edizio gaurkotua, oso ugariak baitziren galdutako edo ondatutako harrien gainean egindako irakurketak.
|
|
|
Zorionez grabatzen dugunean eta grabatzen dugulako abantailarekin berriemaileak anekdoten edo beste gertaeren kontatzen uzten ditugu eta orduan azti botika, erreme dio bitxiak, praktika zahar zuzen eta okerrak, ustekizun on eta txarrak galdetu gabe agertu zitzaizkidan. Bai honelako anekdota jakingarri
|
asko
bildu omen dituzte Hizkuntza Atlasean ibili direnek.
|
|
|
euskararen muinetik atera nahi zituen hitz berriak. Noski denbora
|
asko
galdu dugu garbizaleke ria eta mordoilokeriaren gatazkan. Jakin dezagun guk ere eta Orain Atlasaren altxo rra daukagula euskaraz hitzik asmatzen jadanik daudenean eta erdibidetik ibiltzen hitz berrien sortzen.
|
|
|
Antzinako etnografo
|
asko
apezak ziren eta beren garaiko heziketa eta orduko eliza arauekin oztopoak zituzten; gaur, uste dut apezari uzten zaiola zientifikoa iza ten.
|
|
|
Esan beharra dago, Errioxa Garaia, Bureba eta Tiron eta Oja ibaien gune gehienak autrigoinen mendeko ak zirela, eta euskal ezaugarritza duen toponimia anitz eskualde horretan kokatzen dela. Iritziak iritzi, aburu
|
asko
filologoen artean eskualdeko euskaltasunari buruz. Batzuen ustetan, euskararen presentzia aintzinakoa da, hau da, erromatarren aurreti koa, eta egungo toponimo anitz ordukoa izan daiteke.
|
|
|
Merino Urrutiak berak aitortzen digunez, bere aportazioak partzialak ziren eta, gehienbat, l932 alde an Guilermo Riitwagen en emaztekiak ahoz bilduriko lekukoetara mugatuak. Guk hemen aipatzen herri
|
asko
ikuskatua dugu eta bertako lekuko batzuen ahozko testi gutza ere jasoa, kartulario, kastatro eta jabetzazko erregistroetan bilduriko idatz adie razpenez gain.
|
|
|
Arabako kuadrillen, haran nagusien eta eliz eskualdeen arteko ikerketa egin gabe dagoenetik, bakarrik aipatuko nuke Ganboa eskualdea. Ganboarren leinuen aipamen
|
asko
egin dituzte historiagileek. Euskararen eta euskalkien aldetik, nik dakidala, ez ordea.
|
|
|
Horrela estandar erregionala dialektoko hiztunek nazio mailako estandarra lortzeko egiten duten arrakasta partzialeko ahalegina baino ez litzateke izango. Gai honen inguruko ikerketa
|
asko
dago (Berruto 1983, Spitzer 1922 italierarako; alemanerako Hinskens 1992), baina aldaera berrien sorreran ematen diren hizkuntza mekanismoak oso gutxi ezagutzen dira oraindik.
|
|
|
con sufijo abun dancial, tz (e), >? 11 dela dirudi. Badakit Matias Múgikaren lanetan (1996) eta abar beste ikuspuntu batzuk azaltzen direla, baina oraindik ikerketa
|
asko
egin dugu garbi ikustera iritsi arte.
|
|
|
10.> Beste alde batetik, gogora dezagun Tovarrek hil baino lehenago idatzi zuena (nahiz eta hil ondoren argitaratua izan): Rhin Ibaiaren alpetar aldian latinetik hartuta ko mailegu
|
asko
ez ziren inoiz idatzian sartu(, no entraron nunca en la lengua escri ta? [1997]), bi mila urte eguneroko hizketan iraun arren(, a pesar de que ha perdura do casi dos mil años en la lengua cotidiana no literaria?
|
|
|
Alde batetik, eta eredu estandarrari berari dagokionez, arlorik oinarrizkoenak arautu dira joan den hogeita hamahiru urteotan: aditza, deklinabidea, eta baita beste hainbat gauza ere, baina egindako hori guztiori gorabehera, beste kontu eta kontutxo
|
asko
dago oraindik argitzeko eta zehazteko: ahoskera dela, azentua dela?
|
|
|
Garbi dago euskara
|
asko
soildu eta asko erkindu dela oso denbora tarte laburrean. Oso urte gutxitan galdu da hitanoa, oso urte gutxitan galdu dira hizkera bateko eta besteko azentuak, eta oso urte gutxitan galdu dira lagunarteko hitz eta esapideak.
|
|
|
Dena dela, Larramendik beste aurrizki eta atzizki
|
asko
erabili zituen euskaraz ko ordainak gertu izateko. Argi eta garbi errepikatu behar dugu guztien aipamena ezi nezko bihurtu zaigula luzera mugatua duen artikulu honetan; beraz, erabilera guztien hautaketa laburra egin behar izan dugu baliabideen eta adibideen aldetik20 Aurrizkiei dagokienez:
|
|
|
4 Urte
|
asko
dira Edward Sapir-ek (1921) hori esan zuela: everyone> knows> that> language> is> variable.> James Milroy k berak ere hizkuntzaren egoera uniformea idealizaziotzat hartzen du, eta egoera aldakorra normaltzat.
|
|
|
esaten eta idazten du. Hala ere, egitura aldetik, nahiko bakuna zen eta adibide
|
asko
falta ziren, batik bat esaerak eta erabilerak argitzeko.
|
|
|
esapidearekin hasten. Ipuinari heldu aurretik, gauza
|
asko
gertatzen da ipuin konta saio batean. Bukatu ere, saioa ez da inoiz. Hala bazan eta ez bazan?
|
|
|
Konta saioetan berbazkoa ez dena ere asko da. Ahozkoa den heinean, Zumthor ek (1990) dioen bezala, ahotsaz gain gorputzaren beste ahalmen
|
asko
erabiltzen da: jarrera, keinua, begiratua.
|
|
|
ganorabako, bai baina diru> bakoa, ez. Euskara batuan bizkaierako elementu
|
asko
isilduz.
|
|
|
Halanda ze, euskara hizkuntza bat da, eta ez hizkuntza
|
asko
. Beraz, hizkuntza osoarentzat balio duenak, balio du euskalki bakoitzerako ere.
|
|
|
Zeharo bat nator haren hi tzaldiaren mamiarekin. Eta iruditzen zait asteleheneko beste hitzaldietan ere zentzuz ko gauza
|
asko
esan zela. Euskaltzaindiaren Araugintza, berriz, gai zabalegia zait, eta proposamen txiki baina lotsagabe xamar bat egitera mugatuko naiz.
|
|
|
Hitz berriak behar ditugu, beraz, Euskaltzaindiaren' baldintza minimoa' beteko duten hitzak, hain zuzen ere. Azken 25 urteotako hiztegietan proposamen berri
|
asko
daude, batzuk Euskaltzaindiak berak eginak, beste batzuk hiztegigileek berek sortuak. Lexikografoak badaki proposamen berriak' fikzio' direla (adibidez,' bizkar zorro'), baina konfiantza du fikziotik errealitatera salto egingo dutela noizbait.
|
|
|
Hitz elkartu
|
asko
sortu dira, terminologiak barne: abenturazale, heroinazale, elektroizale, europazale, nukleozale, itzalzale, berozale...
|
|
|
Automobilaren alorra bezala, oinarrizko beste alor
|
asko
dago langai: janari eda riak, sukaldaritza, jantziak, estetika eta garbitasuna, aisialdia, etxeko elementuak, alt zariak eta apaingarriak, etxetresnak, eskola eta bulego materiala, brikolajea, etab., hau da, alor arruntak, egunerokoak, behar beharrezkoak.
|
|
|
eta elkarrekin ikasten dira eskoletan. Era horretako adibide
|
asko
daude: litioa sarrera da, baina helioa ez; kadmioa bai, baina titanioa ez; zesioa bai eta banadioa ez; zerioa bai eta neona ez; eta abar.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, beharretara hurbiltze horretan ez du ematen zezenari ada rretatik tinko heldu ahal izan zaionik: Hiztegi Batuaren lehen urratsean batere tradi ziorik ez duten kultur hitz
|
asko
sartu dira. Gorago emandako adibideekin batera, beste hainbat mailegu ageri dira Hiztegi Batuan.
|
|
|
Izan ere, testu espezializatua espezialistak sortua den arren, egia da antzeko testu
|
asko
sortzen direla gaur egun (ez da erraza ohiko sailkapenetan kokatzea, esate baterako, ospitaleetan gaixoak sinatu ohi duen operatu aurreko baimen orria, edo analisien emaitzak jasoko dituen inprimakia); badira, gainera, teknikoen antzekoak diren testu estereotipatuak edo errutina testuak, eta oro har ez dituzte ezaugarri berak espezialitateko testuek, didaktikoek, eta zabalkundekoek (Cabré 1999). Baina testu hauen bateratasunik eza ulertzeko, gogoan hartzea komeni da (Hoffman 1984) espezializa zio mailaren eta forma linguistikoaren arteko erlazioa.
|
|
|
Partaide ziren hiru Foru Aldundiak, Nafarroako Gobernua, hiru hiriburuetako Udalak, Euskaltzaindia, UZEI, EUDEL, eta Eusko Jaurlaritzatik Garraio eta Saila, IVAP eta Hizkuntza Politika. Hau ere ez da zehazki hiztegi terminologikoa, baina terminologia
|
asko
adosten da errotuluak itzultzean. Hemen finkatzen dira, adibidez, autobide> eta autobia,
|
|
|
Laburtuz, azken 10 urteetan bateratze saio
|
asko
egon da, hemen aipatu dituda nak eta beste asko ere bai. Guztiok aldatu dugu" txipa" edo pentsatzeko modua, eta ulertuz joan gara terminologian" ados jartzea" dela arau nagusia.
|
|
|
Hasierako garaiak ziren. Bide
|
asko
urratu ziren, batzuetan asmatu zen, beste batzuetan ez. Bakoitza bere aldetik ibili zen, eta hori da, batez ere, garai honen ezaugarria, lankidetza falta.
|
|
|
Eta pilotari ona halere! Finaletako irabazpen guti bildu badu ere gorene an, galde
|
asko
bazuen pilotako herriko bestetan Xubero hortan, bezperak ondoko partidan. Hasperue xuberotar apezak maite zuen harekin artzea, sakea biziki bortitza baitzuen Jakesek eta luzea.
|
|
|
Sarako erretorgoa egiten digu orai Jean Pierre Etcheverry apezak, beste
|
asko
kargurekin, gainera: Kristau laikoen formakuntzako ainitz biltzarre, zer nahi artikulu HERRIA> eta beste kasetetan, gehienak euskaraz, liburuak mora lako eta gaurko asko gaiez, ez baitezpada Elizako gaiak bainan gizonak bere bizian dauzkan mila gorabeherez, denetako zailenetaraino.
|
|
|
Sarako erretorgoa egiten digu orai Jean Pierre Etcheverry apezak, beste asko kargurekin, gainera: Kristau laikoen formakuntzako ainitz biltzarre, zer nahi artikulu HERRIA> eta beste kasetetan, gehienak euskaraz, liburuak mora lako eta gaurko
|
asko
gaiez, ez baitezpada Elizako gaiak bainan gizonak bere bizian dauzkan mila gorabeherez, denetako zailenetaraino. Bazaukan orotaz zer erran eta zer erakats, berak bildua duen esperientzia zabal eta hedatuare kin.
|
|
|
...gai horretaz aita Zabalaren pareko lanik, ez nihonek egin, ez ikasle bati, ez lagun bihi bati eginarazi ahal izan, baditut halere jadanik, gure ezin ahantzizko Jean Hiriart Urruty Abittu zenaren bidetik, P. Broussainen edo S. Lardapiden paperetan aurkiturik, Katxo, Otxalde, Xetre, Mendiague anai arrebak, Aña Debrua, Erramun Darraidou eta aspaldiko gure hazpandar galeriano famatuaren bertso paper
|
asko
eskuraturik. Iduritzen zait bizkitartean, Xarlex Etchegaray zenaren bertso hauek izan direla, gure eskualdean bederen, ene oroitean, egileak berak saldu dituen gisa horretako azken bertsoak.
|
|
|
Lizarragarenak irakurri dituenak ongi daki itzultzeketan ibiltzen dela, usu
|
asko
pentsatu gabeko iraultze lanetan aritzen dela, ezin baita onartu, Mitxelenak noizbait erran zuen bezala, gure apezaren eskuizkribu ugarietan kausitzen ditugun ezaugarriak Iruñerriko euskara gaizkara ren isla direla. Ez dut ukatzen Iruñearen hurbiltasunagatik Kokoerriko hizkera kutsatuxe zego keela, baina ez dut uste eguneroko solasean gure idazleak ibiltzen dituen moduko erdarakadak ibiltzen zirenik.
|
|
|
Ax 163: Eta, ezta ez
|
asko
, aithorraren emaitea, eta ez gero zeure ordenuan, eta hiltzerakoan, bihurtzeko eta pagatzeko, gogo eta borondate izaitea ere. Baldin ahal badezazu, zerorrek bizi zarela, eta ahalik eta fitetzena pagatu behar duzu zeure zorra, eta bai bihurtu ere gauza ebatsia, eta gaizki eramana.
|
|
|
Hala ere, soilik sarreratxoari zegokion Hiru> izenburua testu osoaren lehen orrialdean agertzen zen (sarreratxoari zegokion orrialdean, alegia) eta (hori dela eta?) testu osoaren izenburutzat hartua izan zen inprentako argitalpenean. Baina ordurako beste aldaketa
|
asko
sartuak izanak ziren testu mekanografian, Hiru> gizon> bakarka> izenburua berma omen zezaketenak.
|
|
|
Testua trinkoago bihurtu zaigu, mamitsuago. Errepikaketa
|
asko
kendu dira, arreta guneak markatuago geratzen zaizkigu, eta testu osoa askoz homogeneizatuago ere bai. –Zuk badakizu Mikel Lasa kritikoa dela, kritiko ona dela, falta zaizkigun kritiko literario horietakoa baino, kritiko literatoa.
|
|
|
Gauzak nola mugitu izan ziren jakiteko pare bat ohar bederen egin beharra dago hemen. Gaur egun bitxia gertatuko zaigu, baina, Garate-k gogo rarazi duenez, gerraondo hartan baserri eta herrisketako jende heldu
|
asko
zegoen gerrateko larrialdietan. Arantzazurako promesa, egindakorik, eta kontzientzia lasaitzeko promesa hura bete beharra zuenik (frontetik itzuliak, preso ohiak, etxean estu eta larri egondakoak, etab.).
|
|
|
Euskara idatziaren historia ko eremu sozio-kultural estimagarria dira almanaka eta egutegiak. Literatura gutxi, baina euskara idatzi
|
asko
.
|
|
|
Hemen galdera
|
asko
egin daitezke. Bat, ea zergatik numeralak edo zen batzaile zehatzak bakarrik ager daitezkeen egitura hauetan.
|
|
|
(25){ pastel erdi bat/ pastel erdi
|
asko
/ (pastel) erdi desberdinak/...}
|
|
|
ke. Azken batean, [gizon gehiago] eta [gizon
|
asko
], biak egitura bereko lirateke. Brucart ek (2003:
|
|
|
Dena da aitzakia literatura egiteko: « Argindar instalazio zahar
|
asko
dagoelako edo ez dakit zergatik, baina suteak ugari dira. Narrazio eta ipuinei amaiera emateko era egokia izan daitezke suteak» (Ibid.
|
|
|
Testuinguruen argitan ohartzen gara hasieran zalantza sortu diguten aditz
|
asko
, bi argumentukoak direla, eta, ohikoa den bezala, izen elkartuko lehen osagaiak, gaia, argumentua hartzen duela:
|
|
|
Berak erranik badakit gain gainetik estimatzen dituela Ibañeta eta Antso Handia piezak. Ibañeta, Junes Casenave Harigilek idatzia, berriz eman behar litzatekeen antzerkia da, zeren 1978an, Orreagan jende
|
asko
bildu bazuen ere, ez zuen zorte onik ukan Zuberoan, Garindaineko bi emanaldietan, aroaren kausaz itxura guzien arabera, eta Haritschelharrekin osoki ados nago, berriz antzeztea hartze lukeela.
|
|
|
Gure filosofoak testu
|
asko
itzuli edo egokitu dituela argi dago, beraz Europako hizkuntza guztietan aurki genitzakeen irudiak darabiltza. Ez du esaten aipamenak zehazki nondik hartu dituen; beharbada jadanik idatzitako esku liburuak erabili zizukeen.
|
|
|
–pa] pel baten zeure> eskuz [eskrebidu] degidazula (2v),, egun
|
asko
|
|
|
Bere ekintza gogoangarriaz jabeturik zegoen Etxeparek ez zituen bere bizitzari buruzko arrasto
|
asko
utzi edo aurkitzeko zorterik ez da izan. Ezaguna den datu bakanenetakoa 1518an Eiheralarreko erretore zela da.
|
|
|
36 Horrekin erran nahi dugu Altunak ere Echepareren koplak bizi izan zen garaiaz kanpo nolabait ikusten zituela, hobeki errateko garai hori barneraturik, mende
|
asko
biltzen zituen tradizio hats luze luzeko batean: Esana> aski> da, > ordea, > ikusteko> >(?), Erdi
|
|
|
Soldadogora joaterakoan euskaldun gazteak frantsesa jakinda joan zitezen nahi zuen Réveilek, eta, Ameriketara joatekotan, ez behintzat zerbitzu militarra egin gabe. Beraz frantses on izateko euskaldunek eskolan frantsesa ikasi behar zutela predikatzen zuen, eta hortakotz haurrek eskolara joan behar zutela (laborantza lanetan laguntzeko haur
|
asko
eskolara gutxitan joaten baitziren).
|
|
|
Izan ere, mundu ikuskera ezberdinean oinarrituriko kontzeptuak mintzaira batetik bestera iraganarazteko orduan, maiz oztopo gaindigaitzak aurki ditzakegu, eta hizkuntza batean esandako guztia beste batean ere, azalpenen bidez edo, eman daitekeela egia den arren, batetik besterako ira gaitza horretan gauza
|
asko
geldi daitezke: hitz jokoak, ñabardurak, konno tazioak, aliterazioak, errimak edota jatorrizko mintzaira horien hiztunentzat iradokizunez beteriko berbak, itzultzerakoan alferrik eta erremediorik gabe galduak.
|
|
|
Batzuek sortzez barru barruan omen daukaten hizkuntzaren senetik eto rririko herri arnas jator horri baina, eskarmentuz, gero eta susmagarriago deri tzot, euskal analfabetismoaren apologista gehienek, berezko euskara zoragarri horri, antza, ikasteak eta irakurtzeak kalte besterik ez diola egiten uste dutela ikusita. Bestela esan, beti aitortuko dut euskara kontuan sarritan gauza
|
asko
ikas daitezkeela sekula santan euskaraz ezer irakurri ez dutenengandik ere, baina, aldi berean, duintasun kontuengatik, ez nago inola ere prest pertsona horiek besteon maisu eta euskaldun eredugarri gisa presenta dakizkigun31.
|
|
|
adar> hautsi > ak, > poema edo liburu baten izenburu gisa irakurtzean adibidez; edota ustezko testuinguruak engainatzen gaituenean. Adibidez, Altubeko oihanean, orein
|
asko
bizi dira, eta han arrek urtero beren adarrak botatzen dituzte. Horregatik mendizale batzuk haraxe joaten dira, adar erori horien bila.
|
|
|
batetik, leku denboren semantema A> horrek dakarrela sarri, ez alde> elemen tuak; bestetik, posposizioen izaerak ez duela lexematikaren baitako definizio handitarako aukerarik ematen. Lexematzat ematen diren adibide
|
asko
ez dira lexema huts; leku denborazko kontestuetara mugaturik daude kasu horietan (are kasu gehienetan, OEHko adibideen azterketa hartzen bada irizpide nagusi). Lehenengo puntua (semantemarena) aurreko atalean emandako adibideez argi samar azaldua gelditu da.
|
|
|
Gauza bat esan beharra dago, ordea, goiko horren osagarri. Gaur eguneko hitz elkarte
|
asko
, talde> hitza mugakizun dutela eraturiko asko, ez dira multzo elkarte. Ez, behintzat, ohiko multzo elkarteen pare pareko.
|
|
|
Horrelakoetan, hortaz, pinudia> dio gunean, pinu multzoa, > pinuak? ditugu gogoan, ez, pinuak dauden (pinu
|
asko
dagoen) lekua?. Era berean,, pagadia bota eta haritza aldatu nahi dut?
|
|
|
dioe nean norbaitek, pagoez (zuhaitz multzoaz> alegia) ari da delako hori, ez pagoak dauden leku> fisikoaz. Pagadiak, pago multzoa, pago
|
asko
–esan nahi du horrelakoetan, ez, pagoak dauden lekua?.
|
|
|
101 Ez da erraza, horrelako adibide
|
asko
topatzea. Ez da erraza, gainera, topatutako adibide posibleak besterik gabe ontzat ematea ere:
|
|
|
111 Egia da ordea, guztiarekin ere, arto> asko, > gari> asko> adiera ere nolabait bizirik dagoela batean zein bestean: arto
|
asko
emango du (urtea oso txarra ez bada) artaldeak, eta gari asko galaldeak.
|
|
|
111 Egia da ordea, guztiarekin ere, arto> asko, > gari> asko> adiera ere nolabait bizirik dagoela batean zein bestean: arto asko emango du (urtea oso txarra ez bada) artaldeak, eta gari
|
asko
galaldeak.
|
|
|
Hots, aniztasun eta multzo adierazle huts. Hortik aurrerakoetan, kasu
|
asko
zehazki frogatu gabe dago. Oinarri dokumental argieneko kasuetan, alde1> eta alde2 ren adierak ageri dira OEHn maizenik jasoak.
|
|
|
VI.8.> Gauza
|
asko
dago, nolanahi ere, alor honetan aztertu eta argitzeko. Azterketa horien pizgarri izan nahi luke, lehenik eta behin, Jean Haritschelhar adiskidearen aldeko esku erakutsi xume honek.
|
|
|
Maiz gertatzen dela eta adibideak aspaldidanikoak direla. Aitzitik,. A leku
|
asko
, A
|
|
|
Azkuek bere egitasmoa gauzatzeko lortu nahi zituen babes haiek (Espainiako erregearena, aita santuarena, etab.), bere eragin esferatik oso urrun geratzen ziren. Agian elizgizon
|
asko
konbentzitu izan balitu bere erakundea sortzeko, presio sozialen bat egingo zuten, baina ez dirudi inor konbentzitu zuenik. Beraz, Akademiaren alternatiba klerikal honek porrot eginik Azkuek ostera ere Euskal Akademia proiektu «zibilari» emango zion lehentasuna.
|
|
|
Iztegi arazoa bizkarretatu nuenean, astegun arratsaldetan luzaro txiroenarrebatxoak (erderaz Hermanitas de los pobres) en etxeko atso agure artean sartuta, itz ta esakera
|
asko
askoren artean, ipuin ta esakune ta oiturak ugaritxo ikasi nituen. [...] Azken ordua, iztegi zirriborroak baztertuz, oitura ta sineskari billa igaro oi genduen.
|
|
|
Die Mä chender Weltlitteratur (Munduko erriyakintzaren ipuinak) du talde onek izena. Madagaskar ta India ta China ta beste urrutiko erri batzuren ipuinak, astirik ezaz, irakurtzake utzita, Kaukaso ta Balkan ta Europa Goialdeko [Iparraldeko] ipuin
|
asko
ikertu ditut. Eta Kaukaso orretako izkera batzuetan gure izkera zar onen itz ta esakera zenbait idoroten ditugunez, ipuin artean ere, alkarren antza dutenak, bat edo bestetxo badira.
|
|
|
Eta euskalgintza lanean buru belarri sartuta zegoenean ere, ez zituen behin ere alde batera uzten fededun gisa zituen ohiko eginbeharrak. Hola, Tours-en hiztegia egiten ari zen garaian, adibidez, lanez gainezka egon arren, hiru ordu t, erdi egiten zituen otoitzetan eta mezatan411 Urte
|
asko
geroago Nazario Oleagari aipatu zionez «bere bizitza guztian, atzerrian egindako egonaldi eta Eliza Katolikorik bagako errien baten izan ezik, [Azkuek] ez eba [n] gomuta meza emon barik egun battxo be geratu zanik»412 Eta hala ere, ikusi denez, kontzientzia kargua izaten zuen aldika apaiz aski arretatsua ez ei zelako. Zorroztasun erlijoso horrekin koherentzian ematen zizkien aipaturiko aholku moralak bere lobei.
|
|
|
Eta oso antzeko gauzak aurkitzen zaizkio urte
|
asko
geroago ere, 1930ean zenbait astez Jacako seminarioan bizitzen egon zelarik:
|
|
|
Gerra Zibila da nagusi eta Euskal Herria jada frankisten esku dago. Euskaltzaindia itxita dago, bertan aritutako euskaltzain batzuk hilda, beste
|
asko
exilioan. Euskal kultura bizitza publikotik desagertu da.
|
|
|
Gainera, Azkueren lan gehienetan ohi zenez, lan deskriptiboa egiteaz gain, lan normatiboa ere egin nahi zuen, bizkaiera idatzi eredu bat finkatuz, ortografikoki, gramatikalki eta dialektalki. Urte
|
asko
geroago, 1925ean, aitortuko zuenez:
|
|
|
Izatez, egunkari formatua izateko olerki gehiegitxo jasotzen zituela ere esan daiteke: asmoak asmo, zail bide zen gura beste kolaboratzaile aurkitzea herrietako albisteak emateko, eta luma
|
asko
EuskalErria aldizkarian ikasitako eredu lirikoa errepikatzera mugatu ziren, euren bertso eta poesiak publikatuz. Izatez, aldizkarian olerkiei tarte zabala ematea, hein batez, Ibaizabaleko arduradun beraiek bultzatu zuten, poesiara eta bertso-paperetara ohituta zegoen euskal irakurlegoa erakarri guran464 Edozein kasutan, Ibaizabal EuskalErria baino askozaz berriemaileagoa izan zen.
|
|
|
Azkue 1909an Toursetik etorri zenerako hain zegoen jende
|
asko
izena emanda katedran bi maila bereizi eta bi irakasle mantentzea posible izan zela. Hola, lehen mailan Azkuek ematen zuen eta bigarrenean Bustintzak.
|
|
|
1891n, Izkindea argitaratu zen urte berean, egin zuen Azkuek Euskal Akademia sortu beharraren aurreneko aipua: «Onetarako [ortografia kontuez ari da] ta bezte gauza on
|
asko
egiteko, egunean baino egunean Ikasola, baten peremina andiagoa dauka euskaraak.
|
|
|
Barka berari ta batez ere bere egile oni»196 Hortaz, eleberri hau lantzen segitu zuen Azkuek frankismo garaian. Bera hil eta urte
|
asko
geroago argitaratuko zen, 1989an.
|
|
|
Arerio
|
asko
daukala gure izkuntzak, eta gueuri ataraten deuskuezan diruakaz ill gura dabeela; guk gueure umeai eskoletan irakasteko emoten dogun diruaz, eriotzea Euskereari emon gura deutseela.
|
|
|
3.n: Euskerea, Griegoa ta Ebreoa ta beste gauza
|
asko
ta asko baino Elizarako bearrago izanik, Bitorian Griegoa ta Ebreoa erakutsiarren, Euskerea irakatsi ezaz, lotsa garealako, arpegia gorrituten iakulako, euskaldunentzako ta euskaldunpeko ikastet, sea eztirudialako. 4.n:
|
|
|
Gorago Azkueri jasotakotik eta Lekuonak kontatzen duenetik, ez da dudarik eliztar
|
asko
euskaltzale zirela eta euskararen alde jarduteko saioak egiten zituztela. Baina beren ekimenak norbanako gisa burutu zituzten, ez beren erakundeak bultzaturik.
|
|
|
3en Zure «Gipuzkera osotua» ortan zure «Morfologia Vasca» ta «Apéndice a la Morfologia Vasca» idaztera, aditzak direla ta beste, dei
|
asko
egiten dituzu.
|
|
|
Izan ere, siglek sasoi hartan ez zuten marka korporatibo izaera, ez behintzat egun duten bezain modu finkoan. Hori apur bat Espainiako II. Errepublika garaitik aurrera hasi zen gertatzen, ez
|
asko
lehenago. Hola Euzko Alderdi JeltzaleaPartido Nacionalista Vasco(), EAJ gisa (edo PNV gisa) barik sarriago aipatzen zen alderdi jeltzale edo partido nacionalista moduan, normalean letra minuskulekin.
|
|
|
Azkueren gutunak eta obrak izan ditut iturri nagusi. Horrek esan nahi du Azkuerekin harremanik ez zuten pertsonaia eta fenomeno
|
asko
ez direla liburuan agertzen. Ikerketa, berez, Azkueren gainekoa izanik, honek ez luke zertan akats izan.
|
|
|
Lehenago ere, 1921eko lantxo batean, Arana Goirik asmaturiko izkelgi barik Azkuek izkelki lukeela esan arren, izatez neologismo gisa ondo asmatua zegoela aitortzen zuen, okerra garaiko jakintza faltari egotziz: «Arana Goirik izkelgi irazan zuen, beste itz berri
|
asko
bezala, zorrotz ta egoki; baina orduan gure Fonetica etzan aski ezagutzen, ki ori, l ren aldamenean izan arren, gi ezin itzuli ditekela yakiteko»69 Eta, ikusten ari garenez, 1933ko Acerca del Santoral Vasco obran zein 1925eko Morfologian gisa berean segitzen zuen Azkuek, Arana Goiriren akatsak agertu arren zurituz eta buruzagi jeltzalearen figura laudatuz:
|
|
|
Teoria mailan ez ezik, praktikan ere, Sabinoren doktrina eta alderdia Bizkaian errotu zen aurrenik eta ondoren, oso astiro, hasi zen hedatzen gainerako herrialdeetara. Baina, jakina, urte
|
asko
eta gorabehera ugari igaro ziren prozesu horretan. Beraz, zazpiak bat euskal nazionalismoaren dogma bihurtzeak lurraldetasun eredu hori kanon gisa finkatzen lagundu bazuen ere, ez zuen berehalako oihartzuna izango, ezta gainerako formulak guztiz ordezkatuko ere.
|
|
|
Gure artean irurak bat eta laurak bat ezaun ezaunak dira. Izen onekaz gure artean ostatuak, albistariak, ontziak eta beste gauza
|
asko
sortu dira. [...] ¿ Zer esan gura izan dabe esakera orrek?
|
|
|
Edozein kasutan Azkueren mugaz gaindiko lanak oparoagoak izan ziren folklore bilketa arloan, maila jasoagoko kultur elkarlanetan baino. Honen arrazoia izan liteke, batetik, lan indibidualak aurrera eramatea (eta folklorea jasotzea lan indibiduala zen gehien bat) bakoitzaren borondate hutsaren eskurago zegoela, jende ikasi
|
asko
eta bakoitzaren ikuspegi desberdinak elkarlanean uztartzea baino. Eta Azkuek aski tinkotasunik bazuen norbanako lan neketsuak aurrera eramateko, aldiz zailago zitzaion bere borondatearen menpe ez zeuden pertsona desberdinak Euskal Herri osoan zehar koordinatzea.
|
|
|
Berori sortuteko gertulanetan ikusi da, abertzaleizparringijak euzkelaldez lan
|
asko
ta onuratsubak egindako izparringijak eztabezala aintzat artu gura ixan, ezta abertzalian artian dagozan gixon jakintsubak be euzkelgauzetan. Abertzaliak bastertubak ixan dira «Academia» sortueran.
|
|
|
zuzenketa horren jakitun zela, zeren badirudi alternatiba sabindar hori hartu ez izana salatuz idatzi zituela berbok: «abertzaleizparringijak euzkelaldez lan
|
asko
ta onuratsubak egindako izparringijak eztabezala aintzat artu gura ixan, ezta abertzalian artian dagozan gixon jakintsubak be euzkelgauzetan». Beraz litekeena da Arbeloak eta. Kirikiñok?
|
|
|
Bazen, ordea, Euskaltzaindiko batzarretan beti azaltzen zen akademikorik. Damaso Intzak, urte
|
asko
geroago oroituko zuenez: «Gure batzarreak nonnai izan arren, eztut gogoan Azkue jaunak iñoiz utsegin zigunik.
|
|
|
Eta gutxiespen hauek ez ziren izendegiaren aferari lotutako anekdota koiuntural soilak, arazo sakonagoen agerpenak baino. Urte
|
asko
geroago idatzitako memorietan, José Artetxe gipuzkoar jeltzaleak aipatzen zuenez, gerraurreko urte haietan, Euzkadi egunkarira bidalitako artikuluetan Azkueren lanen bat nabarmentzen zuen bakoitzean erredakzioan zentsuratu egiten zioten400 Lekukotasun horrek baieztatu egiten du Bizkaiko alderdikideek (Euzkadi nagusiki haiek kontrolatzen baitzuten) mugatu egin nahi zutela Azkueren prestigioa, ez ... Azken finean jokoan zegoena hizkuntza arautzeko boterea zen.
|
|
|
Hola jakintsu errespetagarriaren ospea irabazi zuen. Baina jende
|
asko
ohartu ez arren ekin kultural hori ez zen errealitate politikotik ihes egiteko bide bat, baizik gizartean eragiteko beste modu bat. Zeren Azkuek euskal nazio bat eraiki gura zuen, modu diskretu baina ukaezinean.
|
|
|
prantziskotarra, Euzkadi, Aberri, Napartarra eta Arabarra), guztiak joera jeltzalekoak, eta lehena izan ezik (erlijiosoa baitzen) besteak zuzenzuzenean alderdialdizkariak. Egia zen beren orrietan, bereziki Euzkadiko eguneroko euskal zutabean, nahiko euskara
|
asko
argitaratzen zela, baina hala ere nagusiki gaztelaniazko publikazioak ziren. Aldizkariok, jada izendatutako euskaltzainekin batera, falta ziren (hiru) akademikoen hautaketan parte hartzekoak zirela kontuan hartuz, zuzenketa honek abiapuntutik azken emaitzaraino jartzen zuen Akademia jeltzaleen eskuetan.
|
|
|
edo, gazte hizkera? gisa har daitezkeen fenomeno
|
asko
–erabilera ez zuzentzat, hartzen dira (jota ona, jebixe, zeba etorri behar dut berandu?).
|